ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى
ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى
«اۋە تاياق»
بالالار ەكى توپقا بولىنەدى. ءار توپتا 5 - تەن 10 – عا دەيىن ويىنشى. بولادى. ەكى توپقا ەكى تاياقشا (جۇمساق) بەرىلەدى، جەرگە ءتۇزۋ سىزىق سىزىلادى. ويىنشىنىڭ بىرەۋى ورتاعا شىعادى دا ءبىر الاقانىنا زات جاسىرىپ، ەكىنشى قولىنىڭ جۇدىرىعىن بىردەي جۇمادى.
ەكىنشى ويىنشى زات جاسىرىلعان قولدى تاپسا، ويىندى باستاۋشى سول بولادى. ءسويتىپ قولىنداعى تاياعىن جوعارى لاقتىرادى. وسى كەزدە قاسىنداعى تاياعىن لاقتىرادى دا، قاسىنداعى بالانىڭ تاياعىن قاعىپ ءتۇسىرۋى شارت. تاياقتى قاعىپ تۇسىرگەن بالا ءوز توبىنا ۇپاي اكەلەدى.
قارا قۇلاق
ويىنعا 5 - 10 بالا قاتىسادى. ولار وڭاشا جەرگە توپتالىپ ءوز ارالارىنان ءبىر بالانى قازىق ەتىپ بەلگىلەيدى. قازىق تۇرعان جەرىندە قوزعالماي تۇرادى. باسقالارى ءارى كەتەدى. سودان كەيىن ويىنعا قاتىسۋشىلار قازىقتى الىستان قورشاپ بىرتە - بىرتە جاقىنداي تۇسەدى
تاياپ كەلىپ مىناۋ كىم؟ – دەپ ءبىر - بىرىنەن سۇراسادى. بىرەۋى ويباي بۇل قاراقۇلاق قوي!- دەپ قاشا جونەلەدى. قالعاندارى دا – قاراقۇلاق، قارا قۇلاق!- دەپ بىتىراي قاشادى. قاراقۇلاق بىرەۋىن ۇستاۋ ءۇشىن تۇرا قۋادى. ۇستالعان بالا قاراقۇلاق بولىپ، ويىن ءارى قاراي جالعاسادى.
الاقان سوقپاق
ويىنعا قاتىسۋشى بالالار ۇيگە نەمەسە وڭاشا جەرگە جينالادى دا دوڭگەلەنە وتىرادى. ورتالارىنان باستاۋشى بەلگىلەيدى. وعان سۇلگى (ورامال) بەرىلەدى. باستاۋشى شەڭبەر ءىشىن اينالا ءجۇرىپ بىرەۋگە – الاقاندى توس!- دەيدى. ول توسقان كەزدە باستاۋشى ونىڭ الاقانىنا سۇلگىنى تيگىزىپ - سۇلگى قايدا؟- دەپ سۇرايدى. سوندا ويىنشى «انادا» - دەپ ءبىر بالانىڭ اتىن اتايدى. اكتى اتالعان ويىنشى ورنىنان تۇرىپ الاقانىن توسادى. باستاۋشى - سۇلگى قايدا؟- دەپ اتىن ايتادى. ويىن وسى رەتپەن جالعاسا بەرەدى. جاقسى ولەڭ ايتىپ ءان سالعاندار ۇپاي جينايدى.
