جاپپاي جويۋ قارۋىنان اسكەري قىزمەتشىلەردى قورعاۋ جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ.جالپى اسكەرلىك قورعانىش تولىمى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جاپپاي جويۋ قارۋىنان اسكەري قىزمەتشىلەردى قورعاۋ جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ. جالپى اسكەرلىك قورعانىش تولىمى.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا جالپى اسكەري قورعانىش تولىمىن قولدانۋدى ۇيرەتۋ. ءااد پانىنە وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، اسكەري – پاتريوتتىق، ۇلتجاندىلىق، قازاقستاندىق پاتريوتيزمگە تاربيەلەپ باۋلۋ،
دامىتۋشىلىق: ءوز ءىس - ارەكەتىنىڭ دۇرىس ورىندالۋىن، پسيحولوگيالىق تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: جانىنداعى ادامدارعا كومەك بەرۋگە، ەلجاندىلىققا، قىراعىلىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ، وتانسۇيگىشتىككە، قارۋلى كۇشىنە دەگەن سەزىمدى ارتتىرۋ، اسكەري تارتىپكە ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى، پلاكاتتار، ءجاقت.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مين. ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 8 مين.
قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ شارالارى قالاي جەتىلدىرىلەدى؟
- زاقىمدالعان ايماق كەنەتتەن جاسالعاندا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك.
- سۇزگىش گازتۇمىلدىرىقتار تۋرالى ايتىپ بەرىڭدەر.
- تۇمىلدىرىقتىڭ قاجەتتى ولشەمى قالاي تاڭدالادى؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 22 مين. جاپپاي جويۋ قارۋىنان اسكەري قىزمەتشىلەردى قورعاۋ جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ. جەكە قورعانۋ قۇرالدارى (جالپى اسكەري قورعانىش تولىمى)
جالپى اسكەرلىك قورعانىش تولىمى.
جالپى اسكەري قورعانىش تولىم (ءجاقت) تۇمىلدىرىقپەن بىرگە اسكەردىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ جەكە قۇرامىن ۋلاعىش زاتتاردان، سونداي - اق اسكەر كيىمى، اياق كيىمى جانە جابدىقتاردىڭ راديواكتيۆتى زاتتار جانە بيولوگيالىق قۇرالدارمەن زاقىمدانۋدان قورعانۋ ءۇشىن قولدانىلادى
ونىڭ قۇرامىنا قورعانىش پلاششى، قورعانىش شۇلىعى، جانە قورعانىش قولعابى كىرەدى.
جالپى اسكەري قۇراما قورعانىش كوستيۋمى (جاققك) زياندى ساۋلەگە شالدىعۋ جانە يادرولىق جارىلىستىڭ راديواكتيۆتى شاڭىنان، ۋلاعىش زاتتاردىڭ بۋلارى مەن اەروزولداردان قورعانۋعا ارنالعان.
ونىڭ قۇرامىنا كۋرتكا، شالبار، قورعانىش ىشكى كيىمى، باس كيىم، دۋلىعانىڭ ىشىنەن كيەتىن توقىمالى باس كيىم كىرەدى.
جاققك تابەلدىك ءجاقت - نان ءوز كونسترۋكسياسى مەن قول بىلەزىگىن قورعاۋ ءۇشىن وتقا قارسى دىمقىل جەڭدى قورعانىش ءىش كيىمنىڭ بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.
قارسىلاس جاپپاي جويۋ قارۋىن قولدانۋمەن ۇرىس ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋ كەزىندە جەكە قورعانۋ قۇرالدارى ءۇش جاعدايدا بولۋى مۇمكىن: «جورىقتىق»، «دايىن»، «ۇرىستىق».
«جورىقتىق» جاعدايدا قورعانىش پلاششىن جابدىق ۇستىنە قاپشىققا سالىپ ارقادا تاسىمالدانادى، قاپشىق جوق كەزدە قورعانىش پلاششى جينالعان تۇردە يىقتان اسىرا تاستالىنىپ بەلدىككە بەكىتىلگەن تۇردە ارقادا تاسىمالدانادى.
