فيزيكالىق تۋرنير
ماقساتتارى:
1. ويىن ساۋىق بارىسىندا فيزيكالىق تەرميندى، شامالاردى قايتالاۋ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن، وي - ورىستەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋعا تاربيەلەۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ؛
كورنەكىلىكتەر:؛
1. فيزيكالىق شامالار جازىلعان كارتوچكالار،
2. عالىمداردىڭ فوتو - سۋرەتتەرى؛
3. ينتەراكتيۆتى تاقتا؛
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس
ءوتۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ؛
2. سەرگىتۋ ءساتى (2كومانداعا ورتاق قىزىقتى لوگيكالىق سۇراقتار)؛
3. «تەوريكتەر سايىسى»
(تاقتادا گ. وم، ي. نيۋتون، ش. كۋلون، ە. لەنس، پ. دجوۋل اتتارى جازىلىپ تۇرادى. وسى ۇلى عالىمداردىڭ زاڭدارىن اتاپ، فورمۋلاسىن جازىپ بەرەدى.)
4. «ىزدەنۋشىلەر سايىسى»
(3 بولىمشەدەن تۇراتىن تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرەدى. )
5. «سيقىرشىلار سايىسى»
(سۇراقتار بەرىلەدى.)
6. «تاريحشىلار سايىسى»
(ۇلى عالىمداردىڭ ءومىربايانىنان ءۇزىندى وقىلادى. كىم تۋرالى، ياعني قاي عالىم ەكەنىن انىقتاۋ كەرەك.)
7. «فيزيكالىق شامالار ايتىسى»
(شاشىراعان ارىپتەردى جيناپ، بەلگىلى ءبىر فيزيكالىق شامانى قۇراستىرۋ كەرەك. بۇل جۇمىس شاپشاڭدىقپەن باعالانادى.)
1. تانىستىرۋ
2. سەرگىتۋ ءساتى:
10 ۇپاي. اشىق ىدىستاعى سۋ نەگە ازايادى، قانداي فيزيكالىق قۇبىلىسپەن تۇسىندىرىلەدى؟ (كەبۋ)
20 ۇپاي ەلەۋىشپەن سۋ اكەلۋگە بولاما؟ (يا، قار ج/ە مۇز كۇيىندە)
30 ۇپاي مەگانيۋتوندا قانشا نيۋتون بار؟ (106 ن)
سۋدا قانداي تاستار بولمايدى؟ (قۇرعاق)
40 ۇپاي عارىشكەرلەر كۇنى قاشان؟ (12 ءساۋىر)
قالاي 10م ساتىدان سەكىرىپ جارالانباۋعا بولادى؟ (1 ساتىسىنان سەكىرۋ كەرەك)
50 ۇپاي اسپان نەگە كوك؟ (اۋا قاباتى كوك ءتۇستى جاقسى ۇستاپ قالادى)
راديونى كىم ويلاپ تاپقان، تۋعان كۇنى قاشان؟ (1895ج 7 مامىر ا. سپوپوۆ)
5 ۇپاي قانداي جولمەن ادام ەش ۋاقىتتا جۇرمەيدى؟ (قۇس جولىمەن)
10 ۇپاي الما ءتۇسىپ باسىنا
باسىنا ەمەس قاسىنا
تارتىلىس زاڭىن تاپتىم دەپ
كەتتى عالىم اسىعا (ي. نيۋتون)
20 ۇپاي قۇرمەتتەيىك عالىمدى
عىلىمدى العا جىلجىتقان
ينەرسيا قۇبىلىسىن
ايتشى دوستار كىم اشقان؟ (گ. گاليلەي)
30 ۇپاي «اۋىر يادرو، جەڭىل وق ج/ە قۇستىڭ قاۋىرسىنى» قانداي جاعدايدا جەرگە بىردەي جىلدامدىقپەن قۇلايدى؟ (اۋاسىز بوس كەڭىستىكتە. ۆاكۋۋمدە. گ. گاليلەي پيزا مۇناراسى.)
