بيولوگيادان "اۋىزشا جۋرنال" قايتالاۋ ساباق
تاقىرىبى: «اۋىزشا جۋرنال» قايتالاۋ ساباعى
ماقساتى: وسىمدىكتانۋ پانىنەن العان بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ، پىسىقتاۋ، تەز ويلانىپ جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ، حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە تاربيەلەۋ، ناندى قاستەرلەۋگە، تابيعاتتى قورعاپ، ەكولوگيانى ساقتاۋعا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، مەديسينا، ەكولوگيا، ومىرمەن بايلانىس. قولدانعان قۇرالدار: ماقال جازىلعان پلاكات، جۋرنال، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ.
II. جۋرنال
1 - بەتى. «ساۋالحانا».
1. نەگە باكتەريالاردى تومەنگى ساتىلى وسىمدىكتەرگە جاتقىزامىز؟
2. ءبىر جاسۋشالى باكتەريادان حلاميدومونادانىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
3. مۇكتەرى نەگە جوعارى ساتىلى وسىمدىكتەرگە جاتقىزادى؟
4. شاڭجاپىراقتار مەن مۇكتەردىڭ ايىرماشىلىعا بار ما؟
5. نەلىكتەن جالاڭاشتۇقىمدىلار دەلىنەدى، جانە تۇقىم مەن سپورانىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
6. جابىقتۇقىمدى وسىمدىكتەردى نەلىكتەن داراجارناقتى، قوسجارناقتى دەپ بولەدى؟
7. داراجارناقتى وسىمدىكتىڭ تۇقىمى مەن قوسجارناقتى وسىمدىكتىڭ تۇقىمىنىڭ قانداي ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى بار؟
8. ورامجاپىراقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار، قانداي پايداسى بار؟
9. تومەنگى ساتىلى وسىمدىكتەرگە سيپاتتاما بەر.
10. قانداي جەۋگە جارامدى جەۋگە جارامسىز ساڭىراۋقۇلاقتاردى بىلەسىڭ؟
2 - بەتى. «داستارحاندا نانى جوقتىڭ - تاماعىنىڭ ءسانى جوق»
نان تۋرالى ولەڭ.
و، ادامدار، ايتارىم بار
ناندى باسپاڭدار!
وندا قول جەتپەيتىن اسپان بار،
ءالى ەشكىم جازباعان داستان بار.
ءوتىنىپ سۇرايمىن
انا بول، دانا بول، بالا بول
ناندى باسپاڭدار!
نانعا ۇلكەن جۇرەكپەن
قاراڭدار!
ناندى ءومىر دەپ ساناڭدار.
نان بولماسا،
قىزىعىڭ، باقىتىڭ
قۇر اۋرە دالباسا...
و، ادامدار، كەڭ پەيىلدىلەر،
ءبىر ءدان جولدا جاتسا،
ۇلىلىقپەن ەڭكەيىڭدەر!
(كارىم ساۋعابايەۆ)
3 - بەتى. «ويلان تاپ!»
1. وسىمدىككە قاجەتتى زات /تۇز/
2. نەگىزگى تامىردان پايدا بولاتىن تامىر /جاناما/
3. تىڭايتقىش /شىمتەزەك/
4. قورەكتىك زاتتاردى سىڭىرۋگە اسەر ەتەتىن كۇش /قىسىم/
5. تۇكشەلەرى بار تامىر ايماعى /سورۋ/
4 - بەتى. «قازاق ىرىمدارىنىڭ قاستەرلى قاسيەتى»
1. داستارحان باسىندا، تاماقتانىپ وتىرعاندا سىرتتان سالەم بەرىپ كىرگەن كىسىنىڭ قولىن المايدى. باس يزەپ، اسقا كەل دەپ شاقىرادى. جۋىلماعان قولدى سىلىكپەيدى. بۇلاي ىستەگەندە اس سىلكىنەدى، ءدام - تۇز اتادى دەپ ۇيعارىلادى.
2. تۇندە بەتى اشىق قالعان استى جەمەيدى. سەبەبى مۇنداي اس بۇزىلادى، اينيدى. اسقا سايتان سارىدى دەپ ۇيعارىلادى.
