ەڭبەك تاربيەسى
تاقىرىبى: ەڭبەك تاربيەسى
بالاباقشاداعى بالالار ەڭبەگىنىڭ نەگىزگى ءتورت ءتۇرى بار: وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ، شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەك، تابيعاتتاعى ەڭبەك جانە
قول ەڭبەگى. ەڭبەكتىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىنىڭ ۇلەس سالماعى ءتۇرلى جاس كەزەڭدەرىندە بىردەي ەمەس. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ تاربيە مىندەتتەرىن شەشۋدە بەلگىلى ءوز مۇمكىندىكتەرى بار.
وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ ءوزىن كۇتۋگە (جۋىنۋعا، شەشىنۋگە، كيىنۋگە، توسەگىن جيناۋعا، جۇمىس ورنىن ازىرلەۋگە جانە ت. س. س.) باعىتتالعان. ەڭبەك قىزمەتىنىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ تاربيەلىك ماڭىزى ەڭ الدىمەن ونىڭ ومىرلىك قاجەتتىگىندە. بۇل ءىس - ارەكەتتەر كۇن سايىن قايتالاناتىندىقتان، بالالار وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ داعدىسىن مىقتاپ يگەرەدى؛ وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ مىندەت رەتىندە ۇعىنىلا باستايدى.
مەكتەپكە دەيىنگى سابيلىك شاقتا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ بەلگىلى قيىنشىلىقتارعا بايلانىستى (ساۋساق بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جەتكىلىكتى دامىماعاندىعى، ارەكەتتەردىڭ بىرىزدىلىگىن يگەرۋدىڭ قيىندىعى، ولاردى جوسپارلاي بىلمەۋشىلىك، كوڭىلىنىڭ وڭاي ءبولىنۋى)، ال مۇنىڭ ءوزى داعدىلاردىڭ قالىپتاسۋ پروسەسىن تەجەيدى، كەيدە بالانىڭ قاجەتتى ارەكەتتى ورىنداۋعا قۇلىقسىزدىعىن تۋعىزادى. الايدا تاربيەشى بالالاردىڭ وسى جاس كەزەڭىندە - اق وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتە ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتا باستايدى، قاجەتتى ارەكەتتەردى ورىنداۋدا ۇقىپتىلىق پەن مۇقياتتىلىق، دەربەستىك بولۋىنا كۇش سالادى، تازالىق پەن مۇنتازدىققا ادەتتەندىرەدى. وسىنىڭ ءبارى سابىرلىلىقتى، تاباندىلىق پەن يگى تىلەكتەستىكتى، كوتەرمەلەپ وتىرۋدى تالاپ ەتەدى. بالالاردىڭ وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋىنە وراي تاربيەشى ءاربىر بالامەن جەكە - دارا جۇمىس جۇرگىزەدى، ونىمەن الۋان ءتۇرلى بايلانىس جاسايدى، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيىن قولداپ وتىرادى. كيىمنىڭ جانە ونىڭ ءتۇرلى بولشەكتەرىنىڭ، قاجەتتى قۇرالداردىڭ اتتارىن اتاي وتىرىپ، بالالاردىڭ انا تىلىندەگى سوزدىك قورىن كەڭەيتەدى. بالالار وزدەرىنە قامقورلىق جاسالعانىن سەزىنەدى، ەرەسەكتەرگە سۇيىسپەنشىلىك سەزىم مەن سەنىمى قالىپتاسادى.
مەكتەپكە دەيىنگى ەستيار شاقتا بالالار وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋدە اجەپتاۋىر دەربەستىككە يە بولادى، ەڭبەكتىڭ بۇل ءتۇرى ولاردىڭ تۇراقتى مىندەتىنە اينالادى. تاربيەلىك مىندەتتەردىڭ قيىنداتىلا ءتۇسۋى قيمىل - ارەكەتتەردىڭ ساپاسىنا، ءوزىن كۇتۋ پروسەسىندەگى ۇيىمداسقان تارتىپكە، وعان جۇمسالاتىن ۋاقىتقا قويىلاتىن تالاپتىڭ ارتتىرىلۋىنان كورىنەدى. تاربيەشى بالالاردا ءوزارا كومەكتەسۋ تاسىلدەرىن قالىپتاستىرادى، ولارعا
جولداستارىنان قالاي كومەك سۇراۋدى، قالاي كومەك كورسەتۋدى، كومەكتەسكەنى
ءۇشىن العىس ايتۋدى ۇيرەتەدى.
