عۇندار تاريحى. عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى
«عۇندار تاريحى. عۇن مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى» (6 - سىنىپ)
بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا عۇن مەملەكەتىنىڭ ەرتە كەزەڭى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمى، عۇن تايپالارىنىڭ بىرلەستىگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، عۇندار تۋرالى 5 - سىنىپتا وتكەندەرىن، بىلەتىندەرىن تولىقتىرۋ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن ىنتالارىن ارتتىرۋ، وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ، شاپشاڭدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ تاربيەلىلىك ماقساتى: بىلىمدىلىككە، دوستىققا، تاتۋلىققا، وتانىن، ەلىن، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، تۋعان ەلىنىڭ تاريحىن بىلۋگە، ازاماتتىق - پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق كورنەكىلىكتەر، قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى وقۋلىق، سلايد، پلاكاتتار، كارتوچكالار، كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كارتا، شارلار
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، ماتەماتيكا بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ( سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ دۇرىس پا، بۇرىس پا؟ ويىنى ( سلايدتا گۇلدەردىڭ استىندا جاسىرىلعان سۇراقتار بەرىلەدى. وقۋشىلار دۇرىس بولسا، دۇرىس ەكەنىن، بۇرىس بولسا دۇرىس جاۋابىن ايتىپ جاۋاپ بەرەدى) قويىلاتىن سۇراقتار:
1. قاڭلىلار ب. ز. ب. 3 - 2 عاسىرلار - ب. ز. 5 - عاسىرى ارالىعىندا ءومىر ءسۇردى (دۇرىس)
2. «ۆەساكانىڭ ەر جۇرەك ۇلدارى كانحا قامالىنىڭ الدىندا قۇرباندىق بەردى دەپ جازعان جۇڭگو تاريحشىسى سىما سيان( بۇرىس. ەجەلگى يرانننىڭ ب. ز. ب. 6 ع جازىلعان «اۆەستا» قاسيەتتى كىتابى)
3. قاڭلىلاردىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسى تۋرالى جۇڭگو تاريحشىسى سىما ءسياننىڭ «تاريح جازبالارىندا»، قىتايدىڭ «سيان حانشۋ» اتتى تاريحي دەرەكتەردە جازىلعان (دۇرىس)
4. تاريحشى عالىمدار قاڭلى ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەي كەلە 4 - كە ءبولدى: قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار، كوك - ماردان ( بۇرىس، 3 - كە قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار)
5. قاڭلىلاردىڭ نەگىزگى قونىسى ءامۋداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسى، قازىرگى بىشكەك جەرىنەن قاراتاۋ جەرىنە دەيىنگى ارالىقتى الىپ جاتىر ( بۇرىس، سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا، تومەنگى اعىسى، قازىرگى وزبەكستاننىڭ استاناسى تاشكەنت قالاسى، قاراتاۋ بوكتەرىنەن تالاس وزەنىنە دەيىنگى ارالىقتى الىپ جاتىر)
6. قاڭلى ەلىنىڭ بيلەۋشىسى - حان، استاناسى - بيتيان قالاسى (دۇرىس)
7. التىن - اسار، كوك - ماردان، پۇشىق - ماردان دەگەن قالالارى بولدى؟ ( دۇرىس)
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
ساباقتىڭ ماقساتىمەن جوسپارى مەن تانىستىرىپ ءوتۋ (سلايد ارقىلى)
جوسپارى:
1. عۇندار تاريحىنىڭ ەرتە كەزەڭى
2. مەملەكەتتىك قۇرىلىمى
3. عۇن تايپاسىنىڭ بىرلەستىگى
(6 - سىنىپقا ارنالعان ەلەكتروندى وقۋلىقتى قوسىپ، تىڭداۋ) ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا قازىرگى موڭعوليانىڭ وڭتۇستىگىندە كاسپيي وڭىرىنە دەيىنگى ورتالىق ازيانى كوپتەگەن تايپالار مەكەندەگەن. سولاردىڭ ءبىرى عۇن تايپاسى. جۇڭگو دەرەكتەرىندە عۇندار تۋرالى ب. ز. ب. 3 عاسىردىڭ اياعىنان باستاپ ايتىلادى. عۇن ءسوزى سۋننۋ، گۋن رۋڭ، حۋن يۋ ت. ب. اتاۋلارمەن بەرىلگەن.
