InfoHub Logo

اتىراۋ قالاسى

№4 وبلىستىق مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ

 2 "ب" سىنىپ وقۋشىسى: ەلەمەس ايانا

جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى

الدەشوۆا ەلميرا بالگابايەۆنا

                                                                                        

ءبىزدىڭ سىنىبىمىزدا ماتەماتيكا پانىنەن «ۋاقىتتى ولشەۋ. سەكۋند» تاقىرىبىندا اشىق ساباق بولىپ، وندا  ۋاقىت ولشەمدەرىنىڭ كەشەگى كۇندە قالاي قولدانعانىن جيناقتاۋ بىزگە تاپسىرىلسا، بۇگىنىن ساباق بارىسىندا ۋاقىت بىرلىكتەرىن تۇرلىشە پايدالانۋ ارقىلى، ونىڭ ساعاتپەن جانە كۇنتىزبەمەن ولشەنەتىنىنە تاعى ءبىر كوز جەتكىزدىك.

ءوزىم جيناقتاعان كەشە كۇننىڭ تاۋلىك بولىكتەرىنە قالاي بولىنەتىنىن ايتقىم كەلەدى.

حالىق ولشەمدەرى ۇلت مادەنيەتىنىڭ قىزىقتى سالالارىنىڭ ءبىرى. حالىق ايتسا، قالىپ ايتپايدى دەگەندەي، قازاق حالقىنىڭ ولشەمدەرى انىق ولشەم دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ويتكەنى، ونى اتا - بابالارىمىز بىرنەشە عاسىرلار بويى قولدانىپ، سول ارقىلى ولشەم نەگىزدەرىن جاساعان. حالىق ولشەمدەرىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرى مىنالار: سالماق ولشەمى، ۇزىندىق ولشەمى، قاشىقتىق ولشەمى، ۋاقىت جانە مەزگىل ولشەمدەرى.  حالقىمىز مەرزىم ولشەمدەرىن بىلايشا جىكتەگەن: ءبىر ءسات، قاس قاعىم ، ءا دەگەنشە، ءبىر سەكۋند بولسا؛ ءسۇت ءپىسىرىم- 5-10 مين؛ بيە ساۋىم – 1،5 ساعات؛ ەت ءپىسىرىم – 2-3 ساعات؛ توقسان – 3 ايعا بالانعان.

ەرتەدە  ساعات بولماعان كەزدە 1 كۇننىڭ ءتورت بولىگىن قالايشا بولجاعان ەكەنىن تىڭداپ كورىڭىز. ەرتەدە ادامدار ساعات پايدا بولماس بۇرىن، ۋاقىتتى كۇنگە قاراپ، اتەشتىڭ شاقىرعانىنا قاراپ، ءتىپتى ەسەكتىڭ اقىرعانىنا دا قاراپ، اجىراتا بىلگەن. قازاقتار كۇنگە قاراپ، ۋاقىتتى بىلايشا بولجاعان.تاڭەرتەڭگى كۇن شىققان ۋاقىت – سارەسى؛ كۇن تاس توبەگە كەلگەن كەز – تال ءتۇس؛ ءتۇس قايتاتىن ۋاقىت – بەسىن؛ كۇن بايىر شاق – ەكىندى؛ كۇن ۇياسىنا قونعان كەز – اقشام دەپ اتاعان.

قولىمىزداعى ساۋساقتارىمىز، ونداعى بۋىن ساندارى ارقىلى دا، جىل مەزگىلدەرى مەن اي اتتارىن، ولاردىڭ ۇزىندىقتارى مەن كۇننىڭ ۇزاقتىعىن بىلۋگە بولادى ەكەن. ءبىر جىلدا ون ەكى اي بار، ءتورت ساۋساقتاعى بۋىن سانى دا ون ەكى، ءار ساۋساقتىڭ بۋىن سانى ءۇش ۇشتەن، ول دەگەنىڭ ءار مەزلىلدەگى ءۇش ايدان بولادى، ولاي بولسا، ءتورت ساۋساق جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىن بىلدىرەدى.

سۇق ساۋساق كوكتەم،

ورتاڭعى ساۋساق جاز،

اتى جوق ساۋساق كۇز،

شىناشاق قىس.

---