جاڭا تۇرپاتتى ءمۇعالىم تۇلعاسى تەورياسى مەن ءادىسناماسى
جاڭا تۇرپاتتى ءمۇعالىم تۇلعاسى تەورياسى مەن ءادىسناماسى
«ءححى عاسىر ۇستازى قانداي بولۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراق تەرەڭنەن ويلانىپ، تولعانۋدى قاجەت ەتەدى. ويتكەنى، ۇستاز الدىنان تالىم-تاربيە العان بۇگىنگى بالاۋسا جاس ۇل مەن قىز ەرتەڭگى قازاق ۇلتىنىڭ اتىنان ءسوز سويلەپ، ەلىمىزدى تانىتار، ەلدىگىمىزدى ساقتار، ايبىنىمىزدى اسقاقاتاتار، ۇلگى بولار ازاماتتار بولۋعا ءتيىس.
سوندىقتان قازىرگى اقپاراتقا تولى الماعايىپ زاماندا ءوز ەلىنىڭ ادال ۇلى بولىپ قالۋ، ۇلتىنىڭ ۇلىلىعىن وزگەلەرگە تانىتا ءبىلۋ – كۇردەلى دە قيىن شارۋا.
ءححى عاسىر – قاتاڭ باسەكە عاسىرى. ەلباسىمىز حالىققا ارنالعان جولداۋىندا «ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق». ءبىز بولاشاقتىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق جانە عىلىمي قامتىمدى وندىرىستەرى ءۇشىن كادرلار قورىن جاساقتاۋعا ءتيسپىز. وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنسىز ءارى الىستى بارلاپ، كەڭ اۋقىمدا جاڭاشا ويلاي بىلەتىن وسى زامانعى باسقارۋشىلارسىز ءبىز يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرا المايمىز» دەگەن بولاتىن.
قاشان دا ءبىلىمدى ۇرپاق – بولاشاعىمىزدىڭ كەپىلى.ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تاعدىرى – جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى – بۇگىنگى ۇستازداردىڭ قولىندا.
قازىرگى مەكتەپكە شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتى دامىعان، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى جەتە مەڭگەرگەن ماماندىق شەبەرلىگى قالىپتاسقان ءمۇعالىم قاجەت. ول ءبىر مەزگىلدە ءارى پەداگوگ ، ءارى پسيحولوگ جانە وقۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋشى تەحنولوگ بولا ءبىلۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، وقۋشىنىڭ شەكتەۋسىز قابىلەتىن دامىتا الاتىنداي ءبىلىم بەرۋدىڭ الەمدىك كەڭىستىگىن قۇرۋعا قابىلەتى بولا ءبىلۋى شارت. بۇدان ءمۇعالىمنىڭ ماماندىق شەبەرلىگى انىقتالادى.
ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ ءۇردىسى ءمۇعالىمنىڭ دايىندىق دەڭگەيى مەن ماماندىق ساپاسىنا ۇلكەن تالاپ قويادى. ول ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن-وزى دامۋىنا، وزىندىك ءبىلىم الۋىنا جانە شىعارماشىلىق تۇردە وزىندىك قىزمەتتەرىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.سوندىقتان مۇعالىمدەردىڭ جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى ءوز قىزمەتتەرىنە ەركىن پايدالانا ءبىلۋى ءۇشىن جانە وقىتۋ قۇرالى تەرىندە پايدالانۋ باعىتتارى بويىنشا بىلىمدەرىن كوتەرۋ جانە قايتا دايارلاۋدا اقپاراتتىق (تەحنولوگيانى) الەمدە وقۋ – تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالدارىن، جاڭا ادىستەر مەن فورمالاردى كەز كەلگەن ۋاقىتتا تابا بىلۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزدى. مۇنداي جاعدايدا پەداگوگ ماماندار ءوزىن-وزى دامىتۋعا جانە وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك الادى.
بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ جوعارى تەحنولوگيالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋدە. وسىعان وراي سوڭعى ونجىلدىقتا الۋان ءتۇرلى پەداگوگيكالىق جۇيەلەر ۇسىنىلىپ، ناتيجەسىندە ءتۇرلى يننوۆاسيالىق تيپتەگى مەكتەپتەر پايدا بولۋدا.
پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيا عىلىمىندا «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا»، «ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگياسى»، «وقىتۋ تەحنولوگياسى»، «تاربيە تەحنولوگياسى»، «تۇلعانى دامىتۋ تەحنولوگياسى» ت.ب. ۇعىمدار كەڭىنەن قولدانىلۋدا.
پەداگوگ-عالىم ۆ.م.موناحوۆ بولسا، «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار دەگەنىمىز – وقىتۋ ءۇردىسىن جوبالاۋ، ۇيىمداستىرۋ مەن جۇرگىزۋدىڭ ويلاستىرىلعان مودەلى» [141بەت] دەپ تۇسىندىرەدى.
