جىلى جۇرەك – جاقسى تىلەك
ءوزىن - ءوزى تانۋ 4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلى جۇرەك – جاقسى تىلەك
ماقساتى: بالالاردىڭ «مەيىرىمدىلىك»، «قايىرىمدىلىق» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ؛
مىندەتتەرى:
- جاقسى تىلەك، ىزەتتىلىك، ىزگىلىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
- قايىرىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە، قايىرىمدىلىققا تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىكتەرى: پروەكتور ارقىلى پرەزەنتاسيالار، داپتەر، وقۋلىق، گلوبۋس، كوگەرشىندەر، گۇلدەر مەن كۇن سۋرەتتەرى.
شاتتىق شەڭبەرى
ءمۇعالىم بالالارعا شەڭبەر اينالاسىندا جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرۋدى ۇسىنادى:
- بالالار، ءبارىمىز ورتاعا شىعىپ، «شاتتىق شەڭبەرىن» قۇرايىق. ءاربىرىمىز قاسىمىزدا تۇرعان دوسىمىزدىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن ىزگى سوزدەرمەن، كوتەرىڭكى كوڭىلمەن، كۇلىمدەگەن كوزبەن، جىميعان ەزۋمەن جەتكىزەيىك:
- سەن ناعىز دوسسىڭ؛ سەن ەڭ ادەمى قىزسىڭ؛ سەن وتە مەيىرىمدىسىڭ؛ سەن وتە ۇقىپتىقسىڭ؛ سەن ەڭبەكقورسىڭ ت. ب. وسىنداي سوزدەردى وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە كەزەكپەن ايتىپ شىعادى.
- جارايسىڭدار، بالالار! ءار ءبىرىڭنىڭ دوستارىڭا دەگەن جىلى لەبىزدەرىڭدى ەستىپ، قاتتى قۋانىپ تۇرمىن.
تىنىشتىق ءساتى
وقۋشىلارعا ءوز جۇرەكتەرىنىڭ جىلۋلىعىن سەزىندىرۋ ماقساتىندا تىنىشتىق ءساتى ۇيىمداستىرىلادى. ءمۇعالىم ونى ورىنداۋ جولىن ايتىپ وتەدى.
- ءارقايسىسىمىز وڭ قولىمىزبەن جۇرەگىمىزدى ۇستاپ كورەيىك. ءوز جۇرەگىمىزدىڭ جىلىلىعىن سەزىنىپ، جۇرەك جىلۋىمىزدى ادامدارعا، اينالامىزعا جەتكىزۋ ءۇشىن ىشتەي جاقسى تىلەكتەر تىلەيىك.
ريزاشىلىق ءانى ورىندالادى.
وقۋلىقپەن جۇمىس. اڭگىمەلەۋ
ادامنىڭ مەيىرىمدىلىگى ونىڭ جىلى جۇرەگى مەن جاقسى ويلارىنان تانىلاتىندىعىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا اڭگىمەلەۋ جۇمىسى ۇيىمداستىرىلادى.
ءمۇعالىم اڭگىمەلەپ بەرەدى.
تۇرىك جازۋشىسى ەنگىن كوسەوعلۇ
اۋدارعان ساۋلە دوعاي قىزى
نەشە مەن ايشا
بار ەكەن دە جوق ەكەن. ەرتەدە ءبىر پاتشانىڭ نەشە، ايشا ەسىمدى قىزدارى بولىپتى. پاتشا قىزدارىن جاقسى كورىپ، قولىنان كەلگەنشە ولاردىڭ ءبىر دەگەنىن ەكى ەتپەيدى ەكەن. نەشە مەن ايشا وسە كەلە مىنەزدەرى وزگەرە باستاپتى. نەشە قانشالىقتى كوڭىلدى بولسا، ايشا سونشالىقتى كوڭىلسىز بولىپتى. ءار نارسەنى، وزىنە دەرت ەتىپ جىلاپ: «مەنى ەشكىم جاقسى كورمەيدى. بارلىعىڭىز نەشەنى جاقسى كورەسىزدەر» دەپ مۇڭىن شاعادى ەكەن. پاتشا ايشانىڭ بۇل مىنەزىنەن ايىرىلۋ ءۇشىن، جان - جاقتى اقىلدى ادامداردى شاقىرىپ اقىل سۇراپتى. ءبىراق ايشانى ەشكىم كۇلدىرە الماپتى. سوڭىندا پاتشا سارايداعىلارعا: «بۇدان بۇلاي ايشا مەن نەشەگە بىردەي قارايتىن بولىڭدار» دەپ ءامىر بەرىپتى. پاتشانىڭ بۇل بۇيرىعىنا كىم قارسى كەلسىن؟ سارايداعىلاردىڭ ءبارى پاتشانىڭ ايتقانىن ورىنداپتى. ءبىراق بۇل ايشانى باقىتتى ەتىپ، از بولسا دا كۇلدىرە الماپتى.