3. وزەن سۋىنا ءتونىپ، ەتپەتىنەن جاتىپ ىشپەيدى. سۋعا كەتەسىڭ، نە سۋ ماقۇلىعى جۇتادى، نە اسقازان اۋرۋىنا، وڭەش قابىنۋىنا جولىعادى دەپ جوريدى.
4. جۋعان قولدى سىلىكپەيدى. قايتا سورعالاتىپ بارىپ، ورامالمەن سۇرتەدى. جۋعان قولدى سىلكۋ – جامان ىرىم. بۇيتكەندە سۋ اتاسى - سۇلەيمەننىڭ كيەسى اتادى، سونىڭ سالدارىنان باستاۋ كوزدەرى بىتەدى دەپ جورىلادى.
5. اس – تاماقتان، جەل قۇزدان، ءيىس قوقىستان ۇشىنعان ادامداردى ۇشىقتاۋ ەرتەدەن كەلە جاتقان ەمدەۋ ءتاسىلى. جىعىلعان ادامنىڭ ءبىر جەرى اۋىرىپ قالسا دا سول جەردە: «كەت، پالەكەت، كەت! ۇشىق! ۇشىق!» دەپ ۇشىقتايدى. ناۋقاس ادامدى كۇن باتار الدىندا جەرگە جاتقىزىپ ۇشىقتاپ، ۇيگە اكەلىپ، جىلى جاۋىپ تاستايدى.
5 - بەتى. «بيولوگيالىق ديكتانت»
1. وسىمدىككە جاسىل ءتۇس بەرىپ فوتوسينتەز پروسەسىنە قاتىسقان جاسىل پيگمەنت -... بار.
2. فوتوسينتەز كەزىندە... ءسىڭىرىلىپ،... بولىنەدى، ناتيجەسىندە... تۇزىلەدى.
3. بارلىق بۇرشاقتۇقىمداس وسىمدىكتەردىڭ تامىرىندا... بولادى.
4. جاسۋشا تىنىس العاندا... ءسىڭىرىلىپ،... بولەدى.
5. گ ۇلى، تۇقىمى، جەمىسى بولا بەرمەيتىن، جانە جاسىل ەمەس وسىمدىكتەر توبىن... دەيدى.
6 - بەتى. «جانعا شيپا، دەرتكە داۋا»
I. مەن كوپ جىلدىق وسىمدىكپىن. قىركۇيەك، مامىر ايلارىندا گۇلدەيمىن. جاپىراعىمدى، تامىرىمدى جۇرت ءدارى رەتىندە پايدالانادى. نەگىزگى وسەتىن مەكەنىم – جول جيەگى. مەنى قان توقتاتۋعا، ءىرىڭدى، جارانىڭ جازىلۋىن تەزدەتۋگە قولدانادى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
II. مەن كۇي تالعاماي كەز كەلگەن جەردە وسە بەرەمىن. القا تۇقىمداس وتە ۋلى وسىمدىكپىن. مەنىڭ جاپىراعىمدى، تامىرىمدى جەگەن مال مەن قۇس ولەدى. اسىرەسە، ادام مەن بالالار ءۇشىن وتە ۋلىمىن. ۇلى عالىم يبن سينا «بۇل ۋ ەسىرتكى، ونى جەگەن ادام ەستەن ايىرىلادى» دەگەن. مەنى ءتىس اۋىرعاندا، سۇيەك سىرقىراعاندا، سۇيەك اۋىرعاندا ەم رەتىندە پايدالانادى. بەسىكتەگى بالانى مەنىمەن الاستايدى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
III. بيىكتىگىم مەترگە دەيىن جەتەتىن وسىمدىكپىن. مەنى مال جەمەيدى. تىكەنەكتەرىمدى جۇمسارتۋ ارقىلى ادامدارعا جاۋىن جاۋاتىنىن الدىن الا حابارلايمىن. جەمىسىم جابىسقاق، تىكەندى بولعاندىقتان مال مەن ادام مەنى الىسقا تاراتىپ، سەپتىگىن تيگىزەدى. ءسولىمدى وكپە دەمىكپەسىن ەمدەۋگە پايدالانادى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
7 - بەتى. «تابيعاتتى ايالا!»
