جاقسى مەن جامان
جاقسى مەن جامان
ماقساتى: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ، مازمۇنىن اشۋ، ءتۇسىندىرۋ؛ ولەڭ جولدارى ارقىلى جاقسى مەن جاماندى اجىراتا ءبىلۋىن مەڭگەرتۋ، بالالاردىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، جاقسى مەن جامان تۋرالى ءوز ويلارىن اشىپ ايتا بىلۋگە باۋلۋ؛ جاقسى بولىپ وسۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: جاقسى بالامەن، جامان بالانىڭ ءىس - ارەكەتى تۋرالى سۋرەتتەر، سلايد، جۇمىس داپتەرى.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، تاقپاقتار، اڭگىمەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ. سالەمدەسۋ ءساتى.
ارمىسىڭ قايىرىمدى كۇن!
ارمىسىڭ قايىرىمدى اسپان اتا!
ارمىسىڭ مەنىڭ دوستارىم!
ارمىسىڭ كەلگەن قوناقتار!
كىرىسپە ءبولىم.
بەينە فيلم
سۇراق - جاۋاپ:
- جاقسى دەگەن نەمەنە؟
1. گۇل وسىرگەن جاقسى.
2. اعاشتارعا، گۇلدەرگە سۋ قۇيعان جاقسى.
3. ۇلكەندەرگە كومەكتەسكەن جاقسى.
- جامان دەگەن نەمەنە؟
1. سالاق، كىر - قوجالاق بولعان جامان.
2. اعاشتىڭ بۇتاعىن سىندىرعان جامان.
3. كىشكەنتاي بالالاردى جىلاتقان جامان.
جاڭا ساباق:
- ءبىز بۇگىن «جاقسى مەن جامان» دەگەن توڭىرەگىندە جاقسى ارەكەتتەر جاساۋ، جاقسىدان ۇيرەنۋ، جاماننان جيرەنۋ ادامدى اينالاسىن زور قۋانانىشقا بولەپ، باقىتقا جەتەلەيتىنى تۋرالى ايتامىز. ادام بويىندا جاقسى - جامان قاسيەتتەر بولادى.
- جاقسىلىق جاساۋ دەگەنىمىز وزدەرىڭ ايتقانداي، ادامدارعا، اينالاعا، تابيعاتقا قايىرىمدىلىق پەن قامقورلىق جاساۋدى، كومەك كورسەتۋدى بىلدىرەدى. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە دەگەن سىيلاستىعى ارتادى. سونداي - اق ادام بويىندا جامان تەرىس، قاسيەتتەردە بولادى. ول قانداي قاسيەتتەر، ودان قالاي ساقتانامىز، ونى بۇگىنگى «جاقسى مەن جامان» دەگەن ساباعىمىزدىڭ بارىسىندا بىلەتىن بولامىز. وسى ولەڭدى جازعان قاستەك بايانباي ۇلى مەن تانىسامىز.
1936 جىلى 15 قاراشادا الماتى وبلىسىنىڭ الاكول اۋدانىنداعى تالدىبۇلاق دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. 1960 جىلدان باستاپ الاكول اۋداندىق، 1965 جىلدان باستاپ الماتى وبلىستىق گازەت رەداكسيالارىندا ادەبي قىزمەتكەر، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەگەن. 1971 – 1995 جج. «جازۋشى» باسپاسىندا رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى، «جالىن» باسپاسىندا باس رەداكتور قىزمەتتەرىن اتقارعان.
بالالارعا ارنالعان «ارعىماق» اتتى العاشقى جيناعى «جازۋشى» باسپاسىنان جارىق كورگەن. ولەڭدەرى باستاۋىش سىنىپ وقۋلىقتارىنا، كومەكشى قۇرالدارعا ەنىپ، كەيبىرىنە اندەر جازىلعان، ەرتەگىلەرى بويىنشا مۋلتفيلمدەر تۇسىرىلگەن، ورىس، ۋكراين، بەلورۋس، وزبەك، بولگار، مولدوۆان، تۇرىكمەن، ءازىربايجان، ليتۆان جانە باسقا تىلدەرگە اۋدارىلعان.
- قانە، بالالار، مەن سەندەرگە سۇراق قويايىن.
- جاقسى دەگەن نەمەنە؟
اعاشتارعا، گۇلدەرگە سۋ قۇيعان جاقسى.
ۇلكەندەرگە كومەكتەسكەن جاقسى.
- دۇرىس ايتاسىڭدار.
