ءبىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى
ءجالاڭتوس باتىر اۋىلى، ق.ءپىرىموۆ اتىنداعى № 103 ورتا مەكتەپتىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى كارابەكوۆا لاۋرا بيبيتوۆنا
ءبىرىنشى بايلىق –دەنساۋلىق
ساباقتىڭ ماقساتى: ءبىرىنشى بايلىق-دەنساۋلىق ساقتاۋمەن شىنىقتىرىپ، نىعايتۋ. تابيعاتتىڭ تىرشىلىك كوزى ەكەنىن، تابيعي زاڭدىلىقتاردى قاتاڭ ساقتاۋ كەرەكتەگىن ءتۇسىندىرۋ، سالاۋىتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
بەكنۇر زاقىم العان كىسىگە جانە وزىنە العاشقى دارىگەرلىك جاردەم كورسەتۋگە ءتيىس.
قارشىعا الەۋمەتتىك دەنساۋلىعى بار تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا وزىندىك باعالاۋ، ونى جۇزەگە اسىرۋ جانە تاربيەلەۋدى جوعارىلاتۋى كەرەك.
تولقىناي: سالاۋاتتى ءومىر سالتىمەن جۇرەمىز.
ءمۇعالىم: 2030 جىلعى سالاۋاتتى ءومىر سالتى –تۇلعانىڭ گارمونياداعى دامۋ مەن تاربيەسىندە ماڭىزدى رول اتقارا كەلىپ، قالىپتى ءومىر سالتىنىڭ باستى قۇرامداسى بولىگى بولىپ تابىلادى.
(بالالاردىڭ بارلىعى كىرىپ ءبىر قاتارعا تۇرادى). ءانۇران ورىنلدالادى.
ءمۇعالىم: ءبىرىنشى بايلىق-دەنساۋلىق قۇدىرەتتى تابيعاتتا 9 ەمشى بار ەكەن. وسى توعىز ەمشىمەن تانىسىڭىزدار.
باستاۋشى:
شات كوڭىل ادامدار،
اق كوڭىل ادامدار!
دەنساۋلىق- زور بايلىق،
جانساۋلىق-مول بايلىق.
اماندىق ءۇشىن دە،
ادامدىق ىسىندە
قولدانىپ ەل سىنار،
تابيعات-ەمشى بار.
1.كۇن. ەرقانات
نۇر ساۋلە –شۋاقتى،
بەرەتىن قۋاتتى.
ۇلى ەمشى انامىز،
كۇننەن كۇش الامىز.
جىلىتىپ، قىزدىرىپ
نۇرىنا ءجۇزدىرىپ،
كۇن انا شۋاعى
سىرقاتتى قۋادى.
2. اۋا. مەرەي:
جەر شارى-«ءداۋ » الەم،
قورشاعان اۋامەن.
اۋادان تىنىس اپ،
ءوستى ءومىر، ىرىس، ب ا ق.
دەنساۋلىق-داۋا دا،
دامگە كۇش-اۋادا
3. سۋ. نۇعىمان:
سۋسىن دا ءارى دەم،
سۋ-ەمشى بارىنەن.
سۋسىنان بەردى جەر،
جۋىنساڭ سەرگىتەر.
دەنساۋلىق تىرەگى.
4. بويدى تىك ۇستاۋ. ايگۇل:
تىك ۇستاپ دەنەڭدى،
ساپقا تۇر سەن ەندى.
جانعا سەپ شىنىعۋ،
جاتتىعىپ تىنىعۋ.
سىمباتتى بولۋدا،
ءوزىڭنىڭ قولىڭدا.
5. دەنە جاتتىعۋلارى. قاسىمحان:
سپورتتىق ويىندا،
كۇش بەرەر بويىنا.
سپورتتا ەم بولار،
جاتتىقساڭ ەم قونار.
6. اشىعۋ. نازەركە:
اس جە، ءىش ءسىمىرىپ،
اسقازان ءسىڭىرىپ.
جاقسارتىپ قانىڭدى،
جاسارتار جانىڭدى.
اسقازان جۇمىسىن
ايالا، بۇل ءۇشىن
اس ىشسەڭ اپتىقپا،
كەيدە كون اشتىققا.
تالعا دا ءبىر ءساتتى،
تازالا قۇرساقتى.
اس ىشسەڭ تولاسىڭ،
امان ساۋ بولارسىڭ.
7. تابيعي تالعام. ءمادينا:
جەمىس پەن كوكونىس،
نان، ءسۇت بەرەر كۇش.
ۆيتامين –ءتاعام-نار،
اس ادامنىڭ ارقاۋى.
تاعام ءىش جاعىمدى.
دەرتىڭدى قۋاتتى،
دەنەڭنەن قۋادى.
