«جازعىتۇرى» اباي قۇنانباي ۇلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «جازعىتۇرى». اباي قۇنانباي ۇلى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: ولەڭدى وقىپ، اقىننىڭ تابيعاتتى، اۋىل ءومىرىن بەينەلەۋدەگى ەرەكشەلىگىن سەزىنۋگە جانە ليريكا تۋرالى العاشقى قاراپايىم تۇسىنىكتەر الۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.
دامىتۋشىلىق: قايتالاۋ ارقىلى ەسكە ءتۇسىرۋ، بىلەتىندەرىن سانادا جاڭعىرتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن، وي ورىستەرىن، سوزدىك قورلارىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: ومىرمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى اسەمدىكتى كورە جانە ەستي بىلۋگە، كورگەنى مەن ەستىگەنىن كوركەمدەپ ايتا ءبىلۋ ارقىلى تابيعاتتى سۇيۋگە، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ساباق ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وقۋ، ىزدەنۋ، توپپەن جۇمىس، ويىن، كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوكتەم تابيعاتى بەينەلەنگەن ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەت، اقىن پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
جايناعان گۇلدەردىڭ،
باقتاعى جەمىستىڭ،
شىرىنىن، ءنارىن دە –
ءبارىن دە، ءبارىن دە
ۇناتام -
ويتكەنى ول وتان -
ۇلى وتان!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
وتكەن تاراۋ بويىنشا بىلىمدەرىن تياناقتاۋ، تەكسەرۋ.
شيراتۋ سۇراقتارى:
1. م. ماقاتايەۆتىڭ ولەڭى قالاي اتالادى؟
2. ماقالدى جالعاستىر. قىستىڭ قامىن جاز ويلا......
3. سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتتا تىرشىلىك ەتەتىن اڭ.
4. بوزتورعاي ۇياسىن قايدا سالادى؟
5. گەولوگ دەگەن كىم؟
6. دالانىڭ ءسانى قانداي قۇس؟
7. يت تۋرالى جازىلعان ءماتىن قالاي اتالادى؟
8. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي دەگەن تىركەستىڭ ماعىناسىن قالاي؟
9. قىس ايلارىن اتا.
10. ولەڭدى جالعاستىر. اپپاق قاردى ومبىلاپ....... كىمنىڭ ولەڭى، اتاۋى؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
- جىل مەزگىلدەرىن اتاڭدارشى.
- جىل مەزگىلدەرىنە ارناپ ولەڭ جازعان اقىنداردى اتاڭدارشى؟
-
تاپسىرما. مەن باستايىن، سەندەر اياقتاڭدار...
1.«0ي، بالالار، بالالار!...» (جىلى – جىلى جەل سوقتى،
جىلعالاردان سۋ اقتى.
قاڭقۋ - قاڭقۋ قاز كەپتى،
جەر قارايدى جاز كەپتى)
2.«اق كيىمدى دەنەلى اق ساقالدى...»
3. كوتەرىلسە اسپانداي
كوكتە سۇرشا بۇلت كوشىپ......
4. شىتىنايدى تىستا اياز.....
5. قۇلاق كۇيىن وڭ بۇراپ.... (اۆتورلارىن سۇراۋ)
- ءيا، بالالار، سەندەردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىڭە مەن ءارى قىزىعىپ، ءارى قۋانىپ تۇرمىن. قىس كەزىندە سەندەر تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ «قىس» ولەڭىن وقىعاندا:
«اپپاق قاردان ومبىلاپ،
كوكتەم ىزدەپ كەلەم مەن» - دەپ، ىزدەگەن كوكتەمىنە دە جەتتىك. بۇگىن ءبىز اباي اتامىزدىڭ «جازعىتۇرى» ولەڭىمەن تانىسامىز.
ءمۇعالىم: اباي اتامىز بار مەزگىلگە دە ولەڭ جازعان. (قىسقاشا ءومىرى جايلى ۇعىم بەرۋ، تۋعان جەرىن كارتادان كورسەتۋ.)
2. ماعىنانى تانۋ.
• وقۋلىقپەن جۇمىس.
ولەڭدى ءتۇسىنىپ، ىشتەي وقۋ، كەزەك وقۋ، مانەرلەپ وقۋ.
• سوزدىك جۇمىس.
ماساتىداي قۇلپىرار – كىلەمدەي تۇرلەنەر
انتالاسا – توپتالا، ۇيىرىلە
مازاتسىپ – راقاتتانۋ، ماسايراۋ.