ال جامان دەگەن نەمەنە؟
سالاق، كىر - قوجالاق بولعان جامان.
اعاشتىڭ بۇتاعىن سىندىرعان جامان.
كىشكەنتاي بالالاردى جىلاتقان جامان.
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار.
مانەرلەپ وقۋ (بىرگە وقۋ).
قايىر كۇتپە بالادان
ءوز مىسىعىن ساباعان
كىم الداسا اناسىن،
وعان قالاي نانارسىڭ.
«ەكى» بولسا العانى،
بالا ۇياتقا قالعانى.
ويناپ ءجۇرىپ جىلاسا،
ورىندى ەمەس بۇل اسا.
كەلسە ءسوزى انايى،
ماقتاماس بۇل بالانى،
جالا جاپقان باسقاعا،
بارىپ تۇرعان ماسقارا.
دوبىن قيماس ويناۋعا،
ۇيات ساراڭ بولعاندا
كىم ماقتانسا كوبىرەك،
جاسايدى مىنەز ءجونى جوق.
ەرىنسە قول جۋعانعا،
ناسسىڭ دەيمىز مۇندايدا.
مۇنشا ۋاقىت سانارلىق،
بار ەكەن عوي جاماندىق.
ءبارى جاقسى بالانىڭ،
بەسكە وقيدى ساباعىن.
اينالايىن بالادان،
كوگەرشىندى اياعان.
ادال بولسا دوسىنا،
ازاماتىڭ وسىندا.
ويناتسا كىم ءىنىسىن،
ماقۇلدايمىز مۇنىسىن.
ءادىل بولساڭ ويىندا،
جاقسى مىنەز ونىڭ دا.
كۇتسە بالا اجەسىن،
جاقسى دەيمىز ءدال وسىڭ.
وسكەن بالا اۋىلدا،
وينار اتتىڭ جالىندا.
ءوزى تۇيمە قاداسا،
مۇنداي بالا تاماشا.
ۋادەسىن ساقتاعان،
بالانى جۇرت ماقتاعان.
بولادى ءارى ساناۋعا،
جاقسىلىق كوپ قالايدا.
- ولەڭ نە جايلى ايتىلعان (سۇراق، جاۋاپ)؟
- ولەڭدە قانداي جاعىمسىز قىلىقتار بەينەلەنگەن؟
جاعىمدى، جاعىسىز ارەكەتتەردى توپتاستىرۋ.
- وسى ولەڭدە جازىلعان جامان - جاقسى قاسيەتتەردى كىم تاۋىپ بەرەدى؟
توپپەن جۇمىس.
1 - توپ وسى كورسەتىلگەن سۋرەت بويىنشا جاقسى قاسيەتتەر تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
2 - توپ جامان قاسيەتتەر تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
3 - توپ قۇپيا حاتتار سىرى مەن جاعداياتتار
4 - توپ قۇپيا حاتتار سىرى مەن جاعداياتتار
- بالالار، جاقسى مەن دوس بولىپ، جاقسىدان ۇيرەنىپ، ال جاماندىقتان اۋلاق جۇرەيىك.
ءمۇعالىم ءسوزى: ادام بالاسىنىڭ بويىندا جاقسى دا، جامان دا قاسيەتتەر بولادى ەكەن. ادام بولاتىن بالا - بارلىق جاقسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، جامان مىنەز ادەتتەردەن. ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسۋى كەرەك.
اسسوسياسيا قۇرۋ.
ءمۇعالىم سۇراق قويۋ ارقىلى اسسوسياسيا قۇرادى.
ومىردەگى جاقسى - جامان قاسيەتتەردى ايتادى.
جاقسى:
1 – ادالدىق؛
2 – مەيىرىمدىلىك؛
3 – قامقورلىق؛
4 – كومەك؛
5 – قايىرىمدىلىق.
جامان:
1 – ماقتانشاق؛
2 – وتىرىكشى؛
3 – ادەپسىز؛
4 – ساراڭ؛
5 – ەرىنشەك.
- جاقسى بالا وسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، جامان مىنەز، ادەتتەردەن، ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسۋلارىڭ كەرەك.
جالعاسىن تاپ ويىنى: ماقالدىڭ باسىن ايتىپ سوڭىن بالالار ايتادى.
- بالالار بۇگىن ءبىز جاقسى، جامان تۋرالى اڭگىمەلەستىك. سەندەر جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋ ءۇشىن اتا - بابالارىمىز كوپتەگەن ماقال - ماتەلدەر ايتقان. ماقالدىڭ جالعاسىن بالالار ايتادى.
