InfoHub Logo

جاۋتىكوۆ ورىنبەك احمەتبەك ۇلى (1911-1989) - عالىم، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىمي جانە تەحنيكا قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى.

قاراعاندى وبلىسى اقتوعاي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.

1920-1930 جىلدارى اۋىلدىق مەكتەپتە، كەيىننەن قارقارالى قالاسىنداعى مەكتەپتە وقىعان. 1934 جىلى قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ (اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى) فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن ۇزدىك ءبىتىرىپ، لەنينگراد مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (سانكت-پەتەربور مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى) اسپيرانتۋراسىن تامامداعان. 1934-1951 جىلدار ارالىعىندا قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا اسسيسەنت، اعا وقىتۋشى، دوسەنت، دەكان، ديرەكتوردىڭ عىلىمي جۇمىستار جونىندەگى ورىنباسارى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى بولعان. 1945 جىلى قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىندا ماتەماتيكا جانە مەحانيكا سەكتورى اشىلىپ، كەيىننەن ماتەماتيكا جانە مەحانيكا ينستيتۋتى قۇرىلعان. 

و.جاۋتىكوۆ 1945-1965 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ ماتەماتيكا جانە مەحانيكا سەكتورىندا اعا عىلىمي قىزمەتكەر، سەكتور مەڭگەرۋشىسى، 1965-1969 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ ماتەماتيكا جانە مەحانيكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، زەرتحانا مەڭگەرۋشىسى، 1969-1989 جىلدار ارالىعىندا قازاقستان عىلىم اكادەمياسى پرەزيديۋمىنىڭ مۇشەسى، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارى بولىمشەسىنىڭ اكادەميك-حاتشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1985-1989 جىلدارى قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ ماتەماتيكا جانە مەحانيكا ينستيتۋتىندا زەرتحانا مەڭگەرۋشىسى بولعان. 

نەگىزگى عىلىمي ەڭبەكتەرى قوزعالىستىڭ ورنىقتىلىق تەورياسىنا، ماتەماتيكا، فيزيكا تەڭدەۋلەرىنە، ديففەرەنسيالدىق تەڭدەۋلەردىڭ شەكسىز جۇيەلەرىنە، تەوريالىق جانە قولدانبالى مەحانيكاعا، ماتەماتيكا تاريحى مەن ونىڭ مەتودولوگياسىنا ارنالعان. 

و.جاۋتىكوۆ - رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. بۇل مەكتەپ ءقازىر ورىنبەك جاۋتىكوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالادى. ول رەسپۋبليكامىزدا ماتەماتيك عالىمداردى دايىنداۋدا جانە ماتەماتيكانى ناسيحاتتاۋدا كوپ ەڭبەك ءسىڭىرىپ، وتاندىق ماتەماتيكتەر مەكتەبىن قالىپتاستىردى. 1958 جىلى اكادەميك و.جاۋتىكوۆ العاش رەت قازاق تىلىندە ماتەماتيكالىق تالداۋ تۋرالى وقۋلىعىن شىعارعان. ول 200 دەن استام عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ، عىلىمي-تانىمدىق كىتاپتاردىڭ، مەتوديكالىق جۇمىستاردىڭ، كوپتەگەن وقۋلىقتاردىڭ اۆتورى. بەلگىلى عالىمدار ا.لياپۋنوۆتىڭ، س.كوۆاليەۆسكييدىڭ، ن.لوباچيەۆسكييدىڭ، س.سوبوليەۆتىڭ، م.لاۆرەنتيەۆتىڭ، ك.پەرسيدسكييدىڭ، ق.ساتپايەۆتىڭ، تاعى باسقالاردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق قىزمەتتەرى تۋرالى زەرتتەۋلەرىن عىلىمي-تانىمدىق كىتاپتارى مەن ماقالالارىندا جاريالاعان. 

اكادەميك و.جاۋتىكوۆ كەڭەس وداعى مەن شەتەلدەردە وتكەن وسى زامانداعى ماتەماتيكا جانە مەحانيكا پروبلەمالارىنا ارنالعان كوپتەگەن سەزدەر، كونگرەستەر مەن كونفەرەنسيالارعا، سيمپوزيۋمدارعا قاتىسقان. 

ورىنبەك احمەتبەك ۇلى الماتى قالاسىندا وقۋشىلاردىڭ كىشى عىلىمدار اكادەمياسىن ۇيىمداستىرىپ، اكادەميانىڭ كوپ جىلدار بويى قۇرمەتتى پرەزيدەنتى بولدى. 

و.جاۋتىكوۆ ماتەماتيكا عىلىمىن دامىتۋعا جانە فيزيكا-ماتەماتيكا بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋدە زور ۇلەس قوسىپ، عىلىمي-پەداگوگيكالىق كادرلاردى دايارلاعانى ءۇشىن وكتيابر ريەۆوليۋسياسى، 2 رەت «قۇرمەت بەلگىسى» وردەندەرىمەن، كوپتەگەن مەدالدارمەن، قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ قۇرمەت گراموتالارىمەن ماراپاتتالعان. 

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىمي جانە تەحنيكا قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اكادەميك-عالىم ورىنبەك جاۋتىكوۆ 16 مامىر كۇنى 1989 جىلى قايتىس بولدى. 

قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن اكادەميك-عالىم و.جاۋتىكوۆتى ماڭگى ەستە ساقتاۋ ماقساتىندا الماتى قالاسىنداعى رەسپۋبليكالىق فيزيكا-ماتەماتيكا مەكتەبى مەن قارقارالى قالاسىنداعى №1 ورتا مەكتەبىنە ەسىمى بەرىلگەن. 

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇزدىك وقىعان ستۋدەنتتەرگە ارنالىپ و.جاۋتىكوۆ اتىنداعى ستيپەنديا تاعايىندالعان. الماتى قالاسىندا عالىم و.جاۋتىكوۆ تۇرعان ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا مەموريالدىق تاقتا ورناتىلعان. 

---