3. ولەڭگە تالداۋ جاساۋ.
تاقتادا «ولەڭدى وقىعان كەزدە كوكتەم تابيعاتىنان قۇلاعىڭا قانداي داۋىستار ەستىلەدى؟» دەگەن سويلەم جازىلىپ تۇرادى.
- كىتاپتان ىزدەپ، ءتۇرتىپ الىپ جازۋ، وقىپ بەرۋ (مىسالى، بوزداعان تۇيە، قوراداعى مال داۋىسىنىڭ شۋى، دۋىلداعان قۇستار مەن كوبەلەكتەر، سىبدىر قاققان سۋ، بالالاردىڭ شۋى، ولەڭ، جىر، قاز بەن اققۋلاردىڭ قيقۋى).
- كوكتەمگى تابيعاتتا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
- وسى داۋىستار قالاعا ءتان بە، الدە اۋىلعا ءتان بە؟ اقىن قاي جەردىڭ كوكتەمىن سۋرەتتەگەن؟ (دالەلدەۋ).
- ولەڭدە كۇن كوزىن اقىن نەگە ۇقساتادى؟ (ءۇزىندى وقۋ، ياعني كۇندى اتا - انا مەيىرىمىمەن تەڭەستىرەدى).
- ال، بالالار، ولەڭدە كوكتەمدى كورىپ تۇرعان اقىننىڭ كوڭىل كۇيى قانداي؟ (دالەلدەۋ، ۇزىندىلەر وقۋ).
- ولەڭدە قانداي قۇستار اتالعان؟
- جىل قۇستارىن اتاڭدارشى.
4. داپتەرمەن جۇمىس.
ەندى بارلىعىمىز دالاعا كوز جىبەرىپ، اقىن جىرلاعان كوكتەمنىڭ ءوز جەرىمىزبەن ۇقساستىعىن، ايىرماشىلىعىن جازامىز.
(بۇل - وقۋشىنىڭ زەرتتەۋ جۇمىسى)
مىسالى:
اباي كوكتەمى ءبىزدىڭ اۋىل (قالا) كوكتەمى
قىستىڭ سىزى جوق. ءتۇن سالقىن...
جەر بەتى قۇلپىرعان كوك شىعىپ، اينالا جاپ - جاسىل.
…………………….. …………………………………..
وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارى تەكسەرىلەدى، وقىتىلادى. جۇمىس قورىتىندىلانادى.
5. سەرگىتۋ.
- بالالار، مىنا جاڭىلتپاشتى وقىپ، جاتقا تەز ايتامىز. ءشوپ ءسوزىنىڭ ورنىندا قاي ءسوز تۇر؟ قانداي ءشوپتىڭ اتى اتالعان؟ (جاڭىلتپاش تاقتاعا، پلاكاتقا جازىلعان)
جاڭىلتپاش
كوك شىقتى،
كوكتەپ شىقتى.
كوكتەم شىقتى،
كوكپەك شىقتى. ز. مۋفتيبەكوۆا.
- ءوز جەرلەرىڭدە وسەتىن قانداي شوپتەردىڭ اتىن بىلەسىڭدەر؟
- كەلەسى جاڭىلتپاشتى وقى، جاتقا تەز ايتىپ كور. قاي زاتتىڭ ءتۇسى اۋىستىرىلىپ ايتىلىپ تۇر دەپ ويلايسىڭ؟
كوكپەڭبەك كوكتەم شىقتى.
كوك كوكتەپ شىقتى.
كوكپەڭبەك كوكپەك شىقتى.
كوك تە كوك، كوكتەم دە كوك.
ز. مۋفتيبەكوۆا.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1 - توپقا: تاپسىرما:
- بەرىلگەن سويلەمدى وقىڭدار. بۇل كوكتەم كۇنىنىڭ قاي مەزگىلى؟ (تاڭعى، كەشكى، كۇندىزگى). دالەلدەڭدەر.
كوكتەگى كوكتەم كۇنىنىڭ كۇلىمدەگەن كوزىنىڭ كىرپىكتەرى كوكجيەكتەپ كورىندى. (تاڭعى مەزگىلگە تاعى نە ايتۋعا بولادى؟)
2 - توپقا: كوكتەم كورىنىسىن سۋرەتتەۋ.
ادام تىكتەپ كورە الماس كۇننىڭ كوزىن،
ءسۇيىپ، جانىپ تۇرادى جان لەبىزىن.
