InfoHub Logo

ءسىزدىڭ كۇندەلىكتى تاۋىپ جاتقان اقشاڭىز، بانكتىك سچەتقا جيناپ جۇرگەن قارجىڭىزدىڭ وزىڭىزگە قايتا پايدا اكەلىپ جۇمىس جاساۋى — ينۆەستيسيا دەپ اتالادى. ينۆەستيسيا سالۋ، ينۆەستور اتانۋ ول قازىرگى 21 عاسىرداعى ەڭ وڭاي تابىس تابۋ كوزى جانە ەكىنشى كاسىبىڭىزدىڭ ءبىر ءتۇرى سونىمەن قاتار ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا اسەر ەتۋشى سالانىڭ ءبىرى. ينۆەستيسيا الەمدەگى ەڭ تانىمال اقشا تابۋدىڭ ءتيىمدى جولى. الەمنىڭ الپاۋىت ەلدەرى امەريكا، جۇڭگو، رەسەي مەملەكەتتەرى ءدال وسى ينۆەستيسيا ارقىلى سىرتقى جانە ىشكى كىرىستى ەسەپتەپ، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ كوزى ەكەنىن دالەلدەگەن بولاتىن. وسى تۇرعىدا ولاردى ەكونوميكالىق دامۋعا الىپ كەلگەن ينۆەستيسيانىڭ نەگىزى 3 تۇرىنە توقتالا كەتسەك. بىرىنشىدەن جىلجىمايتىن مۇلىككە قاراجات سالۋ. ياعني بۇل ينۆەستيسيا ءتۇرى سەنىمدى ءارى تۇراقتى تابىس كوزىنە اينالعان اۋقىمدى جوباسى. ال ەكىنشىسى بارىمىزگە بەلگىلى قۇندى قاعازدارعا (اكسيالار) سالىناتىن ينۆەستيسيا. قۇندى قاعازدارعا ينۆەستيسيا جاساۋدىڭ ارتىقشىلىعى ءسىزدىڭ دەپوزيتكە سالعان اقشاڭىزدان قاراعاندا بىرنەشە ەسە پايدا اكەلىپ، پايىزدىق مولشەردە كوبىرەك قاراجات الاتىن بولاسىز. ەگەردە اكسيالاردى ساتىپ العان بولساڭىز، قالتاڭىزداعى قارجىعا كەمىندە 10 پايىزدان باستاپ 300-400 پايىزعا دەيىن سالىنعان اقشاڭىزدى كوبەيتىپ الۋعا جانە ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىنىڭ احۋالىن كوتەرۋگە مۇمكىندىك بولادى. تاعى باسقا ارتىقشىلىعى اكسيالاردان ءبىز تۇراقتى پاسسيۆتەر الۋىمىزعا بولادى. ول دەگەنىمىز ديۆيدەنتتەردەن تۇسەتىن پايدا. مىسالى ءسىز دەپوزيتكە قاراجات سالساڭىز ءسىز جىلىنا تەك 1% مولشەردە قوسىمشا تابىس الاسىز، ال بەلگىلى ءبىر كومپانيالاردىڭ اكسياسىن ساتىپ العان بولساڭىز 10-21% ءتىپتى 90% ديۆيدەنتتەردى الاسىز. ديۆيدەنتتەر كومپانيانىڭ بەدەلى مەن سەنىمدىلىگىنە قارايدى. ەگەردە ءسىز قۇندى قاعازىڭىزدى امەريكا ەلىندەگى كومپانيادان الساڭىز ولار سىزگە ءاربىر توقسان سايىن ديۆيدەنت بەرىپ وتىراتىن بولادى، ال كورشى رەسەي مەملەكەتىندەگى كومپانيالار ءار 6 اي سايىن، ءوز ەلىمىزدەگى باعالى قاعازداردان 1 جىل سايىن الاسىز. ينۆەستيسيا جاساۋدىڭ سوڭعى ءتۇرى ول — بيزنەس. ءبارىمىز بىلەتىن ۇلكەن تاۋەكەلمەن قوماقتى قاراجات الىپ كەلەتىن ينۆەستيسيا ءتۇرى. ونى باستاۋ قيىن ءارى كوپتەگەن كەدەرگىلەردەن وتۋڭىزگە تۋرا كەلەدى.

