ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك»
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ بويىندا قازاقستاننىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگى ءومىرىن سالىستىرا وتىرىپ، ءوز ەلىمىزدىڭ دامۋ تاريحى تۋرالى تانىمدارىن قالىپتاستىرۋ. ۇلتتىق سانا سەزىمىن، ساياسي ساۋاتتىلىعىن وياتۋ.
2. وقۋشىلارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ، وتاندى سۇيۋگە جانە ەرلىككە باۋلۋ. جەلتوقسان وقيعاسىندا ەل قامىن جەگەن ەرلەردى ۇلگى تۇتۋ، ونەگە الۋعا جانە حالقىنىڭ تاريحىن بىلۋگە ۇيرەتۋ، دوستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، «جەلتوقسان جەلى» كويپى، «اللاجار» ءفيلمى، تۇرمە، فوتوسۋرەتتەر.
1-جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار اعايىن! ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى بارشاڭىزعا قۇتتى بولسىن! بابالاردىڭ ارمانى، انالاردىڭ تىلەگى بولعان باقىت-تاۋەلسىزدىك جيىرماسىنشى عاسىردىڭ اياقتالار تۇسىندا ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا دارىپ، الاقانىمىزعا قوندى. ازاتتىق دەگەن وسىناۋ قاسيەتتى ۇعىمدى جاقىنداتۋ ءۇشىن تالاي ەرلەردىڭ جانى قيىلدى! مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جانە قازاقستاندىقتاردىڭ رۋحاني ءال-اۋقاتىنىڭ، ءوز كۇشىنە، ەركىنە، قۋاتىنا سەنىپ، بار ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋىنىڭ، قازاقستانداعى ۇلتتىق كەلىسىم مەن تىنىشتىقتىڭ كەپىلى. مەملەكەتىمىزدىڭ ءوسىپ-ونىپ، شىڭعا جەتىپ وركەندەۋى – ءبىزدىڭ جەتىستىگىمىز، حالايىق!
2-جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 21 جىلدىعىنا ارنالعان «ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
21 جىل ىشىندە تاۋەلسىز قازاق ەلىن قالىپتاستىرىپ، نارىقتىڭ قيىن وتكەلەكتەرىنەن امان وتكىزىپ، دامىپ كەلەمىز. وسى كەزەڭدە قازاقستاندى دۇنيە ديدارىنداعى ەڭ مىقتى مەملەكەتتەر تانيتىنداي، سىيلايتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزگەن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتاي كورەگەن ساياساتكەردىڭ ەرەن ەڭبەگىن ءدال بۇگىن جانە ءارقشاندا ايتىپ وتەمىز.
تاۋەلسىزدىك كۇنى ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن ورنى ەرەكشە مەرەكە دەپ بىلەمىز، سەبەبى، وسىناۋ جۇرەكجاردى قۋانىشقا تولى كۇندى اتا-بابالارىمىز عاسىرلار بويى ارمانداپ، كۇتۋمەن ءوتتى.
1-جۇرگىزۋشى:
ارمانداردى جاقىنداتىپ تىم الىس،
ءبىزدىڭ جاققا جەتكەن ەكەن جىلى اعىس.
ەگەمەندىك - ەل باقىتى، ەرتەڭى،
و، حالايىق! قۇتتى بولسىن قۋانىش!
ازات ولكەم كۇندەي كۇلگەن شىعىستان،
اسىل ەلىم جان - جۇرەكتى ۇعىسقان.
اتا بابام اڭساپ وتكەن باقىتىم،
اينالايىن، قازاقستان - گۇلستان!
2-جۇرگىزۋشى:
شايقالماسىن ەشكىمنىڭ شاڭىراعى،
باقىت كورسىن وتاننىڭ سان ۇلانى - دەي كەلە قۇتتىقتاۋ ءسوزدى مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى مارات ەسىمحان ۇلى شەمپايەۆقا بەرىلەدى.
1-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن
شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
1-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، اينالايىن جاس قايراتى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبە، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىندەي ەر نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
1-جۇرگىزۋشى:
ءقازىر بۇل كۇن قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى كۇن، ءارى قايعىلى، ءارى باقىتتى كۇن. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق حالقىندا بۇرىن بولماعان ەڭ اۋىر دا، ادىلەتسىز كوتەرىلىستىڭ
ءبىرى.
2-جۇرگىزۋشى:
ەندى مىنە، وسى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان اعالارىمىز بەن اپالارىمىز ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى.
كورىنىس:
الاڭ. قۇلپىتاس جانى. م. شاحانوۆ جانە قىز بەن جىگىت، انا، وقۋشى.
جىگىت: الماتىعا جولىم ءتۇسىپ كەلە قالسام مەن مىندەتتى تۇردە رەسپۋبليكا الاڭىنا سوعامىن. ەسىمە مارعاۋ دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن قاسىرەتتى دە قاسيەتتى جەلتوقسان وقيعاسى تۇسەدى. سەبەبى، الاڭعا ەگەمەندىك ءۇشىن قۇربان بولعان قايراتپەن بىرگە مەن دە بولعان ەدىم.
قىز: مەن دە وسى الاڭعا كەلسەم، بارلىعى ماعان نە ايتاسىڭ دەگەندەي بولادى.
اقتىق ءسوزىڭ ارماندارىڭ حاتتا قالدى
كورىپ ءجۇرمىز قيىپ اپ ساقتاعاندى
قايرات! قايرات!
سەن مەنى ەستيمىسىڭ
لاگەردە سەن شىرىتپەي، اقتاپ الدىڭ، - دەگىم كەلەدى جانە كەلگەن سايىن وسى ءسوزدى قايتالاي بەرەمىن.
ورتاعا اقىرىنداپ انا شىعادى. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە گۇل شوعىن قويادى. جانىندا نەمەرەسى بولادى.
انا: يا، اينالايىن بالاپاندارىم!
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتەردە بىرلىك بولماق قالاۋى
لاۋلا، لاۋلا جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى!
وزدەرىڭدەي ار - نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ءتيىستى ەمەس ەڭكەيۋگە جالاۋى.
1-جۇرگىزۋشى:
ورىنى اعالاردىڭ بىزبەن تولسىن،
سابيلەر اعالاردىڭ جولىن قۋسىن.
1مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق،
ارۋاق اعالاردىڭ ىرزا بولسىن.
جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الىپ 1 مينۋتتىق ۇنسىزدىك جاريالانادى.
(زالدان كورىنىس قويۋشىلار شىعىپ كەتەدى)
2-وقۋشى:
جاس ارۋدىڭ جانارىندا – جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا – جەلتوقسان.
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا – جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاساعان دا – جەلتوقسان،
جاڭا عۇمىر باستاعان دا – جەلتوقسان.
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا – جەلتوقسان.
نامىسىمنىڭ شىراعى دا – جەلتوقسان،
سۇرقاي ءومىر سىناعى دا – جەلتوقسان.
جىگىتتەردىڭ ۇرانى دا - جەلتوقسان،
جاڭا كۇننىڭ شۋاعى دا – جەلتوقسان.
1-جۇرگىزۋشى:
يا، ول كۇن تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى 1986 جىلدىڭ 16 جەلتوقسان ەدى. تاڭەرتەڭگىلىك ساعات 10.00 دا بار جوعى 18 مينۋتتا 26 جىل ەلدى ۇزدىكسىز باسقارىپ
كەلگەن د.ا.قونايەۆ ءتۇسىرىلىپ، ورنىنا گ.كولبين ەشكىمنىڭ پىكىرىنسىز-اق ۇسىنىلعان ەدى.
2-جۇرگىزۋشى:
وسىدان 25 جىل بۇرىنعى الماتى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ جاتاقحاناسىنىڭ الدىنداعى وقيعا. كورىنىس.
كورىنىس
- قىزدار، مەن گازەت اكەلدىم.
- نە جاڭالىق شىعىپتى؟
- كوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى د.قونايەۆتى الىپ، ورنىنا
ۆ.كولبيندى تاعايىنداپتى.
- كولبين دەگەن كىم ەكەن؟
- قايدان كەلىپتى؟
- كولبين ۋليانوۆتان كەلىپتى.
- قازاقستاندى ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ازامات باسقارسىن!
- ءبىز دەموكراتيانى تالاپ ەتەمىز.
- قانە جۇرىڭدەر، قىزدار، جىگىتتەر الاڭعا كەتەيىك!
3-وقۋشى:
سۇيمەيتۇعىن بولدىق قوي، سۇيمەي عۇمىر
كولەڭكەمىز كۇننەن دە تيمەيدى نۇر.
كولبين دەگەن كىم ەكەن، قايدان كەلگەن؟
ۋا، سىرتىمىزدان قاشانعى بيلەيدى بۇل؟
تاۋەلسىزدىك وڭايلىقپەن كەلمەيدى،
بىزگە ونى ەشكىم اياپ بەرمەيدى.
تاۋەلسىزدىك – قايرات، لياززات، ەربولدىڭ،
تاس كوشەدە تاس-تالقان بوپ ولگەنى.
1-جۇرگىزۋشى:
الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرى قارسى قويىلدى. قىز جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. ەربول، لياززات، سابيرا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تال شىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن ءۇزدى.
2-جۇرگىزۋشى:
ءيا، ىزگىلىك اتاۋلىدان كۇدەر ءۇزىپ، ەڭ سوڭعى ءۇمىتى، بار سەنىمى كۇيرەگەن، رۋحاني ەزىلگەن بالاڭ جىگىت قايرات. قايرات ەسىل ەر كوزى تىرىسىندە جازعان ولەڭدەرى ادام جۇرەگىن تەبىرەنتەدى.
سونىڭ ءبىرى «مەنىڭ تاعدىرىم».
4-وقۋشى:
ءومىر بويى جولىم بولىپ كورمەدى،
جىلاپ كەلەم بۇل دۇنيەگە كەلگەلى.
قايعى شاڭى باستى مەنىڭ دەنەمدى،
تۇسپەيدى شاڭ سىلكىنسەم دە مەن ەندى.
جولداعان سالەمىمدى دوس المادى،
شىن با ەكەن-اۋ تاس كەرەڭ بوپ قالعانى.
ايتا بەرەم، ايتا بەرەم ءقايبىرىن،
اۋىر مەنىڭ، اۋىر مەنىڭ تاعدىرىم.
تاعدىر مەنى ايامادى، قورلادى،
جالىنسام دا، جىلاسامدا بولمادى.
قاراڭعى ءومىر باقىتىم جوق، جوق مەنىڭ،
ارمانداعان اق ساۋلەگە جەتپەدىم.
5-وقۋشى:
تۇرسا دا بيىك ءور باسىن،
قازاققا باقىت ورناسىن.
سەكسەن التىنشى جىلعىداي،
جەلتوقسان جەلى بولماسىن!
كۇن كەشىپ لاپىلداعان جاستارىم،
دۇرلىكتىردى جەلتوقساننىڭ اسپانىن.
جەردى، ءدىندى، ءتىلدى بابا ءداستۇرىن
قورعاۋ ءۇشىن كوتەردى ولار باستارىن.
1-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلىدىڭ سول ءبىر قاسىرەتتى كۇنى «شەرۋ ۇيىمداستىرۋعا قاتىسى بار» دەگەن جالعان ايىپپەن قانشاما زيالى ازاماتتار جازالاندى، جۇمىستان قۋىلدى. ءبىراق ول ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعان ەشكىم بولعان جوق.
2-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلعى 16 جەلتوقسان كۇنى د.قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبين كەلىپ، 17ء-سى جاستار برەجنيەۆ اتىنداعى الاڭعا بەيبىت جانە ساياسي شەرۋگە شىعادى. شەرۋگە شىققان جاستاردى ساپەرلىك كۇرەكپەن، دۋبينكامەن، سۋ اتقىش ماشينامەن، يتپەن جانە ت.ب. تاراتادى. ەرتەڭىنە 18-جەلتوقسان قايراتتىڭ ءۇيى.
كورىنىس.
ساحنادا قايرات پەن جەڭگەسى داستارحان باسىندا وتىرادى. ۇيگە ميليسيونەر جىگىت كىرەدى.