«دايىن» جاعدايدا قاپشىقتار جوق جاعدايدا پلاششتى جازىلعان تۇردە ارقادا تاسۋعا بولادى.
«ۇرىستىق» جاعدايدا پلاششتى جەڭگە كيىلگەن جامىلعى رەتىندە نەمەسە كومبينەزون رەتىندە كيۋگە بولادى.
ءجاقت كيۋ تاسىلدەرى:
- قارۋدى جەرگە قويۋ نەمەسە ءبىر زاتقا سۇيەۋ كەرەك؛
- گازتۇمىلدىرىق پەن سومكەنى، جابدىق پەن باس كيىمدى شەشىپ جەرگە قويۋ كەرەك؛
- كيتەلدى شالبارعا جيناۋ كەرەك؛
- قورعانىش شۇلىعىن كيۋ كەرەك؛
- پلاششتى جەڭگە كيگىزۋ كەرەك؛
- قاپشىقتاعى جارتىلاي ساقينادان تاسپا ۇشتارىن بوساتىپ، پلاشش ارتىنىڭ ەتەگىمەن ولاردى ساقيناعا ەنگىزىپ بەكىتۋ كەرەك؛
- ايىلباسقا ۇستاعىشتى ورتاداعى ايىلباسقا پلاششتىڭ الدىمەن وڭ، سودان سوڭ سول ەتەگىمەن قاداپ، بەكىتكىشپەن بەكىتۋ كەرەك.
- ايىلباسقا پلاشش ەتەكتەرىن سول جاق ەتەگى سول اياقتى، ال وڭ جاق ەتەگى وڭ اياقتى جاباتىنداي ەتىپ قاداۋ كەرەك؛ ورتالىق ايىلباستان تومەن ورنالاسقان ەكى ايىلباسقا ۇستاعىشتارىن بەكىتكىشتەرمەن بەكىتۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ ءبۇيىرلى بەلدىكشەلەرىن الدىن الا تىزە استىمەن اياقتارعا اينالدىرىپ ايىلباسقا قاداۋ كەرەك؛
- ەكى ۇستىڭگى ۇستاعىشتى قالدىرىپ، پلاشش ءوڭىرىن قاداۋ كەرەك؛
- پلاشش ۇستىنەن جابدىق پەن گازتۇمىلدىرىق كيگىزۋ كەرەك؛
- گازتۇمىلدىرىقتى «ۇرىستىق» جاعدايعا كەلتىرۋ كەرەك؛
- دۋلىعانىڭ ىشىنەن كيەتىن باس كيىمدى، ال سودان كەيىن كۇلاپارانى كيۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ قالعان ۇستاعىشتارى مەن كۇلاپارا بەلدىكشەلەرىن قاداۋ كەرەك؛
- قولعاپ كيۋ كەرەك؛ قارۋدى الۋ كەرەك.
گازتۇمىلدىرىقتى كيۋ ۋاقىتى – 10سەكۋندتان اسپاۋ كەرەك، تۇمىلدىرىقتى كيۋ ۋاقىتى – 14سەكۋند.
اشىق جەردە قورعانىش پلاششى مەن گازتۇمىلدىرىقتى كيۋ – 4مينۋت،
بۇركەمەلەر مەن ماشينالاردا – 6 مينۋت.
كومبينەزوندى كيۋ ۋاقىتى – 6 - 12 مينۋت.