40 ۇپاي ەڭ العاش تەلەسكوپتى ويلاپ تاپقان عالىم؟ گ. گاليلەي
50 ۇپاي تەلەفوندى كىم ويلاپ تاپقان؟ (1847 - 1922 جىلدارى ءومىر سۇرگەن امەريكان ونەرتاپقىشى ا. بەلل. وسى عالىمنىڭ قۇرمەتىنە دىبىستىڭ قاتتىلىعى دەسيبەلمەن ولشەنەدى (دب))
3. تەوريكتەر سايىسى:
ي. نيۋتون زاڭى - ءى تەك ينەرسيالدى ساناق جۇيەسىندە ورىندالادى.
ءىى ۇدەۋ كۇشكە تۋرا پروپورسيونال، دەنەنىڭ ماسساسىنا كەرى پروپورسيونال: a=F/m.
ءىىى ارەكەتتەسۋشى كۇشتەر ءمودۋلى جاعىنان تەڭ، باعىتى جاعىنان قاراما - قارسى بولادى.
گ. وم زاڭى - تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال: I=U/R
ش. كۋلون زاڭى – قوزعالمايتىن ەكى نۇكتەلىك زارياد ۆاكۋۋمدە زاريادتاردىڭ كوبەيتىندىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە ولاردىڭ اراقاشىقتىعىنىڭ كۆادراتىنا كەرى پروپورسيونال كۇشپەن ارەكەتتەسەدى: F=k*q1*q2 / r2
دجوۋل - لەنس زاڭى - وتكىزگىش بويىمەن توك جۇرگەن كەزدە وتكىزگىشتە بولىنەتىن جىلۋ مولشەرى توك كۇشىنىڭ كۆادراتىنا، وتكىزگىش كەدەرگىسىنە جانە توكتىڭ ءجۇرۋ ۋاقىتىنا تۋرا پروپورسيونال: Q=I2Rt
4. ىزدەنۋشىلەر سايىسى:
ەسەپ
ەسەپتەر (ويلانۋعا 2مين)
1.“يساتاي باتىر تايسويعاننان ەرتە شىعىپ، تۇستە حان ورداسىنا جەتپەكشى بولدى. ونىڭ استىنداعى اقتابانى بۇلتتان تومەن، قاراعايدان جوعارى شاپتى.” تايسويعان مەن حان ورداسىنىڭ اراقاشىقتىعىن شامامەن 300 كم، ال يساتاي باتىر جولدا 10 ساع بولدى دەپ ەسەپتەڭدەر. اقتاباننىڭ قانداي جىلدامدىقپەن شاپقانىن انىقتاڭدار.
2. اۆتوموبيل راديۋسى 100 م اينالما جولمەن 36 كم/ساع جىلدامدىقپەن ءجۇرىپ كەلەدى. ونىڭ سەنترگە تارتقىش ۇدەۋىن انىقتا.
فيزيكالىق شامالار مەن ولشەم بىرلىكتەر
1 - كوماندا شامالاردىڭ اتىن جازىپ شىعادى، 2 - كوماندا ولشەم بىرلىگىن جازىپ كورسەتەدى.