جاقسىدان ۇيرەن – _______________ (جاماننان جيرەن).
جامان - شايقاپ سويلەر – ______________ (جاقسى بايقاپ سويلەر).
جاماندىقتى - ۇمىت – _______________ (جاقسىلىققا ۇمتىل).
ادەپتى بالا - ارلى بالا – ________________ (ادەپسىز بالا سورلى بالا). ءمۇعالىم: ماقالدى جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر.
«وينايىق تا، ويلايىق» (كەرىسىنشە جازىلعان ناقتى جاۋابىن بالالار ايتادى).
- ۇلكەندەردىڭ الدىنان كەسىپ وتۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- قۇستاردى اتۋعا بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ساباقتان كەشىگۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ەسىكتى كەرۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ۇيگە جۇگىرىپ كىرۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
«ادامدار ءبىر - بىرىنە قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك تانىتۋ ارقىلى جاقسىلىق جاسايدى».
بالالار ءسوزى (بىرگە ايتادى).
جاقسىلىقتان ۇيرەنىپ، بولامىز ءبىز جاقسى ادام.
جاماندىقتان جيرەنىپ، ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءمۇعالىم: جارقىراعان كۇندەي مەيىرىمدى، جان شۋاقتى، كوڭىلدەرىڭ اق، ادامعا تەك جاقسىلىق جاساي بىلەتىن ادامگەرشىلىگى مول ازامات بولىڭدار. الداعى ۋاقىتتان باستاپ جامان ادەت پەن قىلىقتاردان تازارىپ، جانى تازا، كوڭىلى اق، رۋحاني سەزىمدەرگە باي ادام بولىڭدار.
ءۇي جۇمىسى: ولەڭدى وقۋ.
قورىتىندى:
جاقىندى، دوستى ايالا
قاناتىڭ سوندا تالمايدى.
بارىڭدى جۇرتتان اياما.
جاقسىلىق جاساۋ ارقىلى.
ماقساتى: ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ، مازمۇنىن اشۋ، ءتۇسىندىرۋ؛ ولەڭ جولدارى ارقىلى جاقسى مەن جاماندى اجىراتا ءبىلۋىن مەڭگەرتۋ، بالالاردىڭ شىعارماشىلىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، جاقسى مەن جامان تۋرالى ءوز ويلارىن اشىپ ايتا بىلۋگە باۋلۋ؛ جاقسى بولىپ وسۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: جاقسى بالامەن، جامان بالانىڭ ءىس - ارەكەتى تۋرالى سۋرەتتەر، سلايد، جۇمىس داپتەرى.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، تاقپاقتار، اڭگىمەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ. سالەمدەسۋ ءساتى.
ارمىسىڭ قايىرىمدى كۇن!
ارمىسىڭ قايىرىمدى اسپان اتا!
ارمىسىڭ مەنىڭ دوستارىم!
ارمىسىڭ كەلگەن قوناقتار!
كىرىسپە ءبولىم.
بەينە فيلم
سۇراق - جاۋاپ:
- جاقسى دەگەن نەمەنە؟
1. گۇل وسىرگەن جاقسى.
2. اعاشتارعا، گۇلدەرگە سۋ قۇيعان جاقسى.
3. ۇلكەندەرگە كومەكتەسكەن جاقسى.
- جامان دەگەن نەمەنە؟
1. سالاق، كىر - قوجالاق بولعان جامان.
2. اعاشتىڭ بۇتاعىن سىندىرعان جامان.
3. كىشكەنتاي بالالاردى جىلاتقان جامان.
جاڭا ساباق:
- ءبىز بۇگىن «جاقسى مەن جامان» دەگەن توڭىرەگىندە جاقسى ارەكەتتەر جاساۋ، جاقسىدان ۇيرەنۋ، جاماننان جيرەنۋ ادامدى اينالاسىن زور قۋانانىشقا بولەپ، باقىتقا جەتەلەيتىنى تۋرالى ايتامىز. ادام بويىندا جاقسى - جامان قاسيەتتەر بولادى.
- جاقسىلىق جاساۋ دەگەنىمىز وزدەرىڭ ايتقانداي، ادامدارعا، اينالاعا، تابيعاتقا قايىرىمدىلىق پەن قامقورلىق جاساۋدى، كومەك كورسەتۋدى بىلدىرەدى. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە دەگەن سىيلاستىعى ارتادى. سونداي - اق ادام بويىندا جامان تەرىس، قاسيەتتەردە بولادى. ول قانداي قاسيەتتەر، ودان قالاي ساقتانامىز، ونى بۇگىنگى «جاقسى مەن جامان» دەگەن ساباعىمىزدىڭ بارىسىندا بىلەتىن بولامىز. وسى ولەڭدى جازعان قاستەك بايانباي ۇلى مەن تانىسامىز.