بەلگىلى ديداكت عالىمدارىمىزدىڭ ۇسىنعان انىقتامالارىن زەردەلەي كەلە پەداگوگيكالىق ارەكەتتى – الەۋمەتتىك تاجىريبە مەن مادەنيەتتى ۇرپاقتان، ۇرپاققا جەتكىزەتىن ارەكەتتىڭ دەربەس ءتۇرى دەپ، ال پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى – پەداگوگيكالىق ماقساتتارعا جەتۋگە كەپىلدىك بەرەتىن الدىن-الا جوبالانعان وقۋ-تاربيە ءۇردىسى ءبىرىزدى جۇزەگە اسىراتىن جۇيە دەپ تۇسىندىرگەنىمىز ءجون.
-2-
ۇستازدارىمىز شەتەل عالىمدارىنىڭ تەحنولوگياسىن دا، قازاقستان عالىمدار م.جانپەيىسوۆانىڭ «مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى»، ج.قارايەۆتىڭ «ءۇش ولشەمدى ادىستەمەلىك جۇيە» پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى باعىتىندا جۇمىس ىستەۋدە.
جۇرگىزەتىن ادىستەمە جۇمىسىمنىڭ نەگىزگى باعىتتارى، مازمۇنى، ۇيىمداستىرۋ فورماسى، ماقسات-مىندەتى وقۋ-تاربيە ءۇردىسىنىڭ دەڭگەيى مەن ساپاسىن كوتەرۋدى كوزدەيتىندىكتەن بۇل ارەكەت بارىسىندا وقۋشىلار ۇجىمىن دا نازاردان تىس قالدىرمايمىن. وقۋشىلاردىڭ كەز-كەلگەن ارەكەتى ولاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن قىزىعۋشىلىقتارى، ورتاق مۇددە، ماقساتتارى بولعاندا عانا تابىستى بولماق.
وقۋشىلارىمدى عىلىمي جۇمىستارعا باۋلۋ ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن وياتۋ جانە ۇشتاستىرۋدى ولاردىڭ ءوزىن-وزى باسقارۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرامىن.
ءبىلىم ساپاسى مۇعالىمدەر قىزمەتىنىڭ ساپاسىنا تىكەلەي بايلانىستى.ءمۇعالىم قانداي بولسا، مەكتەپتە سونداي بولماقشى. ياعني ءمۇعالىم ءبىلىمدى بولسا، ول مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى دا ءبىلىمدى بولادى. «ەڭ اۋەلى مەكتەپكە كەرەگى - ءبىلىمدى پەداگوگيكادان، مەتوديكادان حاباردار، جاقسى وقىتا بىلەتىن ءمۇعالىم» - دەگەن ا.بايتۇرسىنوۆ. [444بەت]
دەمەك ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋدىڭ نەگىزگى تەتىگى ۇستاز ، سونداي-اق ونىڭ تەوريالىق ءبىلىمى مەن كاسىبي شەبەرلىگى، شىعارماشىلىق قىزمەتى دەۋگە بولادى.
جاڭا عاسىرداعى مەكتەپتىڭ جاڭا تۇرپاتتى ءمۇعالىمنىڭ الدىنداعى مىندەتى - ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ جاس ۇرپاعىن جان-جاقتى دامىتا وتىرىپ تاربيەلەۋ.
«ەلىمىز 2030 جىلى بارىسقا اينالدىراتىن كۇش - مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان وقۋشىلار مەن 15-20 جاس ارالىعىنداعى جاستار»، - دەپ ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ ماقتانىش سەزىممەن ايتقان.
قازاقستاننىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى جاس ۇرپاقتىڭ ەنشىسىندە. بۇل مۇعالىمنەن ءوز ىسىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. پەداگوگيكالىق كاسىپتىڭ قۇپياسى تەك وقىتۋ عانا ەمەس، نە ءۇشىن جانە قالاي وقىتۋ. بۇل رەتتە ءمۇعالىمنىڭ بىلىكتىلىگى، ادىسكەرلىگى ۇلكەن رول اتقارادى. ال كاسىبي شەبەرلىكتىڭ جوعارعى شەگى شىعارماشىلىق ەڭبەك، وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن جاڭاشىلدىقپەن، وزگەرىسپەن قۇرا ءبىلۋ، ياعني يننوۆاسيالىق قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ. ونىڭ نەگىزگى كورىنىسى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ، دامىتۋدىڭ تەحنولوگيالارىن، ءادىس- تاسىلدەرىن ەندىرە وتىرىپ، جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ.