ءى – كوماندا ------------------------------ ءىى - كوماندا
U – كەرنەۋ، ىشكى ەنەرگيا؛ ----------- كەرنەۋ – «ۆ»، ىشكى ەنەرگيا «دج»؛
T – تەمپەراتۋرا؛ ---------------------- تەمپەراتۋرا – «ك، 0س»؛
R – كەدەرگى؛ ----------------------------- كەدەرگى - «وم»؛
F – كۇش؛ ---------------------------------- كۇش – «نيۋتون»؛
Q – جىلۋ مولشەرى؛ ------------------ جىلۋ مولشەرى – «دج»؛
A – جۇمىس؛ ----------------------------- جۇمىس – «دج»؛
V – كولەم؛ ------------------------------ كولەم – م3؛
N – قۋات؛ -------------------------------- قۋات – «ۆت»؛
P – قىسىم؛ ----------------------------- قىسىم – «پا»؛
S – ورىن اۋىستىرۋ، جول؛ ---------- جول – «م»؛
ءۇشىنشى ءبولىمى «لابيرينت» - دەپ اتالادى. ويىنشىلاردىڭ مىندەتى، وسى تاپسىرمالاردى شەشىپ، ءادىلقازىلارعا كورسەتۋ. (سەندەرگە 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلسىن)
№1. جەردەن ايعا ۇشىپ جەتۋ ءۇشىن، لاتىن ارىپتەرى ارقىلى قانداي فيزيكالىق شامالار بەلگىلەنگەنىن ايتىڭىز.
جاۋابى: ماسسا، ۋاقىت، جىلدامدىق، ۇزىندىق، ۇزىندىق، ميكرو.
№2. مەكتەپتەن ۇيگە جەتۋ ءۇشىن، فيزيكالىق شامالاردىڭ ولشەم بىرلىكتەرىن ءبىلۋ كەرەك.
جاۋابى: مەتر، م/س، كگ، س، م، م/س، م.
5. سيقىرشىلار سايىسى:
1 - كوماندا:
سۇراق: ءبىز نايزاعاي جارقىلداعان 1 - ءشى دىبىسىن ەستيمىز بە الدە 1 - ءشى جارقىلدى كورەمىز بە؟
جاۋاپ: ءبىز ءبىرىنشى جارقىلدى كورەمىز سەبەبى جارىقتىڭ تارالۋ جىلدامدىعى c=3*108 م/س، ال دىبىستىڭ تارالۋ جىلدامدىعى ودان از v = 340م/س تەڭ. (دىبىستىڭ تارالۋ قۇبىلىسى)
2 - كوماندا:
سۇراق: نەگە شاڭعىسىز ادام قاردا جۇرە المايدى، ال شاڭعىسى بار بالا قاردا ەمىن ەركىن جۇرەدى؟ شاڭعىمەن دە، شاڭعىسىز دا ادام قاردى ءوزىنىڭ سالماعىنا تەڭ بىردەي كۇشپەن باسادى.
جاۋاپ: ويتكەنى شاڭعى بەتىنىڭ اۋدانى ادام تابانىنىڭ اۋدانىنان 20
ەسەدەي ۇلكەن. سوندىقتان ول شاڭعىمەن تۇرعاندا قار بەتىنىڭ ءاربىر شارشى سانتيمەتر اۋدانىن شاڭعىسىز تۇرعانداعىدان گورى 20 ەسەدەي از كۇشپەن باسادى. (قىسىم قۇبىلىسى)
6. تاريحشىلار سايىسى:
5 ۇپاي (م. ۆ. لومونوسوۆ)
ارحانگەلسك قالاسنىڭ ماڭايىنداعى ورىس دەريەۆنياسىندا 1711ج 19 قاراشادا دۇنيەگە كەلگەن. العاشقى ورىس جوعارى وقۋ ورنىندا وقىعان. ونى تانىعىن كىسى “ەنسوكلوپەديا” دەپ اتاعان. فيزيكا تەرمينىن ەڭ العاش ورىس تىلىنە ەنگىزگەن عالىم كىم؟
10 ۇپاي (ي. نيۋتون)
ءوزىنىڭ عىلىمي جۇمىستارى ءۇشىن اعىلشىن فيزيگى “رىسار تيتۋلىن”العان. فيلوسوف گەگەل دەگەن عالىم بىلاي قالجىندايتىن: “الەمدىقۇرتقان ءۇش الما: ادام الماسى، پاريج الماسى جانە ونىڭ الماسى” اڭگىمە قاي عالىم تۋرالى ايتىلعان؟
5 ۇپاي (گ. گاليلەي)
نەگىزگى تاربيەنى شىركەۋدەن العان، ءبىلىمىن پيزا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديسينالىق فاكۋلتەتىندە جالعاستىردى. سودان كەيىن ماتەماتيكا ءمۇعالىمى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. ول 1692ج قايتىس بولدى. 100ج وتكەن سوڭ 1737ج ونىڭ ءمايىتىن وسيەتى بويىنشا فلورەنسياعا ميكەلاندجەلونىڭ جانىنا كوشىردى. تەك 300ج وتكەننەن كەيىن ريم پاپاسى ونىڭ ايتقانى دۇرىس دەپ جاريالادى. ول العاشقى تەلەسكوپتى ويلاپ تاپقان.