8. دەمالىس. ماعجان:
ەڭبەكپەن شىنىقتىق،
ەندى ءسال تىنىقتىق.
سەرگي ءبىل قۇر جاتپا،
سەيىلدە گۇل باقتا.
ۇيقىنى قويا تۇر،
كور كينو، تەاتر.
جينالدىق اماندا،
كۇش بەرە ادامعا.
9. اقىل-وي. اسىلزات
وي سالىپ اقىلعا،
ون ءىستى ماقۇلدا.
تابيعات ءارقاشان،
ەمدەرىن پايدالان.
تالپىنساڭ قۇرىسپاي،
دەنساۋلىق قۇرىشتاي.
بولاسىڭ كوڭىلدى،
قۋانتىپ ەلىڭدى.
يە بوپ جاقسى اتاققا،
جەتەسىڭ ماقساتقا.
ءمۇعالىم: ادام ۇزاق ءومىر سۇرەمىن دەسە، «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدەۋ كەرەك. دەنىڭىز ساۋ بولسىن دەسەڭىز ».
اسىلان:
1-ەرتە تۇرۋ،
2- ورتا تازالىعىن ۇستاۋ؛
3-دەنە شىنىقتىرۋ،
4-ۇنەمى دەنەنى تازا ۇستاۋ،
5-ۇنەمى سەرگەك ءجۇرۋ،
6-ارتىق تاماق ىشپەۋ،
7-ۇيىقتاپ، جالقاۋ بولماۋ.
بەكنۇر: جۇگىرۋدىڭ پايداسى: بۇلشىق ەت شيرىعادى، تازا اۋا وكپەدەگى تىنىس جولدارىن اشادى. ادام سەرگيدى، ۇيقىدان تەز ويانادى.
كوپتەگەن اۋرۋلارعا ەم بولادى.
ءمۇعالىم: ءابۋ-ناسار ءال فارابي بىلاي دەگەن ەكەن.
«ەگەر ءتان اۋىرسا ، كوڭىلدىڭ كۇرت ءتۇسۋى-تابيعي قۇبىلىس. سوندىقتان الدىمەن سازدى اۋەننىڭ اسەرىمەن كوڭىلدى سەرگىتەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا دەنە بىرتىندەپ ساۋىعا باستايدى».
ءان: «ءارقاشان كۇن سونبەسىن!»
ءجالاڭتوس باتىر اۋىلى، ق.ءپىرىموۆ اتىنداعى № 103 ورتا مەكتەپتىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى كارابەكوۆا لاۋرا بيبيتوۆنا
ءبىرىنشى بايلىق –دەنساۋلىق
ساباقتىڭ ماقساتى: ءبىرىنشى بايلىق-دەنساۋلىق ساقتاۋمەن شىنىقتىرىپ، نىعايتۋ. تابيعاتتىڭ تىرشىلىك كوزى ەكەنىن، تابيعي زاڭدىلىقتاردى قاتاڭ ساقتاۋ كەرەكتەگىن ءتۇسىندىرۋ، سالاۋىتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
بەكنۇر زاقىم العان كىسىگە جانە وزىنە العاشقى دارىگەرلىك جاردەم كورسەتۋگە ءتيىس.
قارشىعا الەۋمەتتىك دەنساۋلىعى بار تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا وزىندىك باعالاۋ، ونى جۇزەگە اسىرۋ جانە تاربيەلەۋدى جوعارىلاتۋى كەرەك.
تولقىناي: سالاۋاتتى ءومىر سالتىمەن جۇرەمىز.
ءمۇعالىم: 2030 جىلعى سالاۋاتتى ءومىر سالتى –تۇلعانىڭ گارمونياداعى دامۋ مەن تاربيەسىندە ماڭىزدى رول اتقارا كەلىپ، قالىپتى ءومىر سالتىنىڭ باستى قۇرامداسى بولىگى بولىپ تابىلادى.
(بالالاردىڭ بارلىعى كىرىپ ءبىر قاتارعا تۇرادى). ءانۇران ورىنلدالادى.
ءمۇعالىم: ءبىرىنشى بايلىق-دەنساۋلىق قۇدىرەتتى تابيعاتتا 9 ەمشى بار ەكەن. وسى توعىز ەمشىمەن تانىسىڭىزدار.
باستاۋشى:
شات كوڭىل ادامدار،
اق كوڭىل ادامدار!
دەنساۋلىق- زور بايلىق،
جانساۋلىق-مول بايلىق.
اماندىق ءۇشىن دە،
ادامدىق ىسىندە
قولدانىپ ەل سىنار،
تابيعات-ەمشى بار.
1.كۇن. ەرقانات
نۇر ساۋلە –شۋاقتى،
بەرەتىن قۋاتتى.