جالپى اسكەري قورعانىش تولىمىن شەشۋ تاسىلدەرى:
- جابدىقتى شەشۋ كەرەك؛
- بەكىتكىشتەردى شەشىپ، پلاشش ەتەگى مەن قورعانىش شۇلىعى بەلدىكشەلەرىن اعىتۋ كەرەك؛
- ءبۇيىرلى بەلدىكشەلەردى شەشۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ ءوڭىرىن شەشۋ كەرەك؛
- كۇلاپارانى شەشۋ جانە ونى ارقاعا ىسىرۋ؛
- جەڭنىڭ بەلدىكشەلەرىن شەشۋ؛
- قولدى جەڭنەن شىعارىپ الىپ، ءبىر ۋاقىتتا قولعاپتى شەشۋ كەرەك؛
- پلاشش تاسپالارىن (توقىما باۋلارىن) شەشۋ كەرەك؛
- پلاششتى ارتقا قاراي سىرتقى جاعىمەن تومەن ءتۇسىرۋ كەرەك؛
- جەلدەتىلگەن جاققا بارىپ، گازتۇمىلدىرىقتى شەشۋ كەرەك.
جامىلعى رەتىندەگى قورعانىش پلاششىن قارسىلاس كەنەتتەن ۋلاعىش زاتتار مەن بيولوگيالىق قۇرالداردى قولدانۋ كەزىندە نەمەسە راديواكتيۆتى جاۋىن - شاشىن كەزىندە پايدالانادى.
بولىمشە كومانديرلەرى جەرگىلىكتى جەردىڭ زاقىمدانۋىنا، جەكە قۇراممەن ورىندالاتىن تاپسىرما سيپاتىنا، مەتەورولوگيالىق جاعدايلارمەن باسقا دا فاكتورلارعا بايلانىستى قورعانىش قۇرالداردى پايدالانۋدىڭ ءجونىن انىقتايدى.
ەگەر رادياسيالىق جانە حيميالىق بارلاۋ اسپاپتارىنىڭ كورسەتكىشتەرى بويىنشا زاقىمدانۋ ءقاۋىپى بەلگىلەنبەگەن كەزدە قورعانىش قۇرالداردى شەشۋ بولىمشە كومانديرىنىڭ بۇيرىعى بويىنشا ايقىندالادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 12 مين.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار:
- ءجاقت نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
- ءجاقت قانداي جاعدايدا بولۋى مۇمكىن؟
- ءجاقت كيۋ تاسىلدەرىن ورىنداڭدار.
- ءجاقت شەشۋ تاسىلدەرىن ورىنداڭدار.
ءۇي تاپسىرماسى:
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا جالپى اسكەري قورعانىش تولىمىن قولدانۋدى ۇيرەتۋ. ءااد پانىنە وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، اسكەري – پاتريوتتىق، ۇلتجاندىلىق، قازاقستاندىق پاتريوتيزمگە تاربيەلەپ باۋلۋ،
دامىتۋشىلىق: ءوز ءىس - ارەكەتىنىڭ دۇرىس ورىندالۋىن، پسيحولوگيالىق تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك: جانىنداعى ادامدارعا كومەك بەرۋگە، ەلجاندىلىققا، قىراعىلىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ، وتانسۇيگىشتىككە، قارۋلى كۇشىنە دەگەن سەزىمدى ارتتىرۋ، اسكەري تارتىپكە ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى، پلاكاتتار، ءجاقت.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 3 مين. ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 8 مين.
قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ شارالارى قالاي جەتىلدىرىلەدى؟
- زاقىمدالعان ايماق كەنەتتەن جاسالعاندا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك.
- سۇزگىش گازتۇمىلدىرىقتار تۋرالى ايتىپ بەرىڭدەر.
- تۇمىلدىرىقتىڭ قاجەتتى ولشەمى قالاي تاڭدالادى؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 22 مين. جاپپاي جويۋ قارۋىنان اسكەري قىزمەتشىلەردى قورعاۋ جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ. جەكە قورعانۋ قۇرالدارى (جالپى اسكەري قورعانىش تولىمى)
جالپى اسكەرلىك قورعانىش تولىمى.
جالپى اسكەري قورعانىش تولىم (ءجاقت) تۇمىلدىرىقپەن بىرگە اسكەردىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ جەكە قۇرامىن ۋلاعىش زاتتاردان، سونداي - اق اسكەر كيىمى، اياق كيىمى جانە جابدىقتاردىڭ راديواكتيۆتى زاتتار جانە بيولوگيالىق قۇرالدارمەن زاقىمدانۋدان قورعانۋ ءۇشىن قولدانىلادى
ونىڭ قۇرامىنا قورعانىش پلاششى، قورعانىش شۇلىعى، جانە قورعانىش قولعابى كىرەدى.