بۇل قاي عالىم؟
10 ۇپاي (ب. د. د 272 - 212 ءومىر سۇرگەن سيراكۋس عالىمى ارحيمەد)
ەجەلگى گرەك عالىمى “ماعان تىرەۋ نۇكتەسىن كورسەتسەڭىز بولعانى مەن جەردى كوتەرىپ بەرەمىن” دەگەن سوزىمەن تاريحتا قالعان.
ول كىم؟ قاي ەلدىڭ عالىمى؟
7. فيزيكالىق شامالار سايىسى:
1 - كوماندا 2 - كوماندا
لتوۆ - ۆولت؛
راداف – فاراد؛
ترياپويد – ديوپتريا؛
ەلۆينك - كەلۆين؛
تەمروم – وممەتر؛
قورىتىندى:
بارلىقتارىڭىزعا قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. ۇستازدار سىزدەرگە جۇمىستارىڭىزعا جەمىس، وقۋشىلارعا تىلەرىم وقۋدا وزات بولىڭىزدار. كەزدەسكەنشە، ساۋ بولىڭىزدار!
1. ويىن ساۋىق بارىسىندا فيزيكالىق تەرميندى، شامالاردى قايتالاۋ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن، وي - ورىستەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. ءوزارا قارىم - قاتىناس جاساۋعا تاربيەلەۋ، تاپقىرلىققا باۋلۋ؛
كورنەكىلىكتەر:؛
1. فيزيكالىق شامالار جازىلعان كارتوچكالار،
2. عالىمداردىڭ فوتو - سۋرەتتەرى؛
3. ينتەراكتيۆتى تاقتا؛
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس
ءوتۋ بارىسى:
1. تانىستىرۋ؛
2. سەرگىتۋ ءساتى (2كومانداعا ورتاق قىزىقتى لوگيكالىق سۇراقتار)؛
3. «تەوريكتەر سايىسى»
(تاقتادا گ. وم، ي. نيۋتون، ش. كۋلون، ە. لەنس، پ. دجوۋل اتتارى جازىلىپ تۇرادى. وسى ۇلى عالىمداردىڭ زاڭدارىن اتاپ، فورمۋلاسىن جازىپ بەرەدى.)
4. «ىزدەنۋشىلەر سايىسى»
(3 بولىمشەدەن تۇراتىن تاپسىرمالارعا جاۋاپ بەرەدى. )
5. «سيقىرشىلار سايىسى»
(سۇراقتار بەرىلەدى.)
6. «تاريحشىلار سايىسى»
(ۇلى عالىمداردىڭ ءومىربايانىنان ءۇزىندى وقىلادى. كىم تۋرالى، ياعني قاي عالىم ەكەنىن انىقتاۋ كەرەك.)
7. «فيزيكالىق شامالار ايتىسى»
(شاشىراعان ارىپتەردى جيناپ، بەلگىلى ءبىر فيزيكالىق شامانى قۇراستىرۋ كەرەك. بۇل جۇمىس شاپشاڭدىقپەن باعالانادى.)