«ءححى عاسىر ۇستازى قانداي بولۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراق تەرەڭنەن ويلانىپ، تولعانۋدى قاجەت ەتەدى. ويتكەنى، ۇستاز الدىنان تالىم-تاربيە العان بۇگىنگى بالاۋسا جاس ۇل مەن قىز ەرتەڭگى قازاق ۇلتىنىڭ اتىنان ءسوز سويلەپ، ەلىمىزدى تانىتار، ەلدىگىمىزدى ساقتار، ايبىنىمىزدى اسقاقاتاتار، ۇلگى بولار ازاماتتار بولۋعا ءتيىس.
سوندىقتان قازىرگى اقپاراتقا تولى الماعايىپ زاماندا ءوز ەلىنىڭ ادال ۇلى بولىپ قالۋ، ۇلتىنىڭ ۇلىلىعىن وزگەلەرگە تانىتا ءبىلۋ – كۇردەلى دە قيىن شارۋا.
ءححى عاسىر – قاتاڭ باسەكە عاسىرى. ەلباسىمىز حالىققا ارنالعان جولداۋىندا «ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق». ءبىز بولاشاقتىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق جانە عىلىمي قامتىمدى وندىرىستەرى ءۇشىن كادرلار قورىن جاساقتاۋعا ءتيسپىز. وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنسىز ءارى الىستى بارلاپ، كەڭ اۋقىمدا جاڭاشا ويلاي بىلەتىن وسى زامانعى باسقارۋشىلارسىز ءبىز يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرا المايمىز» دەگەن بولاتىن.
قاشان دا ءبىلىمدى ۇرپاق – بولاشاعىمىزدىڭ كەپىلى.ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تاعدىرى – جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى – بۇگىنگى ۇستازداردىڭ قولىندا.
قازىرگى مەكتەپكە شىعارماشىلىق ىزدەنىس قابىلەتى دامىعان، جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى جەتە مەڭگەرگەن ماماندىق شەبەرلىگى قالىپتاسقان ءمۇعالىم قاجەت. ول ءبىر مەزگىلدە ءارى پەداگوگ ، ءارى پسيحولوگ جانە وقۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋشى تەحنولوگ بولا ءبىلۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، وقۋشىنىڭ شەكتەۋسىز قابىلەتىن دامىتا الاتىنداي ءبىلىم بەرۋدىڭ الەمدىك كەڭىستىگىن قۇرۋعا قابىلەتى بولا ءبىلۋى شارت. بۇدان ءمۇعالىمنىڭ ماماندىق شەبەرلىگى انىقتالادى.
ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ ءۇردىسى ءمۇعالىمنىڭ دايىندىق دەڭگەيى مەن ماماندىق ساپاسىنا ۇلكەن تالاپ قويادى. ول ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن-وزى دامۋىنا، وزىندىك ءبىلىم الۋىنا جانە شىعارماشىلىق تۇردە وزىندىك قىزمەتتەرىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.سوندىقتان مۇعالىمدەردىڭ جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى ءوز قىزمەتتەرىنە ەركىن پايدالانا ءبىلۋى ءۇشىن جانە وقىتۋ قۇرالى تەرىندە پايدالانۋ باعىتتارى بويىنشا بىلىمدەرىن كوتەرۋ جانە قايتا دايارلاۋدا اقپاراتتىق (تەحنولوگيانى) الەمدە وقۋ – تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالدارىن، جاڭا ادىستەر مەن فورمالاردى كەز كەلگەن ۋاقىتتا تابا بىلۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزدى. مۇنداي جاعدايدا پەداگوگ ماماندار ءوزىن-وزى دامىتۋعا جانە وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك الادى.
بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ جوعارى تەحنولوگيالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋدە. وسىعان وراي سوڭعى ونجىلدىقتا الۋان ءتۇرلى پەداگوگيكالىق جۇيەلەر ۇسىنىلىپ، ناتيجەسىندە ءتۇرلى يننوۆاسيالىق تيپتەگى مەكتەپتەر پايدا بولۋدا.
پەداگوگيكا مەن پسيحولوگيا عىلىمىندا «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا»، «ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگياسى»، «وقىتۋ تەحنولوگياسى»، «تاربيە تەحنولوگياسى»، «تۇلعانى دامىتۋ تەحنولوگياسى» ت.ب. ۇعىمدار كەڭىنەن قولدانىلۋدا.
پەداگوگ-عالىم ۆ.م.موناحوۆ بولسا، «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار دەگەنىمىز – وقىتۋ ءۇردىسىن جوبالاۋ، ۇيىمداستىرۋ مەن جۇرگىزۋدىڭ ويلاستىرىلعان مودەلى» [141بەت] دەپ تۇسىندىرەدى.