ءبىر كۇنى ءبىلىمدى ءبىر ادام سارايعا قوناققا كەلىپتى. پاتشانىڭ قايعىلى ءتۇرىن كورىپ، سەبەبىن سۇراپتى. پاتشا: «ە... سۇراما. كۇلمەيتىن ءبىر قىزىم بار. دەرتىن ەشكىم بىلمەيدى». ساياحاتشى: «پاتشام، رۇقسات ەتسەڭىز، ءبىر اي سارايىڭىزعا قوناق بولايىن. مۇمكىن قىزىڭىزدىڭ كوڭىلسىز بولۋىنىڭ سەبەبىن تابارمىن».
پاتشا قۋانىپتى. سول كۇننەن باستاپ ساياحاتشى نەشە مەن ايشانى جاسىرىن اڭدي باستاپتى. قاراسا، ەكەۋى دە جاتپاي تۇرىپ، جاستىقتارىنىڭ استىنان ءبىر داپتەر شىعارىپ، ءبىر نارسەلەر جازىپ، تاڭەرتەڭ جازعاندارىن وقىپ تۇرادى ەكەن. ساياحاتشى ءبىر ءتۇنى نەشە مەن ايشا ۇيىقتاعاننان كەيىن داپتەرلەرىن الىپ وقىپتى. نەشە وزىنە جاساعان جاقسىلىقتاردى جازسا، ايشا وزىنە جاسالعان ادىلەتسىزدىكتەردى جازىپتى.
ەرتەڭىنە ساياحاتشى نەشەدەن رۇقسات سۇراپ الىپ، داپتەرىن ايشانىڭ جاستىعىنىڭ استىنا قويىپتى. تاڭ اتىسىمەن ايشا جاستىقتىڭ استىنان داپتەردى الىپ وقىپتى. سارايداعىلار ەكەۋىنە دە بىردەي قاراعاندىقتان ايشا جازىلعانداردى جاتىرقاماپتى. وزىنە جاسالعان جاقسىلىقتاردى ەسىنە تۇسىرىسىمەن ءجۇزى كۇلىپ، قۋانعاننان ءان سالا باستاپتى.
پاتشا ايشانىڭ ءان سالعانىن ەستىپ، ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەپتى. بىردەن ساياحاتشىنى شاقىرىپ قالاي جۇزەگە اسىرعانىن سۇراپتى. ساياتشى: «پاتشام - دەپتى،- ءومىر - اينا سياقتى. ونىڭ جاقسى جاقتارىن ويلاساق، بىزگە ادەمى كورىنەر. ايشا، ءومىرىنىڭ جامان جاقتارىن ويلاعانى ءۇشىن باقىتسىز بولعان». پاتشا ايشانى شاقىرتىپ، وعان بۇدان كەيىن داپتەرىنە تەك جاقسى جاقتارىن جازۋىن، جاماندىقتارىن ۇمىتۋىنا اقىل - كەڭەس بەرىپتى.
سول كۇننەن باستاپ ايشا دا نەشە سياقتى مەيىرىمدى، باقىتتى بولىپتى.
بالالاردىڭ پىكىرلەرىن ءبىلۋ ءۇشىن سۇراقتار قويىلادى.
1. ايشانىڭ كوڭىلسىز، نەشەنىڭ كوڭىلدى ءجۇرۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟
2. نەشەنىڭ كۇندەلىگىندە قانداي سوزدەر بولدى؟
3. ايشانىڭ كۇندەلىگىندە قانداي سوزدەر بولدى؟
4. «ءومىر - اينا» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
5. سەندەر كىمدەردىڭ جاقسى جاقتارىن ەسكە تۇسىرەسىڭدەر؟
6. سول ساتتە قانداي سەزىمگە بولەنەسىڭدەر؟
دايەكسوز
بالالاردىڭ جاۋاپتارى ءمۇعالىم تاراپىنان دايەكسوزدىڭ تۇسىندىرىلۋىمەن تۇيىندەلەدى.