1. تانىستىرۋ
2. سەرگىتۋ ءساتى:
10 ۇپاي. اشىق ىدىستاعى سۋ نەگە ازايادى، قانداي فيزيكالىق قۇبىلىسپەن تۇسىندىرىلەدى؟ (كەبۋ)
20 ۇپاي ەلەۋىشپەن سۋ اكەلۋگە بولاما؟ (يا، قار ج/ە مۇز كۇيىندە)
30 ۇپاي مەگانيۋتوندا قانشا نيۋتون بار؟ (106 ن)
سۋدا قانداي تاستار بولمايدى؟ (قۇرعاق)
40 ۇپاي عارىشكەرلەر كۇنى قاشان؟ (12 ءساۋىر)
قالاي 10م ساتىدان سەكىرىپ جارالانباۋعا بولادى؟ (1 ساتىسىنان سەكىرۋ كەرەك)
50 ۇپاي اسپان نەگە كوك؟ (اۋا قاباتى كوك ءتۇستى جاقسى ۇستاپ قالادى)
راديونى كىم ويلاپ تاپقان، تۋعان كۇنى قاشان؟ (1895ج 7 مامىر ا. سپوپوۆ)
5 ۇپاي قانداي جولمەن ادام ەش ۋاقىتتا جۇرمەيدى؟ (قۇس جولىمەن)
10 ۇپاي الما ءتۇسىپ باسىنا
باسىنا ەمەس قاسىنا
تارتىلىس زاڭىن تاپتىم دەپ
كەتتى عالىم اسىعا (ي. نيۋتون)
20 ۇپاي قۇرمەتتەيىك عالىمدى
عىلىمدى العا جىلجىتقان
ينەرسيا قۇبىلىسىن
ايتشى دوستار كىم اشقان؟ (گ. گاليلەي)
30 ۇپاي «اۋىر يادرو، جەڭىل وق ج/ە قۇستىڭ قاۋىرسىنى» قانداي جاعدايدا جەرگە بىردەي جىلدامدىقپەن قۇلايدى؟ (اۋاسىز بوس كەڭىستىكتە. ۆاكۋۋمدە. گ. گاليلەي پيزا مۇناراسى.)
40 ۇپاي ەڭ العاش تەلەسكوپتى ويلاپ تاپقان عالىم؟ گ. گاليلەي
50 ۇپاي تەلەفوندى كىم ويلاپ تاپقان؟ (1847 - 1922 جىلدارى ءومىر سۇرگەن امەريكان ونەرتاپقىشى ا. بەلل. وسى عالىمنىڭ قۇرمەتىنە دىبىستىڭ قاتتىلىعى دەسيبەلمەن ولشەنەدى (دب))
3. تەوريكتەر سايىسى:
ي. نيۋتون زاڭى - ءى تەك ينەرسيالدى ساناق جۇيەسىندە ورىندالادى.
ءىى ۇدەۋ كۇشكە تۋرا پروپورسيونال، دەنەنىڭ ماسساسىنا كەرى پروپورسيونال: a=F/m.
ءىىى ارەكەتتەسۋشى كۇشتەر ءمودۋلى جاعىنان تەڭ، باعىتى جاعىنان قاراما - قارسى بولادى.
گ. وم زاڭى - تىزبەكتىڭ بولىگىندەگى توك كۇشى وسى بولىكتىڭ ۇشتارىنداعى كەرنەۋگە تۋرا پروپورسيونال وتكىزگىشتىڭ كەدەرگىسىنە كەرى پروپورسيونال: I=U/R
ش. كۋلون زاڭى – قوزعالمايتىن ەكى نۇكتەلىك زارياد ۆاكۋۋمدە زاريادتاردىڭ كوبەيتىندىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە ولاردىڭ اراقاشىقتىعىنىڭ كۆادراتىنا كەرى پروپورسيونال كۇشپەن ارەكەتتەسەدى: F=k*q1*q2 / r2
دجوۋل - لەنس زاڭى - وتكىزگىش بويىمەن توك جۇرگەن كەزدە وتكىزگىشتە بولىنەتىن جىلۋ مولشەرى توك كۇشىنىڭ كۆادراتىنا، وتكىزگىش كەدەرگىسىنە جانە توكتىڭ ءجۇرۋ ۋاقىتىنا تۋرا پروپورسيونال: Q=I2Rt
4. ىزدەنۋشىلەر سايىسى:
ەسەپ
ەسەپتەر (ويلانۋعا 2مين)
1.“يساتاي باتىر تايسويعاننان ەرتە شىعىپ، تۇستە حان ورداسىنا جەتپەكشى بولدى. ونىڭ استىنداعى اقتابانى بۇلتتان تومەن، قاراعايدان جوعارى شاپتى.” تايسويعان مەن حان ورداسىنىڭ اراقاشىقتىعىن شامامەن 300 كم، ال يساتاي باتىر جولدا 10 ساع بولدى دەپ ەسەپتەڭدەر. اقتاباننىڭ قانداي جىلدامدىقپەن شاپقانىن انىقتاڭدار.
