عارىشقا جول اشقان كۇن
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءپان ءمۇعالىمى
سيسەنبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاني قىزى
تاقىرىبى: عارىشقا جول اشقان كۇن
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ عارىش جايلى تۇسىنىگىن كەڭەيتۋ، عارىش، اپپاراتتارى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ، عارىشكەر ومىرىمەن تانىستىرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق كوزقاراسىن جەتىلدىرىپ، بەلسەندى جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن دامىتۋ، تەحنيكالىق قۇرالداردى پايدالانۋ ارقىلى قىزىعۋشىلىعىن اتتىرۋ.
ب) تاربيەلىك: ۇجىمدىق جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى بىرلەسىپ جۇمىس اتقارۋعا، ۇيىمشىلدىققا، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: دەربەس كومپيۋتەر،ينتەراكتيۆتى تاقتا، ناقىل سوزدەر، بۋكلەتتەر
جۇرگىزىلۋ بارىسى:
ءى جۇرگىزۋشى سوزدەرى
ءىى ەكيپاج مۇشەلەرىنە تاپسىرما
ەكيپاج مۇشەلەرى
1. ەكيپاج « كوسموس » 3. ەكيپاج « گاگارين »
2. ەكيپاج « بايقوڭىر » 4.ەكيپاج « عارىشكەر »
قايىرلى كەش، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بيىلعى جىلدىڭ 12ساۋىرىندە 50 جىل تولاتىن دۇنيەجۇزىلىك كوسموناۆتيكا جانە اۆياسيا كۇنىنىڭ مەرەيلى مەرەكەسىمەن بارشاڭىزدى قۇتتىقتايمىز!
مەرەكەلىك تاقىرىپ اياسىندا 10-سىنىپ وقۋشىلارىمەن وتكىزگەلى وتىرعان «جۇلدىزدارعا جول اشقان كۇن» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
عارىش سالاسىمەن ونىڭ تىلسىم قۇپيالارىن ءوز نەگىزىنە ارقاۋ ەتەتىن بۇگىنگى سايىس –اسپان الەمىنەن تەرەڭ تۇسىنىك بەرىپ، جاراتىلىس جاڭالىقتارىمەن جادىمىزدى جاڭعىرتا تۇسپەك!
حح- عاسىرداعى ۇلى وقيعالاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى –ادامزات تاريحىندا العاش رەت عارىشقا ادام ۇشىرعان بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى. ونىڭ تۇڭعىش قازىعى 1955 جىلى قاڭتاردىڭ 12-سىندە قاعىلدى.
العاش رەت 1961 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە ادامزات تاريحىنداعى تۇڭعىش عارىشكەر يۋريي گاگارين اسپان الەمىنە جول تارتقان كۇننەن باستاپ، مىنە، ءدال بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جارتى عاسىرعا جەتەرلىك ۋاقىت ءوتىپتى. 50 جىلدا ادام بالاسىنىڭ عارىشتى يگەرۋى قارىشتاپ دامىپ، قانشاما رەت عارىشقا ساپارلار جاسالدى.
ادامزات كۇن ساناپ، ساعات ساناپ عارىش الەمىنە ساياحات جاساپ جاڭالىقتار اشتى. سول سياقتى بۇگىن بىزدە بەلگىسىز گالاكتيكالار مەن عالامشارلاردى، كومەتالار مەن استەرويدتاردى،جۇلدىزدار مەن تۇماندىقتاردى اشۋ ءۇشىن عارىش الەمىنە بىرگە ساپار شەگەمىز!
ءى تاپسىرما: ەكيپاج مۇشەلەرى عارىشتىڭ دامۋى
جايلى بىلەتىندەرىن ورتاعا سالادى.
ءىى تاپسىرما: ەكيپاج مۇشەلەرىنە سۇراقتار قويۋ.
