جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار: اقيقات
رەفەرات
تاقىرىبى: جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار: اقيقات
جوسپار
ءى. كىرىسپە
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار – مەكتەپتىڭ بۇكىل پەداگوگيكالىق ۇدەرىسىنىڭ نەگىزى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
ا) اقيقات – ءوزىن – ءوزى تانۋ ماقساتى؛
ءا) ءابسوليۋتتى اقيقات. سالىستىرمالى اقيقات
ب) مەنىڭ ومىرىمدەگى اقيقاتتىڭ ماڭىزى
ءىىى. قورىتىندى
ءۇى پايدالانعان ادەبيەتتەر
رۋحاني - ادامگەرشىلىك – ادامدارعا دەگەن ىزگى نيەتتىلىك، قۇرمەت، جاناشىرلىق پەن سەنىم، كەڭپەيىلدىلىك، باسقالاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن جان اياماۋشىلىق سياقتى جەكە قاسيەتتەردى قامتيدى، سونداي - اق كىشىپەيىلدىلىك، ادالدىق، شىنشىلدىق تا رۋحاني - ادامگەرشىلىككە جاتادى.
«جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى وقىتۋ – «ءوزىن - ءوزى تانۋعا» نەگىزگى رۋحاني جول بولىپ تابىلادى»
سارا الپىس قىزى:«ءار بالا – كەرەمەت رۋحاني كۇش يەسى. ول شەتسىز شەكسىزدىكتى تانىپ بىلۋگە ۇمتىلادى. مۇنداي ۇمتىلىس ادام بالاسىنىڭ بويىندا دۇنيەگە كەلگەن ساتىندە - اق پايدا بولادى. سوندىقتان دا كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءار بالاعا رۋحاني كۇش يەسى رەتىندە قاراۋى كەرەك. ءمۇعالىمنىڭ مۇنداي كوزقاراسى بالانىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى. بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن كوبەيتەدى. بالاعا سەنىممەن قاراۋ بالانى تەك قۋاتتاندىرا تۇسەدى».
«ادام دەگەنىمىز ءۇش ءتۇرلى جۇيەدەن (ءتان، جان، رۋح) تۇراتىن تىرشىلىك يەسى». «ادام تابيعاتىنداعى ءۇش جۇيەنىڭ: ءتان، جان، رۋحتىڭ تاربيەسى تۇزەلمەي، ادىلەتتى قوعام دا، مەيىرىمدى مەملەكەت تە بولۋى مۇمكىن ەمەس!...»
قازىرگى زاماندا جالپى الەمگە ورتاق ادامزاتتىڭ بىرلىگى ولشەۋسىز ءوسىپ كەلەدى، جالپى تاعدىر جانە جالپى جاۋاپكەرشىلىكپەن بىرلەسكەن جاڭا جۇيە قاعيداسى قالىپتاسۋدا، سول سەبەپتى سوسيولوگتار ءبىرتۇتاس وركەنيەت قۇرۋ تۋرالى ايتقاندى ءجون كورەدى. بارلىق ادامداردىڭ ومىرلىك قىزىعۋشىلىعىنا تۇرتكى بولاتىن – “قازىرگى جاhاندىق ماسەلەلەر” دەگەن اتاۋ الدى. بۇل ماسەلەلەر قۇرامى ادامزات الدىنا جاhاندىق ماسەلەنى قويدى. ياعني “ادامزات كۇن كورىس” ءۇشىن جاسالعان ارەكەتتەر ادامزاتتىڭ رۋحاني جۇتاڭدىققا اكەلەدى.
قازىرگى زامانداعى جاھاندىق ماسەلەلەر
جەكە تۇلعالىق قوعامدىق الەمدىك ەكولوگيالىق داعدارىس داعدارىس داعدارىس
جەكە تۇلعالىق داعدارىس(جەكە باس داعدارىسى)
1. زياتكەرلىك - جان - جاعىنداعى بارلىق زاتتى ۇيرەنىپ العىسى كەلىپ كۇيزەلىسكە كەلۋ.
2. ەموسيونالدىق – كورگەن بىلگەنىن ۇيرەنە الماي كۇيزەلىسكە ۇشىراۋ.