ميليسيا: ءبىز ورگاننان كەلدىك. قايرات رىسقۇلبەكوۆ دەگەن ازاماتتى تۇتقىنداۋعا كەلدىك. پروكۋروردىڭ سانكسياسى بار. مىنە!
جەڭگەسى: قايرات، بەرى كەل.
ميليسيا: تەز جينال، بىزبەن بىرگە كەتەسىڭ.
جەڭگەسى. ويباي-اۋ بۇلارىڭ نە؟ جۇدىرىقتاي بالانىڭ نە جازىعى بارەدى؟ اكە-شەشەسىنە نە بەتىمىزدى ايتامىز.
ميليسيا: جەڭەشە، سابىر ەتىڭىز! بۇل جىگىت ءبىر توبەلەسكە قاتىسىپتى. انىق – قانىعىن تەكسەرگەن سوڭ قايتارىپ جىبەرەمىز.
(وسى كەزدە قايراتتى ميليسيونەر الىپ كەتەدى.)
6-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ!
جەلتوقسان-زامان تولعاعى بايتاق دالانىڭ،
شارپىسقان ءساتتى ءۇمىت پەن كۇدىك نالانىڭ.
قايرات، ءلاززات پەن ءسابيرا
قۇربانى بولعان جالانىڭ.
«ناشاقور» دەپ «ۇلتشىل» دەپ،
قازاققا كۇيە جاققان كۇن.
بازارى كەتىپ ءبىر كۇندە،
قايعىعا حالىق باتقان كۇن.
كورىنىس
كەزەكشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ نا دوپروس.
تەرگەۋشى: ايىپكەر رىسقۇلبەكوۆ، سەن مير مەن ساتبايەۆ كوشەلەرىندە جاساقشىلاردى كوردىڭ بە؟
قايرات: ەگەر ول كوشەگە بارماسام ولاردى قايدان كورەمىن؟
تەرگەۋشى: ساۆيسكييدى سەن ءولتىردىڭ بە؟
قايرات: جوق، ولتىرگەن جوقپىن؟
تەرگەۋشى: سەنىڭ ۇرىپ جاتقانىڭدى بىرەۋ كورىپتى عوي.
قايرات: ولاي بولسا مەنى سول اداممەن بەتتەستىر، بۇل وتىرىك جالا.
تەرگەۋشى: اح، تى، دەكابريست نەسچاستنىي. يا تەبە پوكاجۋ وتىرىكتى! جالا
دەيدى ەششە! ەي، رىسكۋلبەكوۆ، سەن، «ساۆيسكييدى ءولتىردىم» دەپ
موينىڭا الا سال، سوندا سەنىڭ جازاڭ جەڭىلدەنەدى. ەگەر،سەن
ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى مويىنداساڭ، اكەڭە تيىسپەيمىز.
ايتپەسە اكەڭدى دە…
قايرات: جولداس تەرگەۋشى، بۇل جالا عوي! ولتىرمەگەن ادامدى ءولتىردىم دەپ قالاي مويىندايمىن، ادام تۇگىل تىشقاندى دا ءولتىرىپ كورگەن ەمەسپىن.
تەرگەۋشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ، سەن اقىماق بولما،
«ساۆەسكييدى ءولتىردىم» دەپ مويىندا. بۇل – ءبىر. سەن اكەڭنەن 4 مىڭ سوم الىپ، مىنا مەنىڭ الاقانىما سال، بۇل – ەكى. ءتۇسىندىڭ بە، ماقۇلىق؟
قايرات:
جولداس تەرگەۋشى! ايىلدا ازەر كۇنىن كورىپ وتىرعان اتا-انامدى اقشا دەپ قيناعىم كەلمەيدى جانە نە ءۇشىن اقشا تولەۋىم كەرەك؟
نە ءۇشىن؟ ەشقانداي قىلمىسىم جوق.
تەرگەۋشى: اكەتىڭدەر، قۇرتىڭدار، اتىڭدار!
2- جۇرگىزۋشى: 5 «ا» سىنىپ وقۋشىسى بايان جۇلدىزدىڭ ورىنداۋىندا «اتامەكەن ءانى»
1-جۇرگىزۋشى:
ماڭدايىنا جازىلعان از عانا عۇمىردىڭ سوڭعى ساعاتىنا دەيىن مىناۋ الدامشى دۇنيەدەن راحىم كۇتىپ، كۇدەرىن ۇزبەگەن سۇڭعىلا جىگىتتىڭ كوڭىلى كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن مەرت بولۋعا ءتيىس ەكەنىن سەزە باستاعان ءتارىزدى.
كورىنىس
تەمىر توردىڭ ىشىندە قايرات ولەڭ جازىپ وتىر. ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
قايناما قازاق قامى ءۇشىن،
قارۋسىز شىقتىق الاڭعا.
الىستان اسكەر الدىرىپ،
قىرىپ سالدى-اۋ تاباندا.
سويلەسەم داۋسىم جەتپەيدى،
كەز بولدىق مىناۋ زامانعا.
شوۆينيزم ەدى عوي،
باستى سەبەپ جانجالعا.
وسى كەزدە ەكى جەندەت قايراتتى سوت زالىنا اكەلەدى.
حاتشى: سوت كەلەدى، تۇرىڭدار!
حاتشى: وتىرىڭدار!
سوت ۇكىمدى وقيدى.
سوت: -الدىنداعى سوت ناتيجەسى بويىنشا:
قازاق كسر جوعارى سوتىنىڭ سوت ءماجىلىسى زالىنداعى اشىق سوت وتىرىسىندا 1987 جىلدىڭ 25 مامىرىنا دەيىن قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆتىڭ ايىپتاۋ ءىسىن قاراي كەلىپ، جوعارىدا ايتىلعان وقيعالاردىڭ نەگىزىندە قازاق كسر قىلمىستىق ىستەر جۇرگىزۋ كودەكسىنىڭ 287، 299 جانە 301 باپتارىنا سايكەس سوتالقاسى ۇكىم ەتەدى.
قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆ كىنالى دەپ تابىلىپ مىنانداي قىلمىستىق جازاعا تارتىلسىن.
قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 60-بابى بويىنشا 3 جىلعا باس بوستاندىعىنان، 65-بابى بويىنشا 15 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا، قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 171-1 بابى بويىنشا ەڭ جوعارى ءولىم جازاسىنا ، اتۋعا كەسىلسىن.