توپىراقتىڭ قورەكتى قاسيەتتەرىن ارتتىرىپ، اۋىلشارۋاشىلىق وسىمدىكتەرىنەن مول ءونىم الۋ ءۇشىن ادامدار اسا قۋاتتى تەحنيكا كۇشىن جۇمسايدى. توپىراقتىڭ تۇرىنە قاراي ءبىرىن سۋارادى، ەكىنشى ءبىرىن قۇرعاتادى. ەندى ءبىرىن ءتۇرلى ادىستەرمەن وڭدەيدى. مۇنان توپىراقتىڭ بولاشاعى دا ادام ارەكەتىنە باعىنىشتى ەكەنى كورىنەدى. قازىرگى تابيعات بايلىعىن قورعاۋ جانە ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەسى بۇكىل حالىقتىڭ مىندەتى بولىپ وتىرعاندا، توپىراقتى قورعاۋعا دا زور كوڭىل بولىنۋگە ءتيىس. بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكامىزدا استىق داقىلدارىن ەگۋ الاڭىن كەڭەيتۋ كوزدەلىپ وتىر.
III. ساباقتى قورىتۋ.
IV. باعالاۋ.
ساباقتى وزىندىك تالداۋ.
7 - سىنىپتا بيولوگيا.
تاقىرىبى: «تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەر».
ءداستۇرلى ەمەس، قايتالاۋ ساباعى.
وسىمدىكتەر سيستەماتيكاسىندا بۇل تاقىرىپ جەكە بەرىلگەن.
ساباق 6 بولىمنەن تۇرادى، ءار بولىمدە ديداكتيكالىق ماتەريالدار ارقىلى وقۋشىلار ءبىلىمى تەكسەرىلدى. حالىقتىق پەداگوگيكا ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ ارقىلى ناندى قادىرلەۋگە تاربيەلەندى.
سلايدتار ارقىلى كورنەكىلىكتەر قولدانىلدى. وقۋشىلار ساباققا بەلسەندى قاتىستى. ماقساتىما جەتتىم.
ماقساتى: وسىمدىكتانۋ پانىنەن العان بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ، پىسىقتاۋ، تەز ويلانىپ جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ، حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە تاربيەلەۋ، ناندى قاستەرلەۋگە، تابيعاتتى قورعاپ، ەكولوگيانى ساقتاۋعا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، مەديسينا، ەكولوگيا، ومىرمەن بايلانىس. قولدانعان قۇرالدار: ماقال جازىلعان پلاكات، جۋرنال، ءسوزجۇمباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ساباقتىڭ جوسپارىمەن تانىستىرۋ.
II. جۋرنال
1 - بەتى. «ساۋالحانا».
1. نەگە باكتەريالاردى تومەنگى ساتىلى وسىمدىكتەرگە جاتقىزامىز؟
2. ءبىر جاسۋشالى باكتەريادان حلاميدومونادانىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
3. مۇكتەرى نەگە جوعارى ساتىلى وسىمدىكتەرگە جاتقىزادى؟
4. شاڭجاپىراقتار مەن مۇكتەردىڭ ايىرماشىلىعا بار ما؟
5. نەلىكتەن جالاڭاشتۇقىمدىلار دەلىنەدى، جانە تۇقىم مەن سپورانىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
6. جابىقتۇقىمدى وسىمدىكتەردى نەلىكتەن داراجارناقتى، قوسجارناقتى دەپ بولەدى؟
7. داراجارناقتى وسىمدىكتىڭ تۇقىمى مەن قوسجارناقتى وسىمدىكتىڭ تۇقىمىنىڭ قانداي ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى بار؟
8. ورامجاپىراقتىڭ قانداي تۇرلەرى بار، قانداي پايداسى بار؟
9. تومەنگى ساتىلى وسىمدىكتەرگە سيپاتتاما بەر.
10. قانداي جەۋگە جارامدى جەۋگە جارامسىز ساڭىراۋقۇلاقتاردى بىلەسىڭ؟
2 - بەتى. «داستارحاندا نانى جوقتىڭ - تاماعىنىڭ ءسانى جوق»
نان تۋرالى ولەڭ.
