دەنساۋلىق – زور بايلىق
شقو، كوكپەكتى اۋدانى، كوكجىرا اۋىلى
«امانگەلدى ورتا مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
وشايەۆا ايگۋل تلەكتەسوۆنا
دەنساۋلىق – زور بايلىق
تاربيە ساعاتى ماقساتى:
1. جاس ۇرپاققا ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باعالى بايلىق ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
2. قيمىل ارەكەتكە جاتتىقتىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە، ەلىن، جەرىن قورعاۋعا قاجەتتى كۇش-قۋاتىن مولايتۋ.
3. دۇرىس تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ. تازالىق، جەكە باس گيگيەناسىن، مادەني داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىك: ناقىل سوزدەر، تىرەك تابليسالار، كورىنىستەر.
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: «سالەمدەسۋ»
2. ءۇي تاپسىرماسى: دەنساۋلىق ونى ساقتاۋ، جەكەباس گيگيەناسىن ساقتاۋ تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالىپ ايتۋ، ولەڭدەر جاتتاۋ.
ا) كەل، بالالار،
كەل بەرى،
قىزدىرايىق دەنەنى.
ورنىمىزدان تۇرايىق،
جۇگىرەيىك ءبىر ۋاق.
ءا) ۇشىقتىرماي اۋرۋعا،
ءىشىن، سىرتىن تازالا.
بارلىق ءتىسىڭ مارجانداي،
جارقىراسىن اۋزىڭدا.
3. وي اشۋ: بليس-تۋرنير سۇراعى.
ا) ءتىس تازارتاتىن قۇرالدار (ششەتكا، پاستا)
ءا) ول سۋدان قورقادى، ودان كىر قورقادى. (سابىن)
ب) دەنەنى شىنىقتىراتىن، دەنساۋلىققا اسەرى مول ساباق (دەنە تاربيە)
ۆ) جالقاۋدىڭ دوسى (ەرىنشەكتىك، ۇيقى)
گ) ادام ومىرىنە ەڭ قاجەت (اۋا، سۋ، جىلۋ، جارىق، تاماق)
ع) تازالىق كەپىلى (دەنساۋلىق)
دەنساۋلىق
↓
(تاماق، كۇش، تازالىق)
V. توپپەن جۇمىس
ا) 1. توپ
1. دەنەشىنىقتىرۋدىڭ ماڭىزى قانداي؟
2. سپورتتىق ويىننىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
3. ءوزى تويماستىڭ، كوزى تويماس – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2. توپ
1. جەكە باس تازالىعى دەگەن نە؟
2. تازا جۇرەتىن بالانى قالاي اتايدى؟ ونىڭ دوستارى نە؟ (سابىن، پاستا، سۇلگى، سۋ)
3. تاماقتىڭ پايداسى مەن زيانىن ايت. مىسال كەلتىر: سىرا - ءسۇت، الما - كامپيت.
ءا) دەنساۋلىقتىڭ دوستارى مەن قاستارى.
توپتاستىرۋ.
دوستارى قاستارى
VI. سەرگىتۋ ءساتى «دەنەنى شىنىقتىرۋ»
VII. اڭگىمە وقۋ، تالداۋ.
- ەرتەدە ءبىر كىرقوجالاق قىز ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ دۇنيەدەگى جەك كورەتىن نارسەسى – قولىن جۋۋ جانە جۋىنۋ ەكەن. سول سەبەپتەن قولىندا اياعىندا پايدا بولعان جارالار دەنەسىنە تارايدى. اۋىز ارقىلى ىشكە كىرگەن ميكروب قىزدى اۋرۋعا شالدىقتىرادى. دارىگەر قىز بالانى تەكسەرىپ، اۋرۋدى جەڭەتىن عاجايىپ زاتتى ۇسىنادى.
- بۇل نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ا) جۇمباق شەشۋ.
1. جىلت-جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ)
2. نە زيان؟ نە پايدالى؟
3. ءتىس ەمدەيتىن دارىگەر (ستوماتولوگ)
4. كوز كورمەگەندە كيەتىن زات (كوزىلدىرىك)
5. اسقار تاۋدا قارا ورمان (شاش)
6. ءتانى ساۋدىڭ (جانى) ساۋ.