2. اۆتوموبيل راديۋسى 100 م اينالما جولمەن 36 كم/ساع جىلدامدىقپەن ءجۇرىپ كەلەدى. ونىڭ سەنترگە تارتقىش ۇدەۋىن انىقتا.
فيزيكالىق شامالار مەن ولشەم بىرلىكتەر
1 - كوماندا شامالاردىڭ اتىن جازىپ شىعادى، 2 - كوماندا ولشەم بىرلىگىن جازىپ كورسەتەدى.
ءى – كوماندا ------------------------------ ءىى - كوماندا
U – كەرنەۋ، ىشكى ەنەرگيا؛ ----------- كەرنەۋ – «ۆ»، ىشكى ەنەرگيا «دج»؛
T – تەمپەراتۋرا؛ ---------------------- تەمپەراتۋرا – «ك، 0س»؛
R – كەدەرگى؛ ----------------------------- كەدەرگى - «وم»؛
F – كۇش؛ ---------------------------------- كۇش – «نيۋتون»؛
Q – جىلۋ مولشەرى؛ ------------------ جىلۋ مولشەرى – «دج»؛
A – جۇمىس؛ ----------------------------- جۇمىس – «دج»؛
V – كولەم؛ ------------------------------ كولەم – م3؛
N – قۋات؛ -------------------------------- قۋات – «ۆت»؛
P – قىسىم؛ ----------------------------- قىسىم – «پا»؛
S – ورىن اۋىستىرۋ، جول؛ ---------- جول – «م»؛
ءۇشىنشى ءبولىمى «لابيرينت» - دەپ اتالادى. ويىنشىلاردىڭ مىندەتى، وسى تاپسىرمالاردى شەشىپ، ءادىلقازىلارعا كورسەتۋ. (سەندەرگە 3 مينۋت ۋاقىت بەرىلسىن)
№1. جەردەن ايعا ۇشىپ جەتۋ ءۇشىن، لاتىن ارىپتەرى ارقىلى قانداي فيزيكالىق شامالار بەلگىلەنگەنىن ايتىڭىز.
جاۋابى: ماسسا، ۋاقىت، جىلدامدىق، ۇزىندىق، ۇزىندىق، ميكرو.
№2. مەكتەپتەن ۇيگە جەتۋ ءۇشىن، فيزيكالىق شامالاردىڭ ولشەم بىرلىكتەرىن ءبىلۋ كەرەك.
جاۋابى: مەتر، م/س، كگ، س، م، م/س، م.
5. سيقىرشىلار سايىسى:
1 - كوماندا:
سۇراق: ءبىز نايزاعاي جارقىلداعان 1 - ءشى دىبىسىن ەستيمىز بە الدە 1 - ءشى جارقىلدى كورەمىز بە؟
جاۋاپ: ءبىز ءبىرىنشى جارقىلدى كورەمىز سەبەبى جارىقتىڭ تارالۋ جىلدامدىعى c=3*108 م/س، ال دىبىستىڭ تارالۋ جىلدامدىعى ودان از v = 340م/س تەڭ. (دىبىستىڭ تارالۋ قۇبىلىسى)
2 - كوماندا:
سۇراق: نەگە شاڭعىسىز ادام قاردا جۇرە المايدى، ال شاڭعىسى بار بالا قاردا ەمىن ەركىن جۇرەدى؟ شاڭعىمەن دە، شاڭعىسىز دا ادام قاردى ءوزىنىڭ سالماعىنا تەڭ بىردەي كۇشپەن باسادى.
