InfoHub Logo

بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى رىسكۋلوۆا اراي كۋتتىبايەۆنا

بيولوگيا 8 سىنىپ
تاقىرىبى:
1. ەريتروسيتتەردىڭ وتتەك پەن كومىرقىشقىل گازىن تاسىمالداۋى. گەموگلوبيننىڭ ءرولى. ارتەريالىق قان جانە ۆەنالىق قان
2. لەيكوسيتتەر، ولاردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. ي. ي. مەچنيكوۆ. فاگوسيتوزدىڭ اشىلۋى. قابىنۋ پروسەستەرى
ماقساتى: ەريتروسيتتەردىڭ جانە لەيكوسيتتەردىڭ قۇرىلىسى مەن اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ
مىندەتتەرى:
1. بىلىمدىلىك: ەريتروسيتتەردىڭ جانە لەيكوسيتتەردىڭ قۇرىلىسى مەن اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، العان بىلىمدەرىن تىرەك - سىزبا نەگىزىندە توپتىق جۇمىس ارقىلى پىسىقتاۋ، تەرمينولوگيالىق سوزدىكپەن جۇمىس جاساۋ، تاقىرىپ بويىنشا تەست تاپسىرمالارىن قولدانىپ، بىلىمدەرىن قورىتىندىلاۋ
2. دامىتۋشىلىق: اقپاراتتى تالداۋ، سالىستىرۋ، قورىتىندى جاساۋ، وكۋلىقپەن جانە قوسىمشا ماتەريالمەن جۇمىس ىستەۋ بىلىكتىلىكتەرىن دامىتۋ. وقۋشىلار اراسىندا وڭ ەموسيونالدىق ورتانى قالىپتاستىرۋ.
3. تاربيەلىك: ءبىلىم الۋعا، وقۋعا دەگەن وڭ كوزقاراستى قالىپتاستىرۋعا جاعداي تۋىنداتۋ ارقىلى اقىل - وي ەڭبەگىنىڭ مادەنيەتىن وقۋشىلاردىڭ بويىنا دارىپتەۋ. توپتا جۇمىس ىستەۋگە تاربيەلەۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
 ورگانيزمنىڭ ىشكى ورتاسى تۋرالى بىلىمدەرىن تەست تاپسىرمالارى جانە كەستە ارقىلى تەكسەرۋ؛
 ەريتروسيتتەردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىن تىرەك - سىزبا سىزىپ، ءتۇسىندىرۋ؛
 لەيكوسيتتەردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىن تىرەك - سىزبا سىزىپ، ءتۇسىندىرۋ؛
 تەرمينولوگيالىق سوزدىكپەن جۇمىس جاساي ءبىلۋى؛
 قان پلاستينكالارى بويىنشا كەستەنى تولتىرا ءبىلۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم الۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: كورنەكىلىك، سۇراق - جاۋاپ، تىرەك - سىزبا، سىني تۇرعىسىنان ويلاۋ
ساباقتا قولدانىلاتىن مودۋلدەر: ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر (جت)، اقپاراتتىق - كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ (اكت )، سىني تۇرعىدان ويلاۋ (ستو)، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي وقىتۋ، وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقىتۋدى باعالاۋ
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، مەديسينا

ساباق بارىسى
امانداسۋ، كوڭىل - كۇيلەرىن سۇراۋ، سىنىپتاعى پسيحولوگيالىق احۋالدى كوتەرۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا سەرگىتۋ ءساتى جانە توپقا ءبولۋ
1 توپ «ەريتروسيتتەر»
2 توپ «لەيكوسيتتەر»
3 توپ «ترومبوسيتتەر»

ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. ورگانيزمنىڭ ىشكى ورتاسى مەن ترومبوسيتتەر تاقىرىبى بويىنشا تەست تاپسىرماسىن ورىنداۋ
ءى نۇسقا
1. ورگانيزمنىڭ ىشكى ورتاسى:
A) گورمون
B) سيتوپلازما
س) جۇلىن
D) قان
E) نەفرون
2. ۇلپا سۇيىقتىعى تۇزىلەدى:
A) ليمفادان
B) قان جاسۋشاسىنان
س) جۇلىننان
D) پلازمادان
E) جۇيكە جۇيەسىنەن
3. قاننىڭ ۇلپاسى:
A) بۇلشىقەت
B) دانەكەر
س) جابىن
D) ءتۇزۋشى
E) جۇيكە
4. قاننىڭ قۇرامى:
A) پلازما
B) ليمفا
س) كاپيلليار
D) نەيرون
E) وستەون
5. قان پلاستينكاسى:
A) ۇلپا سۇيىقتىعى
B) ليمفا
س) فيبرين
D) البۋمين
E) ەريتروسيت
6. قاننىڭ گورموندار مەن بەلسەندى زاتتاردى تاسىمالدايتىن قىزمەتى:
A) جىلۋ رەتتەۋ
B) قورعانىش
س) گۋمورالدىق
D) زارارسىزداندىرۋ
E) فيلتراسيا
7. ورگانيزمنىڭ ىشكى ورتاسىنىڭ قۇرامى مەن قاسيەتىنىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاۋى:
A) ۇلپا سۇيىقتىعى
B) ليمفا
س) پلازما
D) ماكروفاگ
E) گومەوستاز
8. ليمفا تۇزىلەدى:
A) ۇلپا سۇيىقتىعىنان
B) پلازمادان
س) فيبرين جىپشەسىنەن
D) البۋمين ءنارۋىزىنان
E) قان جاسۋشاسىنان
9. قاننىڭ دەنە تەمپەراتۋراسىن رەتتەۋ قىزمەتى:
A) تاسىمالداۋ
B) جىلۋ رەتتەۋ
س) قورعانىش
D) فيلتراسيا
E) زارارسىزداندىرۋ
10. ليمفانىڭ قان پلازماسىنان ايىرماشىلىعى:
A) ءنارۋىز مولشەرى ەكى ەسە از
B) ءنارۋىز مولشەرى ەكى ەسە كوپ
س) فيبرين جىپشەلەرىن ءتۇزۋى
D) سۋ مولشەرىن رەتتەۋى
E) وتتەگىن تاسىمالداۋى
جاۋاپتارى:
1 - D، 2 - D، 3 - B، 4 - A، 5 - E، 6 - C، 7 - E، 8 - A، 9 - B، 10 - A

جاڭا ساباق
ءبىلۋ
تەكتىدەن تەكتى تۋادى،
تەكتىلىك تۇقىم قۋادى.
تەكتىلەردىڭ تۇياعى،
تاڭدايدى قۇز - قيانى.
شىن تەكتىلەر حالقى ءۇشىن،
ولىمگە باسىن قيادى.
جاقسى، جامان دەمەستەن،
جانىنا جۇرتىن جيادى...
بەكاسىل اۋليە (1822 - 1915)
«جەتى اتاسىن بىلگەن ۇل، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر...».
(«ەڭ مىقتى زاڭدار حالىقتىڭ داستۇرلەرى»)

جاڭا ساباق بويىنشا جالپىلاما تۇسىنىك بەرىپ كەتەدى. تاقىرىپ بويىنشا تىرەك – سىزبا بويىنشا اقپارات بەرەدى.

قان جاسۋشالارى
• ەريتروسيتتەر - ەڭ ءىرى، يادروسى جوق ەكى جاعى ويىس ديسكى ءتارىزدى قىزىل جاسۋشالار 1مم 3 قاندا - 4، 5 - 5 ملن.
قۇرامى: گەموگلوبين - ءنارۋىزى بار
• ترومبوسيتتەر - وتە ۇساق، يادروسى جوق، ءتۇسسىز قان جاسۋشالارى 1مم3 قاندا - 150 - 350 مىڭ «قان پلاستينكالارى»
• لەيكوسيتتەر - يادروسى بار، بەلسەندى قوزعالاتىن قاننىڭ اق جاسۋشالارى 1مم3 قاندا - 6 - 8 مىڭ.