ءمۇعالىم تاقتاعا «جاقسى ءسوز – جان سەمىرتەر» دەگەن حالىق ماقالىن جازىپ قويادى جانە ونىڭ ءمانىن تۇسىندىرەدى:
- جاقسى وي، جىلى لەبىز، جاقسى تىلەك ادامدى شاتتاندىرادى، قۋانتادى، باقىتتى ەتەدى. اۋىر ءسوز، جاعىمسىز ارەكەتتەر ادامنىڭ كوڭىلىن تۇسىرەدى، مۇڭايتادى، ونى ۋايىمعا سالادى.
وقۋشىلار داپتەرگە جازادى.
سەرگىتۋ ءساتى
بالالاردى بارلىق ۋاقىتتا جاقسى ويلاپ، جاقسى تىلەك ءبىلدىرىپ جۇرۋگە داعدىلاندىرۋ ماقساتىندا سەرگىتۋ ءساتى ۇيىمداستىرىلادى. ءمۇعالىم ونى ورىنداۋ جولىن ايتادى:
- ءبارىمىز ورنىمىزدان تۇرىپ، بارشا ادامزاتقا، اينالامىزعا دەگەن تىلەگىمىزدى ءتۇرلى قيمىلدار جاساي وتىرىپ، كورسەتەيىك.
تىلەك
بەيسەباي كىرىسبايەۆ
شولىركەمەي گۇل تۇرسىن، (سول قولىن جايىپ كورسەتەدى)
جەرىم جايناپ قۇلپىرسىن،(وڭ قولىنجايىپ كورسەتەدى)
نۇرىن سىيلاپ بىزدەرگە، (ەكى قولىن جوعارى كوتەرەدى)
كوكتە ماڭگى كۇن تۇرسىن،(ەكى قولىن ەكى جاققا جايادى)
ورتاق بىزگە تۋىستىق،(ەكى قولىن توبەسىنە كوتەرەدى.)
نۇر سىيلاعان كۇن ىستىق،(قولدارىن جايادى)
ىستىق بىزگە كەڭ ولكە،(وڭ جاققا قارايدى)
ىستىق بىزگە تىنىشتىق. (سولجاققا قارايدى)
جىلى جۇرەك – جاقسى تىلەك. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جىلى جۇرەك – جاقسى تىلەك
ماقساتى: بالالاردىڭ «مەيىرىمدىلىك»، «قايىرىمدىلىق» قۇندىلىقتارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ؛
مىندەتتەرى:
- جاقسى تىلەك، ىزەتتىلىك، ىزگىلىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
- قايىرىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە، قايىرىمدىلىققا تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىكتەرى: پروەكتور ارقىلى پرەزەنتاسيالار، داپتەر، وقۋلىق، گلوبۋس، كوگەرشىندەر، گۇلدەر مەن كۇن سۋرەتتەرى.
شاتتىق شەڭبەرى
ءمۇعالىم بالالارعا شەڭبەر اينالاسىندا جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرۋدى ۇسىنادى:
- بالالار، ءبارىمىز ورتاعا شىعىپ، «شاتتىق شەڭبەرىن» قۇرايىق. ءاربىرىمىز قاسىمىزدا تۇرعان دوسىمىزدىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن ىزگى سوزدەرمەن، كوتەرىڭكى كوڭىلمەن، كۇلىمدەگەن كوزبەن، جىميعان ەزۋمەن جەتكىزەيىك:
- سەن ناعىز دوسسىڭ؛ سەن ەڭ ادەمى قىزسىڭ؛ سەن وتە مەيىرىمدىسىڭ؛ سەن وتە ۇقىپتىقسىڭ؛ سەن ەڭبەكقورسىڭ ت. ب. وسىنداي سوزدەردى وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە كەزەكپەن ايتىپ شىعادى.
- جارايسىڭدار، بالالار! ءار ءبىرىڭنىڭ دوستارىڭا دەگەن جىلى لەبىزدەرىڭدى ەستىپ، قاتتى قۋانىپ تۇرمىن.
تىنىشتىق ءساتى
وقۋشىلارعا ءوز جۇرەكتەرىنىڭ جىلۋلىعىن سەزىندىرۋ ماقساتىندا تىنىشتىق ءساتى ۇيىمداستىرىلادى. ءمۇعالىم ونى ورىنداۋ جولىن ايتىپ وتەدى.
