بۋىن. بۋىننىڭ تۇرلەرى
بۋىن. بۋىننىڭ تۇرلەرى (5 سىنىپ)
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بۋىن تۇرلەرى تۋرالى ءبىلۋى، بۋىنعا ءبولىپ ۇيرەتۋ؛ بۋىن تۇرلەرىن جاسالۋ جولىن ناقتى اجىراتا الۋى؛ جاتتىعۋلار مەن مىسالدار ارقىلى بۋىننىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، ستو ەلەمەنتتەرى، سۇراق-جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تەست جۇمىسى، سوزدىكپەن جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: سىزبا كەستەلەر، تەستتەر، شارلار، نوۋتبۋك، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلاردىڭ بۋىن تۇرلەرىن اجىراتا الۋى؛
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
امانداسۋ. تاۋەلسىزدىككە 25 جىل. وقۋشىلار ءوز فوتولارىن جابىستىرادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. سۇراقتار قويۋ.
قانداي سوزدەر تاسىمالدانبايدى؟
1. ءبىر بۋىندى سوزدەر. مىسالى: وت، كەل، قارت
2. ءسوزدىڭ ءبىر ءارىپى كەلەسى جولعا تاسىمالدانبايدى. مىسالى: اتا، ايۋ، سيا
3. ا.قۇنانبايەۆ دەپ قىسقارتىلىپ جازىلعان كىسى اتىن فاميلياسىنان ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى.
4. قىسقارتىلىپ جازىلعان ولشەم اتاۋلارىن ساننان ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى.
5. اقش (امەريكا قۇراما شتاتى) ،ق ر (قازاقستان رەسپۋبليكاسى) دەگەن قىسقارعان سوزدەر تاسىمالدانبايدى.
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ساباقتىڭ ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ماقساتى بۋىندار جونىندە تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. بۋىن تۇرلەرىن اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ.
بۋىن.
بۋىن دەگەنىمىز ءسوز قۇرامىنداعى ءبىر نەمەسە بىرنەشە دىبىستاردىڭ توبىنانا جاسالعان فونەتيكالىق بولشەك.
داۋىستى دىبىستىڭ ءبىر ءوزى بۋىن بولا الادى. داۋىسسىز دىبىستار جەكە تۇرىپ بۋىن قۇراي المايدى. ءسوزدىڭ قۇرامىندا قانشا داۋىستى دىبىس بولسا، سونشا بۋىن بولادى. قازاق تىلىندە بۋىننىڭ ءۇش ءتۇرى بار: 1) اشىق بۋىن؛ 2) تۇيىق بۋىن؛ 3) بىتەۋ بۋىن؛
اشىق بۋىن. جالعىز داۋىستىدان قۇرالعان نەمەسە داۋىسسىزدان باستالىپ، داۋىستىعا اياقتالعان بۋىن. مىسالى: ا-عا، قا-لا، با-لا؛
تۇيىق بۋىن. داۋىستىدان باستالىپ، داۋىسسىزعا اياقتالعان بۋىن. مىسالى: انت، ەت، وت، اڭ، اي
بىتەۋ بۋىن. داۋىسسىزدان باستالىپ، داۋىسسىزدان اياقتالعان بۋىندار. مىسالى: نار، بال، نان، تاس، باس، قارت، ءورت.
شارداعى ارىپتەر.
ءمۇعالىم: وقۋشىلار، تۇسىنگەنىمىزدى تەكسەرۋ ءۇشىن ءارىپ جازىلعان شارلاردى الايىق، مەن بۋىنداردى اتاعاندا تىزبەكتەلىپ تۇرامىز.
شارداعى ارىپتەر جالعاسى. تاپسىرما.
3 داۋىستى جانە داۋىسسىز ارىپتەردى تاڭداعان وقۋشىلار 3 سوزدەن قويادى. ءبىر بىرلەرىنە. وقۋشىلار بۋىن تۇرىنە تالدايدى.
296-جاتتىعۋ
«ەرەۋىل اتقا ەر سالماي» م.وتەمىس ۇلى كىم؟ بۋىن سانىن ايتۋ.
داپتەرمەن جۇمىس. تاريحي سوزدەر: سا-داق، قو-رام-ساق، قو-زى جا-ۋى-رىن.