و، ادامدار، ايتارىم بار
ناندى باسپاڭدار!
وندا قول جەتپەيتىن اسپان بار،
ءالى ەشكىم جازباعان داستان بار.
ءوتىنىپ سۇرايمىن
انا بول، دانا بول، بالا بول
ناندى باسپاڭدار!
نانعا ۇلكەن جۇرەكپەن
قاراڭدار!
ناندى ءومىر دەپ ساناڭدار.
نان بولماسا،
قىزىعىڭ، باقىتىڭ
قۇر اۋرە دالباسا...
و، ادامدار، كەڭ پەيىلدىلەر،
ءبىر ءدان جولدا جاتسا،
ۇلىلىقپەن ەڭكەيىڭدەر!
(كارىم ساۋعابايەۆ)
3 - بەتى. «ويلان تاپ!»
1. وسىمدىككە قاجەتتى زات /تۇز/
2. نەگىزگى تامىردان پايدا بولاتىن تامىر /جاناما/
3. تىڭايتقىش /شىمتەزەك/
4. قورەكتىك زاتتاردى سىڭىرۋگە اسەر ەتەتىن كۇش /قىسىم/
5. تۇكشەلەرى بار تامىر ايماعى /سورۋ/
4 - بەتى. «قازاق ىرىمدارىنىڭ قاستەرلى قاسيەتى»
1. داستارحان باسىندا، تاماقتانىپ وتىرعاندا سىرتتان سالەم بەرىپ كىرگەن كىسىنىڭ قولىن المايدى. باس يزەپ، اسقا كەل دەپ شاقىرادى. جۋىلماعان قولدى سىلىكپەيدى. بۇلاي ىستەگەندە اس سىلكىنەدى، ءدام - تۇز اتادى دەپ ۇيعارىلادى.
2. تۇندە بەتى اشىق قالعان استى جەمەيدى. سەبەبى مۇنداي اس بۇزىلادى، اينيدى. اسقا سايتان سارىدى دەپ ۇيعارىلادى.
3. وزەن سۋىنا ءتونىپ، ەتپەتىنەن جاتىپ ىشپەيدى. سۋعا كەتەسىڭ، نە سۋ ماقۇلىعى جۇتادى، نە اسقازان اۋرۋىنا، وڭەش قابىنۋىنا جولىعادى دەپ جوريدى.
4. جۋعان قولدى سىلىكپەيدى. قايتا سورعالاتىپ بارىپ، ورامالمەن سۇرتەدى. جۋعان قولدى سىلكۋ – جامان ىرىم. بۇيتكەندە سۋ اتاسى - سۇلەيمەننىڭ كيەسى اتادى، سونىڭ سالدارىنان باستاۋ كوزدەرى بىتەدى دەپ جورىلادى.
5. اس – تاماقتان، جەل قۇزدان، ءيىس قوقىستان ۇشىنعان ادامداردى ۇشىقتاۋ ەرتەدەن كەلە جاتقان ەمدەۋ ءتاسىلى. جىعىلعان ادامنىڭ ءبىر جەرى اۋىرىپ قالسا دا سول جەردە: «كەت، پالەكەت، كەت! ۇشىق! ۇشىق!» دەپ ۇشىقتايدى. ناۋقاس ادامدى كۇن باتار الدىندا جەرگە جاتقىزىپ ۇشىقتاپ، ۇيگە اكەلىپ، جىلى جاۋىپ تاستايدى.
5 - بەتى. «بيولوگيالىق ديكتانت»
1. وسىمدىككە جاسىل ءتۇس بەرىپ فوتوسينتەز پروسەسىنە قاتىسقان جاسىل پيگمەنت -... بار.
2. فوتوسينتەز كەزىندە... ءسىڭىرىلىپ،... بولىنەدى، ناتيجەسىندە... تۇزىلەدى.
3. بارلىق بۇرشاقتۇقىمداس وسىمدىكتەردىڭ تامىرىندا... بولادى.
4. جاسۋشا تىنىس العاندا... ءسىڭىرىلىپ،... بولەدى.
5. گ ۇلى، تۇقىمى، جەمىسى بولا بەرمەيتىن، جانە جاسىل ەمەس وسىمدىكتەر توبىن... دەيدى.