ءتۇسىنۋ
قولدانۋ
3. تىرەك سىزبا بويىنشا ءتۇسىندىرۋ
1 توپ - «ەريتروسيتتەرگە» سىزىلعان تىرەك سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
2 توپ - «لەيكوسيتتەرگە» سىزىلعان تىرەك سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
3 توپ - «لەيكوسيتتەر توبىن» سىزىلعان تىرەك سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ

اناليز
سينتەز
4. ءار توپقا ارنالعان تاپسىرما
1-توپ
قان قۇرامىنا قاتىستى سويلەمدەردى تومەندە بەرىلگەن سايكەس تەرميندەرمەن تولىقتىرىڭىز:
فيبرينوگەن، گەموگلوبين، گەپارين، ەريتروسيت، ينتەرفەرون، لەيكوسيت، انتيدەنە، ليمفوسيت، ماكروفاگ، مونوسيت، فاگوسيتوز،
1. ءنارۋىز، قىزىل قان جاسۋشالارىنىڭ قۇرامى_______
2. باۋىر مەن گرانۋلوسيتتەر جاسۋشالارىنان سينتەزدەلەتىن ۇيۋعا قارسى كەدەرگى بولاتىن زات _____________
3. قان ۇيىعىن تۇزەتىن قان پلازماسىنىڭ ءنارۋىزى____________
4. ۆيرۋسقا قارسى زات_________
5. فاگوسيتوز ارقىلى باكتەريالاردى جوياتىن، قان تامىرلاردىڭ ىشىندە قوزعالىپ جۇرەتىن جاسۋشا _______________
6. اق قان جاسۋشالارنىڭ ميكرووگنايزمدەردى جۇتۋى ____________
7. قاننىڭ اق جاسۋشاسى _______________
8. ەڭ كوپ قان جاسۋشاسى______________
9. انتيدەنەلەردى تۇزەتىن لەيكوسيتتەردىڭ ءبىر ءتۇرى____________
10. اعزادا تۇزىلەتىن بەلگىلى ءبىر انتيگەنگە باعىتتالعان ەرەكشە ءنارۋىز______________
جاۋابى: 1. گەموگلوبين، 2. گەپارين، 3. فيبرينوگەن، 4. ينتەرفەرون، 5. ماكروفاگ، 6. فاگوسيتوز، 7. لەيكوسيت، 8. ەريتروسيت، 9. ليمفوسيت، 10. انتيدەنە

2 - توپ
تومەندە كورسەتىلەگەن سۇراقتاردىڭ ىشىنەن بىرنەشە دۇرىس جاۋاپتاردى تاڭدانىز:
1. گرانۋلوسيتتەردىڭ فورمالارى:
ا) نەيتروفيل
ب) بازوفيل
ۆ) ەوزينوفيل
س) فاگوفيل
د) ليمفوسيت
2. لەيكوسيتتەردىڭ قىزمەتتەرى:
ا) وتتەكتى تاسىمالداۋ
ب) گازدى وكپەگە جەتكىزۋ
ۆ) قورعانىشتىق
س) بوگدە زاتتاردى جويۋ
د) فاگوسيتوز
3. ەريتروسيتكە ءتان:
ا) وتتەكتى تاسىمالداۋ
ب) گازدى وكپەگە جەتكىزۋ
ۆ) قورعانىشتىق
س) بوگدە زاتتاردى جويۋ
د) فاگوسيتوز
جاۋابى: 1. ا)، ب)، ۆ) 2. ۆ)، س)، د) 3. ا)، ب)

3-توپ
قان اۋرۋلارى مەن ولاردىڭ ەرەكشەلىگىن سايكەستەندىرىڭىز:
1. انەميا
2. گەموفيليا
3. لەيكەميا
ا) قان تاپشىلىعى
ۆ) قاننىڭ ۇيۋماۋى
س) قان وبىرى (اققان)
د) قاننىڭ جىلدامداۋى
ە) قاننىڭ ۇيۋى