1. عارىش كەمەلەرىنىڭ ۇشىرۋ ورتالىعى قايدا ورنالاسقان؟
2. باس كونسترۋكتور كىم؟
3. ءبىرىنشى بولىپ عارىشقا ۇشقان كىم، ول قانشا ۋاقىت عارىشتا بولدى؟
4. دۇنيەنىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسىن ۇسىنعان استرونوم؟
5. استرونوميانىڭ نەگىزگى قۇرالىن اتاڭىز؟
6. العاشقى جەردىڭ جاساندى سەرىگى قاي جىلى ۇشىرىلدى؟
7. كۇنگە ەڭ جاقىن عالامشار؟
8. ايعا العاش تابان تىرەگەن ادامدار؟
9. گازدان تۇراتىن اسپان دەنەسىن اتا،ونىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
10. ءۇش رەت عارىشتا بولعان قازاق عارىشكەرى كىم،قاي جىلدارى؟
ءىىى تاپسىرما: ءتىل ونەرى. ءۇش تۇعىرلى ءتىل ۇيلەسىمىن تاپقان بۇگىنگى قازاقستاندا ءۇش تىلدىلىك ۇلتتىق مەرەيى سانالادى . ەندەشە وسى تۋراسىندا دا ءوزىمىزدى سىناپ وتسەك ارتىق ەتپەس. ياعني، سىزدەر بۇل كەزەڭدە قازاق تىلىندە بەرىلگەن كەز-كەلگەن ءسوزدىڭ ورىسشا جانە اعىلشىنشا بالاماسىن تاباسىزدار .
ءتىل - ونەر
قازاق تىلىندە بەرىلگەن سوزدەردى - ورىسشا، اعىلشىنشا تىلگە اۋدارۋ.
1. اۋا – ۆوزدۋح – air
2. عالامشار – پلانەتا – planet
3. اي – لۋنا – moon
4. جۇلدىز –زۆەدا -star
5. ۋاقىت – ۆرەميا – time
6. جىلدامدىق – سكوروست – speed
7. عارىش – كوسموس – space
8. كۇن – سولنسە – sun
9. جەر – زەمليا – earth
10. اسپان – نەبو – sky
IV تاپسىرما: باسقا پلانەتالىقتارعا حات جازۋ.
ءبىزدىڭ الەمنىڭ تىس جاراتىلىپ عۇمىر كەشىپ جاتقان وزگە پلانەتالىقتارعا جازۋ ارقىلى ۇشقىرلىقتارىڭىزدى باعامدايتىن سوڭعى كەزەڭ.
ادامزات بالاسىنىڭ جان-جاقتى،رۋحاني ۇيلەسىمدى دامىپ قالىپتاسۋىنا ءبىلىم مەن تاربيە عانا ەمەس، تابيعات اياسى، جەتى قات جەر، كوك، نۇرىن توككەن كۇن مەن اي كەرەك. سوندىقتان حالقىمىز جاراتىلىس الەمىن قاستەرلەپ، كيە ساناپ، ءپىر تۇتىپ وعان سۇيىسپەنشىلىكپەن اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان.
ەرتەڭگى كۇن بىزدەردە اعا-اپالارىمىزداي قازاق حالقىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، ابىرويىن اسقاقتاتاتىنداي اتاقتى ۇشقىش، عارىشكەر، ءتىپتى بولماسا وزگە دە ماماندىقتاردى يگەرۋگە مىندەتتىمىز. ول ءۇشىن جالىقپاي وقۋ مەن ەرىنبەي ىزدەنۋ كەرەك. وسى ايتىلعانداردى باستى نازارعا الا وتىرىپ حات جۇيەسىن قۇرا ءبىلۋ.
V قورىتىندى جاساۋ. جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
سايىسىمىزدىڭ قورىتىندى ەسەبىن جاريالاۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن ءادىل-قازىلار القاسىنا بەرسىن.
ءى- ورىن «گاگارين» ەكيپاج
ءىى ورىن «بايقوڭىر» ەكيپاج
ءىىى ورىن «كوسموس» ەكيپاج
ءىV ورىن «عارىشكەر» ەكيپاج
ەرتەدە ۇلانعايىر قازاق دالاسىن جاۋدان قورعاپ، تالاي جاۋىنگەرلىك جورىقتاردا جەڭىسپەن ورالعان بابالارىمىزدىڭ ەرجۇرەكتىلىگىن، وتانسۇيگىشتىگىن بۇگىنگى توقتار مەن تالعات اعالارىمىزدىڭ ەرلىگىمەن تەڭدەي باعالاساق ارتىق بولمايتىنداي!
ادامزات بالاسىنىڭ جان-جاقتى رۋحاني ۇيلەسىمدى دامىپ قالىپتاسۋىنا ءبىلىم مەن تاربيە عانا ەمەس، تابيعات اياسى، جەتى قات كوك، جەر، نۇرىن توككەن كۇن مەن اي كەرەك ەكەنىن ولار دالەلدەپ وتكەندەي!