- ءارقايسىسىمىز وڭ قولىمىزبەن جۇرەگىمىزدى ۇستاپ كورەيىك. ءوز جۇرەگىمىزدىڭ جىلىلىعىن سەزىنىپ، جۇرەك جىلۋىمىزدى ادامدارعا، اينالامىزعا جەتكىزۋ ءۇشىن ىشتەي جاقسى تىلەكتەر تىلەيىك.
ريزاشىلىق ءانى ورىندالادى.
وقۋلىقپەن جۇمىس. اڭگىمەلەۋ
ادامنىڭ مەيىرىمدىلىگى ونىڭ جىلى جۇرەگى مەن جاقسى ويلارىنان تانىلاتىندىعىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا اڭگىمەلەۋ جۇمىسى ۇيىمداستىرىلادى.
ءمۇعالىم اڭگىمەلەپ بەرەدى.
تۇرىك جازۋشىسى ەنگىن كوسەوعلۇ
اۋدارعان ساۋلە دوعاي قىزى
نەشە مەن ايشا
بار ەكەن دە جوق ەكەن. ەرتەدە ءبىر پاتشانىڭ نەشە، ايشا ەسىمدى قىزدارى بولىپتى. پاتشا قىزدارىن جاقسى كورىپ، قولىنان كەلگەنشە ولاردىڭ ءبىر دەگەنىن ەكى ەتپەيدى ەكەن. نەشە مەن ايشا وسە كەلە مىنەزدەرى وزگەرە باستاپتى. نەشە قانشالىقتى كوڭىلدى بولسا، ايشا سونشالىقتى كوڭىلسىز بولىپتى. ءار نارسەنى، وزىنە دەرت ەتىپ جىلاپ: «مەنى ەشكىم جاقسى كورمەيدى. بارلىعىڭىز نەشەنى جاقسى كورەسىزدەر» دەپ مۇڭىن شاعادى ەكەن. پاتشا ايشانىڭ بۇل مىنەزىنەن ايىرىلۋ ءۇشىن، جان - جاقتى اقىلدى ادامداردى شاقىرىپ اقىل سۇراپتى. ءبىراق ايشانى ەشكىم كۇلدىرە الماپتى. سوڭىندا پاتشا سارايداعىلارعا: «بۇدان بۇلاي ايشا مەن نەشەگە بىردەي قارايتىن بولىڭدار» دەپ ءامىر بەرىپتى. پاتشانىڭ بۇل بۇيرىعىنا كىم قارسى كەلسىن؟ سارايداعىلاردىڭ ءبارى پاتشانىڭ ايتقانىن ورىنداپتى. ءبىراق بۇل ايشانى باقىتتى ەتىپ، از بولسا دا كۇلدىرە الماپتى.
ءبىر كۇنى ءبىلىمدى ءبىر ادام سارايعا قوناققا كەلىپتى. پاتشانىڭ قايعىلى ءتۇرىن كورىپ، سەبەبىن سۇراپتى. پاتشا: «ە... سۇراما. كۇلمەيتىن ءبىر قىزىم بار. دەرتىن ەشكىم بىلمەيدى». ساياحاتشى: «پاتشام، رۇقسات ەتسەڭىز، ءبىر اي سارايىڭىزعا قوناق بولايىن. مۇمكىن قىزىڭىزدىڭ كوڭىلسىز بولۋىنىڭ سەبەبىن تابارمىن».
پاتشا قۋانىپتى. سول كۇننەن باستاپ ساياحاتشى نەشە مەن ايشانى جاسىرىن اڭدي باستاپتى. قاراسا، ەكەۋى دە جاتپاي تۇرىپ، جاستىقتارىنىڭ استىنان ءبىر داپتەر شىعارىپ، ءبىر نارسەلەر جازىپ، تاڭەرتەڭ جازعاندارىن وقىپ تۇرادى ەكەن. ساياحاتشى ءبىر ءتۇنى نەشە مەن ايشا ۇيىقتاعاننان كەيىن داپتەرلەرىن الىپ وقىپتى. نەشە وزىنە جاساعان جاقسىلىقتاردى جازسا، ايشا وزىنە جاسالعان ادىلەتسىزدىكتەردى جازىپتى.
ەرتەڭىنە ساياحاتشى نەشەدەن رۇقسات سۇراپ الىپ، داپتەرىن ايشانىڭ جاستىعىنىڭ استىنا قويىپتى. تاڭ اتىسىمەن ايشا جاستىقتىڭ استىنان داپتەردى الىپ وقىپتى. سارايداعىلار ەكەۋىنە دە بىردەي قاراعاندىقتان ايشا جازىلعانداردى جاتىرقاماپتى. وزىنە جاسالعان جاقسىلىقتاردى ەسىنە تۇسىرىسىمەن ءجۇزى كۇلىپ، قۋانعاننان ءان سالا باستاپتى.