سوزدىكپەن جۇمىس.
قوزى جاۋىرىن – ۇلكەندىگى قوزىنىڭ جاۋىرىنداي ساداق وعى.
قورامساق – ساداق وعى سالىنعان قابىنىڭ ءبىر ءتۇرى.
بەركىنىپ-بەكىنىپ، ماقسات قويىپ دەگەن ماعىنا.
پاپكاعا سالىپ قويادى. كەلەسى ساباقتا مىندەتتى تۇردە سۇرايمىز.
297-جاتتىعۋ
ءى. ءماتىندى بۋىنعا ءبولىپ وقىتقىزۋ.
ءىى. اڭشىلىق تۋرالى ماقالدار:
1. اڭ اتپاعان اتىنان كورەدى،
اتا الماعان مىلتىعىنان كورەدى.
2. اڭدى ەرىنبەگەن اتادى،
يا كورىنبەگەن اتادى
3. شىن اڭشىنىڭ الدىنا اڭنىڭ ءوزى كەلەدى.
4. اڭ مەن قۇس ەلدىڭ ساۋلەتى.
5. قۇس جاڭىلىپ تورعا تۇسەر،
ەر جاڭىلىپ قولعا تۇسەر.
6. قۇستى العانىنان سالعانى قىزىق.
قازاقستان جەرىندە تىرشىلىك ەتەتىن قۇستاردى جازىپ، 2 قۇس اتاۋىن بۋىن تۇرىنە قاراي تالداۋ.
داپتەرمەن جۇمىس. داپتەرلەرىنە جازدىرتۋ.
قۇستار: توقىلداق، بۇلبۇل، قاز، ۇيرەك، قىرعاۋىل، تىرنا، جاپالاق، ۇكى، بودەنە، بوزتورعاي، شىمشىق، ساۋىسقان، لاشىن، يتەلگى، ۇلار، دۋاداق، قارلىعاش.
بۋىن تۇرلەرىنە قاراي تالداۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
كىرپى كورسەتۋ. قارا جورعاعا بيلەيدى.
كىرپىنىڭ المالارىنا جاۋاپ بەرەدى.
جەمىس – جيدەكتەر.
1. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ال-مۇرت، شيە
2. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ءجۇ-زىم، و-رىك
3. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: قۇل-پى-ناي،
4. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ال-حو-رى، ا-نار
5. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: مان-دا-رين،
6. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: شاب-دا-لى
ەكىنشى بۋىنىم قايدا؟ ويىنى.
قالا، جاڭا، اققۋ، تارا، كينو، ۇستاز، مىسىق، جىلقى، قايىق، بالا، اسپان، قاسقىر، بۇلاق؛
303-جاتتىعۋ «توپتاستىرۋ» ءادىسى.
ءال-فارابي وتىرار قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 150-گە تارتا عىلىمي ەڭبەك جازعان. ەكىنشى ۇستاز اتانعان. ويشىل، ماتەماتيك، فيزيك، مۋزىكانت، لينگۆيست.
ءىىى. تالداۋ.
تەست سۇراقتارى:
1. قۇمىرسقا دەگەن سوزدە نەشە بۋىن بار؟
ا. 1
ءا. 2
ب. 3
2. «باس» قانداي بۋىن؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
3. «قا- لا» سوزدەرىندەگىبۋىندار قاي بۋىنعا جاتادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
4. «انت، وت، ەر» سوزدەرى قاي بۋىنعا جاتادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
5. «ا-نا» دەگەن سوزدەگى ا بۋىنى قاي بۋىنعا جاتقىزىلادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
وقۋشىلار بىر-بىرلەرىن تەكسەرەدى.
قارلىعاش قۇسىنا ساباق تۋرالى ۇنادى، ۇنامادى، نە ءتۇيدى، نە ءبىلدى جازىپ، تاقتاعا ىلەدى.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: 306-جاتتىعۋ.