مەكتەپكە دەيىنگى ەرەسەك شاقتا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋدىڭ جاڭا تۇرلەرى: توسەگىن جيناۋ، شاشىن، اياق كيىمىن كۇتۋ، ۇزىلگەن تۇيمەلەرىن وزدەرى قاداۋ جانە ت. ب. ەڭبەككە تاربيەلەنەدى. بۇل كەزەڭدە تاربيەلىك مىندەتتەر كۇردەلەنە تۇسەدى، ولار: بالالاردىڭ بويىندا مۇنتازدىق پەن تازالىق ادەتتەرىن، قۇربىلارىنىڭ اراسىندا ءوزىن دۇرىس ۇستاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالادى. بالا باسقالارمەن ارالاسۋى بارىسىندا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتەدى، سوندىقتان دا ول ماڭايىنداعىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ءتۇسىنۋى، ءبىلۋى ءتيىس. تاربيەشى ناقتى مىسالدار ارقىلى باسقالاردىڭ قاجەتىن ەسكەرە وتىرىپ قالاي ىستەۋ كەرەك ەكەنىن: شەشىنەتىن جەردە شەشىنگەن بالانىڭ ءوتىپ كەتۋى ءۇشىن جول بەرۋ؛ جۋىنعان كەزدە كەزەكشىلەردى الدىمەن جىبەرۋ (ءوز مىندەتتەرىنە كىرىسۋ ءۇشىن ولاردىڭ تەزىرەك جۋىنعانى ماڭىزدى)، بالالاردىڭ ءبارى ۋاقتىلى جۋىنىپ ۇلگەرۋ ءۇشىن كراننىڭ الدىندا ۇزاق تۇرىپ الماۋ، باسقا بىرەۋگە قولايسىزدىق جاساماۋ ءۇشىن وتۋگە رۇقسات سۇراۋ جانە ت. س. س. كەرەك ەكەنىن تۇسىندىرەدى. وسىنىڭ ءبارى بالالاردى قاراپايىم ەڭبەكتەگى ساقتىققا، ماڭايىنداعىلاردى قۇرمەتتەۋگە داعدىلاندىرادى.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەگىنىڭ ناتيجەلەرى ولاردىڭ ەڭبەك قىزمەتىنىڭ باسقا تۇرلەرىمەن سالىستىرعاندا ونشالىق ەلەۋلى بولماعانىمەن، ول بالالار باقشاسىنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىندە قاجەت. بۇل ەڭبەك ءۇيدىڭ ىشىندە جانە اۋلادا تازالىق پەن ءتارتىپ ساقتاۋعا، رەجيمدىك پروسەستەر ۇيىمداستىرۋدا ەرەسەكتەرگە قولقابىس تيگىزۋگە ۇيرەتەدى. شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەك ۇجىمعا قىزمەت كورسەتۋگە باعىتتالعان، سوندىقتان وندا بالالاردى ءوز قاتارىنا قامقورلىقپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ ءۇشىن مول مۇمكىندىكتەر بار.
مەكتەپكە دەيىنگى سابيلىك شاقتا تاربيەشى بالالاردا قاراپايىم شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق داعدىلاردى: ءۇي سىپىرۋ، جيناۋ، ۇستەل جاساۋعا كومەكتەسۋ، ويناپ بولعاننان كەيىن ويىنشىقتاردى تارتىپكە كەلتىرۋ جانە جۋۋ، اۋلاداعى جاپىراقتاردى جيناۋ، باقتاعى ورىندىقتارداعى قاردى سىپىرۋ جانە ت. ت. داعدىلاردى قالىپتاستىرادى.