6 - بەتى. «جانعا شيپا، دەرتكە داۋا»
I. مەن كوپ جىلدىق وسىمدىكپىن. قىركۇيەك، مامىر ايلارىندا گۇلدەيمىن. جاپىراعىمدى، تامىرىمدى جۇرت ءدارى رەتىندە پايدالانادى. نەگىزگى وسەتىن مەكەنىم – جول جيەگى. مەنى قان توقتاتۋعا، ءىرىڭدى، جارانىڭ جازىلۋىن تەزدەتۋگە قولدانادى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
II. مەن كۇي تالعاماي كەز كەلگەن جەردە وسە بەرەمىن. القا تۇقىمداس وتە ۋلى وسىمدىكپىن. مەنىڭ جاپىراعىمدى، تامىرىمدى جەگەن مال مەن قۇس ولەدى. اسىرەسە، ادام مەن بالالار ءۇشىن وتە ۋلىمىن. ۇلى عالىم يبن سينا «بۇل ۋ ەسىرتكى، ونى جەگەن ادام ەستەن ايىرىلادى» دەگەن. مەنى ءتىس اۋىرعاندا، سۇيەك سىرقىراعاندا، سۇيەك اۋىرعاندا ەم رەتىندە پايدالانادى. بەسىكتەگى بالانى مەنىمەن الاستايدى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
III. بيىكتىگىم مەترگە دەيىن جەتەتىن وسىمدىكپىن. مەنى مال جەمەيدى. تىكەنەكتەرىمدى جۇمسارتۋ ارقىلى ادامدارعا جاۋىن جاۋاتىنىن الدىن الا حابارلايمىن. جەمىسىم جابىسقاق، تىكەندى بولعاندىقتان مال مەن ادام مەنى الىسقا تاراتىپ، سەپتىگىن تيگىزەدى. ءسولىمدى وكپە دەمىكپەسىن ەمدەۋگە پايدالانادى. سوندا مەن قاي وسىمدىكپىن؟
7 - بەتى. «تابيعاتتى ايالا!»
توپىراقتىڭ قورەكتى قاسيەتتەرىن ارتتىرىپ، اۋىلشارۋاشىلىق وسىمدىكتەرىنەن مول ءونىم الۋ ءۇشىن ادامدار اسا قۋاتتى تەحنيكا كۇشىن جۇمسايدى. توپىراقتىڭ تۇرىنە قاراي ءبىرىن سۋارادى، ەكىنشى ءبىرىن قۇرعاتادى. ەندى ءبىرىن ءتۇرلى ادىستەرمەن وڭدەيدى. مۇنان توپىراقتىڭ بولاشاعى دا ادام ارەكەتىنە باعىنىشتى ەكەنى كورىنەدى. قازىرگى تابيعات بايلىعىن قورعاۋ جانە ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەسى بۇكىل حالىقتىڭ مىندەتى بولىپ وتىرعاندا، توپىراقتى قورعاۋعا دا زور كوڭىل بولىنۋگە ءتيىس. بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكامىزدا استىق داقىلدارىن ەگۋ الاڭىن كەڭەيتۋ كوزدەلىپ وتىر.
III. ساباقتى قورىتۋ.
IV. باعالاۋ.
ساباقتى وزىندىك تالداۋ.
7 - سىنىپتا بيولوگيا.
تاقىرىبى: «تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەر».
ءداستۇرلى ەمەس، قايتالاۋ ساباعى.
وسىمدىكتەر سيستەماتيكاسىندا بۇل تاقىرىپ جەكە بەرىلگەن.
ساباق 6 بولىمنەن تۇرادى، ءار بولىمدە ديداكتيكالىق ماتەريالدار ارقىلى وقۋشىلار ءبىلىمى تەكسەرىلدى. حالىقتىق پەداگوگيكا ەلەمەنتتەرىن ەنگىزۋ ارقىلى ناندى قادىرلەۋگە تاربيەلەندى.
سلايدتار ارقىلى كورنەكىلىكتەر قولدانىلدى. وقۋشىلار ساباققا بەلسەندى قاتىستى. ماقساتىما جەتتىم.
You Might Also Like