IV. وي قوزعاۋ.
- بالالار جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ دەگەنىمىزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ا) 1. جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ دەپ تازا ءجۇرۋ، تاڭەرتەڭ تۇرىپ جاتتىعۋلار جاساۋ، جۇگىرۋ، جۋىنۋ قاجەت. تىرناقتى وسىرمەي ۋاقىتىندا الىپ تۇرۋ.
2. مەكتەپتە دە، ۇيدە دە تازالىقتى ساقتاۋىمىز قاجەت. ءتىسىمىزدى جۋىپ، قولىمىزدى سابىنداپ جۋۋ، بوگدە زاتتاردى ۇستاماۋ قاجەت.
3. جەمىس-جيدەكتەردى جۋىپ جەۋ، تاماقتى اسىقپاي شايناپ جەۋ، تاماق ۇستىندە سويلەمەۋ.
4. سپورتپەن اينالىسىپ، تازا ءجۇرۋ ءاربىر ادام ءوز دەنەسىن شىنىقتىرسا، جۋىنىپ، تازا جۇرسە ونى اۋرۋدان ساقتايدى.
5. ادام ەڭبەككە قابىلەتتى بولىپ وسسە دەنە قۇرىلىسى سىمباتتى بولادى. ۇنەمى تازا جۇرسە دەنەنە جامان جارالار شىقپايدى.
ءا) تىرەك سحەمامەن جۇمىس
بالالار «دەنساۋلىق – زور بايلىق» دەگەن ناقىل ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
بايلىق تۋرالى وي قوزعاۋ.
بايلىق--- اقشا
------------ ماشينا
------------ دەنساۋلىق
ەڭ ۇلكەن بايلىعىمىز – دەنساۋلىق.
ادام دەنساۋلىعىنا نە قاجەت دەپ ويلايسىڭدار؟
1. ەكى بالا قاتار تۇرسا دا، ءبىرىن-بىرى كورمەيدى (كوز)
2. ءوزى كىردى اشادى، سۋعا سالسا قاشادى (سابىن)
3. اۋزى بۇرمەلى قىزىل قالتا، ىشىندە 32 مالتا (ءتىس(
4. اۋزى جوق، كوزى جوق.
ءتىلى جوق، ءسوزى جوق.
ءبىراقتا ءتىسى بار.
باسىڭمەن ءىسى بار.
بۇل نە؟ (تاراق)
ب) كورىنىس «كىر قويماس»
- اتا-انانىڭ سابىن تۋرالى اڭگىمەسى.
VIII. ويىن « قاي زاتتىڭ ورىنى الماستى؟»
ويىننىڭ شارتى: زاتتاردى مۇقيات قاراپ الىڭدار. سەندەر كوزدەرىڭدى اشىپ، سول زاتتى تابىڭدار.
- بالالار، وسى زاتتىڭ ىشىندە ادام دەنساۋلىعىنا نە زياندى؟نەلىكتەن؟
- شىلىم
- قويعان زاتتاردى قالاي اتاۋعا بولادى؟ ولاردىڭ پايداسى بار ما؟
IX. ا) كورىنىس: «ءتىسى اۋىرعان قولتىراۋىن».
ءا) ءتىس كۇتىمى «دارىگەرمەن كەزدەسۋ»
X. ماقال-ماتەل
ا) 1. اس ادامنىڭ ارقاۋى.
2. اس يەسىمەن ءتاتتى
تاباعىمەن جاقسى.
3. بال ۇستاعان بارماعىن جالاتادى.
4. ءوزى تويماستىڭ كوزى تويماس.
5. ءتانى ساۋدىڭ جانى ساۋ.
6. كوزىڭ اۋىرسا قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي.
7. تازالىق - ساۋلىق كەپىلى،
ساۋلىق - بايلىق كەپىلى.
8. دەمى باردىڭ – ەمى بار .
9. دەنساۋلىق – زور بايلىق.
ءا) كوز بۇلشىق ەتتەرىن نىعايتۋعا ارنالعان جاتتىعۋلار.