اتقاۋما
ويىندى 6 بالا 3 - 3 - تەن ءبولىنىپ وينايدى. ءبىر بالا سول قولىمەن ءوزىنىڭ وڭ قولىنىڭ بىلەزىگىنەن ۇستايدى. سودان كەيىنگىلەرى دە سولاي ىستەيدى دە ءبىر - بىرىمەن قولدارىن ايقاستىرادى. ءۇشىنشى بالا كوزى تاڭىۋلى كۇيدە ەكىنشى بالانىڭ ايقاسقان قولىنا وتىرادى.. قولداسىپ تۇرعان بالالار:- اتقاۋما، اتقاۋما – دەپ قاۋمالاي كوتەرگەن بويى مولشەرلى جەرگە دەيىن جەتەدى. ءبىرىنشى بالا اق ساندىق، كوك ساندىق دەسە، كوزى تاڭۋلى بالا - كوك ساندىق، كوك ساندىق دەپ جاۋاپ بەرەدى. قاۋمالاپ كەلە جاتقان بالالار:
باقا، باقا بالپاق
باسىڭ نەگە جالپاق؟
بۇتىڭ نەگە تالتاق
كوزىڭ نەگە توستاق
بۇعان كوزى تاڭۋلى بالا بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى.:-
تەمىر تەرسەك كوپ كيىپ
باسىم سودان جالپاق
تەۋىپ، تەۋىپ قاشىردى
بۇتىم سودان توستاق!
بالالار قولدارىن جىبەرگەن كەزدە بالا قۇلاپ تۇسسە، ايىپ تارتادى. قۇلاماي تىك تۇسسە قالعان تەكى بالا كوتەرىپ جۇرە بەرەدى.
ساقينا جاسىرۋ
ويىندى وتكىزۋشى جانە ساقينا جاسىرۋشى بالا بەلگىلەنەدى. قالعان ويىنشىلار جەرگە وتىرىپ تىزىلەرىنىڭ ۇستىنە الاقاندارىن جايادى. باستاۋشى جۇمۋلى قولىن ءاربىر ويىنشىڭ الاقانىنا سالىسىمەن، ول بالا الاقانىن جابا قويادى. باستاۋشى ءبىر بالانىڭ الاقانىنا ساقينا سالىسىمەن، ويىنشىلاردىڭ بىرەۋىنەن -«ساقينا كىمدە»- دەپ سۇرايدى. ول ساقينانىڭ كىمدە ەكەنىن بىلسە سول بالامەن ورنىن اۋىستىرادى. ال بىلمەسە ول ءوز ونەرىن كورسەتەدى. ويىن باسقارۋشى ويىندى وسىلاي جالعاستىرا بەرەدى.
بەلبەۋ سوق
ويىنشىلار ەكى - ەكىدەن جۇپتاسىپ شەڭبەر جاساپ تۇرادى. ءبىر بەلبەۋدى الىپ ەكىنشىسىن قۋۋعا ءتيىس.
قاشىپ جۇرگەن بالا شەڭبەردەگى جۇپتاسىپ تۇرعان ەكى بالانىڭ الدىنا كەلىپ تۇرادى. ارتىق قالعان ءۇشىنشى بالا قاشا جونەلەدى. ويىنشى ونى قۋىپ جەتىپ بەلبەۋمەن سوعادى دا، ءوزى دە ءبىر جۇپتىڭ الدىنا تۇرا قالادى. ونىڭ ورنىنا كەلەسى ويىنشى شىعىپ، ويىندى جالعاستىرا بەرەدى. بەلبەۋ ەڭ سوڭىندا كىمدە قالسا سول ويىنشى جەڭىلىسكە ۇشىرايدى دا ءوز ونەرىن كورسەتەدى.
ارقان ءتۇيۋ.
بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرادى. قولىندا ارقانى بار جۇرگىزۋشى توپ اراسىنان شىعادى دا:- ويىن باستايدى – دەپ داۋىستايدى. سونان سوڭ ارقاننىڭ تۇيىلمەگەن باسىن ۇستان شەڭبەر بويىمەن اينالادى، ارقاندى بالالاردىڭ اياقتارىنىڭ استىنان جىبەرەدى. بالالار ارقان ۇستىمەن سەكىرىپ تۇرادى. كىمدە - كىمنىڭ اياعىنا ارقان ءىلىنىپ، سەكىرە الماي قالسا ول بالا ويىندى توقتاتىپ ونەر كورسەتەدى، تاقپاق، ولەڭ ايتادى نەمەسە بيلەپ بەرەدى. ويىن وسىلاي جالعاسا بەرەدى.
ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى. جۇكتەۋ
«اۋە تاياق»
بالالار ەكى توپقا بولىنەدى. ءار توپتا 5 - تەن 10 – عا دەيىن ويىنشى. بولادى. ەكى توپقا ەكى تاياقشا (جۇمساق) بەرىلەدى، جەرگە ءتۇزۋ سىزىق سىزىلادى. ويىنشىنىڭ بىرەۋى ورتاعا شىعادى دا ءبىر الاقانىنا زات جاسىرىپ، ەكىنشى قولىنىڭ جۇدىرىعىن بىردەي جۇمادى.
ەكىنشى ويىنشى زات جاسىرىلعان قولدى تاپسا، ويىندى باستاۋشى سول بولادى. ءسويتىپ قولىنداعى تاياعىن جوعارى لاقتىرادى. وسى كەزدە قاسىنداعى تاياعىن لاقتىرادى دا، قاسىنداعى بالانىڭ تاياعىن قاعىپ ءتۇسىرۋى شارت. تاياقتى قاعىپ تۇسىرگەن بالا ءوز توبىنا ۇپاي اكەلەدى.
قارا قۇلاق
ويىنعا 5 - 10 بالا قاتىسادى. ولار وڭاشا جەرگە توپتالىپ ءوز ارالارىنان ءبىر بالانى قازىق ەتىپ بەلگىلەيدى. قازىق تۇرعان جەرىندە قوزعالماي تۇرادى. باسقالارى ءارى كەتەدى. سودان كەيىن ويىنعا قاتىسۋشىلار قازىقتى الىستان قورشاپ بىرتە - بىرتە جاقىنداي تۇسەدى
تاياپ كەلىپ مىناۋ كىم؟ – دەپ ءبىر - بىرىنەن سۇراسادى. بىرەۋى ويباي بۇل قاراقۇلاق قوي!- دەپ قاشا جونەلەدى. قالعاندارى دا – قاراقۇلاق، قارا قۇلاق!- دەپ بىتىراي قاشادى. قاراقۇلاق بىرەۋىن ۇستاۋ ءۇشىن تۇرا قۋادى. ۇستالعان بالا قاراقۇلاق بولىپ، ويىن ءارى قاراي جالعاسادى.
الاقان سوقپاق
ويىنعا قاتىسۋشى بالالار ۇيگە نەمەسە وڭاشا جەرگە جينالادى دا دوڭگەلەنە وتىرادى. ورتالارىنان باستاۋشى بەلگىلەيدى. وعان سۇلگى (ورامال) بەرىلەدى. باستاۋشى شەڭبەر ءىشىن اينالا ءجۇرىپ بىرەۋگە – الاقاندى توس!- دەيدى. ول توسقان كەزدە باستاۋشى ونىڭ الاقانىنا سۇلگىنى تيگىزىپ - سۇلگى قايدا؟- دەپ سۇرايدى. سوندا ويىنشى «انادا» - دەپ ءبىر بالانىڭ اتىن اتايدى. اكتى اتالعان ويىنشى ورنىنان تۇرىپ الاقانىن توسادى. باستاۋشى - سۇلگى قايدا؟- دەپ اتىن ايتادى. ويىن وسى رەتپەن جالعاسا بەرەدى. جاقسى ولەڭ ايتىپ ءان سالعاندار ۇپاي جينايدى.