اپاسى: -جوق، بۇل ۇكىم دۇرىس ەمەس. مەنىڭ بالام اق، ول قىلمىسكەر ەمەس.
حاتشى: -تىنىشتالىڭدار. ورىندارىڭىزعا وتىرىڭىزدار.
سوت: قايرات رىسقۇلبەكوۆ اقتىق ءسوزىڭ بار ما؟
قايرات: بار.
”اقتىق ءسوز” ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
”اقتىق ءسوزىڭ نە؟” – دەگەن،
بۇگىن قويدى سوت سۇراق.
ايتامىن ونى حالقىما،
جوق پيعىل مەندە جاسىماق.
كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار.
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار،
الام دەسەڭ، الىڭدار!
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
”ەركەك توقتى - قۇرباندىق”،
اتام دەسەڭ اتىڭدار!
حوش امان بول ارتىمدا،
اعايىن، تۋعان-ازامات.
ارتىمدا قالعان اتا-انام،
ەل-جۇرتىم ساعان امانات!
سوت: -بۇگىنگى سوت جابىق.
ەكى جەندەت قايراتتى زالدان جەتەلەدى. وسى كەزدە اپاسى بالاسىنىڭ سوڭىنان جۇرەدى. ”قايرات” اناما ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
مەيىرىمدى اق جۇزىنە انامنىڭ،
كوڭىل جۇدەپ، كوز جاساۋراپ قارايمىن.
كەشىر انا، كەشىرىمشىل ەدىڭ عوي،
كەمىستىگى كوپ-اۋ مىنا بالاڭنىڭ.
كەيىن ءبىلدىم، كەش ۇعىندىم، وكىنەم،
وكىنەم دە، باسىمدى ءيىپ وتىنەم.
كەشىر، انا، كەشىرىمشىل ەدىڭ عوي،
قولىڭنان تىم ەرتە ۇزاپ كەتىپ ەم.
2-جۇرگىزۋشى: الماتى ساۋلەت قۇرىلىس ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى قايرات قازاق ەلىنىڭ 21ء-شى باسشىسى زوبالاڭىنا ۇشىراپ، 21 جاسقا كەلگەندە، تۇرمەنىڭ 21ء-شى كامەراسىندا، 21ء-شى مامىر كۇنى قاپاستا دۇنيەدەن ءوتتى.
ولەڭ: «جەلتوقسان جەلى»
1-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقسان وقيعاسى قارات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سىپاتايەۆ، ءسابيرا مۇحامەتجانوۆا، ءلاززات اسانوۆا ءتارىزدى باتىرلارىمىزدىڭ بار ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.
ارادا ءتورت جىل وتكەن سوڭ 1990 17-جەلتوقساندا سول الاڭعا ەسكەرتكىش تاقتا قويىلدى.
7- وقۋشى:
بولسىن وسى ار الدىندا ءسوز اقتىق،
قان مەن نامىس بولسا بويدا قازاقتىق.
قايتپاس قايسار قاسيەتتى كۇرەسپەن،
الىپپىز ءبىز ماڭگى تەڭدىك،ازاتتىق.
ءار قازاقتىڭ ەسىندە ساقتالادى،
جەلتوقساندىق وركەندەر اقتالادى.
ەر نامىسىن قورعاعان ساربازدارىم،
ەرلىكتەرىڭ ماڭگىلىك ساقتالادى.
2- جۇرگىزۋشى:
جەلتوقسان جۇلدىزدارى قايرات رىسقۇلبەكوۆكە «حالىق قاhارمانى» اتاعى بەرىلىپ، ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى «التىن جۇلدىز» تاپسىرىلدى. ءسابيرا، ءلاززاتتارعا اقتاۋ جونىندەگى انىقتاما قاعازدارى بەرىلدى.
سەرپىپ بۇلتتى باسقان ەلدىڭ بار مىسىن،
تۋدى كۇنىم ادىلەتتى ارلى شىڭ.
الىس جولدان زارىقتىرىپ، شارشاتىپ
كەلدىڭ بە سەن، ازاتتىعىم، ارمىسىڭ!
1-جۇرگىزۋشى:
وسى وقيعادان كەيىن ارادا 5 جىل وتكەندە 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 16-سى كۇنى قازاق ەلى شىنايى تاۋەلسىزدىك الدى. تاۋەلسىزدىك، بۇل-باسىمىزعا قونعان ب ا ق، باقىت.
باس الاڭدا ەل جوسقان،
جاستار قانى جۋعان ءتۇن.
16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك تۋعان كۇن!
كوك اسپاندا تۋلاردىڭ
جەلبىرەگەن كۇنى - بۇل،
ەلىم دەگەن ۇلداردىڭ
ەلجىرەگەن كۇنى - بۇل.
جۇپار شاشقان گۇلىمنىڭ
جاڭا اشىلعان كۇنى - بۇل.
مەنىڭ انا ءتىلىمنىڭ
باعى اشىلعان كۇنى - بۇل.
ەركىن: دۇبىرلەتسىن ءوڭىردى
دۇبىرلەسىن ءدۇلدىلى.
قازاق دەگەن ەلىمنىڭ قۇتتى بولسىن بۇل - كۇنى!
11 „ا“ سىنىپ وقۋشىسى قامباروۆ ارحاتتىڭ ورىنداۋىندا ءان.
جۇرگىزۋشىلەر: بۇگىنگى «ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىز اياقتالدى، قوش ساۋ بولىڭىزدار!
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ بويىندا قازاقستاننىڭ وتكەنى مەن بۇگىنگى ءومىرىن سالىستىرا وتىرىپ، ءوز ەلىمىزدىڭ دامۋ تاريحى تۋرالى تانىمدارىن قالىپتاستىرۋ. ۇلتتىق سانا سەزىمىن، ساياسي ساۋاتتىلىعىن وياتۋ.
2. وقۋشىلارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ، وتاندى سۇيۋگە جانە ەرلىككە باۋلۋ. جەلتوقسان وقيعاسىندا ەل قامىن جەگەن ەرلەردى ۇلگى تۇتۋ، ونەگە الۋعا جانە حالقىنىڭ تاريحىن بىلۋگە ۇيرەتۋ، دوستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، «جەلتوقسان جەلى» كويپى، «اللاجار» ءفيلمى، تۇرمە، فوتوسۋرەتتەر.
