InfoHub Logo

اقتوبە وبلىسى، بايعانين اۋدانى،
قاراۋىلكەلدى ورتا مەكتەبى، گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
بەردىعالي شىنار يبادۋللا قىزى

گەوگرافيا ساباقتارىندا پراكتيكالىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ جولدارى.

بۇل ادىستەمەلىك باياندامادا گەوگرافيادان جۇرگىزىلەتىن پراكتيكالىق جۇمىستاردىڭ تۇرلەرىنە مىسالدار كەلتىرىلگەن جانە بىرنەشە جۇمىس تۇرلەرى كورسەتىلگەن. جاس ماماندارعا كومەك بولار دەگەن ويمەن جاريالاۋدى ءجون كوردىم.

مەكتەپتەگى گەوگرافيا ءپانى وقۋشىلارعا فيزيكالىق گەوگرافيانىڭ العاشقى كۋرسىندا گەوگرافيالىق تۇسىنىكتەر مەن ۇعىمداردى بەرە وتىرىپ ادامنىڭ تابيعاتپەن قاتىناسى، حالىقتار، عالامدىق پروبلەمالار، دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكا تۋرالى بىلىمدەرمەن ۇشتاستىرىلادى. وقۋ باعدارلاماسىنىڭ بازالىق مازمۇنى مۇعالىمدەرگە وقۋشىلاردىڭ تەوريالىق ءبىلىمى نەگىزىندە ولاردىڭ پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋعا كومەكتەسەدى.

وقۋ ماتەريالىنىڭ پراكتيكالىق جۇمىستارى باعالاۋ،بولجاۋ،ءتۇسىندىرۋ،سيپاتتاۋ، كارتادان كورسەتىپ اتاپ بەرۋ بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. وقۋشىلاردىڭ باعالاۋ جانە بولجاي الۋ بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋعا ارنالعان پراكتيكالىق جۇمىستار جوعارى سىنىپتاردا باسىمىراق بولىپ كەلەدى. وقۋ ءپانىنىڭ بازالىق مازمۇنىندا مىندەتتى پراكتيكالىق جۇمىستار بەلگىلەنىپ بەرىلگەن. مىسالى: 6 كلاستا بارلىعى – 51 ساعات بەرىلسە سونىڭ 6 ساعاتى پراكتيكالىق جۇمىستارعا بولىنگەن. پراكتيكالىق جۇمىستار بەلگىلى ءبىر تاراۋ بويىنشا العان بىلىمدەرى مەن بىلىكتەرىن ومىردە قولدانا بىلۋگە جانە ءپاندى تەرەڭىرەك مەڭگەرۋگە ۇيرەتەدى. ءاربىر پراكتيكالىق جۇمىستىڭ ءوزىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى مەن مىندەتى جانە ورىندالۋ ءتارتىبى بولۋى ءتيىس.

پراكتيكالىق جۇمىستى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشى شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋدى جانە كارتانى ەركىن وقۋدى مەڭگەرەدى. سوندىقتان ءاربىر پراكتيكالىق جۇمىستاردى ورىنداۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋ كەرەك. ساباقتارداعى پراكتيكالىق جۇمىستاردى ورىنداۋ كەزىندە ونى دۇرىس ۇيىمداستىرا ءبىلۋ ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. دۇرىس ۇيىمداستىرىلعان جۇمىستار عانا وڭ ناتيجە بەرەدى. پراكتيكالىق جۇمىستاردى ورىنداۋ بارىسىندا كارتالارمەن، دياگرامما، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرمەن جۇمىس جۇرگىزىلەدى. جالپى كارتا گەوگرافيانىڭ ەكىنشى ءتىلى دەسەك، ونى مەڭگەرگەن وقۋشى گەوگرافيالىق ءبىلىم كوزدەرىن دە تولىق مەڭگەرەدى. ءاربىر كلاسس بويىنشا ورىندالاتىن پراكتيكالىق جۇمىستاردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار.