1936 جىلى 15 قاراشادا الماتى وبلىسىنىڭ الاكول اۋدانىنداعى تالدىبۇلاق دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. 1960 جىلدان باستاپ الاكول اۋداندىق، 1965 جىلدان باستاپ الماتى وبلىستىق گازەت رەداكسيالارىندا ادەبي قىزمەتكەر، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەگەن. 1971 – 1995 جج. «جازۋشى» باسپاسىندا رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى، «جالىن» باسپاسىندا باس رەداكتور قىزمەتتەرىن اتقارعان.
بالالارعا ارنالعان «ارعىماق» اتتى العاشقى جيناعى «جازۋشى» باسپاسىنان جارىق كورگەن. ولەڭدەرى باستاۋىش سىنىپ وقۋلىقتارىنا، كومەكشى قۇرالدارعا ەنىپ، كەيبىرىنە اندەر جازىلعان، ەرتەگىلەرى بويىنشا مۋلتفيلمدەر تۇسىرىلگەن، ورىس، ۋكراين، بەلورۋس، وزبەك، بولگار، مولدوۆان، تۇرىكمەن، ءازىربايجان، ليتۆان جانە باسقا تىلدەرگە اۋدارىلعان.
- قانە، بالالار، مەن سەندەرگە سۇراق قويايىن.
- جاقسى دەگەن نەمەنە؟
اعاشتارعا، گۇلدەرگە سۋ قۇيعان جاقسى.
ۇلكەندەرگە كومەكتەسكەن جاقسى.
- دۇرىس ايتاسىڭدار.
ال جامان دەگەن نەمەنە؟
سالاق، كىر - قوجالاق بولعان جامان.
اعاشتىڭ بۇتاعىن سىندىرعان جامان.
كىشكەنتاي بالالاردى جىلاتقان جامان.
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار.
مانەرلەپ وقۋ (بىرگە وقۋ).
قايىر كۇتپە بالادان
ءوز مىسىعىن ساباعان
كىم الداسا اناسىن،
وعان قالاي نانارسىڭ.
«ەكى» بولسا العانى،
بالا ۇياتقا قالعانى.
ويناپ ءجۇرىپ جىلاسا،
ورىندى ەمەس بۇل اسا.
كەلسە ءسوزى انايى،
ماقتاماس بۇل بالانى،
جالا جاپقان باسقاعا،
بارىپ تۇرعان ماسقارا.
دوبىن قيماس ويناۋعا،
ۇيات ساراڭ بولعاندا
كىم ماقتانسا كوبىرەك،
جاسايدى مىنەز ءجونى جوق.
ەرىنسە قول جۋعانعا،
ناسسىڭ دەيمىز مۇندايدا.
مۇنشا ۋاقىت سانارلىق،
بار ەكەن عوي جاماندىق.
ءبارى جاقسى بالانىڭ،
بەسكە وقيدى ساباعىن.
اينالايىن بالادان،
كوگەرشىندى اياعان.
ادال بولسا دوسىنا،
ازاماتىڭ وسىندا.
ويناتسا كىم ءىنىسىن،
ماقۇلدايمىز مۇنىسىن.
ءادىل بولساڭ ويىندا،
جاقسى مىنەز ونىڭ دا.
كۇتسە بالا اجەسىن،
جاقسى دەيمىز ءدال وسىڭ.
وسكەن بالا اۋىلدا،
وينار اتتىڭ جالىندا.
ءوزى تۇيمە قاداسا،
مۇنداي بالا تاماشا.
ۋادەسىن ساقتاعان،
بالانى جۇرت ماقتاعان.
بولادى ءارى ساناۋعا،
جاقسىلىق كوپ قالايدا.
- ولەڭ نە جايلى ايتىلعان (سۇراق، جاۋاپ)؟
- ولەڭدە قانداي جاعىمسىز قىلىقتار بەينەلەنگەن؟
جاعىمدى، جاعىسىز ارەكەتتەردى توپتاستىرۋ.
- وسى ولەڭدە جازىلعان جامان - جاقسى قاسيەتتەردى كىم تاۋىپ بەرەدى؟
توپپەن جۇمىس.