بالاباقشاداعى بالالار ەڭبەگىنىڭ نەگىزگى ءتورت ءتۇرى بار: وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ، شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەك، تابيعاتتاعى ەڭبەك جانە
قول ەڭبەگى. ەڭبەكتىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىنىڭ ۇلەس سالماعى ءتۇرلى جاس كەزەڭدەرىندە بىردەي ەمەس. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ تاربيە مىندەتتەرىن شەشۋدە بەلگىلى ءوز مۇمكىندىكتەرى بار.
وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ ءوزىن كۇتۋگە (جۋىنۋعا، شەشىنۋگە، كيىنۋگە، توسەگىن جيناۋعا، جۇمىس ورنىن ازىرلەۋگە جانە ت. س. س.) باعىتتالعان. ەڭبەك قىزمەتىنىڭ بۇل ءتۇرىنىڭ تاربيەلىك ماڭىزى ەڭ الدىمەن ونىڭ ومىرلىك قاجەتتىگىندە. بۇل ءىس - ارەكەتتەر كۇن سايىن قايتالاناتىندىقتان، بالالار وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ داعدىسىن مىقتاپ يگەرەدى؛ وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ مىندەت رەتىندە ۇعىنىلا باستايدى.
مەكتەپكە دەيىنگى سابيلىك شاقتا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋ بەلگىلى قيىنشىلىقتارعا بايلانىستى (ساۋساق بۇلشىق ەتتەرىنىڭ جەتكىلىكتى دامىماعاندىعى، ارەكەتتەردىڭ بىرىزدىلىگىن يگەرۋدىڭ قيىندىعى، ولاردى جوسپارلاي بىلمەۋشىلىك، كوڭىلىنىڭ وڭاي ءبولىنۋى)، ال مۇنىڭ ءوزى داعدىلاردىڭ قالىپتاسۋ پروسەسىن تەجەيدى، كەيدە بالانىڭ قاجەتتى ارەكەتتى ورىنداۋعا قۇلىقسىزدىعىن تۋعىزادى. الايدا تاربيەشى بالالاردىڭ وسى جاس كەزەڭىندە - اق وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتە ءبىلۋ قابىلەتىن دامىتا باستايدى، قاجەتتى ارەكەتتەردى ورىنداۋدا ۇقىپتىلىق پەن مۇقياتتىلىق، دەربەستىك بولۋىنا كۇش سالادى، تازالىق پەن مۇنتازدىققا ادەتتەندىرەدى. وسىنىڭ ءبارى سابىرلىلىقتى، تاباندىلىق پەن يگى تىلەكتەستىكتى، كوتەرمەلەپ وتىرۋدى تالاپ ەتەدى. بالالاردىڭ وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋىنە وراي تاربيەشى ءاربىر بالامەن جەكە - دارا جۇمىس جۇرگىزەدى، ونىمەن الۋان ءتۇرلى بايلانىس جاسايدى، كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيىن قولداپ وتىرادى. كيىمنىڭ جانە ونىڭ ءتۇرلى بولشەكتەرىنىڭ، قاجەتتى قۇرالداردىڭ اتتارىن اتاي وتىرىپ، بالالاردىڭ انا تىلىندەگى سوزدىك قورىن كەڭەيتەدى. بالالار وزدەرىنە قامقورلىق جاسالعانىن سەزىنەدى، ەرەسەكتەرگە سۇيىسپەنشىلىك سەزىم مەن سەنىمى قالىپتاسادى.
مەكتەپكە دەيىنگى ەستيار شاقتا بالالار وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋدە اجەپتاۋىر دەربەستىككە يە بولادى، ەڭبەكتىڭ بۇل ءتۇرى ولاردىڭ تۇراقتى مىندەتىنە اينالادى. تاربيەلىك مىندەتتەردىڭ قيىنداتىلا ءتۇسۋى قيمىل - ارەكەتتەردىڭ ساپاسىنا، ءوزىن كۇتۋ پروسەسىندەگى ۇيىمداسقان تارتىپكە، وعان جۇمسالاتىن ۋاقىتقا قويىلاتىن تالاپتىڭ ارتتىرىلۋىنان كورىنەدى. تاربيەشى بالالاردا ءوزارا كومەكتەسۋ تاسىلدەرىن قالىپتاستىرادى، ولارعا
جولداستارىنان قالاي كومەك سۇراۋدى، قالاي كومەك كورسەتۋدى، كومەكتەسكەنى
ءۇشىن العىس ايتۋدى ۇيرەتەدى.