1-جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار اعايىن! ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك كۇنى بارشاڭىزعا قۇتتى بولسىن! بابالاردىڭ ارمانى، انالاردىڭ تىلەگى بولعان باقىت-تاۋەلسىزدىك جيىرماسىنشى عاسىردىڭ اياقتالار تۇسىندا ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا دارىپ، الاقانىمىزعا قوندى. ازاتتىق دەگەن وسىناۋ قاسيەتتى ۇعىمدى جاقىنداتۋ ءۇشىن تالاي ەرلەردىڭ جانى قيىلدى! مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جانە قازاقستاندىقتاردىڭ رۋحاني ءال-اۋقاتىنىڭ، ءوز كۇشىنە، ەركىنە، قۋاتىنا سەنىپ، بار ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋىنىڭ، قازاقستانداعى ۇلتتىق كەلىسىم مەن تىنىشتىقتىڭ كەپىلى. مەملەكەتىمىزدىڭ ءوسىپ-ونىپ، شىڭعا جەتىپ وركەندەۋى – ءبىزدىڭ جەتىستىگىمىز، حالايىق!
2-جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 21 جىلدىعىنا ارنالعان «ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
21 جىل ىشىندە تاۋەلسىز قازاق ەلىن قالىپتاستىرىپ، نارىقتىڭ قيىن وتكەلەكتەرىنەن امان وتكىزىپ، دامىپ كەلەمىز. وسى كەزەڭدە قازاقستاندى دۇنيە ديدارىنداعى ەڭ مىقتى مەملەكەتتەر تانيتىنداي، سىيلايتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزگەن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتاي كورەگەن ساياساتكەردىڭ ەرەن ەڭبەگىن ءدال بۇگىن جانە ءارقشاندا ايتىپ وتەمىز.
تاۋەلسىزدىك كۇنى ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن ورنى ەرەكشە مەرەكە دەپ بىلەمىز، سەبەبى، وسىناۋ جۇرەكجاردى قۋانىشقا تولى كۇندى اتا-بابالارىمىز عاسىرلار بويى ارمانداپ، كۇتۋمەن ءوتتى.
1-جۇرگىزۋشى:
ارمانداردى جاقىنداتىپ تىم الىس،
ءبىزدىڭ جاققا جەتكەن ەكەن جىلى اعىس.
ەگەمەندىك - ەل باقىتى، ەرتەڭى،
و، حالايىق! قۇتتى بولسىن قۋانىش!
ازات ولكەم كۇندەي كۇلگەن شىعىستان،
اسىل ەلىم جان - جۇرەكتى ۇعىسقان.
اتا بابام اڭساپ وتكەن باقىتىم،
اينالايىن، قازاقستان - گۇلستان!
2-جۇرگىزۋشى:
شايقالماسىن ەشكىمنىڭ شاڭىراعى،
باقىت كورسىن وتاننىڭ سان ۇلانى - دەي كەلە قۇتتىقتاۋ ءسوزدى مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى مارات ەسىمحان ۇلى شەمپايەۆقا بەرىلەدى.
1-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن
شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
1-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ،
اينالايىن، اينالايىن جاس قايراتى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبە، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىندەي ەر نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
1-جۇرگىزۋشى:
ءقازىر بۇل كۇن قازاق حالقى ءۇشىن ۇلى كۇن، ءارى قايعىلى، ءارى باقىتتى كۇن. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى قازاق حالقىندا بۇرىن بولماعان ەڭ اۋىر دا، ادىلەتسىز كوتەرىلىستىڭ
ءبىرى.
2-جۇرگىزۋشى:
ەندى مىنە، وسى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان اعالارىمىز بەن اپالارىمىز ءۇش عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بويى ارمانداعان تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى.
كورىنىس:
الاڭ. قۇلپىتاس جانى. م. شاحانوۆ جانە قىز بەن جىگىت، انا، وقۋشى.
جىگىت: الماتىعا جولىم ءتۇسىپ كەلە قالسام مەن مىندەتتى تۇردە رەسپۋبليكا الاڭىنا سوعامىن. ەسىمە مارعاۋ دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن قاسىرەتتى دە قاسيەتتى جەلتوقسان وقيعاسى تۇسەدى. سەبەبى، الاڭعا ەگەمەندىك ءۇشىن قۇربان بولعان قايراتپەن بىرگە مەن دە بولعان ەدىم.
قىز: مەن دە وسى الاڭعا كەلسەم، بارلىعى ماعان نە ايتاسىڭ دەگەندەي بولادى.
اقتىق ءسوزىڭ ارماندارىڭ حاتتا قالدى
كورىپ ءجۇرمىز قيىپ اپ ساقتاعاندى
قايرات! قايرات!
سەن مەنى ەستيمىسىڭ
لاگەردە سەن شىرىتپەي، اقتاپ الدىڭ، - دەگىم كەلەدى جانە كەلگەن سايىن وسى ءسوزدى قايتالاي بەرەمىن.
ورتاعا اقىرىنداپ انا شىعادى. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىنە گۇل شوعىن قويادى. جانىندا نەمەرەسى بولادى.
انا: يا، اينالايىن بالاپاندارىم!
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتەردە بىرلىك بولماق قالاۋى
لاۋلا، لاۋلا جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى!
وزدەرىڭدەي ار - نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ،
ەشقاشاندا ءتيىستى ەمەس ەڭكەيۋگە جالاۋى.
1-جۇرگىزۋشى:
ورىنى اعالاردىڭ بىزبەن تولسىن،
سابيلەر اعالاردىڭ جولىن قۋسىن.
1مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق،
ارۋاق اعالاردىڭ ىرزا بولسىن.
جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الىپ 1 مينۋتتىق ۇنسىزدىك جاريالانادى.
(زالدان كورىنىس قويۋشىلار شىعىپ كەتەدى)
2-وقۋشى:
جاس ارۋدىڭ جانارىندا – جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا – جەلتوقسان.
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا – جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاساعان دا – جەلتوقسان،
جاڭا عۇمىر باستاعان دا – جەلتوقسان.