3. تاندىك – كۇيزەلىستەن ىشكى تاندىك داعدارىسقا كەلۋ.
قوعامدىق الەمدىك داعدارىس
ەكونوميكالىق - ماماندىق ءتۇرى كوپ، جۇمىس جوق.
ساياسي - الىس ساپارعا شىعۋ ءۇشىن ۋاقىت تاۋىپ جول جۇرەمىز، الايدا جاقىن جەردەگى كورشىنىڭ ۇيىنە بارۋعا ۋاقىت تاپپايمىز.
مادەني - ادامدار كەرەمەت اقىلدى، ادامگەرشىلىگى تومەن.
وتباسىلىق - سالىنىپ جاتقان ۇيلەر وتە كوپ، الايدا تاتۋ - ءتاتتى وتباسىلار جىلدان جىلعا ازايىپ بارادى.
ءبىلىم بەرۋ - عىلىمي دارەجەسى بار ادامدار وتە كوپ، پاراساتتى ويلايتىن دانىشپان جوق.
اكسيولوگيا -( گرەك تىلىنەن العاندا «قۇندىلىق»، لوگوس - ءىلىم قۇندىلىق كاتەگورياسىن زەرتتەيتىن فيلوسوفيا سالاسى. ادام ءۇشىن اسا ماڭىزدى زاتتار قۇبىلىستار، قاسيەتتەر، جاي كۇيلەردى قۇندىلىقتار دەپ اتايمىز. جەكە ادام ءۇشىن بارلىق قۇندىلىقتاردىڭ بىرەۋىنىڭ ماڭىزى جوعارىراق بولسا، ەكىنشىسىنىڭ ماڭىزى ازىراق بولادى. ومىردە ادام ساناسىندا قۇندىلىقتار تۇراقتاپ قالمايدى. ءبىرى العا شىقسا، ەندى ءبىرى ەكىنشى كەزەككە جىلجيدى.
ت. ي. پەتراكوۆا قۇندىلىقتار جۇيەسىن ۇشكە ءبولىپ قاراستىردى.
تابيعي قۇندىلىق – بۇل ادامنىڭ تابيعي كۇشى مەن جان دۇنيەسىنىڭ قابىلەتتىلىگى قۇندىلىقتارى، ياعني اقىل - وي، سەزىم، كۇش - جىگەر ت. ب.
جۇرە پايدا بولعان قۇندىلىقتار – بۇل ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدى جانە ادامگەرشىلىك تۇرعىدان دامۋى بارىسىندا مەڭگەرگەن قۇندىلىقتار، ياعني ادەپتىلىك، سىپايىلىق، سىيلاستىق، جاناشىرلىق ت. ب.
ابسوليۋتتىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار - ول ۋاقىتقا باعىنبايتىن، ەشقانداي ورتامەن، قوعاممەن شەكتەلمەيتىن، بۇكىل ادامزات ءۇشىن ماڭىزى زور قۇندىلىقتار.