مىسالى: 6 كلاسس وقۋشىلارى كوكجيەك تۇستارىن انىقتاۋ، ازيمۋت، گەوگرافيالىق كوورديناتالاردى انىقتاۋ، سىزبا سىزۋ، شارتتى بەلگىلەرمەن جۇمىس ءتارىزدى جۇمىستاردى ورىنداسا، 9 كلاسس وقۋشىلارى قازاقستاننىڭ شارۋاشىلىق قۇرىلىمى سىزباسىن قۇراستىرۋ، حالىقتار تىعىزدىعىن انىقتاۋ، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى پايدالانا وتىرىپ دياگرامما قۇرۋ ءتارىزدى كۇردەلەنگەن تاپسىرمالاردى ورىندايدى. پراكتيكالىق جۇمىستاردى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلار مەرزىمدىك باسپا ءسوز ماتەريالدارىن، الەمدەگى وزگەرىستەر جۇيەسىن دە مەڭگەرەدى. تابيعات پەن قوعامنىڭ ءوزارا اسەرلەسۋىنە وزىندىك كوزقاراستارىن قالىپتاستىرادى.

پراكتيكالىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ كەزىندە بۇرىننان كەلە جاتقان ساباق جوسپارىنىڭ مودەلى ساقتالعانىمەن، ساباق بارىسىندا ءار ۇستاز ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق دامۋ دەڭگەيىنە قاراي مۇمكىندىگىنشە تۇرلەندىرىپ وتىرادى. پراكتيكالىق جۇمىستار وقۋشىلاردىڭ ءارتۇرلى پروبلەمالاردى شەشۋ جولدارىن ىزدەستىرۋىنە مۇمكىنشىلىك تۋعىزىپ، ولاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتادى، وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.مىسالى: 11 كلاستا ەۋروپا ەلدەرى تاقىرىپتارىنا تالداۋ جاساۋ ماقساتىندا ورىندالاتىن پراكتيكالىق جۇمىستى تومەندەگىدەي ۇيىمداستىرۋعا بولادى:

پراكتيكالىق جۇمىستىڭ تاقىرىبى: ەۋروپا ەلدەرىنە تالداۋ جاساۋ.
جۇمىستىڭ ماقساتى: قوسىمشا انىقتامالىق مالىمەتتەرمەن جۇمىس جۇرگىزۋ، وزىندىك ىس-ارەكەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، ساراپتاۋ، ىسكەرلىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
جۇمىسقا قاجەتتى ماتەريالدار: وقۋلىق، كارتا، انىقتامالىق كىتاپتار.

جۇمىستىڭ ورىندالۋ رەتى:
№1 جۇمىس. ەۋروپا ەلدەرىنىڭ ەگج بايلانىستى ەرەكشەلىكتەرىن اتا.
№2 جۇمىس. سىزبانى تولىقتىر:
ەۋروپا ەلدەرى

جوعارى دامىعان شىعىس ەۋروپا ەلدەرى باتىس ەۋروپانىڭ شاعىن كاپيتاليستىك
مەملەكەتتەر ەلدەرى

№3 جۇمىس استانالاردى دۇرىس تاپ، كارتادان كورسەت، بەلگىلە

№ ەلدەر --------- استانالار
1 سلوۆەنيا
2 يتاليا


№4 جۇمىس ەۆروپا ەلدەرى بويىنشا كەستەنى تولتىر
اۋماعى ۇلكەن مەملەكەتتەر حالقىنىڭ سانى جوعارى مەملەكەتتەر ەرگەجەيلى مەملەكەتتەر ارالدا ورنالاسقان مەملەكەتتەر تۇبەكتە ورنالاسقان مەملەكەتتەر ۇلكەن جەتىلىككە مۇشە مەملەكەتتەر

№5 جۇمىس. تومەندەگى كەستەنى تولتىر
ءىرى كومپانيالار--------- شىعاراتىن ءونىمى----------- قاي ەلگە تيەسىلى
فيات
يۋنيليەۆەر
فولكسۆاگەن

№6 جۇمىس. سەمانتيكالىق كارتانى تولتىر
قالالار،ەلدەر------ ۇلىبريتانيا ----يتاليا --- فرانسيا----گەرمانيا --- يسپانيا --- چەحيا--؟
ميلان
پراگا
ۆالەنسيا
گلازگو
بونن
مارسەل
بارسەلونا
امستەردام

№ 7 جۇمىس. لوگيكالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەر
1. گەكساگون ەل
2. گەرمانياداعى اۆتوموبيل استاناسى
3. جەر بەدەرى شىعاراتىن ونىمىنە ۇقساس ەل
4. «حيميالىق دەرجاۆا» ەلى
5. تەوكراتتى مونارحيالى ەل
6. ەكى اتاۋى بار ەل
7. ناپالەوننىڭ تۋعان جەرى
8. گولفتىڭ وتانى