قىزىل اراي، سارى التىن شاتىرىنا
كۇننىڭ كەشكە كىرگەنىن كوردى كوزىم.
- قانداي تاماشا سۋرەت!
- بالالار، اباي اتالارىڭ كوكتەمدى سوزبەن قالاي سۋرەتتەگەن.
ال سەندەر كوكتەمدى سان الۋان بوياۋ تىلىمەن سۋرەتتەي الار ما ەدىڭدەر؟
(توپ مۇشەلەرى بىرىگىپ سالادى.)
3 - توپقا. كوكتەم تۋرالى 5 جولدى ولەڭ.
زات ەسىم: كوكتەم.
ەتىستىك: اعادى، شۋلايدى.
سىن ەسىم: ماساتىداي، جىلى، اتا - اناداي.
سويلەم: جەردىڭ ءجۇزى ماساتىداي قۇلپىرادى.
سينونيم: جازعىتۇرى.
ءۇ. قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
«اڭگىمەلەۋ كەستەسى» ارقىلى.
• ولەڭ تاقىرىبى: جازعىتۇرى
• ولەڭ اۆتورى: اباي قۇنانبايەۆ
• ول كىم؟ ۇلى اقىن، سازگەر، اۋدارماشى، قارا ءسوزدىڭ شەبەرى.
• تۋعان جەرى: سەمەي
• ولەڭ نە تۋرالى؟: كوكتەمگى تابيعاتتاعى وزگەرىستەر تۋرالى.
• ولەڭ قاي مەزگىلدە جازىلعان؟ ەرتەرەكتە.
• ولەڭدى وقۋ ارقىلى نە ۇيرەندىڭ؟ ادام دا، جانۋار دا بار تىرشىلىك يەسى
كوكتەمدى قۋانىشپەن قارسى الاتىنىن ۇقتىم.
ءۇى. ۇيگە: ولەڭدى جاتتاۋ. جىل مەزگىلىنە بايلانىستى ولەڭ جازۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: ولەڭدى وقىپ، اقىننىڭ تابيعاتتى، اۋىل ءومىرىن بەينەلەۋدەگى ەرەكشەلىگىن سەزىنۋگە جانە ليريكا تۋرالى العاشقى قاراپايىم تۇسىنىكتەر الۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.
دامىتۋشىلىق: قايتالاۋ ارقىلى ەسكە ءتۇسىرۋ، بىلەتىندەرىن سانادا جاڭعىرتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن، وي ورىستەرىن، سوزدىك قورلارىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: ومىرمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى اسەمدىكتى كورە جانە ەستي بىلۋگە، كورگەنى مەن ەستىگەنىن كوركەمدەپ ايتا ءبىلۋ ارقىلى تابيعاتتى سۇيۋگە، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباق ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ساباق ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، وقۋ، ىزدەنۋ، توپپەن جۇمىس، ويىن، كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كوكتەم تابيعاتى بەينەلەنگەن ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەت، اقىن پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
جايناعان گۇلدەردىڭ،
باقتاعى جەمىستىڭ،
شىرىنىن، ءنارىن دە –
ءبارىن دە، ءبارىن دە
ۇناتام -
ويتكەنى ول وتان -
ۇلى وتان!
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
وتكەن تاراۋ بويىنشا بىلىمدەرىن تياناقتاۋ، تەكسەرۋ.
شيراتۋ سۇراقتارى:
1. م. ماقاتايەۆتىڭ ولەڭى قالاي اتالادى؟
2. ماقالدى جالعاستىر. قىستىڭ قامىن جاز ويلا......
3. سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتتا تىرشىلىك ەتەتىن اڭ.
4. بوزتورعاي ۇياسىن قايدا سالادى؟
5. گەولوگ دەگەن كىم؟
6. دالانىڭ ءسانى قانداي قۇس؟
7. يت تۋرالى جازىلعان ءماتىن قالاي اتالادى؟
8. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي دەگەن تىركەستىڭ ماعىناسىن قالاي؟
9. قىس ايلارىن اتا.
10. ولەڭدى جالعاستىر. اپپاق قاردى ومبىلاپ....... كىمنىڭ ولەڭى، اتاۋى؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
- جىل مەزگىلدەرىن اتاڭدارشى.
- جىل مەزگىلدەرىنە ارناپ ولەڭ جازعان اقىنداردى اتاڭدارشى؟
-
تاپسىرما. مەن باستايىن، سەندەر اياقتاڭدار...