V قورىتىندى جاساۋ.جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءپان ءمۇعالىمى
سيسەنبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاني قىزى
تاقىرىبى: عارىشقا جول اشقان كۇن
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ عارىش جايلى تۇسىنىگىن كەڭەيتۋ، عارىش، اپپاراتتارى تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ، عارىشكەر ومىرىمەن تانىستىرۋ.
ءا)دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق كوزقاراسىن جەتىلدىرىپ، بەلسەندى جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن دامىتۋ، تەحنيكالىق قۇرالداردى پايدالانۋ ارقىلى قىزىعۋشىلىعىن اتتىرۋ.
ب) تاربيەلىك: ۇجىمدىق جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى بىرلەسىپ جۇمىس اتقارۋعا، ۇيىمشىلدىققا، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: دەربەس كومپيۋتەر،ينتەراكتيۆتى تاقتا، ناقىل سوزدەر، بۋكلەتتەر
جۇرگىزىلۋ بارىسى:
ءى جۇرگىزۋشى سوزدەرى
ءىى ەكيپاج مۇشەلەرىنە تاپسىرما
ەكيپاج مۇشەلەرى
1. ەكيپاج « كوسموس » 3. ەكيپاج « گاگارين »
2. ەكيپاج « بايقوڭىر » 4.ەكيپاج « عارىشكەر »
قايىرلى كەش، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار! بيىلعى جىلدىڭ 12ساۋىرىندە 50 جىل تولاتىن دۇنيەجۇزىلىك كوسموناۆتيكا جانە اۆياسيا كۇنىنىڭ مەرەيلى مەرەكەسىمەن بارشاڭىزدى قۇتتىقتايمىز!
مەرەكەلىك تاقىرىپ اياسىندا 10-سىنىپ وقۋشىلارىمەن وتكىزگەلى وتىرعان «جۇلدىزدارعا جول اشقان كۇن» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
عارىش سالاسىمەن ونىڭ تىلسىم قۇپيالارىن ءوز نەگىزىنە ارقاۋ ەتەتىن بۇگىنگى سايىس –اسپان الەمىنەن تەرەڭ تۇسىنىك بەرىپ، جاراتىلىس جاڭالىقتارىمەن جادىمىزدى جاڭعىرتا تۇسپەك!
حح- عاسىرداعى ۇلى وقيعالاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى –ادامزات تاريحىندا العاش رەت عارىشقا ادام ۇشىرعان بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى. ونىڭ تۇڭعىش قازىعى 1955 جىلى قاڭتاردىڭ 12-سىندە قاعىلدى.
العاش رەت 1961 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە ادامزات تاريحىنداعى تۇڭعىش عارىشكەر يۋريي گاگارين اسپان الەمىنە جول تارتقان كۇننەن باستاپ، مىنە، ءدال بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جارتى عاسىرعا جەتەرلىك ۋاقىت ءوتىپتى. 50 جىلدا ادام بالاسىنىڭ عارىشتى يگەرۋى قارىشتاپ دامىپ، قانشاما رەت عارىشقا ساپارلار جاسالدى.
ادامزات كۇن ساناپ، ساعات ساناپ عارىش الەمىنە ساياحات جاساپ جاڭالىقتار اشتى. سول سياقتى بۇگىن بىزدە بەلگىسىز گالاكتيكالار مەن عالامشارلاردى، كومەتالار مەن استەرويدتاردى،جۇلدىزدار مەن تۇماندىقتاردى اشۋ ءۇشىن عارىش الەمىنە بىرگە ساپار شەگەمىز!
ءى تاپسىرما: ەكيپاج مۇشەلەرى عارىشتىڭ دامۋى
جايلى بىلەتىندەرىن ورتاعا سالادى.
ءىى تاپسىرما: ەكيپاج مۇشەلەرىنە سۇراقتار قويۋ.