اقيقاتتى تانۋعا ۇمتىلىس ادامدى وزىنە مىنانداي سۇراقتار قويۋعا يتەرمەلەيدى:
1. مەن كىممىن؟
2. مەنىڭ ومىردەگى ماقساتىم قانداي؟
3. قازىرگى ساتتە قالايشا تولىق ءومىر سۇرە الامىن؟
4. ءوزىمنىڭ ىشكى “مەنىمدى” قالاي تاني الامىن؟
ءبىزدىڭ ءارقايسىسىمىزدا ءۇش تۇلعا بار
فيزيكالىق ءتانىمىزدى سانالى تۇردە سەزىنۋىمىز
باسقا ادامداردىڭ ءبىز تۋرالى ويلارىنان قالىپتاساتىن بولمىس
سۇيىسپەنشىلىكتەن جاراتىلعان شىنايى جانە ناعىز بولمىس
اقيقات – تانىم تەورياسىنىڭ نەگىزگى كاتەگورياسى، ادام ويىنىڭ ءومىر شىندىعىمەن سايكەستىلىگى. اقيقات — تانۋشى كىسىنىڭ وبەكتىنى دۇرىس، ءدال بەينەلەۋى، ادام ساناسىنان تىس جانە تاۋەلسىز كۇيىندە، ءومىر سۇرگەن قالپىندا كورسەتۋى. اقيقات كاتەگورياسى ءبىلىمنىڭ زاتقا سايكەس كەلۋىن عانا ەمەس، تانىمدىق قىزمەت ءتاسىلىن دە سيپاتتايدى. وبەكتيۆتى اقيقات — ءبىلىمىنىڭ ادامعا دا، ادامزاتقادا تاۋەلسىز مازمۇنى. اقيقات — سالىستىرمالى، سەبەبى ول ىشكى قايشىلىقتا ۇنەمى دامىپ، تولىقتىرىلىپ، تەرەڭدەتىلىپ، تۇزەتىلىپ وتىراتىن پروسەسس. ابسوليۋتتىك اقيقات — زاتتى تولىق سيپاتتايتىن، تانىم دامۋىندا تەرىسكە شىعارىلۋى مۇمكىن ەمەس مىزعىماس ءىلىم. سالىستىرمالى اقيقات پەن ابسوليۋتتىك اقيقات ديالەكتيك بايلانىستا. سالىستىرمالى اقيقاتتا ابسوليۋتتىك اقيقاتتىڭ ۇشقىنى بار، ال ابسوليۋتتىك اقيقات سالىستىرمالى اقيقاتتىڭ جيىنتىعى نەگىزىندە قۇرالادى.
اقيقاتتى تانىپ - ءبىلۋ پروسەسى — تاريحي قاراما - قايشىلىقتى، شەكسىز پروسەسس. اقيقات تەرەڭدە جاتادى. ونى ۇعىنۋدىڭ قيىندىعى دا سوندا. قازاقتىڭ عىلىم تۋرالى “ينەمەن قۇدىق قازعانداي” دەگەن ماقالى اقيقاتقا جەتۋدىڭ ءمانىن دە جاقسى اشىپ بەرەدى.
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار: اقيقات. جۇكتەۋ
تاقىرىبى: جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار: اقيقات
جوسپار
ءى. كىرىسپە
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار – مەكتەپتىڭ بۇكىل پەداگوگيكالىق ۇدەرىسىنىڭ نەگىزى
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
ا) اقيقات – ءوزىن – ءوزى تانۋ ماقساتى؛
ءا) ءابسوليۋتتى اقيقات. سالىستىرمالى اقيقات
ب) مەنىڭ ومىرىمدەگى اقيقاتتىڭ ماڭىزى
ءىىى. قورىتىندى
ءۇى پايدالانعان ادەبيەتتەر
رۋحاني - ادامگەرشىلىك – ادامدارعا دەگەن ىزگى نيەتتىلىك، قۇرمەت، جاناشىرلىق پەن سەنىم، كەڭپەيىلدىلىك، باسقالاردىڭ مۇددەسى ءۇشىن جان اياماۋشىلىق سياقتى جەكە قاسيەتتەردى قامتيدى، سونداي - اق كىشىپەيىلدىلىك، ادالدىق، شىنشىلدىق تا رۋحاني - ادامگەرشىلىككە جاتادى.
«جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى وقىتۋ – «ءوزىن - ءوزى تانۋعا» نەگىزگى رۋحاني جول بولىپ تابىلادى»
سارا الپىس قىزى:«ءار بالا – كەرەمەت رۋحاني كۇش يەسى. ول شەتسىز شەكسىزدىكتى تانىپ بىلۋگە ۇمتىلادى. مۇنداي ۇمتىلىس ادام بالاسىنىڭ بويىندا دۇنيەگە كەلگەن ساتىندە - اق پايدا بولادى. سوندىقتان دا كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءار بالاعا رۋحاني كۇش يەسى رەتىندە قاراۋى كەرەك. ءمۇعالىمنىڭ مۇنداي كوزقاراسى بالانىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى. بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن كوبەيتەدى. بالاعا سەنىممەن قاراۋ بالانى تەك قۋاتتاندىرا تۇسەدى».