1.«0ي، بالالار، بالالار!...» (جىلى – جىلى جەل سوقتى،
جىلعالاردان سۋ اقتى.
قاڭقۋ - قاڭقۋ قاز كەپتى،
جەر قارايدى جاز كەپتى)
2.«اق كيىمدى دەنەلى اق ساقالدى...»
3. كوتەرىلسە اسپانداي
كوكتە سۇرشا بۇلت كوشىپ......
4. شىتىنايدى تىستا اياز.....
5. قۇلاق كۇيىن وڭ بۇراپ.... (اۆتورلارىن سۇراۋ)
- ءيا، بالالار، سەندەردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىڭە مەن ءارى قىزىعىپ، ءارى قۋانىپ تۇرمىن. قىس كەزىندە سەندەر تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ «قىس» ولەڭىن وقىعاندا:
«اپپاق قاردان ومبىلاپ،
كوكتەم ىزدەپ كەلەم مەن» - دەپ، ىزدەگەن كوكتەمىنە دە جەتتىك. بۇگىن ءبىز اباي اتامىزدىڭ «جازعىتۇرى» ولەڭىمەن تانىسامىز.
ءمۇعالىم: اباي اتامىز بار مەزگىلگە دە ولەڭ جازعان. (قىسقاشا ءومىرى جايلى ۇعىم بەرۋ، تۋعان جەرىن كارتادان كورسەتۋ.)
2. ماعىنانى تانۋ.
• وقۋلىقپەن جۇمىس.
ولەڭدى ءتۇسىنىپ، ىشتەي وقۋ، كەزەك وقۋ، مانەرلەپ وقۋ.
• سوزدىك جۇمىس.
ماساتىداي قۇلپىرار – كىلەمدەي تۇرلەنەر
انتالاسا – توپتالا، ۇيىرىلە
مازاتسىپ – راقاتتانۋ، ماسايراۋ.
3. ولەڭگە تالداۋ جاساۋ.
تاقتادا «ولەڭدى وقىعان كەزدە كوكتەم تابيعاتىنان قۇلاعىڭا قانداي داۋىستار ەستىلەدى؟» دەگەن سويلەم جازىلىپ تۇرادى.
- كىتاپتان ىزدەپ، ءتۇرتىپ الىپ جازۋ، وقىپ بەرۋ (مىسالى، بوزداعان تۇيە، قوراداعى مال داۋىسىنىڭ شۋى، دۋىلداعان قۇستار مەن كوبەلەكتەر، سىبدىر قاققان سۋ، بالالاردىڭ شۋى، ولەڭ، جىر، قاز بەن اققۋلاردىڭ قيقۋى).
- كوكتەمگى تابيعاتتا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
- وسى داۋىستار قالاعا ءتان بە، الدە اۋىلعا ءتان بە؟ اقىن قاي جەردىڭ كوكتەمىن سۋرەتتەگەن؟ (دالەلدەۋ).
- ولەڭدە كۇن كوزىن اقىن نەگە ۇقساتادى؟ (ءۇزىندى وقۋ، ياعني كۇندى اتا - انا مەيىرىمىمەن تەڭەستىرەدى).
- ال، بالالار، ولەڭدە كوكتەمدى كورىپ تۇرعان اقىننىڭ كوڭىل كۇيى قانداي؟ (دالەلدەۋ، ۇزىندىلەر وقۋ).
- ولەڭدە قانداي قۇستار اتالعان؟
- جىل قۇستارىن اتاڭدارشى.
4. داپتەرمەن جۇمىس.
ەندى بارلىعىمىز دالاعا كوز جىبەرىپ، اقىن جىرلاعان كوكتەمنىڭ ءوز جەرىمىزبەن ۇقساستىعىن، ايىرماشىلىعىن جازامىز.
(بۇل - وقۋشىنىڭ زەرتتەۋ جۇمىسى)
مىسالى:
اباي كوكتەمى ءبىزدىڭ اۋىل (قالا) كوكتەمى
قىستىڭ سىزى جوق. ءتۇن سالقىن...
جەر بەتى قۇلپىرعان كوك شىعىپ، اينالا جاپ - جاسىل.
…………………….. …………………………………..
وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارى تەكسەرىلەدى، وقىتىلادى. جۇمىس قورىتىندىلانادى.
5. سەرگىتۋ.