1. عارىش كەمەلەرىنىڭ ۇشىرۋ ورتالىعى قايدا ورنالاسقان؟
2. باس كونسترۋكتور كىم؟
3. ءبىرىنشى بولىپ عارىشقا ۇشقان كىم، ول قانشا ۋاقىت عارىشتا بولدى؟
4. دۇنيەنىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسىن ۇسىنعان استرونوم؟
5. استرونوميانىڭ نەگىزگى قۇرالىن اتاڭىز؟
6. العاشقى جەردىڭ جاساندى سەرىگى قاي جىلى ۇشىرىلدى؟
7. كۇنگە ەڭ جاقىن عالامشار؟
8. ايعا العاش تابان تىرەگەن ادامدار؟
9. گازدان تۇراتىن اسپان دەنەسىن اتا،ونىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
10. ءۇش رەت عارىشتا بولعان قازاق عارىشكەرى كىم،قاي جىلدارى؟
ءىىى تاپسىرما: ءتىل ونەرى. ءۇش تۇعىرلى ءتىل ۇيلەسىمىن تاپقان بۇگىنگى قازاقستاندا ءۇش تىلدىلىك ۇلتتىق مەرەيى سانالادى . ەندەشە وسى تۋراسىندا دا ءوزىمىزدى سىناپ وتسەك ارتىق ەتپەس. ياعني، سىزدەر بۇل كەزەڭدە قازاق تىلىندە بەرىلگەن كەز-كەلگەن ءسوزدىڭ ورىسشا جانە اعىلشىنشا بالاماسىن تاباسىزدار .
ءتىل - ونەر
قازاق تىلىندە بەرىلگەن سوزدەردى - ورىسشا، اعىلشىنشا تىلگە اۋدارۋ.
1. اۋا – ۆوزدۋح – air
2. عالامشار – پلانەتا – planet
3. اي – لۋنا – moon
4. جۇلدىز –زۆەدا -star
5. ۋاقىت – ۆرەميا – time
6. جىلدامدىق – سكوروست – speed
7. عارىش – كوسموس – space
8. كۇن – سولنسە – sun
9. جەر – زەمليا – earth
10. اسپان – نەبو – sky
IV تاپسىرما: باسقا پلانەتالىقتارعا حات جازۋ.
ءبىزدىڭ الەمنىڭ تىس جاراتىلىپ عۇمىر كەشىپ جاتقان وزگە پلانەتالىقتارعا جازۋ ارقىلى ۇشقىرلىقتارىڭىزدى باعامدايتىن سوڭعى كەزەڭ.
ادامزات بالاسىنىڭ جان-جاقتى،رۋحاني ۇيلەسىمدى دامىپ قالىپتاسۋىنا ءبىلىم مەن تاربيە عانا ەمەس، تابيعات اياسى، جەتى قات جەر، كوك، نۇرىن توككەن كۇن مەن اي كەرەك. سوندىقتان حالقىمىز جاراتىلىس الەمىن قاستەرلەپ، كيە ساناپ، ءپىر تۇتىپ وعان سۇيىسپەنشىلىكپەن اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان.
ەرتەڭگى كۇن بىزدەردە اعا-اپالارىمىزداي قازاق حالقىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، ابىرويىن اسقاقتاتاتىنداي اتاقتى ۇشقىش، عارىشكەر، ءتىپتى بولماسا وزگە دە ماماندىقتاردى يگەرۋگە مىندەتتىمىز. ول ءۇشىن جالىقپاي وقۋ مەن ەرىنبەي ىزدەنۋ كەرەك. وسى ايتىلعانداردى باستى نازارعا الا وتىرىپ حات جۇيەسىن قۇرا ءبىلۋ.
V قورىتىندى جاساۋ. جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
سايىسىمىزدىڭ قورىتىندى ەسەبىن جاريالاۋ ءۇشىن ءسوز كەزەگىن ءادىل-قازىلار القاسىنا بەرسىن.
ءى- ورىن «گاگارين» ەكيپاج
ءىى ورىن «بايقوڭىر» ەكيپاج
ءىىى ورىن «كوسموس» ەكيپاج
ءىV ورىن «عارىشكەر» ەكيپاج
ەرتەدە ۇلانعايىر قازاق دالاسىن جاۋدان قورعاپ، تالاي جاۋىنگەرلىك جورىقتاردا جەڭىسپەن ورالعان بابالارىمىزدىڭ ەرجۇرەكتىلىگىن، وتانسۇيگىشتىگىن بۇگىنگى توقتار مەن تالعات اعالارىمىزدىڭ ەرلىگىمەن تەڭدەي باعالاساق ارتىق بولمايتىنداي!
ادامزات بالاسىنىڭ جان-جاقتى رۋحاني ۇيلەسىمدى دامىپ قالىپتاسۋىنا ءبىلىم مەن تاربيە عانا ەمەس، تابيعات اياسى، جەتى قات كوك، جەر، نۇرىن توككەن كۇن مەن اي كەرەك ەكەنىن ولار دالەلدەپ وتكەندەي!
V قورىتىندى جاساۋ.جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ
You Might Also Like