«ادام دەگەنىمىز ءۇش ءتۇرلى جۇيەدەن (ءتان، جان، رۋح) تۇراتىن تىرشىلىك يەسى». «ادام تابيعاتىنداعى ءۇش جۇيەنىڭ: ءتان، جان، رۋحتىڭ تاربيەسى تۇزەلمەي، ادىلەتتى قوعام دا، مەيىرىمدى مەملەكەت تە بولۋى مۇمكىن ەمەس!...»
قازىرگى زاماندا جالپى الەمگە ورتاق ادامزاتتىڭ بىرلىگى ولشەۋسىز ءوسىپ كەلەدى، جالپى تاعدىر جانە جالپى جاۋاپكەرشىلىكپەن بىرلەسكەن جاڭا جۇيە قاعيداسى قالىپتاسۋدا، سول سەبەپتى سوسيولوگتار ءبىرتۇتاس وركەنيەت قۇرۋ تۋرالى ايتقاندى ءجون كورەدى. بارلىق ادامداردىڭ ومىرلىك قىزىعۋشىلىعىنا تۇرتكى بولاتىن – “قازىرگى جاhاندىق ماسەلەلەر” دەگەن اتاۋ الدى. بۇل ماسەلەلەر قۇرامى ادامزات الدىنا جاhاندىق ماسەلەنى قويدى. ياعني “ادامزات كۇن كورىس” ءۇشىن جاسالعان ارەكەتتەر ادامزاتتىڭ رۋحاني جۇتاڭدىققا اكەلەدى.
قازىرگى زامانداعى جاھاندىق ماسەلەلەر
جەكە تۇلعالىق قوعامدىق الەمدىك ەكولوگيالىق داعدارىس داعدارىس داعدارىس
جەكە تۇلعالىق داعدارىس(جەكە باس داعدارىسى)
1. زياتكەرلىك - جان - جاعىنداعى بارلىق زاتتى ۇيرەنىپ العىسى كەلىپ كۇيزەلىسكە كەلۋ.
2. ەموسيونالدىق – كورگەن بىلگەنىن ۇيرەنە الماي كۇيزەلىسكە ۇشىراۋ.
3. تاندىك – كۇيزەلىستەن ىشكى تاندىك داعدارىسقا كەلۋ.
قوعامدىق الەمدىك داعدارىس
ەكونوميكالىق - ماماندىق ءتۇرى كوپ، جۇمىس جوق.
ساياسي - الىس ساپارعا شىعۋ ءۇشىن ۋاقىت تاۋىپ جول جۇرەمىز، الايدا جاقىن جەردەگى كورشىنىڭ ۇيىنە بارۋعا ۋاقىت تاپپايمىز.
مادەني - ادامدار كەرەمەت اقىلدى، ادامگەرشىلىگى تومەن.
وتباسىلىق - سالىنىپ جاتقان ۇيلەر وتە كوپ، الايدا تاتۋ - ءتاتتى وتباسىلار جىلدان جىلعا ازايىپ بارادى.
ءبىلىم بەرۋ - عىلىمي دارەجەسى بار ادامدار وتە كوپ، پاراساتتى ويلايتىن دانىشپان جوق.
اكسيولوگيا -( گرەك تىلىنەن العاندا «قۇندىلىق»، لوگوس - ءىلىم قۇندىلىق كاتەگورياسىن زەرتتەيتىن فيلوسوفيا سالاسى. ادام ءۇشىن اسا ماڭىزدى زاتتار قۇبىلىستار، قاسيەتتەر، جاي كۇيلەردى قۇندىلىقتار دەپ اتايمىز. جەكە ادام ءۇشىن بارلىق قۇندىلىقتاردىڭ بىرەۋىنىڭ ماڭىزى جوعارىراق بولسا، ەكىنشىسىنىڭ ماڭىزى ازىراق بولادى. ومىردە ادام ساناسىندا قۇندىلىقتار تۇراقتاپ قالمايدى. ءبىرى العا شىقسا، ەندى ءبىرى ەكىنشى كەزەككە جىلجيدى.
ت. ي. پەتراكوۆا قۇندىلىقتار جۇيەسىن ۇشكە ءبولىپ قاراستىردى.