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا – جەلتوقسان.
نامىسىمنىڭ شىراعى دا – جەلتوقسان،
سۇرقاي ءومىر سىناعى دا – جەلتوقسان.
جىگىتتەردىڭ ۇرانى دا - جەلتوقسان،
جاڭا كۇننىڭ شۋاعى دا – جەلتوقسان.
1-جۇرگىزۋشى:
يا، ول كۇن تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن ەڭ العاش كوتەرگەن ايگىلى 1986 جىلدىڭ 16 جەلتوقسان ەدى. تاڭەرتەڭگىلىك ساعات 10.00 دا بار جوعى 18 مينۋتتا 26 جىل ەلدى ۇزدىكسىز باسقارىپ
كەلگەن د.ا.قونايەۆ ءتۇسىرىلىپ، ورنىنا گ.كولبين ەشكىمنىڭ پىكىرىنسىز-اق ۇسىنىلعان ەدى.
2-جۇرگىزۋشى:
وسىدان 25 جىل بۇرىنعى الماتى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ جاتاقحاناسىنىڭ الدىنداعى وقيعا. كورىنىس.
كورىنىس
- قىزدار، مەن گازەت اكەلدىم.
- نە جاڭالىق شىعىپتى؟
- كوكپ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى د.قونايەۆتى الىپ، ورنىنا
ۆ.كولبيندى تاعايىنداپتى.
- كولبين دەگەن كىم ەكەن؟
- قايدان كەلىپتى؟
- كولبين ۋليانوۆتان كەلىپتى.
- قازاقستاندى ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندىق ازامات باسقارسىن!
- ءبىز دەموكراتيانى تالاپ ەتەمىز.
- قانە جۇرىڭدەر، قىزدار، جىگىتتەر الاڭعا كەتەيىك!
3-وقۋشى:
سۇيمەيتۇعىن بولدىق قوي، سۇيمەي عۇمىر
كولەڭكەمىز كۇننەن دە تيمەيدى نۇر.
كولبين دەگەن كىم ەكەن، قايدان كەلگەن؟
ۋا، سىرتىمىزدان قاشانعى بيلەيدى بۇل؟
تاۋەلسىزدىك وڭايلىقپەن كەلمەيدى،
بىزگە ونى ەشكىم اياپ بەرمەيدى.
تاۋەلسىزدىك – قايرات، لياززات، ەربولدىڭ،
تاس كوشەدە تاس-تالقان بوپ ولگەنى.
1-جۇرگىزۋشى:
الاڭعا شىعىپ ءوز ويلارىن ايتۋعا تىرىسقان قازاقتىڭ ورىمدەي قارۋسىز جاستارىنا سولداتتار مەن ميليسيا قىزمەتكەرى قارسى قويىلدى. قىز جىگىتتەردى اياۋسىز تاياققا جىقتى، تۇرمەگە قامادى. ەربول، لياززات، سابيرا سىندى جاڭا عانا بۇرشىك اتىپ كەلە جاتقان تال شىبىقتاي جاستارىمىزدىڭ ءومىرىن ءۇزدى.
2-جۇرگىزۋشى:
ءيا، ىزگىلىك اتاۋلىدان كۇدەر ءۇزىپ، ەڭ سوڭعى ءۇمىتى، بار سەنىمى كۇيرەگەن، رۋحاني ەزىلگەن بالاڭ جىگىت قايرات. قايرات ەسىل ەر كوزى تىرىسىندە جازعان ولەڭدەرى ادام جۇرەگىن تەبىرەنتەدى.
سونىڭ ءبىرى «مەنىڭ تاعدىرىم».
4-وقۋشى:
ءومىر بويى جولىم بولىپ كورمەدى،
جىلاپ كەلەم بۇل دۇنيەگە كەلگەلى.
قايعى شاڭى باستى مەنىڭ دەنەمدى،
تۇسپەيدى شاڭ سىلكىنسەم دە مەن ەندى.
جولداعان سالەمىمدى دوس المادى،
شىن با ەكەن-اۋ تاس كەرەڭ بوپ قالعانى.
ايتا بەرەم، ايتا بەرەم ءقايبىرىن،
اۋىر مەنىڭ، اۋىر مەنىڭ تاعدىرىم.
تاعدىر مەنى ايامادى، قورلادى،
جالىنسام دا، جىلاسامدا بولمادى.
قاراڭعى ءومىر باقىتىم جوق، جوق مەنىڭ،
ارمانداعان اق ساۋلەگە جەتپەدىم.
5-وقۋشى:
تۇرسا دا بيىك ءور باسىن،
قازاققا باقىت ورناسىن.
سەكسەن التىنشى جىلعىداي،
جەلتوقسان جەلى بولماسىن!
كۇن كەشىپ لاپىلداعان جاستارىم،
دۇرلىكتىردى جەلتوقساننىڭ اسپانىن.
جەردى، ءدىندى، ءتىلدى بابا ءداستۇرىن
قورعاۋ ءۇشىن كوتەردى ولار باستارىن.
1-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلىدىڭ سول ءبىر قاسىرەتتى كۇنى «شەرۋ ۇيىمداستىرۋعا قاتىسى بار» دەگەن جالعان ايىپپەن قانشاما زيالى ازاماتتار جازالاندى، جۇمىستان قۋىلدى. ءبىراق ول ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلعان ەشكىم بولعان جوق.
2-جۇرگىزۋشى:
1986 جىلعى 16 جەلتوقسان كۇنى د.قونايەۆتىڭ ورنىنا كولبين كەلىپ، 17ء-سى جاستار برەجنيەۆ اتىنداعى الاڭعا بەيبىت جانە ساياسي شەرۋگە شىعادى. شەرۋگە شىققان جاستاردى ساپەرلىك كۇرەكپەن، دۋبينكامەن، سۋ اتقىش ماشينامەن، يتپەن جانە ت.ب. تاراتادى. ەرتەڭىنە 18-جەلتوقسان قايراتتىڭ ءۇيى.
كورىنىس.
ساحنادا قايرات پەن جەڭگەسى داستارحان باسىندا وتىرادى. ۇيگە ميليسيونەر جىگىت كىرەدى.