مەرۋەت ەشنيازوۆا جەتكەربايەۆنا
باتىس قازاقستان وبلىسى، زەلەنوۆ اۋدانى، ەگىندىبۇلاق اۋىلى
ەگىندىبۇلاق جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بۋىن تۇرلەرى تۋرالى ءبىلۋى، بۋىنعا ءبولىپ ۇيرەتۋ؛ بۋىن تۇرلەرىن جاسالۋ جولىن ناقتى اجىراتا الۋى؛ جاتتىعۋلار مەن مىسالدار ارقىلى بۋىننىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، ستو ەلەمەنتتەرى، سۇراق-جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، تەست جۇمىسى، سوزدىكپەن جۇمىس
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: سىزبا كەستەلەر، تەستتەر، شارلار، نوۋتبۋك، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشىلاردىڭ بۋىن تۇرلەرىن اجىراتا الۋى؛
ءى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
امانداسۋ. تاۋەلسىزدىككە 25 جىل. وقۋشىلار ءوز فوتولارىن جابىستىرادى.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. سۇراقتار قويۋ.
قانداي سوزدەر تاسىمالدانبايدى؟
1. ءبىر بۋىندى سوزدەر. مىسالى: وت، كەل، قارت
2. ءسوزدىڭ ءبىر ءارىپى كەلەسى جولعا تاسىمالدانبايدى. مىسالى: اتا، ايۋ، سيا
3. ا.قۇنانبايەۆ دەپ قىسقارتىلىپ جازىلعان كىسى اتىن فاميلياسىنان ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى.
4. قىسقارتىلىپ جازىلعان ولشەم اتاۋلارىن ساننان ءبولىپ تاسىمالداۋعا بولمايدى.
5. اقش (امەريكا قۇراما شتاتى) ،ق ر (قازاقستان رەسپۋبليكاسى) دەگەن قىسقارعان سوزدەر تاسىمالدانبايدى.
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ساباقتىڭ ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ.
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ماقساتى بۋىندار جونىندە تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. بۋىن تۇرلەرىن اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ.
بۋىن.
بۋىن دەگەنىمىز ءسوز قۇرامىنداعى ءبىر نەمەسە بىرنەشە دىبىستاردىڭ توبىنانا جاسالعان فونەتيكالىق بولشەك.
داۋىستى دىبىستىڭ ءبىر ءوزى بۋىن بولا الادى. داۋىسسىز دىبىستار جەكە تۇرىپ بۋىن قۇراي المايدى. ءسوزدىڭ قۇرامىندا قانشا داۋىستى دىبىس بولسا، سونشا بۋىن بولادى. قازاق تىلىندە بۋىننىڭ ءۇش ءتۇرى بار: 1) اشىق بۋىن؛ 2) تۇيىق بۋىن؛ 3) بىتەۋ بۋىن؛
اشىق بۋىن. جالعىز داۋىستىدان قۇرالعان نەمەسە داۋىسسىزدان باستالىپ، داۋىستىعا اياقتالعان بۋىن. مىسالى: ا-عا، قا-لا، با-لا؛
تۇيىق بۋىن. داۋىستىدان باستالىپ، داۋىسسىزعا اياقتالعان بۋىن. مىسالى: انت، ەت، وت، اڭ، اي
بىتەۋ بۋىن. داۋىسسىزدان باستالىپ، داۋىسسىزدان اياقتالعان بۋىندار. مىسالى: نار، بال، نان، تاس، باس، قارت، ءورت.
شارداعى ارىپتەر.
ءمۇعالىم: وقۋشىلار، تۇسىنگەنىمىزدى تەكسەرۋ ءۇشىن ءارىپ جازىلعان شارلاردى الايىق، مەن بۋىنداردى اتاعاندا تىزبەكتەلىپ تۇرامىز.
شارداعى ارىپتەر جالعاسى. تاپسىرما.
3 داۋىستى جانە داۋىسسىز ارىپتەردى تاڭداعان وقۋشىلار 3 سوزدەن قويادى. ءبىر بىرلەرىنە. وقۋشىلار بۋىن تۇرىنە تالدايدى.
296-جاتتىعۋ
«ەرەۋىل اتقا ەر سالماي» م.وتەمىس ۇلى كىم؟ بۋىن سانىن ايتۋ.
داپتەرمەن جۇمىس. تاريحي سوزدەر: سا-داق، قو-رام-ساق، قو-زى جا-ۋى-رىن.
سوزدىكپەن جۇمىس.
قوزى جاۋىرىن – ۇلكەندىگى قوزىنىڭ جاۋىرىنداي ساداق وعى.