“ءسىز ءتىپتى 100 تەڭگە سالۋ ارقىلى ينۆەستيسيا جاساۋعا بولاتىنىن ءبىلدىڭىز بە؟” 

ال ونى بۇل سالادا ينۆەستيسيالىق پاي قورى دەپ اتايدى. ينۆەستيسيالىق پاي قورى — ۇجىمدىق قاراجات سالۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. قور كليەنتتەرىنىڭ قاراجاتىن باسقارۋشى كومپانيانىڭ سەنىمدىرەك باسقارۋىنا بەرىلەدى جەنە ول ءوز كەزەگىندە ولاردى باعالى قاعازداردا مىسالى، وبليگاسيالار، ەتF نەمەسە باسقا اكتيۆتەرگە ينۆەستيسيالايدى. پايلىق قورلاردى ينۆەستيسيالاۋ ماقساتى اكتيۆتەر قۇنىنىڭ وسۋىنەن تابىس بولىپ سانالادى. بۇل رەتتە قوردىڭ اكتيۆتەرى ۇلەس يەلەرىنىڭ مەنشىك يەسى بولىپ، وعان پايىزدىق كورسەتكىش تيەسىلى بولادى. ءسىز وسىلايشا ينۆەستيسيا جاساعىڭىز كەلگەن كومپانيا نەمەسە بانكتىڭ پاي قورىن تاڭداپ، ءوزىڭىز قالاعان ۇلەستى ساتىپ الاسىز. مىسالى قازاقستاندىق جۋسان بانكتىڭ “دوستار”، “HarMoney” سياقتى پاي قورلارى بار. وسى ارقىلى ءوز پايداڭىزدى كوبەيتۋىڭىزگە مۇمكىندىك بار.

ەندىگى ماسەلە كوپشىلىگى اجىراتا بەرمەيتىن وبليگاسيالار مەن ETFء-تىڭ ءبىر بىرىنەن قانداي ايىرماشىلىعى بار، قاي تۇرىنە قاراجاتتى سالعان تيىمدىرەك؟

وبليگاسيا — قارىزعا بەرۋگە باعىتتالعان قۇندى قاعاز. ونىڭ اكسيادان باستى ايىرماشىلىعى — ساتىپ الۋ كەزىندە-اق ءسىز تابىس مولشەرى مەن ونىڭ مەرزىمى جانە كولەمى جونىندە تولىققاندى اقپاراتتاردى بىلەتىن بولاسىز. وسى سەبەپتى قۇندى قاعازدار نارىعىندا بۇل قارجى قۇرالى ەڭ سەنىمدى ءارى ءتيىمدى بولىپ سانالادى. ويتكەنى قۇجات بويىنشا كومپانيالار سىزگە وبليگاسيا ارقىلى قارىزدى قايتارىپ بەرۋگە مىندەتتى. دەگەنمەن ەستەرىڭىزدە بولسا، قارجى ساياساتىندا ءقاۋىپ نەعۇرلىم تومەن بولعان سايىن، كىرىس تە سوعۇرلىم تومەندەيدى. سوندىقتان وبليگاسيادان تۇسەتىن پايدا اكسيا سەكىلدى جوعارى بولمايدى. 

كەلەسى قارجىلىق قۇرال — ETF. 

(Exchange Traded Fund تىركەسىنىڭ اببريەۆياتۋراسى) — بۇل قور بيرجاسىندا ساتىلاتىن بيرجالىق قور. ونىڭ قۇرامى ۇلەسكەرلىك ينۆەستيسيالىق قورلارعا ۇقسايدى، ءبىراق ينۆەستور ءۇشىن الدەقايدا ىڭعايلى. بۇل بۇكىل سالاعا اقشا سالۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ىڭعايلى ينۆەستيسيالىق قۇرالدىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار مۇنداي قورلاردىڭ باعاسى اكسيالارعا قاراعاندا ارزان. ودان بولەك قوردى باسقارعانى ءۇشىن كوميسسيا الادى، ءبىراق ول ETF قۇنىنا ەنگىزىلگەندىكتەن، ينۆەستوردىڭ قالتاسىنا سالماق سالمايدى. كوپ جاعدايدا كوميسسيا مولشەرى وتە از ياعني جىلىنا 0،4-0،9% مولشەردە بولعاندىقتان، وعان نازار اۋدارماي جاتادى. 

جالپى ينۆەستور دەگەندە ەڭ ءبىرىنشى كوز الدىمىزعا تانىمال كاسىپكەر كەلەتىنىن ءسوزسىز. ءبىراق ءسىز كاسىپكەر بولماساڭىزدا ينۆەستور اتانىپ ءوز قاراجاتىڭىزدى كوبەيتۋگە مۇمكىندىك الاسىز. ينۆەستور بولۋ ءۇشىن جاي عانا وسى سالادا ءبىلىمىڭىز بولسا جەتكىلىكتى. سونىمەن جوعارى دا ينۆەستيسيا جاساۋ، ونىڭ قۇرالدارى مەن ستراتەگيالارى جايلى ايتىپ وتتىك. وسى ورايدا قور نارىعىندا وزىڭىزگە ىڭعايلى قۇرالدى تاڭداپ بەلگىلى ءبىر ستراتەگيا بويىنشا جۇمىس جاسايتىن بولساڭىز ۇلكەن قاراجاتقا جەتۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. تەك بۇل سالادا بارىنە بايىپپەن قاراڭىز.

شارداربەك ارۋجان اناربەك قىزى

---