1 - توپ وسى كورسەتىلگەن سۋرەت بويىنشا جاقسى قاسيەتتەر تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
2 - توپ جامان قاسيەتتەر تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
3 - توپ قۇپيا حاتتار سىرى مەن جاعداياتتار
4 - توپ قۇپيا حاتتار سىرى مەن جاعداياتتار
- بالالار، جاقسى مەن دوس بولىپ، جاقسىدان ۇيرەنىپ، ال جاماندىقتان اۋلاق جۇرەيىك.
ءمۇعالىم ءسوزى: ادام بالاسىنىڭ بويىندا جاقسى دا، جامان دا قاسيەتتەر بولادى ەكەن. ادام بولاتىن بالا - بارلىق جاقسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، جامان مىنەز ادەتتەردەن. ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسۋى كەرەك.
اسسوسياسيا قۇرۋ.
ءمۇعالىم سۇراق قويۋ ارقىلى اسسوسياسيا قۇرادى.
ومىردەگى جاقسى - جامان قاسيەتتەردى ايتادى.
جاقسى:
1 – ادالدىق؛
2 – مەيىرىمدىلىك؛
3 – قامقورلىق؛
4 – كومەك؛
5 – قايىرىمدىلىق.
جامان:
1 – ماقتانشاق؛
2 – وتىرىكشى؛
3 – ادەپسىز؛
4 – ساراڭ؛
5 – ەرىنشەك.
- جاقسى بالا وسى قاسيەتتەردى ۇيرەنىپ، جامان مىنەز، ادەتتەردەن، ۇنامسىز قىلىقتاردان اۋلاق بولۋعا تىرىسۋلارىڭ كەرەك.
جالعاسىن تاپ ويىنى: ماقالدىڭ باسىن ايتىپ سوڭىن بالالار ايتادى.
- بالالار بۇگىن ءبىز جاقسى، جامان تۋرالى اڭگىمەلەستىك. سەندەر جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋ ءۇشىن اتا - بابالارىمىز كوپتەگەن ماقال - ماتەلدەر ايتقان. ماقالدىڭ جالعاسىن بالالار ايتادى.
جاقسىدان ۇيرەن – _______________ (جاماننان جيرەن).
جامان - شايقاپ سويلەر – ______________ (جاقسى بايقاپ سويلەر).
جاماندىقتى - ۇمىت – _______________ (جاقسىلىققا ۇمتىل).
ادەپتى بالا - ارلى بالا – ________________ (ادەپسىز بالا سورلى بالا). ءمۇعالىم: ماقالدى جاقسى بىلەدى ەكەنسىڭدەر.
«وينايىق تا، ويلايىق» (كەرىسىنشە جازىلعان ناقتى جاۋابىن بالالار ايتادى).
- ۇلكەندەردىڭ الدىنان كەسىپ وتۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- قۇستاردى اتۋعا بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ساباقتان كەشىگۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ەسىكتى كەرۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
- ۇيگە جۇگىرىپ كىرۋگە بولادى – بالالاردىڭ جاۋابى.
«ادامدار ءبىر - بىرىنە قايىرىمدىلىق، مەيىرىمدىلىك تانىتۋ ارقىلى جاقسىلىق جاسايدى».
بالالار ءسوزى (بىرگە ايتادى).
جاقسىلىقتان ۇيرەنىپ، بولامىز ءبىز جاقسى ادام.
جاماندىقتان جيرەنىپ، ۇلگى الامىز جاقسىدان.
ءمۇعالىم: جارقىراعان كۇندەي مەيىرىمدى، جان شۋاقتى، كوڭىلدەرىڭ اق، ادامعا تەك جاقسىلىق جاساي بىلەتىن ادامگەرشىلىگى مول ازامات بولىڭدار. الداعى ۋاقىتتان باستاپ جامان ادەت پەن قىلىقتاردان تازارىپ، جانى تازا، كوڭىلى اق، رۋحاني سەزىمدەرگە باي ادام بولىڭدار.
ءۇي جۇمىسى: ولەڭدى وقۋ.
قورىتىندى:
جاقىندى، دوستى ايالا
قاناتىڭ سوندا تالمايدى.
بارىڭدى جۇرتتان اياما.
جاقسىلىق جاساۋ ارقىلى.
You Might Also Like
-
بۇل وقۋ قىزمەتى ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەردى پايدالانا وتىرىپ، بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ ولاردىڭ جاڭا دىبىس پەن ءارىپتى ەستە اقتاۋلارىنا كومەكتەسەدى.