بەلگىلى ديداكت عالىمدارىمىزدىڭ ۇسىنعان انىقتامالارىن زەردەلەي كەلە پەداگوگيكالىق ارەكەتتى – الەۋمەتتىك تاجىريبە مەن مادەنيەتتى ۇرپاقتان، ۇرپاققا جەتكىزەتىن ارەكەتتىڭ دەربەس ءتۇرى دەپ، ال پەداگوگيكالىق تەحنولوگيانى – پەداگوگيكالىق ماقساتتارعا جەتۋگە كەپىلدىك بەرەتىن الدىن-الا جوبالانعان وقۋ-تاربيە ءۇردىسى ءبىرىزدى جۇزەگە اسىراتىن جۇيە دەپ تۇسىندىرگەنىمىز ءجون.
-2-
ۇستازدارىمىز شەتەل عالىمدارىنىڭ تەحنولوگياسىن دا، قازاقستان عالىمدار م.جانپەيىسوۆانىڭ «مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى»، ج.قارايەۆتىڭ «ءۇش ولشەمدى ادىستەمەلىك جۇيە» پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى باعىتىندا جۇمىس ىستەۋدە.
جۇرگىزەتىن ادىستەمە جۇمىسىمنىڭ نەگىزگى باعىتتارى، مازمۇنى، ۇيىمداستىرۋ فورماسى، ماقسات-مىندەتى وقۋ-تاربيە ءۇردىسىنىڭ دەڭگەيى مەن ساپاسىن كوتەرۋدى كوزدەيتىندىكتەن بۇل ارەكەت بارىسىندا وقۋشىلار ۇجىمىن دا نازاردان تىس قالدىرمايمىن. وقۋشىلاردىڭ كەز-كەلگەن ارەكەتى ولاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى مەن قىزىعۋشىلىقتارى، ورتاق مۇددە، ماقساتتارى بولعاندا عانا تابىستى بولماق.
وقۋشىلارىمدى عىلىمي جۇمىستارعا باۋلۋ ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن وياتۋ جانە ۇشتاستىرۋدى ولاردىڭ ءوزىن-وزى باسقارۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرامىن.
ءبىلىم ساپاسى مۇعالىمدەر قىزمەتىنىڭ ساپاسىنا تىكەلەي بايلانىستى.ءمۇعالىم قانداي بولسا، مەكتەپتە سونداي بولماقشى. ياعني ءمۇعالىم ءبىلىمدى بولسا، ول مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى دا ءبىلىمدى بولادى. «ەڭ اۋەلى مەكتەپكە كەرەگى - ءبىلىمدى پەداگوگيكادان، مەتوديكادان حاباردار، جاقسى وقىتا بىلەتىن ءمۇعالىم» - دەگەن ا.بايتۇرسىنوۆ. [444بەت]
دەمەك ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋدىڭ نەگىزگى تەتىگى ۇستاز ، سونداي-اق ونىڭ تەوريالىق ءبىلىمى مەن كاسىبي شەبەرلىگى، شىعارماشىلىق قىزمەتى دەۋگە بولادى.
جاڭا عاسىرداعى مەكتەپتىڭ جاڭا تۇرپاتتى ءمۇعالىمنىڭ الدىنداعى مىندەتى - ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ جاس ۇرپاعىن جان-جاقتى دامىتا وتىرىپ تاربيەلەۋ.
«ەلىمىز 2030 جىلى بارىسقا اينالدىراتىن كۇش - مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان وقۋشىلار مەن 15-20 جاس ارالىعىنداعى جاستار»، - دەپ ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ ماقتانىش سەزىممەن ايتقان.
قازاقستاننىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى جاس ۇرپاقتىڭ ەنشىسىندە. بۇل مۇعالىمنەن ءوز ىسىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى تالاپ ەتەدى. پەداگوگيكالىق كاسىپتىڭ قۇپياسى تەك وقىتۋ عانا ەمەس، نە ءۇشىن جانە قالاي وقىتۋ. بۇل رەتتە ءمۇعالىمنىڭ بىلىكتىلىگى، ادىسكەرلىگى ۇلكەن رول اتقارادى. ال كاسىبي شەبەرلىكتىڭ جوعارعى شەگى شىعارماشىلىق ەڭبەك، وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن جاڭاشىلدىقپەن، وزگەرىسپەن قۇرا ءبىلۋ، ياعني يننوۆاسيالىق قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ. ونىڭ نەگىزگى كورىنىسى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ، دامىتۋدىڭ تەحنولوگيالارىن، ءادىس- تاسىلدەرىن ەندىرە وتىرىپ، جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
زەرتتەۋ ماقساتى. الوە وسىمدىگىن زەرتتەي وتىرىپ ەمدىك ەرەكشەلىكتەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ جانە ناسيحاتتاۋ.
-
بىلىمدىلىك: جاڭا ساباقتى يگەرتۋ، كوركەم ادەبي تىلدە سويلەۋ، اڭگىمە مازمۇنى مەن يدەياسىن ءتۇسىندىرۋ؛