جالپى اسكەري قۇراما قورعانىش كوستيۋمى (جاققك) زياندى ساۋلەگە شالدىعۋ جانە يادرولىق جارىلىستىڭ راديواكتيۆتى شاڭىنان، ۋلاعىش زاتتاردىڭ بۋلارى مەن اەروزولداردان قورعانۋعا ارنالعان.
ونىڭ قۇرامىنا كۋرتكا، شالبار، قورعانىش ىشكى كيىمى، باس كيىم، دۋلىعانىڭ ىشىنەن كيەتىن توقىمالى باس كيىم كىرەدى.
جاققك تابەلدىك ءجاقت - نان ءوز كونسترۋكسياسى مەن قول بىلەزىگىن قورعاۋ ءۇشىن وتقا قارسى دىمقىل جەڭدى قورعانىش ءىش كيىمنىڭ بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.
قارسىلاس جاپپاي جويۋ قارۋىن قولدانۋمەن ۇرىس ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋ كەزىندە جەكە قورعانۋ قۇرالدارى ءۇش جاعدايدا بولۋى مۇمكىن: «جورىقتىق»، «دايىن»، «ۇرىستىق».
«جورىقتىق» جاعدايدا قورعانىش پلاششىن جابدىق ۇستىنە قاپشىققا سالىپ ارقادا تاسىمالدانادى، قاپشىق جوق كەزدە قورعانىش پلاششى جينالعان تۇردە يىقتان اسىرا تاستالىنىپ بەلدىككە بەكىتىلگەن تۇردە ارقادا تاسىمالدانادى.
«دايىن» جاعدايدا قاپشىقتار جوق جاعدايدا پلاششتى جازىلعان تۇردە ارقادا تاسۋعا بولادى.
«ۇرىستىق» جاعدايدا پلاششتى جەڭگە كيىلگەن جامىلعى رەتىندە نەمەسە كومبينەزون رەتىندە كيۋگە بولادى.
ءجاقت كيۋ تاسىلدەرى:
- قارۋدى جەرگە قويۋ نەمەسە ءبىر زاتقا سۇيەۋ كەرەك؛
- گازتۇمىلدىرىق پەن سومكەنى، جابدىق پەن باس كيىمدى شەشىپ جەرگە قويۋ كەرەك؛
- كيتەلدى شالبارعا جيناۋ كەرەك؛
- قورعانىش شۇلىعىن كيۋ كەرەك؛
- پلاششتى جەڭگە كيگىزۋ كەرەك؛
- قاپشىقتاعى جارتىلاي ساقينادان تاسپا ۇشتارىن بوساتىپ، پلاشش ارتىنىڭ ەتەگىمەن ولاردى ساقيناعا ەنگىزىپ بەكىتۋ كەرەك؛
- ايىلباسقا ۇستاعىشتى ورتاداعى ايىلباسقا پلاششتىڭ الدىمەن وڭ، سودان سوڭ سول ەتەگىمەن قاداپ، بەكىتكىشپەن بەكىتۋ كەرەك.
