دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
فيزيكا 9 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ومىردە كەزدەسەتىن فيزيكالىق قۇبىلىستاردى مىسال رەتىندە ايتا وتىرىپ، دەنە ءيمپۋلسى، كۇش ءيمپۋلسى جانە ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. فورمۋلالارىن تۇجىرىمداۋ. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە، ءبىر – ءبىرىن باعالاۋعا داعدىلاندىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: 1. وقۋشىلار ءيمپۋلستىڭ ماعىناسىن تۇسىنەدى.
2. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ انىقتاماسىن، فورمۋلاسىن، ولشەم بىرلىگىن بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
3. كۇش ءيمپۋلسىنىڭ انىقتاماسىن، فورمۋلاسىن، ولشەم بىرلىگىن بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
4. دەنە ءيمپۋلسى مەن كۇش ءيمپۋلسى اراسىنداعى بايلانىستى بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
5. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداپ، ونى ەسەپ شىعارۋدا قولدانا بىلەدى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماعلۇمات بەرۋ.
ساباقتىڭ ءادىس – ءتاسىلى: ستو، توپتىق، جەكە جۇمىستار، «گارموشكا» ءادىسى، «سەبەت» ءتاسىلى، «ارالاسىپ كەتكەن ەسەپتەر»ءادىسى،«باس بارماق» ءتاسىلى، ءفورماتيۆتى باعالاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پوستەر قورعاۋ، سۋرەتتەر، ۇلەستىرمە كارتوچكا، سەمانتيكالىق كارتا
ءى. ۇيىمداستىرۋ: وقۋشىلاردى نيۋتوننىڭ ءى زاڭى، ءىى زاڭى، ءىىى زاڭى جانە
بۇكىل الەمدىك تارتىلىس زاڭى بويىنشا ءتورت توپقا ءبولۋ.
وسى زاڭداردى قاعازعا جازىپ قويىپ وقۋشىلارعا تاراتىلادى. توپقا
ءبولىنىپ بولعاننان سوڭ قانداي زاڭ ەكەندىگىن تابادى.
ءىى. «قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ» كەزەڭى. «گارموشكا ءادىسى» بويىنشا ءاربىر وقۋشىعا وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا ءۇش سۇراقتان جازۋ تاپسىرىلادى.
سۇراقتارىن جازىپ بولعان سوڭ ءتورت توپ ءبىر – بىرىمەن الماسادى، ءبىر – ءبىرىن جاۋاپتارىن تىڭداپ باعالايدى.
ءىىى. «ماعىنانى اشۋ» كەزەڭى. «ميعا شابۋىل»
سۋرەت بويىنشا جۇمىس. سۋرەتتەردەن نە بايقاپ وتىرسىڭدار؟
1. ولشەمدەرى بىردەي شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
2. ولشەمدەرى ءارتۇرلى شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
3. بىرنەشە شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
«يمپۋلس» گرەكتىڭ «impulses» دەگەن سوزىنەن شىققان، ونىڭ سوزبە-سوز اۋدارماسى «سوققى» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل تەرمين مەحانيكادا ەكى شامانى: كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىن بىلدىرەدى.
ەندى «جۋان» جانە «جىڭىشكە» سۇراقتار بەرۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپ بويىنشا پوستەر قورعاۋ. «سەبەت» ءتاسىلى. تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتاردىڭ جاۋابىن سول سەبەتكە جازادى.
جىڭىشكە سۇراقتار
1. دەنە ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟ بەلگىلەنۋى، فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
2. كۇش ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟ فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
3. دەنە ءيمپۋلسى مەن كۇش ءيمپۋلسى اراسىنداعى بايلانىستى جاز.
4. تۇيىق جۇيە دەگەنىمىز نە؟
جۋان سۇراقتار
1. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ باعىتى قالاي انىقتالادى؟ سەبەبىن ءتۇسىندىر.
2. كۇش ءيمپۋلسىنىڭ باعىتى قالاي باعىتتالادى؟ سەبەبىن ءتۇسىندىر.
3. يمپۋلس تۇرىندەگى نيۋتوننىڭ ەكىنشى زاڭىن تۇجىرىمداپ كورسەت.
4. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداڭدار.
دەنە ءيمپۋلسى دەنەنىڭ ماسساسى مەن ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تەڭ بولاتىن فيزيكالىق شاما
ر دەنە ءيمپۋلسىنىڭ حب (سي) جۇيەسىندەگى ولشەم بىرلىگى سەكۋندىنا كيلوگرامم ∙مەتر [كگ • م/س]
ماسسا – سكاليارلىق شاما، ال جىلدامدىق ۆەكتورلىق شاما.
دەنە ءيمپۋلسىنىڭ ۆەكتورىنىڭ باعىتىندا جىلدامدىق ۆەكتورىنىڭ باعىتىمەن سايكەس كەلەتىن ۆەكتورلىق شاما.
ساباق تاقىرىبى: دەنە ءيمپۋلسى. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ومىردە كەزدەسەتىن فيزيكالىق قۇبىلىستاردى مىسال رەتىندە ايتا وتىرىپ، دەنە ءيمپۋلسى، كۇش ءيمپۋلسى جانە ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. فورمۋلالارىن تۇجىرىمداۋ. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە، ءبىر – ءبىرىن باعالاۋعا داعدىلاندىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: 1. وقۋشىلار ءيمپۋلستىڭ ماعىناسىن تۇسىنەدى.
2. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ انىقتاماسىن، فورمۋلاسىن، ولشەم بىرلىگىن بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
3. كۇش ءيمپۋلسىنىڭ انىقتاماسىن، فورمۋلاسىن، ولشەم بىرلىگىن بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
4. دەنە ءيمپۋلسى مەن كۇش ءيمپۋلسى اراسىنداعى بايلانىستى بىلەدى. ەسەپ شىعارۋدا قولدانا الادى.
5. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداپ، ونى ەسەپ شىعارۋدا قولدانا بىلەدى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماعلۇمات بەرۋ.
ساباقتىڭ ءادىس – ءتاسىلى: ستو، توپتىق، جەكە جۇمىستار، «گارموشكا» ءادىسى، «سەبەت» ءتاسىلى، «ارالاسىپ كەتكەن ەسەپتەر»ءادىسى،«باس بارماق» ءتاسىلى، ءفورماتيۆتى باعالاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پوستەر قورعاۋ، سۋرەتتەر، ۇلەستىرمە كارتوچكا، سەمانتيكالىق كارتا
ءى. ۇيىمداستىرۋ: وقۋشىلاردى نيۋتوننىڭ ءى زاڭى، ءىى زاڭى، ءىىى زاڭى جانە
بۇكىل الەمدىك تارتىلىس زاڭى بويىنشا ءتورت توپقا ءبولۋ.
وسى زاڭداردى قاعازعا جازىپ قويىپ وقۋشىلارعا تاراتىلادى. توپقا
ءبولىنىپ بولعاننان سوڭ قانداي زاڭ ەكەندىگىن تابادى.
ءىى. «قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ» كەزەڭى. «گارموشكا ءادىسى» بويىنشا ءاربىر وقۋشىعا وتكەن تاقىرىپتار بويىنشا ءۇش سۇراقتان جازۋ تاپسىرىلادى.
سۇراقتارىن جازىپ بولعان سوڭ ءتورت توپ ءبىر – بىرىمەن الماسادى، ءبىر – ءبىرىن جاۋاپتارىن تىڭداپ باعالايدى.
ءىىى. «ماعىنانى اشۋ» كەزەڭى. «ميعا شابۋىل»
سۋرەت بويىنشا جۇمىس. سۋرەتتەردەن نە بايقاپ وتىرسىڭدار؟
1. ولشەمدەرى بىردەي شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
2. ولشەمدەرى ءارتۇرلى شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
3. بىرنەشە شارلاردىڭ سوقتىعىسۋى.
«يمپۋلس» گرەكتىڭ «impulses» دەگەن سوزىنەن شىققان، ونىڭ سوزبە-سوز اۋدارماسى «سوققى» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل تەرمين مەحانيكادا ەكى شامانى: كۇش ءيمپۋلسى مەن دەنە ءيمپۋلسىن بىلدىرەدى.
ەندى «جۋان» جانە «جىڭىشكە» سۇراقتار بەرۋ ارقىلى جاڭا تاقىرىپ بويىنشا پوستەر قورعاۋ. «سەبەت» ءتاسىلى. تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتاردىڭ جاۋابىن سول سەبەتكە جازادى.
جىڭىشكە سۇراقتار
1. دەنە ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟ بەلگىلەنۋى، فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
2. كۇش ءيمپۋلسى دەگەنىمىز نە؟ فورمۋلاسى، ولشەم بىرلىگى.
3. دەنە ءيمپۋلسى مەن كۇش ءيمپۋلسى اراسىنداعى بايلانىستى جاز.
4. تۇيىق جۇيە دەگەنىمىز نە؟
جۋان سۇراقتار
1. دەنە ءيمپۋلسىنىڭ باعىتى قالاي انىقتالادى؟ سەبەبىن ءتۇسىندىر.
2. كۇش ءيمپۋلسىنىڭ باعىتى قالاي باعىتتالادى؟ سەبەبىن ءتۇسىندىر.
3. يمپۋلس تۇرىندەگى نيۋتوننىڭ ەكىنشى زاڭىن تۇجىرىمداپ كورسەت.
4. ءيمپۋلستىڭ ساقتالۋ زاڭىن تۇجىرىمداڭدار.
دەنە ءيمپۋلسى دەنەنىڭ ماسساسى مەن ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تەڭ بولاتىن فيزيكالىق شاما
ر دەنە ءيمپۋلسىنىڭ حب (سي) جۇيەسىندەگى ولشەم بىرلىگى سەكۋندىنا كيلوگرامم ∙مەتر [كگ • م/س]
ماسسا – سكاليارلىق شاما، ال جىلدامدىق ۆەكتورلىق شاما.
دەنە ءيمپۋلسىنىڭ ۆەكتورىنىڭ باعىتىندا جىلدامدىق ۆەكتورىنىڭ باعىتىمەن سايكەس كەلەتىن ۆەكتورلىق شاما.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بوتانيكا - وسىمدىكتەر تۋرالى عىلىم. جەر بەتىندە وسىمدىكتەردىڭ كوپتۇرلىلىگى