تابيعي قۇندىلىق – بۇل ادامنىڭ تابيعي كۇشى مەن جان دۇنيەسىنىڭ قابىلەتتىلىگى قۇندىلىقتارى، ياعني اقىل - وي، سەزىم، كۇش - جىگەر ت. ب.
جۇرە پايدا بولعان قۇندىلىقتار – بۇل ادامنىڭ ينتەللەكتۋالدى جانە ادامگەرشىلىك تۇرعىدان دامۋى بارىسىندا مەڭگەرگەن قۇندىلىقتار، ياعني ادەپتىلىك، سىپايىلىق، سىيلاستىق، جاناشىرلىق ت. ب.
ابسوليۋتتىك جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار - ول ۋاقىتقا باعىنبايتىن، ەشقانداي ورتامەن، قوعاممەن شەكتەلمەيتىن، بۇكىل ادامزات ءۇشىن ماڭىزى زور قۇندىلىقتار.
اقيقاتتى تانۋعا ۇمتىلىس ادامدى وزىنە مىنانداي سۇراقتار قويۋعا يتەرمەلەيدى:
1. مەن كىممىن؟
2. مەنىڭ ومىردەگى ماقساتىم قانداي؟
3. قازىرگى ساتتە قالايشا تولىق ءومىر سۇرە الامىن؟
4. ءوزىمنىڭ ىشكى “مەنىمدى” قالاي تاني الامىن؟
ءبىزدىڭ ءارقايسىسىمىزدا ءۇش تۇلعا بار
فيزيكالىق ءتانىمىزدى سانالى تۇردە سەزىنۋىمىز
باسقا ادامداردىڭ ءبىز تۋرالى ويلارىنان قالىپتاساتىن بولمىس
سۇيىسپەنشىلىكتەن جاراتىلعان شىنايى جانە ناعىز بولمىس
اقيقات – تانىم تەورياسىنىڭ نەگىزگى كاتەگورياسى، ادام ويىنىڭ ءومىر شىندىعىمەن سايكەستىلىگى. اقيقات — تانۋشى كىسىنىڭ وبەكتىنى دۇرىس، ءدال بەينەلەۋى، ادام ساناسىنان تىس جانە تاۋەلسىز كۇيىندە، ءومىر سۇرگەن قالپىندا كورسەتۋى. اقيقات كاتەگورياسى ءبىلىمنىڭ زاتقا سايكەس كەلۋىن عانا ەمەس، تانىمدىق قىزمەت ءتاسىلىن دە سيپاتتايدى. وبەكتيۆتى اقيقات — ءبىلىمىنىڭ ادامعا دا، ادامزاتقادا تاۋەلسىز مازمۇنى. اقيقات — سالىستىرمالى، سەبەبى ول ىشكى قايشىلىقتا ۇنەمى دامىپ، تولىقتىرىلىپ، تەرەڭدەتىلىپ، تۇزەتىلىپ وتىراتىن پروسەسس. ابسوليۋتتىك اقيقات — زاتتى تولىق سيپاتتايتىن، تانىم دامۋىندا تەرىسكە شىعارىلۋى مۇمكىن ەمەس مىزعىماس ءىلىم. سالىستىرمالى اقيقات پەن ابسوليۋتتىك اقيقات ديالەكتيك بايلانىستا. سالىستىرمالى اقيقاتتا ابسوليۋتتىك اقيقاتتىڭ ۇشقىنى بار، ال ابسوليۋتتىك اقيقات سالىستىرمالى اقيقاتتىڭ جيىنتىعى نەگىزىندە قۇرالادى.
اقيقاتتى تانىپ - ءبىلۋ پروسەسى — تاريحي قاراما - قايشىلىقتى، شەكسىز پروسەسس. اقيقات تەرەڭدە جاتادى. ونى ۇعىنۋدىڭ قيىندىعى دا سوندا. قازاقتىڭ عىلىم تۋرالى “ينەمەن قۇدىق قازعانداي” دەگەن ماقالى اقيقاتقا جەتۋدىڭ ءمانىن دە جاقسى اشىپ بەرەدى.
جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار: اقيقات. جۇكتەۋ
You Might Also Like