جاۋاپ: ويتكەنى شاڭعى بەتىنىڭ اۋدانى ادام تابانىنىڭ اۋدانىنان 20
ەسەدەي ۇلكەن. سوندىقتان ول شاڭعىمەن تۇرعاندا قار بەتىنىڭ ءاربىر شارشى سانتيمەتر اۋدانىن شاڭعىسىز تۇرعانداعىدان گورى 20 ەسەدەي از كۇشپەن باسادى. (قىسىم قۇبىلىسى)
6. تاريحشىلار سايىسى:
5 ۇپاي (م. ۆ. لومونوسوۆ)
ارحانگەلسك قالاسنىڭ ماڭايىنداعى ورىس دەريەۆنياسىندا 1711ج 19 قاراشادا دۇنيەگە كەلگەن. العاشقى ورىس جوعارى وقۋ ورنىندا وقىعان. ونى تانىعىن كىسى “ەنسوكلوپەديا” دەپ اتاعان. فيزيكا تەرمينىن ەڭ العاش ورىس تىلىنە ەنگىزگەن عالىم كىم؟
10 ۇپاي (ي. نيۋتون)
ءوزىنىڭ عىلىمي جۇمىستارى ءۇشىن اعىلشىن فيزيگى “رىسار تيتۋلىن”العان. فيلوسوف گەگەل دەگەن عالىم بىلاي قالجىندايتىن: “الەمدىقۇرتقان ءۇش الما: ادام الماسى، پاريج الماسى جانە ونىڭ الماسى” اڭگىمە قاي عالىم تۋرالى ايتىلعان؟
5 ۇپاي (گ. گاليلەي)
نەگىزگى تاربيەنى شىركەۋدەن العان، ءبىلىمىن پيزا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديسينالىق فاكۋلتەتىندە جالعاستىردى. سودان كەيىن ماتەماتيكا ءمۇعالىمى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. ول 1692ج قايتىس بولدى. 100ج وتكەن سوڭ 1737ج ونىڭ ءمايىتىن وسيەتى بويىنشا فلورەنسياعا ميكەلاندجەلونىڭ جانىنا كوشىردى. تەك 300ج وتكەننەن كەيىن ريم پاپاسى ونىڭ ايتقانى دۇرىس دەپ جاريالادى. ول العاشقى تەلەسكوپتى ويلاپ تاپقان.
بۇل قاي عالىم؟
10 ۇپاي (ب. د. د 272 - 212 ءومىر سۇرگەن سيراكۋس عالىمى ارحيمەد)
ەجەلگى گرەك عالىمى “ماعان تىرەۋ نۇكتەسىن كورسەتسەڭىز بولعانى مەن جەردى كوتەرىپ بەرەمىن” دەگەن سوزىمەن تاريحتا قالعان.
ول كىم؟ قاي ەلدىڭ عالىمى؟
7. فيزيكالىق شامالار سايىسى:
1 - كوماندا 2 - كوماندا
لتوۆ - ۆولت؛
راداف – فاراد؛
ترياپويد – ديوپتريا؛
ەلۆينك - كەلۆين؛
تەمروم – وممەتر؛
قورىتىندى:
بارلىقتارىڭىزعا قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. ۇستازدار سىزدەرگە جۇمىستارىڭىزعا جەمىس، وقۋشىلارعا تىلەرىم وقۋدا وزات بولىڭىزدار. كەزدەسكەنشە، ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