اتقاۋما
ويىندى 6 بالا 3 - 3 - تەن ءبولىنىپ وينايدى. ءبىر بالا سول قولىمەن ءوزىنىڭ وڭ قولىنىڭ بىلەزىگىنەن ۇستايدى. سودان كەيىنگىلەرى دە سولاي ىستەيدى دە ءبىر - بىرىمەن قولدارىن ايقاستىرادى. ءۇشىنشى بالا كوزى تاڭىۋلى كۇيدە ەكىنشى بالانىڭ ايقاسقان قولىنا وتىرادى.. قولداسىپ تۇرعان بالالار:- اتقاۋما، اتقاۋما – دەپ قاۋمالاي كوتەرگەن بويى مولشەرلى جەرگە دەيىن جەتەدى. ءبىرىنشى بالا اق ساندىق، كوك ساندىق دەسە، كوزى تاڭۋلى بالا - كوك ساندىق، كوك ساندىق دەپ جاۋاپ بەرەدى. قاۋمالاپ كەلە جاتقان بالالار:
باقا، باقا بالپاق
باسىڭ نەگە جالپاق؟
بۇتىڭ نەگە تالتاق
كوزىڭ نەگە توستاق
بۇعان كوزى تاڭۋلى بالا بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى.:-
تەمىر تەرسەك كوپ كيىپ
باسىم سودان جالپاق
تەۋىپ، تەۋىپ قاشىردى
بۇتىم سودان توستاق!
بالالار قولدارىن جىبەرگەن كەزدە بالا قۇلاپ تۇسسە، ايىپ تارتادى. قۇلاماي تىك تۇسسە قالعان تەكى بالا كوتەرىپ جۇرە بەرەدى.
ساقينا جاسىرۋ
ويىندى وتكىزۋشى جانە ساقينا جاسىرۋشى بالا بەلگىلەنەدى. قالعان ويىنشىلار جەرگە وتىرىپ تىزىلەرىنىڭ ۇستىنە الاقاندارىن جايادى. باستاۋشى جۇمۋلى قولىن ءاربىر ويىنشىڭ الاقانىنا سالىسىمەن، ول بالا الاقانىن جابا قويادى. باستاۋشى ءبىر بالانىڭ الاقانىنا ساقينا سالىسىمەن، ويىنشىلاردىڭ بىرەۋىنەن -«ساقينا كىمدە»- دەپ سۇرايدى. ول ساقينانىڭ كىمدە ەكەنىن بىلسە سول بالامەن ورنىن اۋىستىرادى. ال بىلمەسە ول ءوز ونەرىن كورسەتەدى. ويىن باسقارۋشى ويىندى وسىلاي جالعاستىرا بەرەدى.
بەلبەۋ سوق
ويىنشىلار ەكى - ەكىدەن جۇپتاسىپ شەڭبەر جاساپ تۇرادى. ءبىر بەلبەۋدى الىپ ەكىنشىسىن قۋۋعا ءتيىس.
قاشىپ جۇرگەن بالا شەڭبەردەگى جۇپتاسىپ تۇرعان ەكى بالانىڭ الدىنا كەلىپ تۇرادى. ارتىق قالعان ءۇشىنشى بالا قاشا جونەلەدى. ويىنشى ونى قۋىپ جەتىپ بەلبەۋمەن سوعادى دا، ءوزى دە ءبىر جۇپتىڭ الدىنا تۇرا قالادى. ونىڭ ورنىنا كەلەسى ويىنشى شىعىپ، ويىندى جالعاستىرا بەرەدى. بەلبەۋ ەڭ سوڭىندا كىمدە قالسا سول ويىنشى جەڭىلىسكە ۇشىرايدى دا ءوز ونەرىن كورسەتەدى.
ارقان ءتۇيۋ.
بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرادى. قولىندا ارقانى بار جۇرگىزۋشى توپ اراسىنان شىعادى دا:- ويىن باستايدى – دەپ داۋىستايدى. سونان سوڭ ارقاننىڭ تۇيىلمەگەن باسىن ۇستان شەڭبەر بويىمەن اينالادى، ارقاندى بالالاردىڭ اياقتارىنىڭ استىنان جىبەرەدى. بالالار ارقان ۇستىمەن سەكىرىپ تۇرادى. كىمدە - كىمنىڭ اياعىنا ارقان ءىلىنىپ، سەكىرە الماي قالسا ول بالا ويىندى توقتاتىپ ونەر كورسەتەدى، تاقپاق، ولەڭ ايتادى نەمەسە بيلەپ بەرەدى. ويىن وسىلاي جالعاسا بەرەدى.
ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