XI. ويىن. «سەن ماعان، مەن ساعان»
XII. وي تۇجىرىمى:
- ءبىز بۇگىن قانداي تاقىرىپتا ءسوز قوزعادىق؟
- نەنى ويعا توقىپ، جادىمىزدا ساقتاۋعا ءتيىسپىز؟
- سەندەر قانداي ازامات بولىپ وسۋلەرىڭ كەرەك؟
«امانگەلدى ورتا مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
وشايەۆا ايگۋل تلەكتەسوۆنا
دەنساۋلىق – زور بايلىق
تاربيە ساعاتى ماقساتى:
1. جاس ۇرپاققا ادام دەنساۋلىعىنىڭ قىمباتتىلىعىن، ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن قاجەتتىلىگىن، باعالى بايلىق ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
2. قيمىل ارەكەتكە جاتتىقتىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە، ەلىن، جەرىن قورعاۋعا قاجەتتى كۇش-قۋاتىن مولايتۋ.
3. دۇرىس تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ. تازالىق، جەكە باس گيگيەناسىن، مادەني داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىك: ناقىل سوزدەر، تىرەك تابليسالار، كورىنىستەر.
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: «سالەمدەسۋ»
2. ءۇي تاپسىرماسى: دەنساۋلىق ونى ساقتاۋ، جەكەباس گيگيەناسىن ساقتاۋ تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالىپ ايتۋ، ولەڭدەر جاتتاۋ.
ا) كەل، بالالار،
كەل بەرى،
قىزدىرايىق دەنەنى.
ورنىمىزدان تۇرايىق،
جۇگىرەيىك ءبىر ۋاق.
ءا) ۇشىقتىرماي اۋرۋعا،
ءىشىن، سىرتىن تازالا.
بارلىق ءتىسىڭ مارجانداي،
جارقىراسىن اۋزىڭدا.
3. وي اشۋ: بليس-تۋرنير سۇراعى.
ا) ءتىس تازارتاتىن قۇرالدار (ششەتكا، پاستا)
ءا) ول سۋدان قورقادى، ودان كىر قورقادى. (سابىن)
ب) دەنەنى شىنىقتىراتىن، دەنساۋلىققا اسەرى مول ساباق (دەنە تاربيە)
ۆ) جالقاۋدىڭ دوسى (ەرىنشەكتىك، ۇيقى)
گ) ادام ومىرىنە ەڭ قاجەت (اۋا، سۋ، جىلۋ، جارىق، تاماق)
ع) تازالىق كەپىلى (دەنساۋلىق)
دەنساۋلىق
↓
(تاماق، كۇش، تازالىق)
V. توپپەن جۇمىس
ا) 1. توپ
1. دەنەشىنىقتىرۋدىڭ ماڭىزى قانداي؟
2. سپورتتىق ويىننىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
3. ءوزى تويماستىڭ، كوزى تويماس – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2. توپ
1. جەكە باس تازالىعى دەگەن نە؟
2. تازا جۇرەتىن بالانى قالاي اتايدى؟ ونىڭ دوستارى نە؟ (سابىن، پاستا، سۇلگى، سۋ)
3. تاماقتىڭ پايداسى مەن زيانىن ايت. مىسال كەلتىر: سىرا - ءسۇت، الما - كامپيت.
ءا) دەنساۋلىقتىڭ دوستارى مەن قاستارى.
توپتاستىرۋ.
دوستارى قاستارى
VI. سەرگىتۋ ءساتى «دەنەنى شىنىقتىرۋ»
VII. اڭگىمە وقۋ، تالداۋ.
- ەرتەدە ءبىر كىرقوجالاق قىز ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ دۇنيەدەگى جەك كورەتىن نارسەسى – قولىن جۋۋ جانە جۋىنۋ ەكەن. سول سەبەپتەن قولىندا اياعىندا پايدا بولعان جارالار دەنەسىنە تارايدى. اۋىز ارقىلى ىشكە كىرگەن ميكروب قىزدى اۋرۋعا شالدىقتىرادى. دارىگەر قىز بالانى تەكسەرىپ، اۋرۋدى جەڭەتىن عاجايىپ زاتتى ۇسىنادى.
- بۇل نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ا) جۇمباق شەشۋ.
1. جىلت-جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ)
2. نە زيان؟ نە پايدالى؟
3. ءتىس ەمدەيتىن دارىگەر (ستوماتولوگ)
4. كوز كورمەگەندە كيەتىن زات (كوزىلدىرىك)
5. اسقار تاۋدا قارا ورمان (شاش)
6. ءتانى ساۋدىڭ (جانى) ساۋ.