پاتشا ايشانىڭ ءان سالعانىن ەستىپ، ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەپتى. بىردەن ساياحاتشىنى شاقىرىپ قالاي جۇزەگە اسىرعانىن سۇراپتى. ساياتشى: «پاتشام - دەپتى،- ءومىر - اينا سياقتى. ونىڭ جاقسى جاقتارىن ويلاساق، بىزگە ادەمى كورىنەر. ايشا، ءومىرىنىڭ جامان جاقتارىن ويلاعانى ءۇشىن باقىتسىز بولعان». پاتشا ايشانى شاقىرتىپ، وعان بۇدان كەيىن داپتەرىنە تەك جاقسى جاقتارىن جازۋىن، جاماندىقتارىن ۇمىتۋىنا اقىل - كەڭەس بەرىپتى.
سول كۇننەن باستاپ ايشا دا نەشە سياقتى مەيىرىمدى، باقىتتى بولىپتى.
بالالاردىڭ پىكىرلەرىن ءبىلۋ ءۇشىن سۇراقتار قويىلادى.
1. ايشانىڭ كوڭىلسىز، نەشەنىڭ كوڭىلدى ءجۇرۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟
2. نەشەنىڭ كۇندەلىگىندە قانداي سوزدەر بولدى؟
3. ايشانىڭ كۇندەلىگىندە قانداي سوزدەر بولدى؟
4. «ءومىر - اينا» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
5. سەندەر كىمدەردىڭ جاقسى جاقتارىن ەسكە تۇسىرەسىڭدەر؟
6. سول ساتتە قانداي سەزىمگە بولەنەسىڭدەر؟
دايەكسوز
بالالاردىڭ جاۋاپتارى ءمۇعالىم تاراپىنان دايەكسوزدىڭ تۇسىندىرىلۋىمەن تۇيىندەلەدى.
ءمۇعالىم تاقتاعا «جاقسى ءسوز – جان سەمىرتەر» دەگەن حالىق ماقالىن جازىپ قويادى جانە ونىڭ ءمانىن تۇسىندىرەدى:
- جاقسى وي، جىلى لەبىز، جاقسى تىلەك ادامدى شاتتاندىرادى، قۋانتادى، باقىتتى ەتەدى. اۋىر ءسوز، جاعىمسىز ارەكەتتەر ادامنىڭ كوڭىلىن تۇسىرەدى، مۇڭايتادى، ونى ۋايىمعا سالادى.
وقۋشىلار داپتەرگە جازادى.
سەرگىتۋ ءساتى
بالالاردى بارلىق ۋاقىتتا جاقسى ويلاپ، جاقسى تىلەك ءبىلدىرىپ جۇرۋگە داعدىلاندىرۋ ماقساتىندا سەرگىتۋ ءساتى ۇيىمداستىرىلادى. ءمۇعالىم ونى ورىنداۋ جولىن ايتادى:
- ءبارىمىز ورنىمىزدان تۇرىپ، بارشا ادامزاتقا، اينالامىزعا دەگەن تىلەگىمىزدى ءتۇرلى قيمىلدار جاساي وتىرىپ، كورسەتەيىك.
تىلەك
بەيسەباي كىرىسبايەۆ
شولىركەمەي گۇل تۇرسىن، (سول قولىن جايىپ كورسەتەدى)
جەرىم جايناپ قۇلپىرسىن،(وڭ قولىنجايىپ كورسەتەدى)
نۇرىن سىيلاپ بىزدەرگە، (ەكى قولىن جوعارى كوتەرەدى)
كوكتە ماڭگى كۇن تۇرسىن،(ەكى قولىن ەكى جاققا جايادى)
ورتاق بىزگە تۋىستىق،(ەكى قولىن توبەسىنە كوتەرەدى.)
نۇر سىيلاعان كۇن ىستىق،(قولدارىن جايادى)
ىستىق بىزگە كەڭ ولكە،(وڭ جاققا قارايدى)
ىستىق بىزگە تىنىشتىق. (سولجاققا قارايدى)
جىلى جۇرەك – جاقسى تىلەك. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: بۇلشىق ەتتەر، بۇلشىق ەت تيپتەرى، ولاردىڭ قۇرىلىسى مەن ماڭىزى