ۇلى ەمشى انامىز،
كۇننەن كۇش الامىز.
جىلىتىپ، قىزدىرىپ
نۇرىنا ءجۇزدىرىپ،
كۇن انا شۋاعى
سىرقاتتى قۋادى.
2. اۋا. مەرەي:
جەر شارى-«ءداۋ » الەم،
قورشاعان اۋامەن.
اۋادان تىنىس اپ،
ءوستى ءومىر، ىرىس، ب ا ق.
دەنساۋلىق-داۋا دا،
دامگە كۇش-اۋادا
3. سۋ. نۇعىمان:
سۋسىن دا ءارى دەم،
سۋ-ەمشى بارىنەن.
سۋسىنان بەردى جەر،
جۋىنساڭ سەرگىتەر.
دەنساۋلىق تىرەگى.
4. بويدى تىك ۇستاۋ. ايگۇل:
تىك ۇستاپ دەنەڭدى،
ساپقا تۇر سەن ەندى.
جانعا سەپ شىنىعۋ،
جاتتىعىپ تىنىعۋ.
سىمباتتى بولۋدا،
ءوزىڭنىڭ قولىڭدا.
5. دەنە جاتتىعۋلارى. قاسىمحان:
سپورتتىق ويىندا،
كۇش بەرەر بويىنا.
سپورتتا ەم بولار،
جاتتىقساڭ ەم قونار.
6. اشىعۋ. نازەركە:
اس جە، ءىش ءسىمىرىپ،
اسقازان ءسىڭىرىپ.
جاقسارتىپ قانىڭدى،
جاسارتار جانىڭدى.
اسقازان جۇمىسىن
ايالا، بۇل ءۇشىن
اس ىشسەڭ اپتىقپا،
كەيدە كون اشتىققا.
تالعا دا ءبىر ءساتتى،
تازالا قۇرساقتى.
اس ىشسەڭ تولاسىڭ،
امان ساۋ بولارسىڭ.
7. تابيعي تالعام. ءمادينا:
جەمىس پەن كوكونىس،
نان، ءسۇت بەرەر كۇش.
ۆيتامين –ءتاعام-نار،
اس ادامنىڭ ارقاۋى.
تاعام ءىش جاعىمدى.
دەرتىڭدى قۋاتتى،
دەنەڭنەن قۋادى.
8. دەمالىس. ماعجان:
ەڭبەكپەن شىنىقتىق،
ەندى ءسال تىنىقتىق.
سەرگي ءبىل قۇر جاتپا،
سەيىلدە گۇل باقتا.
ۇيقىنى قويا تۇر،
كور كينو، تەاتر.
جينالدىق اماندا،
كۇش بەرە ادامعا.
9. اقىل-وي. اسىلزات
وي سالىپ اقىلعا،
ون ءىستى ماقۇلدا.
تابيعات ءارقاشان،
ەمدەرىن پايدالان.
تالپىنساڭ قۇرىسپاي،
دەنساۋلىق قۇرىشتاي.
بولاسىڭ كوڭىلدى،
قۋانتىپ ەلىڭدى.
يە بوپ جاقسى اتاققا،
جەتەسىڭ ماقساتقا.
ءمۇعالىم: ادام ۇزاق ءومىر سۇرەمىن دەسە، «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدەۋ كەرەك. دەنىڭىز ساۋ بولسىن دەسەڭىز ».
اسىلان:
1-ەرتە تۇرۋ،
2- ورتا تازالىعىن ۇستاۋ؛
3-دەنە شىنىقتىرۋ،
4-ۇنەمى دەنەنى تازا ۇستاۋ،
5-ۇنەمى سەرگەك ءجۇرۋ،
6-ارتىق تاماق ىشپەۋ،
7-ۇيىقتاپ، جالقاۋ بولماۋ.
بەكنۇر: جۇگىرۋدىڭ پايداسى: بۇلشىق ەت شيرىعادى، تازا اۋا وكپەدەگى تىنىس جولدارىن اشادى. ادام سەرگيدى، ۇيقىدان تەز ويانادى.
كوپتەگەن اۋرۋلارعا ەم بولادى.
ءمۇعالىم: ءابۋ-ناسار ءال فارابي بىلاي دەگەن ەكەن.
«ەگەر ءتان اۋىرسا ، كوڭىلدىڭ كۇرت ءتۇسۋى-تابيعي قۇبىلىس. سوندىقتان الدىمەن سازدى اۋەننىڭ اسەرىمەن كوڭىلدى سەرگىتەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا دەنە بىرتىندەپ ساۋىعا باستايدى».
ءان: «ءارقاشان كۇن سونبەسىن!»
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ينفورماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