عۇندار كەزەڭى: ب. ز. ب 4 عاسىر ب. ز 3 عاسىرى ارالىعىن قامتيدى
ورنالاسقان جەرلەرى، تەرريتوريالارىن كارتادان كورسەتۋ
عۇن مەملەكەتىنىڭ اسكەري جۇيەسى
مەملەكەتتىڭ ەڭ جوعارعى باسشىسى – شانيۋي دەپ اتالدى. ودان كەيىنگى ورىندا تۇمەنباسىلار ءشانيۋيدىڭ جاقىن - تۋىستارى تۇردى. عۇندار 24 رۋدان تۇرعان. 24 تۇمەنباسى، ولاردىڭ اربىرەۋىندە 10 000 اتتى اسكەرى بولعان.
عۇنداردىڭ قانشا اسكەرلەرى بولعانىن ەسەپتەپ شىعارىڭدار:
جىلىنا 3 رەت اقساقالدار كەڭەسى بولىپ تۇردى. ب. ز. ب. 3 عاسىردا سين پاتشالىعى سولتۇستىكتەگى كورشىلەرىنەن قورعانۋ ماقساتىندا ۇلى جۇڭگو قورعانىن سالدى. سەندەر ەجەلگى دۇنيە تاريحىنان بۇل تۋرالى ەجەلگى قىتايدى وتكەندە وقىدىڭدار - قورعاننىڭ بيىكتىگى قانشا، ۇزىندىعى قانشا؟
- قورعاننىڭ ۇستىنەن قانشا ادام، نەمەن جۇرە الادى دەدىك؟
- جاۋدان قورعانۋ ءۇشىن 60 - 100 مەتر سايىن نەلەر ورنالاستىرىلدى؟
عۇن تايپاسىنىڭ ءبىر مەملەكەتكە بىرىگىپ، كۇشەيگەن كەزى ب. ز. ب. 2 - عاسىرمەن 1 عاسىر ارالىعىندا مودەنىڭ بيلىك تۇسىندا بولدى. ونىڭ جاساعان اسكەري رەفورمالارى ارقاسىندا عۇن مەملەكەتى قىتايدىڭ حان اۋلەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ليۋ - باندى دا جەڭىپ بايكال كولىنەن تيبەت تاۋىنا دەيىن، شىعىس تۇركىستاننان حۋانحە وزەنى ورتا اعىسىنا دەيىنگى ارالىقتى يەمدەندى. ءۇيسىن، قاڭلى، الان. ت. ب. تايپالاردى باسقاردى
ب. ز. ب. 1 - عاسىردىڭ ورتاسىندا، ياعني ب. ز. ب 55 جىلى
عۇندار قاڭلىلارمەن بەيبىت كەلىسىمدە بولدى، ءبىراق تۇراقتاپ تۇرماي ب. ز. ب 2 عاسىردان باستاپ ب. ز. 4 - عاسىرى ارالىعىندا باتىس ەۆروپاعا دەيىن قونىس اۋدارا باستادى.
بەكىتۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردىڭ الدىنا ءماتىن بەرىلەدى. ءاربىر سويلەمدى وقىپ، دياگنوستيكا جاسايدى. دياگنوستيكا جاساۋ ۇلگىسى تاقتادا پلاكاتتا كورسەتىلىپ تۇرادى. بىلمەيمىن دەگەندەردى داپتەرلەرىنە كوشىرىپ جازادى. 2 - 3 وقۋشى وقىپ بەرەدى.