- ايىلباسقا پلاشش ەتەكتەرىن سول جاق ەتەگى سول اياقتى، ال وڭ جاق ەتەگى وڭ اياقتى جاباتىنداي ەتىپ قاداۋ كەرەك؛ ورتالىق ايىلباستان تومەن ورنالاسقان ەكى ايىلباسقا ۇستاعىشتارىن بەكىتكىشتەرمەن بەكىتۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ ءبۇيىرلى بەلدىكشەلەرىن الدىن الا تىزە استىمەن اياقتارعا اينالدىرىپ ايىلباسقا قاداۋ كەرەك؛
- ەكى ۇستىڭگى ۇستاعىشتى قالدىرىپ، پلاشش ءوڭىرىن قاداۋ كەرەك؛
- پلاشش ۇستىنەن جابدىق پەن گازتۇمىلدىرىق كيگىزۋ كەرەك؛
- گازتۇمىلدىرىقتى «ۇرىستىق» جاعدايعا كەلتىرۋ كەرەك؛
- دۋلىعانىڭ ىشىنەن كيەتىن باس كيىمدى، ال سودان كەيىن كۇلاپارانى كيۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ قالعان ۇستاعىشتارى مەن كۇلاپارا بەلدىكشەلەرىن قاداۋ كەرەك؛
- قولعاپ كيۋ كەرەك؛ قارۋدى الۋ كەرەك.
گازتۇمىلدىرىقتى كيۋ ۋاقىتى – 10سەكۋندتان اسپاۋ كەرەك، تۇمىلدىرىقتى كيۋ ۋاقىتى – 14سەكۋند.
اشىق جەردە قورعانىش پلاششى مەن گازتۇمىلدىرىقتى كيۋ – 4مينۋت،
بۇركەمەلەر مەن ماشينالاردا – 6 مينۋت.
كومبينەزوندى كيۋ ۋاقىتى – 6 - 12 مينۋت.
جالپى اسكەري قورعانىش تولىمىن شەشۋ تاسىلدەرى:
- جابدىقتى شەشۋ كەرەك؛
- بەكىتكىشتەردى شەشىپ، پلاشش ەتەگى مەن قورعانىش شۇلىعى بەلدىكشەلەرىن اعىتۋ كەرەك؛
- ءبۇيىرلى بەلدىكشەلەردى شەشۋ كەرەك؛
- پلاششتىڭ ءوڭىرىن شەشۋ كەرەك؛
- كۇلاپارانى شەشۋ جانە ونى ارقاعا ىسىرۋ؛
- جەڭنىڭ بەلدىكشەلەرىن شەشۋ؛
- قولدى جەڭنەن شىعارىپ الىپ، ءبىر ۋاقىتتا قولعاپتى شەشۋ كەرەك؛
- پلاشش تاسپالارىن (توقىما باۋلارىن) شەشۋ كەرەك؛
- پلاششتى ارتقا قاراي سىرتقى جاعىمەن تومەن ءتۇسىرۋ كەرەك؛
- جەلدەتىلگەن جاققا بارىپ، گازتۇمىلدىرىقتى شەشۋ كەرەك.
جامىلعى رەتىندەگى قورعانىش پلاششىن قارسىلاس كەنەتتەن ۋلاعىش زاتتار مەن بيولوگيالىق قۇرالداردى قولدانۋ كەزىندە نەمەسە راديواكتيۆتى جاۋىن - شاشىن كەزىندە پايدالانادى.
بولىمشە كومانديرلەرى جەرگىلىكتى جەردىڭ زاقىمدانۋىنا، جەكە قۇراممەن ورىندالاتىن تاپسىرما سيپاتىنا، مەتەورولوگيالىق جاعدايلارمەن باسقا دا فاكتورلارعا بايلانىستى قورعانىش قۇرالداردى پايدالانۋدىڭ ءجونىن انىقتايدى.
ەگەر رادياسيالىق جانە حيميالىق بارلاۋ اسپاپتارىنىڭ كورسەتكىشتەرى بويىنشا زاقىمدانۋ ءقاۋىپى بەلگىلەنبەگەن كەزدە قورعانىش قۇرالداردى شەشۋ بولىمشە كومانديرىنىڭ بۇيرىعى بويىنشا ايقىندالادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 12 مين.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار:
- ءجاقت نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
- ءجاقت قانداي جاعدايدا بولۋى مۇمكىن؟
- ءجاقت كيۋ تاسىلدەرىن ورىنداڭدار.
- ءجاقت شەشۋ تاسىلدەرىن ورىنداڭدار.
ءۇي تاپسىرماسى:
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
You Might Also Like