مەكتەپكە دەيىنگى ەرەسەك شاقتا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتۋدىڭ جاڭا تۇرلەرى: توسەگىن جيناۋ، شاشىن، اياق كيىمىن كۇتۋ، ۇزىلگەن تۇيمەلەرىن وزدەرى قاداۋ جانە ت. ب. ەڭبەككە تاربيەلەنەدى. بۇل كەزەڭدە تاربيەلىك مىندەتتەر كۇردەلەنە تۇسەدى، ولار: بالالاردىڭ بويىندا مۇنتازدىق پەن تازالىق ادەتتەرىن، قۇربىلارىنىڭ اراسىندا ءوزىن دۇرىس ۇستاۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالادى. بالا باسقالارمەن ارالاسۋى بارىسىندا وزىنە - ءوزى قىزمەت كورسەتەدى، سوندىقتان دا ول ماڭايىنداعىلاردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن ءتۇسىنۋى، ءبىلۋى ءتيىس. تاربيەشى ناقتى مىسالدار ارقىلى باسقالاردىڭ قاجەتىن ەسكەرە وتىرىپ قالاي ىستەۋ كەرەك ەكەنىن: شەشىنەتىن جەردە شەشىنگەن بالانىڭ ءوتىپ كەتۋى ءۇشىن جول بەرۋ؛ جۋىنعان كەزدە كەزەكشىلەردى الدىمەن جىبەرۋ (ءوز مىندەتتەرىنە كىرىسۋ ءۇشىن ولاردىڭ تەزىرەك جۋىنعانى ماڭىزدى)، بالالاردىڭ ءبارى ۋاقتىلى جۋىنىپ ۇلگەرۋ ءۇشىن كراننىڭ الدىندا ۇزاق تۇرىپ الماۋ، باسقا بىرەۋگە قولايسىزدىق جاساماۋ ءۇشىن وتۋگە رۇقسات سۇراۋ جانە ت. س. س. كەرەك ەكەنىن تۇسىندىرەدى. وسىنىڭ ءبارى بالالاردى قاراپايىم ەڭبەكتەگى ساقتىققا، ماڭايىنداعىلاردى قۇرمەتتەۋگە داعدىلاندىرادى.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەگىنىڭ ناتيجەلەرى ولاردىڭ ەڭبەك قىزمەتىنىڭ باسقا تۇرلەرىمەن سالىستىرعاندا ونشالىق ەلەۋلى بولماعانىمەن، ول بالالار باقشاسىنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىندە قاجەت. بۇل ەڭبەك ءۇيدىڭ ىشىندە جانە اۋلادا تازالىق پەن ءتارتىپ ساقتاۋعا، رەجيمدىك پروسەستەر ۇيىمداستىرۋدا ەرەسەكتەرگە قولقابىس تيگىزۋگە ۇيرەتەدى. شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق ەڭبەك ۇجىمعا قىزمەت كورسەتۋگە باعىتتالعان، سوندىقتان وندا بالالاردى ءوز قاتارىنا قامقورلىقپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ ءۇشىن مول مۇمكىندىكتەر بار.
مەكتەپكە دەيىنگى سابيلىك شاقتا تاربيەشى بالالاردا قاراپايىم شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق داعدىلاردى: ءۇي سىپىرۋ، جيناۋ، ۇستەل جاساۋعا كومەكتەسۋ، ويناپ بولعاننان كەيىن ويىنشىقتاردى تارتىپكە كەلتىرۋ جانە جۋۋ، اۋلاداعى جاپىراقتاردى جيناۋ، باقتاعى ورىندىقتارداعى قاردى سىپىرۋ جانە ت. ت. داعدىلاردى قالىپتاستىرادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