5 جول ولەڭ قۇرۋ: (سلايدتا كورسەتىلەدى، مىسالى)
1. زات ەسىم. مەملەكەت
2. زات ەسىم+ سىن ەسىم نە سان ەسىم. عۇن مەملەكەتى
3. زات ەسىم+ سىن نە سان ەسىم+ ەتىستىك. عۇن مەملەكەتى ءبولىندى.
4. تولىق سويلەم. عۇن مەملەكەتى ب. ز. ب. 55 جىلى 2 - گە ءبولىندى
5. زات ەسىمگە سينونيمدەس ءسوز جازۋ. حاندىق، وردا، امىرلىك، رەسپۋبليكا
تاقتادا ىلىنگەن شارلاردىڭ ىشىندە جاسىرىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
باس قاتىرعىش سۇراقتار:
1. عۇندار تۋرالى قانداي دەرەكتەردە ايتىلعان. ولاردى قالاي اتادى؟
2. عۇن مەملەكەتىنىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭى
3. كارتادان عۇنداردىڭ مەكەندەگەن جەرلەرىن كورسەت.
4. مەملەكەتتىڭ قۇرىلىمى
5. عۇن مەملەكەتى قاي ۋاقىتتا، نەشەگە ءبولىندى؟
6. قاي حاننىڭ تۇسىندا مەملەكەت جەرىن كەڭەيتتى، قاي تايپالارمەن سوعىستى، باسىپ الدى؟
ساباقتى وزىندىك باعالاۋ:
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: §20 وقۋ، عۇنداردىڭ قىش ىدىستارىنىڭ سۋرەتىن سالىپ كەلۋ، وزىندىك باعالاۋدى اياقتاۋ
بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا عۇن مەملەكەتىنىڭ ەرتە كەزەڭى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمى، عۇن تايپالارىنىڭ بىرلەستىگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، عۇندار تۋرالى 5 - سىنىپتا وتكەندەرىن، بىلەتىندەرىن تولىقتىرۋ دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن ىنتالارىن ارتتىرۋ، وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ، شاپشاڭدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ تاربيەلىلىك ماقساتى: بىلىمدىلىككە، دوستىققا، تاتۋلىققا، وتانىن، ەلىن، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە، تۋعان ەلىنىڭ تاريحىن بىلۋگە، ازاماتتىق - پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق كورنەكىلىكتەر، قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى وقۋلىق، سلايد، پلاكاتتار، كارتوچكالار، كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كارتا، شارلار
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا، ماتەماتيكا بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى ( سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ دۇرىس پا، بۇرىس پا؟ ويىنى ( سلايدتا گۇلدەردىڭ استىندا جاسىرىلعان سۇراقتار بەرىلەدى. وقۋشىلار دۇرىس بولسا، دۇرىس ەكەنىن، بۇرىس بولسا دۇرىس جاۋابىن ايتىپ جاۋاپ بەرەدى) قويىلاتىن سۇراقتار:
1. قاڭلىلار ب. ز. ب. 3 - 2 عاسىرلار - ب. ز. 5 - عاسىرى ارالىعىندا ءومىر ءسۇردى (دۇرىس)
2. «ۆەساكانىڭ ەر جۇرەك ۇلدارى كانحا قامالىنىڭ الدىندا قۇرباندىق بەردى دەپ جازعان جۇڭگو تاريحشىسى سىما سيان( بۇرىس. ەجەلگى يرانننىڭ ب. ز. ب. 6 ع جازىلعان «اۆەستا» قاسيەتتى كىتابى)
3. قاڭلىلاردىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسى تۋرالى جۇڭگو تاريحشىسى سىما ءسياننىڭ «تاريح جازبالارىندا»، قىتايدىڭ «سيان حانشۋ» اتتى تاريحي دەرەكتەردە جازىلعان (دۇرىس)
4. تاريحشى عالىمدار قاڭلى ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەي كەلە 4 - كە ءبولدى: قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار، كوك - ماردان ( بۇرىس، 3 - كە قاۋىنشى، وتىرار - قاراتاۋ، جەتىاسار)
5. قاڭلىلاردىڭ نەگىزگى قونىسى ءامۋداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسى، قازىرگى بىشكەك جەرىنەن قاراتاۋ جەرىنە دەيىنگى ارالىقتى الىپ جاتىر ( بۇرىس، سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا، تومەنگى اعىسى، قازىرگى وزبەكستاننىڭ استاناسى تاشكەنت قالاسى، قاراتاۋ بوكتەرىنەن تالاس وزەنىنە دەيىنگى ارالىقتى الىپ جاتىر)
6. قاڭلى ەلىنىڭ بيلەۋشىسى - حان، استاناسى - بيتيان قالاسى (دۇرىس)
7. التىن - اسار، كوك - ماردان، پۇشىق - ماردان دەگەن قالالارى بولدى؟ ( دۇرىس)
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ:
ساباقتىڭ ماقساتىمەن جوسپارى مەن تانىستىرىپ ءوتۋ (سلايد ارقىلى)
جوسپارى:
1. عۇندار تاريحىنىڭ ەرتە كەزەڭى
2. مەملەكەتتىك قۇرىلىمى
3. عۇن تايپاسىنىڭ بىرلەستىگى
(6 - سىنىپقا ارنالعان ەلەكتروندى وقۋلىقتى قوسىپ، تىڭداۋ) ب. ز. ب. 1 مىڭجىلدىقتا قازىرگى موڭعوليانىڭ وڭتۇستىگىندە كاسپيي وڭىرىنە دەيىنگى ورتالىق ازيانى كوپتەگەن تايپالار مەكەندەگەن. سولاردىڭ ءبىرى عۇن تايپاسى. جۇڭگو دەرەكتەرىندە عۇندار تۋرالى ب. ز. ب. 3 عاسىردىڭ اياعىنان باستاپ ايتىلادى. عۇن ءسوزى سۋننۋ، گۋن رۋڭ، حۋن يۋ ت. ب. اتاۋلارمەن بەرىلگەن.
عۇندار كەزەڭى: ب. ز. ب 4 عاسىر ب. ز 3 عاسىرى ارالىعىن قامتيدى
ورنالاسقان جەرلەرى، تەرريتوريالارىن كارتادان كورسەتۋ
عۇن مەملەكەتىنىڭ اسكەري جۇيەسى
مەملەكەتتىڭ ەڭ جوعارعى باسشىسى – شانيۋي دەپ اتالدى. ودان كەيىنگى ورىندا تۇمەنباسىلار ءشانيۋيدىڭ جاقىن - تۋىستارى تۇردى. عۇندار 24 رۋدان تۇرعان. 24 تۇمەنباسى، ولاردىڭ اربىرەۋىندە 10 000 اتتى اسكەرى بولعان.