پراكتيكالىق جۇمىستار جۇيەسى وقۋشىلاردىڭ گەوگرافيالىق مازمۇنداعى تانىم تۇسىنىكتەرىن كۇندەلىكتى تۇرمىستىق نەمەسە ومىرلىك جاعداياتتارمان بايلانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
مىسالى: 8 كلاستا قازاقستاننىڭ توپىراعى جانە توپىراق – جەر رەسۋرستارى تاقىرىبىن وتكەندە پراكتيكالىق جۇمىستى تومەندەگىدەي ۇيىمداستىرۋعا بولادى:
پراكتيكالىق جۇمىستىڭ تاقىرىبى: توپىراق تيپتەرى ،تارالۋى،جەرگىلىكتى جەر توپىراقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە باقىلاۋ
جۇمىستىڭ ماقساتى: جەرگىلىكتى جەر ماتەريالدارىن پايدالانا وتىرىپ تانىمدىق ساراپتاما جاساۋ، وزىندىك ىس-ارەكەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، ساراپتاۋ، ىسكەرلىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
جۇمىسقا قاجەتتى ماتەريالدار: وقۋلىق، كارتا، توپىراق توپتاماسى.
جۇمىستىڭ ورىندالۋ رەتى:
№1 جۇمىس. قازاقستان تەرريتورياسىندا كەزدەسەتىن توپىراق تيپتەرىنە انىقتاما بەر.
№2 جۇمىس. سىزبانى تولىقتىر

توپىراق ەروزياسى

№3 جۇمىس. قازاقستاننىڭ توپىراق كارتاسىنان نەگىزگى توپىراق تيپتەرىن انىقتا، كەسكىن كارتاعا بەلگىلە.
№4 جۇمىس. جەرگىلىكتى جەر توپىراعىنىڭ تۇرلەرىنە، توپىراق قۇرىلىمىنا جانە تيپىنە انىقتاما بەر. (وقۋشىلارعا جەرگىلىكتى جەر توپىراعىن ۇيدەن الىپ كەلۋ تاپسىرىلادى)
№5جۇمىس. تومەندەگى سوزدەرگە انىقتاما بەر
1. توپىراق
2. قۇرىلىمدى توپىراق
3. دوكۋچايەۆ
4. قۇرىلىمسىز توپىراق
5. قاراشىرىك
№6 جۇمىس ءوز ويىندى ءبىلدىر
توپىراقتىڭ تارالۋىنا وسىمدىك جامىلعىسىنىڭ اسەرى بار ما؟
№7جۇمىس
توپىراقتىڭ مەحانيكالىق قۇرامى مەن قاسيەتتەرىن انىقتا (تاجىريبە جاساۋ)

ساباقتاردا ۇيىمداستىرىلاتىن پراكتيكالىق جۇمىستار سول تاراۋدا وتىلگەن بارلىق ماتەريالداردى قامتيتىنداي ەتىپ الىنسا، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋعا دا مۇمكىندىك تۋادى. ساباق بارىسىندا قاتىناسپاعان نەمەسە ءوز ءبىلىمىن كورسەتە الماعان وقۋشىلار پراكتيكالىق جۇمىستا ماتەريالدى قانشالىقتى مەڭگەرگەنىن انىق كورسەتەدى جانە وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋدا دا تالاس تۋمايدى.

پراكتيكالىق جۇمىستار كوممۋنيكاتيۆتىك، اقپاراتتىق جانە پروبلەمالاردى شەشۋ سياقتى ءتۇيىندى قۇزىرەتتىلىكتەردى شەشۋدى قامتيدى. سوندىقتان پراكتيكالىق جۇمىستاردى ءوز مانىندە ۇيىمداستىرۋ وقۋشى ءبىلىمىنىڭ ساپاسىن كوتەرۋگە كومەكتەسەدى جانە شىعارماشىلىقپەن، عىلىمي جۇمىستارمەن اينالىساتىن وقۋشىلاردىڭ دارالانىپ شىعۋىنا ىقپال جاسايدى. قورىتا كەلگەندە گەورگافيا ساباقتارىندا پراكتيكالىق جۇمىستاردى ورىنداتۋدى تۇرلەندىرىپ وتكىزۋگە ءارتۇرلى باعىتتا ۇيىمداستىرۋعا بولاتىندىعىن باسا ايتقىم كەلەدى.