قورامساق – ساداق وعى سالىنعان قابىنىڭ ءبىر ءتۇرى.
بەركىنىپ-بەكىنىپ، ماقسات قويىپ دەگەن ماعىنا.
پاپكاعا سالىپ قويادى. كەلەسى ساباقتا مىندەتتى تۇردە سۇرايمىز.
297-جاتتىعۋ
ءى. ءماتىندى بۋىنعا ءبولىپ وقىتقىزۋ.
ءىى. اڭشىلىق تۋرالى ماقالدار:
1. اڭ اتپاعان اتىنان كورەدى،
اتا الماعان مىلتىعىنان كورەدى.
2. اڭدى ەرىنبەگەن اتادى،
يا كورىنبەگەن اتادى
3. شىن اڭشىنىڭ الدىنا اڭنىڭ ءوزى كەلەدى.
4. اڭ مەن قۇس ەلدىڭ ساۋلەتى.
5. قۇس جاڭىلىپ تورعا تۇسەر،
ەر جاڭىلىپ قولعا تۇسەر.
6. قۇستى العانىنان سالعانى قىزىق.
قازاقستان جەرىندە تىرشىلىك ەتەتىن قۇستاردى جازىپ، 2 قۇس اتاۋىن بۋىن تۇرىنە قاراي تالداۋ.
داپتەرمەن جۇمىس. داپتەرلەرىنە جازدىرتۋ.
قۇستار: توقىلداق، بۇلبۇل، قاز، ۇيرەك، قىرعاۋىل، تىرنا، جاپالاق، ۇكى، بودەنە، بوزتورعاي، شىمشىق، ساۋىسقان، لاشىن، يتەلگى، ۇلار، دۋاداق، قارلىعاش.
بۋىن تۇرلەرىنە قاراي تالداۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
كىرپى كورسەتۋ. قارا جورعاعا بيلەيدى.
كىرپىنىڭ المالارىنا جاۋاپ بەرەدى.
جەمىس – جيدەكتەر.
1. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ال-مۇرت، شيە
2. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ءجۇ-زىم، و-رىك
3. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: قۇل-پى-ناي،
4. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: ال-حو-رى، ا-نار
5. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: مان-دا-رين،
6. بۋىن تۇرلەرىنە تالدا: شاب-دا-لى
ەكىنشى بۋىنىم قايدا؟ ويىنى.
قالا، جاڭا، اققۋ، تارا، كينو، ۇستاز، مىسىق، جىلقى، قايىق، بالا، اسپان، قاسقىر، بۇلاق؛
303-جاتتىعۋ «توپتاستىرۋ» ءادىسى.
ءال-فارابي وتىرار قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 150-گە تارتا عىلىمي ەڭبەك جازعان. ەكىنشى ۇستاز اتانعان. ويشىل، ماتەماتيك، فيزيك، مۋزىكانت، لينگۆيست.
ءىىى. تالداۋ.
تەست سۇراقتارى:
1. قۇمىرسقا دەگەن سوزدە نەشە بۋىن بار؟
ا. 1
ءا. 2
ب. 3
2. «باس» قانداي بۋىن؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
3. «قا- لا» سوزدەرىندەگىبۋىندار قاي بۋىنعا جاتادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
4. «انت، وت، ەر» سوزدەرى قاي بۋىنعا جاتادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
5. «ا-نا» دەگەن سوزدەگى ا بۋىنى قاي بۋىنعا جاتقىزىلادى؟
ا. اشىق
ءا. بىتەۋ
ب. تۇيىق
وقۋشىلار بىر-بىرلەرىن تەكسەرەدى.
قارلىعاش قۇسىنا ساباق تۋرالى ۇنادى، ۇنامادى، نە ءتۇيدى، نە ءبىلدى جازىپ، تاقتاعا ىلەدى.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: 306-جاتتىعۋ.
مەرۋەت ەشنيازوۆا جەتكەربايەۆنا
باتىس قازاقستان وبلىسى، زەلەنوۆ اۋدانى، ەگىندىبۇلاق اۋىلى
ەگىندىبۇلاق جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ اتاۋى: اينالاداعى دىبىستار. دىبىستىڭ تارالۋى. ينفرادىبىس ۋلتادىبىس. جاڭعىرىق