IV. وي قوزعاۋ.
- بالالار جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ دەگەنىمىزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
ا) 1. جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ دەپ تازا ءجۇرۋ، تاڭەرتەڭ تۇرىپ جاتتىعۋلار جاساۋ، جۇگىرۋ، جۋىنۋ قاجەت. تىرناقتى وسىرمەي ۋاقىتىندا الىپ تۇرۋ.
2. مەكتەپتە دە، ۇيدە دە تازالىقتى ساقتاۋىمىز قاجەت. ءتىسىمىزدى جۋىپ، قولىمىزدى سابىنداپ جۋۋ، بوگدە زاتتاردى ۇستاماۋ قاجەت.
3. جەمىس-جيدەكتەردى جۋىپ جەۋ، تاماقتى اسىقپاي شايناپ جەۋ، تاماق ۇستىندە سويلەمەۋ.
4. سپورتپەن اينالىسىپ، تازا ءجۇرۋ ءاربىر ادام ءوز دەنەسىن شىنىقتىرسا، جۋىنىپ، تازا جۇرسە ونى اۋرۋدان ساقتايدى.
5. ادام ەڭبەككە قابىلەتتى بولىپ وسسە دەنە قۇرىلىسى سىمباتتى بولادى. ۇنەمى تازا جۇرسە دەنەنە جامان جارالار شىقپايدى.
ءا) تىرەك سحەمامەن جۇمىس
بالالار «دەنساۋلىق – زور بايلىق» دەگەن ناقىل ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
بايلىق تۋرالى وي قوزعاۋ.
بايلىق--- اقشا
------------ ماشينا
------------ دەنساۋلىق
ەڭ ۇلكەن بايلىعىمىز – دەنساۋلىق.
ادام دەنساۋلىعىنا نە قاجەت دەپ ويلايسىڭدار؟
1. ەكى بالا قاتار تۇرسا دا، ءبىرىن-بىرى كورمەيدى (كوز)
2. ءوزى كىردى اشادى، سۋعا سالسا قاشادى (سابىن)
3. اۋزى بۇرمەلى قىزىل قالتا، ىشىندە 32 مالتا (ءتىس(
4. اۋزى جوق، كوزى جوق.
ءتىلى جوق، ءسوزى جوق.
ءبىراقتا ءتىسى بار.
باسىڭمەن ءىسى بار.
بۇل نە؟ (تاراق)
ب) كورىنىس «كىر قويماس»
- اتا-انانىڭ سابىن تۋرالى اڭگىمەسى.
VIII. ويىن « قاي زاتتىڭ ورىنى الماستى؟»
ويىننىڭ شارتى: زاتتاردى مۇقيات قاراپ الىڭدار. سەندەر كوزدەرىڭدى اشىپ، سول زاتتى تابىڭدار.
- بالالار، وسى زاتتىڭ ىشىندە ادام دەنساۋلىعىنا نە زياندى؟نەلىكتەن؟
- شىلىم
- قويعان زاتتاردى قالاي اتاۋعا بولادى؟ ولاردىڭ پايداسى بار ما؟
IX. ا) كورىنىس: «ءتىسى اۋىرعان قولتىراۋىن».
ءا) ءتىس كۇتىمى «دارىگەرمەن كەزدەسۋ»
X. ماقال-ماتەل
ا) 1. اس ادامنىڭ ارقاۋى.
2. اس يەسىمەن ءتاتتى
تاباعىمەن جاقسى.
3. بال ۇستاعان بارماعىن جالاتادى.
4. ءوزى تويماستىڭ كوزى تويماس.
5. ءتانى ساۋدىڭ جانى ساۋ.
6. كوزىڭ اۋىرسا قولىڭدى تىي،
ءىشىڭ اۋىرسا اۋزىڭدى تىي.
7. تازالىق - ساۋلىق كەپىلى،
ساۋلىق - بايلىق كەپىلى.
8. دەمى باردىڭ – ەمى بار .
9. دەنساۋلىق – زور بايلىق.
ءا) كوز بۇلشىق ەتتەرىن نىعايتۋعا ارنالعان جاتتىعۋلار.
XI. ويىن. «سەن ماعان، مەن ساعان»
XII. وي تۇجىرىمى:
- ءبىز بۇگىن قانداي تاقىرىپتا ءسوز قوزعادىق؟
- نەنى ويعا توقىپ، جادىمىزدا ساقتاۋعا ءتيىسپىز؟
- سەندەر قانداي ازامات بولىپ وسۋلەرىڭ كەرەك؟
You Might Also Like