ميليسيا: ءبىز ورگاننان كەلدىك. قايرات رىسقۇلبەكوۆ دەگەن ازاماتتى تۇتقىنداۋعا كەلدىك. پروكۋروردىڭ سانكسياسى بار. مىنە!
جەڭگەسى: قايرات، بەرى كەل.
ميليسيا: تەز جينال، بىزبەن بىرگە كەتەسىڭ.
جەڭگەسى. ويباي-اۋ بۇلارىڭ نە؟ جۇدىرىقتاي بالانىڭ نە جازىعى بارەدى؟ اكە-شەشەسىنە نە بەتىمىزدى ايتامىز.
ميليسيا: جەڭەشە، سابىر ەتىڭىز! بۇل جىگىت ءبىر توبەلەسكە قاتىسىپتى. انىق – قانىعىن تەكسەرگەن سوڭ قايتارىپ جىبەرەمىز.
(وسى كەزدە قايراتتى ميليسيونەر الىپ كەتەدى.)
6-وقۋشى:
جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ
اينالايىن، اينالايىن جاس وركەنى حالقىمنىڭ!
جەلتوقسان-زامان تولعاعى بايتاق دالانىڭ،
شارپىسقان ءساتتى ءۇمىت پەن كۇدىك نالانىڭ.
قايرات، ءلاززات پەن ءسابيرا
قۇربانى بولعان جالانىڭ.
«ناشاقور» دەپ «ۇلتشىل» دەپ،
قازاققا كۇيە جاققان كۇن.
بازارى كەتىپ ءبىر كۇندە،
قايعىعا حالىق باتقان كۇن.
كورىنىس
كەزەكشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ نا دوپروس.
تەرگەۋشى: ايىپكەر رىسقۇلبەكوۆ، سەن مير مەن ساتبايەۆ كوشەلەرىندە جاساقشىلاردى كوردىڭ بە؟
قايرات: ەگەر ول كوشەگە بارماسام ولاردى قايدان كورەمىن؟
تەرگەۋشى: ساۆيسكييدى سەن ءولتىردىڭ بە؟
قايرات: جوق، ولتىرگەن جوقپىن؟
تەرگەۋشى: سەنىڭ ۇرىپ جاتقانىڭدى بىرەۋ كورىپتى عوي.
قايرات: ولاي بولسا مەنى سول اداممەن بەتتەستىر، بۇل وتىرىك جالا.
تەرگەۋشى: اح، تى، دەكابريست نەسچاستنىي. يا تەبە پوكاجۋ وتىرىكتى! جالا
دەيدى ەششە! ەي، رىسكۋلبەكوۆ، سەن، «ساۆيسكييدى ءولتىردىم» دەپ
موينىڭا الا سال، سوندا سەنىڭ جازاڭ جەڭىلدەنەدى. ەگەر،سەن
ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى مويىنداساڭ، اكەڭە تيىسپەيمىز.
ايتپەسە اكەڭدى دە…
قايرات: جولداس تەرگەۋشى، بۇل جالا عوي! ولتىرمەگەن ادامدى ءولتىردىم دەپ قالاي مويىندايمىن، ادام تۇگىل تىشقاندى دا ءولتىرىپ كورگەن ەمەسپىن.
تەرگەۋشى: زاكليۋچەننىي رىسكۋلبەكوۆ، سەن اقىماق بولما،
«ساۆەسكييدى ءولتىردىم» دەپ مويىندا. بۇل – ءبىر. سەن اكەڭنەن 4 مىڭ سوم الىپ، مىنا مەنىڭ الاقانىما سال، بۇل – ەكى. ءتۇسىندىڭ بە، ماقۇلىق؟
قايرات:
جولداس تەرگەۋشى! ايىلدا ازەر كۇنىن كورىپ وتىرعان اتا-انامدى اقشا دەپ قيناعىم كەلمەيدى جانە نە ءۇشىن اقشا تولەۋىم كەرەك؟
نە ءۇشىن؟ ەشقانداي قىلمىسىم جوق.
تەرگەۋشى: اكەتىڭدەر، قۇرتىڭدار، اتىڭدار!
2- جۇرگىزۋشى: 5 «ا» سىنىپ وقۋشىسى بايان جۇلدىزدىڭ ورىنداۋىندا «اتامەكەن ءانى»
1-جۇرگىزۋشى:
ماڭدايىنا جازىلعان از عانا عۇمىردىڭ سوڭعى ساعاتىنا دەيىن مىناۋ الدامشى دۇنيەدەن راحىم كۇتىپ، كۇدەرىن ۇزبەگەن سۇڭعىلا جىگىتتىڭ كوڭىلى كىم ءۇشىن، نە ءۇشىن مەرت بولۋعا ءتيىس ەكەنىن سەزە باستاعان ءتارىزدى.
كورىنىس
تەمىر توردىڭ ىشىندە قايرات ولەڭ جازىپ وتىر. ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
قايناما قازاق قامى ءۇشىن،
قارۋسىز شىقتىق الاڭعا.
الىستان اسكەر الدىرىپ،
قىرىپ سالدى-اۋ تاباندا.
سويلەسەم داۋسىم جەتپەيدى،
كەز بولدىق مىناۋ زامانعا.
شوۆينيزم ەدى عوي،
باستى سەبەپ جانجالعا.
وسى كەزدە ەكى جەندەت قايراتتى سوت زالىنا اكەلەدى.
حاتشى: سوت كەلەدى، تۇرىڭدار!
حاتشى: وتىرىڭدار!
سوت ۇكىمدى وقيدى.
سوت: -الدىنداعى سوت ناتيجەسى بويىنشا:
قازاق كسر جوعارى سوتىنىڭ سوت ءماجىلىسى زالىنداعى اشىق سوت وتىرىسىندا 1987 جىلدىڭ 25 مامىرىنا دەيىن قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆتىڭ ايىپتاۋ ءىسىن قاراي كەلىپ، جوعارىدا ايتىلعان وقيعالاردىڭ نەگىزىندە قازاق كسر قىلمىستىق ىستەر جۇرگىزۋ كودەكسىنىڭ 287، 299 جانە 301 باپتارىنا سايكەس سوتالقاسى ۇكىم ەتەدى.
قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆ كىنالى دەپ تابىلىپ مىنانداي قىلمىستىق جازاعا تارتىلسىن.
قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 60-بابى بويىنشا 3 جىلعا باس بوستاندىعىنان، 65-بابى بويىنشا 15 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا، قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 171-1 بابى بويىنشا ەڭ جوعارى ءولىم جازاسىنا ، اتۋعا كەسىلسىن.
اپاسى: -جوق، بۇل ۇكىم دۇرىس ەمەس. مەنىڭ بالام اق، ول قىلمىسكەر ەمەس.
حاتشى: -تىنىشتالىڭدار. ورىندارىڭىزعا وتىرىڭىزدار.
سوت: قايرات رىسقۇلبەكوۆ اقتىق ءسوزىڭ بار ما؟
قايرات: بار.
”اقتىق ءسوز” ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
”اقتىق ءسوزىڭ نە؟” – دەگەن،
بۇگىن قويدى سوت سۇراق.
ايتامىن ونى حالقىما،
جوق پيعىل مەندە جاسىماق.
كۇنادان تازا باسىم بار،
جيىرما بىردە جاسىم بار.
قاسقالداقتاي قانىم بار،
بوزتورعايداي جانىم بار،
الام دەسەڭ، الىڭدار!
قايرات دەگەن اتىم بار،
قازاق دەگەن زاتىم بار.
”ەركەك توقتى - قۇرباندىق”،
اتام دەسەڭ اتىڭدار!
حوش امان بول ارتىمدا،
اعايىن، تۋعان-ازامات.
ارتىمدا قالعان اتا-انام،
ەل-جۇرتىم ساعان امانات!
سوت: -بۇگىنگى سوت جابىق.
ەكى جەندەت قايراتتى زالدان جەتەلەدى. وسى كەزدە اپاسى بالاسىنىڭ سوڭىنان جۇرەدى. ”قايرات” اناما ولەڭىن وقيدى.
قايرات:
مەيىرىمدى اق جۇزىنە انامنىڭ،
كوڭىل جۇدەپ، كوز جاساۋراپ قارايمىن.
كەشىر انا، كەشىرىمشىل ەدىڭ عوي،
كەمىستىگى كوپ-اۋ مىنا بالاڭنىڭ.
كەيىن ءبىلدىم، كەش ۇعىندىم، وكىنەم،
وكىنەم دە، باسىمدى ءيىپ وتىنەم.
كەشىر، انا، كەشىرىمشىل ەدىڭ عوي،
قولىڭنان تىم ەرتە ۇزاپ كەتىپ ەم.
2-جۇرگىزۋشى: الماتى ساۋلەت قۇرىلىس ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى قايرات قازاق ەلىنىڭ 21ء-شى باسشىسى زوبالاڭىنا ۇشىراپ، 21 جاسقا كەلگەندە، تۇرمەنىڭ 21ء-شى كامەراسىندا، 21ء-شى مامىر كۇنى قاپاستا دۇنيەدەن ءوتتى.
ولەڭ: «جەلتوقسان جەلى»
1-جۇرگىزۋشى:
جەلتوقسان وقيعاسى قارات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سىپاتايەۆ، ءسابيرا مۇحامەتجانوۆا، ءلاززات اسانوۆا ءتارىزدى باتىرلارىمىزدىڭ بار ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.
ارادا ءتورت جىل وتكەن سوڭ 1990 17-جەلتوقساندا سول الاڭعا ەسكەرتكىش تاقتا قويىلدى.
7- وقۋشى:
بولسىن وسى ار الدىندا ءسوز اقتىق،
قان مەن نامىس بولسا بويدا قازاقتىق.
قايتپاس قايسار قاسيەتتى كۇرەسپەن،
الىپپىز ءبىز ماڭگى تەڭدىك،ازاتتىق.
ءار قازاقتىڭ ەسىندە ساقتالادى،
جەلتوقساندىق وركەندەر اقتالادى.
ەر نامىسىن قورعاعان ساربازدارىم،
ەرلىكتەرىڭ ماڭگىلىك ساقتالادى.
2- جۇرگىزۋشى:
جەلتوقسان جۇلدىزدارى قايرات رىسقۇلبەكوۆكە «حالىق قاhارمانى» اتاعى بەرىلىپ، ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى «التىن جۇلدىز» تاپسىرىلدى. ءسابيرا، ءلاززاتتارعا اقتاۋ جونىندەگى انىقتاما قاعازدارى بەرىلدى.
سەرپىپ بۇلتتى باسقان ەلدىڭ بار مىسىن،
تۋدى كۇنىم ادىلەتتى ارلى شىڭ.
الىس جولدان زارىقتىرىپ، شارشاتىپ
كەلدىڭ بە سەن، ازاتتىعىم، ارمىسىڭ!
1-جۇرگىزۋشى:
وسى وقيعادان كەيىن ارادا 5 جىل وتكەندە 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 16-سى كۇنى قازاق ەلى شىنايى تاۋەلسىزدىك الدى. تاۋەلسىزدىك، بۇل-باسىمىزعا قونعان ب ا ق، باقىت.
باس الاڭدا ەل جوسقان،
جاستار قانى جۋعان ءتۇن.
16 جەلتوقسان - تاۋەلسىزدىك تۋعان كۇن!
كوك اسپاندا تۋلاردىڭ
جەلبىرەگەن كۇنى - بۇل،
ەلىم دەگەن ۇلداردىڭ
ەلجىرەگەن كۇنى - بۇل.
جۇپار شاشقان گۇلىمنىڭ
جاڭا اشىلعان كۇنى - بۇل.
مەنىڭ انا ءتىلىمنىڭ
باعى اشىلعان كۇنى - بۇل.
ەركىن: دۇبىرلەتسىن ءوڭىردى
دۇبىرلەسىن ءدۇلدىلى.
قازاق دەگەن ەلىمنىڭ قۇتتى بولسىن بۇل - كۇنى!
11 „ا“ سىنىپ وقۋشىسى قامباروۆ ارحاتتىڭ ورىنداۋىندا ءان.
جۇرگىزۋشىلەر: بۇگىنگى «ەلىمنىڭ باقىتىن تەربەتكەن تاۋەلسىزدىك» اتتى مەرەكەلىك كەشىمىز اياقتالدى، قوش ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