عۇنداردىڭ قانشا اسكەرلەرى بولعانىن ەسەپتەپ شىعارىڭدار:
جىلىنا 3 رەت اقساقالدار كەڭەسى بولىپ تۇردى. ب. ز. ب. 3 عاسىردا سين پاتشالىعى سولتۇستىكتەگى كورشىلەرىنەن قورعانۋ ماقساتىندا ۇلى جۇڭگو قورعانىن سالدى. سەندەر ەجەلگى دۇنيە تاريحىنان بۇل تۋرالى ەجەلگى قىتايدى وتكەندە وقىدىڭدار - قورعاننىڭ بيىكتىگى قانشا، ۇزىندىعى قانشا؟
- قورعاننىڭ ۇستىنەن قانشا ادام، نەمەن جۇرە الادى دەدىك؟
- جاۋدان قورعانۋ ءۇشىن 60 - 100 مەتر سايىن نەلەر ورنالاستىرىلدى؟
عۇن تايپاسىنىڭ ءبىر مەملەكەتكە بىرىگىپ، كۇشەيگەن كەزى ب. ز. ب. 2 - عاسىرمەن 1 عاسىر ارالىعىندا مودەنىڭ بيلىك تۇسىندا بولدى. ونىڭ جاساعان اسكەري رەفورمالارى ارقاسىندا عۇن مەملەكەتى قىتايدىڭ حان اۋلەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ليۋ - باندى دا جەڭىپ بايكال كولىنەن تيبەت تاۋىنا دەيىن، شىعىس تۇركىستاننان حۋانحە وزەنى ورتا اعىسىنا دەيىنگى ارالىقتى يەمدەندى. ءۇيسىن، قاڭلى، الان. ت. ب. تايپالاردى باسقاردى
ب. ز. ب. 1 - عاسىردىڭ ورتاسىندا، ياعني ب. ز. ب 55 جىلى
عۇندار قاڭلىلارمەن بەيبىت كەلىسىمدە بولدى، ءبىراق تۇراقتاپ تۇرماي ب. ز. ب 2 عاسىردان باستاپ ب. ز. 4 - عاسىرى ارالىعىندا باتىس ەۆروپاعا دەيىن قونىس اۋدارا باستادى.
بەكىتۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردىڭ الدىنا ءماتىن بەرىلەدى. ءاربىر سويلەمدى وقىپ، دياگنوستيكا جاسايدى. دياگنوستيكا جاساۋ ۇلگىسى تاقتادا پلاكاتتا كورسەتىلىپ تۇرادى. بىلمەيمىن دەگەندەردى داپتەرلەرىنە كوشىرىپ جازادى. 2 - 3 وقۋشى وقىپ بەرەدى.
5 جول ولەڭ قۇرۋ: (سلايدتا كورسەتىلەدى، مىسالى)
1. زات ەسىم. مەملەكەت
2. زات ەسىم+ سىن ەسىم نە سان ەسىم. عۇن مەملەكەتى
3. زات ەسىم+ سىن نە سان ەسىم+ ەتىستىك. عۇن مەملەكەتى ءبولىندى.
4. تولىق سويلەم. عۇن مەملەكەتى ب. ز. ب. 55 جىلى 2 - گە ءبولىندى
5. زات ەسىمگە سينونيمدەس ءسوز جازۋ. حاندىق، وردا، امىرلىك، رەسپۋبليكا
تاقتادا ىلىنگەن شارلاردىڭ ىشىندە جاسىرىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
باس قاتىرعىش سۇراقتار:
1. عۇندار تۋرالى قانداي دەرەكتەردە ايتىلعان. ولاردى قالاي اتادى؟
2. عۇن مەملەكەتىنىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭى
3. كارتادان عۇنداردىڭ مەكەندەگەن جەرلەرىن كورسەت.
4. مەملەكەتتىڭ قۇرىلىمى
5. عۇن مەملەكەتى قاي ۋاقىتتا، نەشەگە ءبولىندى؟
6. قاي حاننىڭ تۇسىندا مەملەكەت جەرىن كەڭەيتتى، قاي تايپالارمەن سوعىستى، باسىپ الدى؟
ساباقتى وزىندىك باعالاۋ:
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: §20 وقۋ، عۇنداردىڭ قىش ىدىستارىنىڭ سۋرەتىن سالىپ كەلۋ، وزىندىك باعالاۋدى اياقتاۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مۋزىكا جانە تابيعاتتىڭ كوڭىل كۇيى»
-
توپتاماداعى ساباقتار ءتىزىمى:1. بيداي مەن قاڭباق (ادەبيەتتىك وقۋ 2 سىنىپ)2. عىلىم تاپپاي ماقتانبا (ادەبيەتتىك وقۋ 2 سىنىپ)3. 9 سانى جانە سيفرى