- بالالار، مىنا جاڭىلتپاشتى وقىپ، جاتقا تەز ايتامىز. ءشوپ ءسوزىنىڭ ورنىندا قاي ءسوز تۇر؟ قانداي ءشوپتىڭ اتى اتالعان؟ (جاڭىلتپاش تاقتاعا، پلاكاتقا جازىلعان)
جاڭىلتپاش
كوك شىقتى،
كوكتەپ شىقتى.
كوكتەم شىقتى،
كوكپەك شىقتى. ز. مۋفتيبەكوۆا.
- ءوز جەرلەرىڭدە وسەتىن قانداي شوپتەردىڭ اتىن بىلەسىڭدەر؟
- كەلەسى جاڭىلتپاشتى وقى، جاتقا تەز ايتىپ كور. قاي زاتتىڭ ءتۇسى اۋىستىرىلىپ ايتىلىپ تۇر دەپ ويلايسىڭ؟
كوكپەڭبەك كوكتەم شىقتى.
كوك كوكتەپ شىقتى.
كوكپەڭبەك كوكپەك شىقتى.
كوك تە كوك، كوكتەم دە كوك.
ز. مۋفتيبەكوۆا.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1 - توپقا: تاپسىرما:
- بەرىلگەن سويلەمدى وقىڭدار. بۇل كوكتەم كۇنىنىڭ قاي مەزگىلى؟ (تاڭعى، كەشكى، كۇندىزگى). دالەلدەڭدەر.
كوكتەگى كوكتەم كۇنىنىڭ كۇلىمدەگەن كوزىنىڭ كىرپىكتەرى كوكجيەكتەپ كورىندى. (تاڭعى مەزگىلگە تاعى نە ايتۋعا بولادى؟)
2 - توپقا: كوكتەم كورىنىسىن سۋرەتتەۋ.
ادام تىكتەپ كورە الماس كۇننىڭ كوزىن،
ءسۇيىپ، جانىپ تۇرادى جان لەبىزىن.
قىزىل اراي، سارى التىن شاتىرىنا
كۇننىڭ كەشكە كىرگەنىن كوردى كوزىم.
- قانداي تاماشا سۋرەت!
- بالالار، اباي اتالارىڭ كوكتەمدى سوزبەن قالاي سۋرەتتەگەن.
ال سەندەر كوكتەمدى سان الۋان بوياۋ تىلىمەن سۋرەتتەي الار ما ەدىڭدەر؟
(توپ مۇشەلەرى بىرىگىپ سالادى.)
3 - توپقا. كوكتەم تۋرالى 5 جولدى ولەڭ.
زات ەسىم: كوكتەم.
ەتىستىك: اعادى، شۋلايدى.
سىن ەسىم: ماساتىداي، جىلى، اتا - اناداي.
سويلەم: جەردىڭ ءجۇزى ماساتىداي قۇلپىرادى.
سينونيم: جازعىتۇرى.
ءۇ. قورىتىندىلاۋ، باعالاۋ.
«اڭگىمەلەۋ كەستەسى» ارقىلى.
• ولەڭ تاقىرىبى: جازعىتۇرى
• ولەڭ اۆتورى: اباي قۇنانبايەۆ
• ول كىم؟ ۇلى اقىن، سازگەر، اۋدارماشى، قارا ءسوزدىڭ شەبەرى.
• تۋعان جەرى: سەمەي
• ولەڭ نە تۋرالى؟: كوكتەمگى تابيعاتتاعى وزگەرىستەر تۋرالى.
• ولەڭ قاي مەزگىلدە جازىلعان؟ ەرتەرەكتە.
• ولەڭدى وقۋ ارقىلى نە ۇيرەندىڭ؟ ادام دا، جانۋار دا بار تىرشىلىك يەسى
كوكتەمدى قۋانىشپەن قارسى الاتىنىن ۇقتىم.
ءۇى. ۇيگە: ولەڭدى جاتتاۋ. جىل مەزگىلىنە بايلانىستى ولەڭ جازۋ
You Might Also Like
-
ورىس تىلىنەن ساباق جوسپارىنىڭ ءتىزىمى:1. رازنوسكلونياەمىە يمەنا سۋششەستۆيتەلنىە (10 كلاسس)2. ۋپوترەبلەنيە مەستويمەنيي ۆ رەچي. (10 كلاسس)3. تۆوريتەلنىي پادەج ءيمون سۋششەستۆيتەلنىح (5 كلاسس)
