جوو نەلىكتەن شاعىن قالالاردا سالىنبايدى؟
قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر جوعارى ءبىلىم الۋ ءۇشىن كوبىنە باسقا قالالارعا كوشۋگە ءماجبۇر بولادى. بۇل بىرەۋلەر ءۇشىن – ۇلكەن مۇمكىندىك بولسا، كەيبىرەۋلەرگە تاۋسىلماس قيىندىقتار اكەلەدى. ستۋدەنتتەر ءۇشىن كۇردەلى پروبلەمالار - جول ءجۇرۋ، تۇراتىن جەر جانە ازىق-تۇلىكتىڭ قىمباتتىلىعى. الايدا جوو نەگە تەك ءىرى قالالاردا عانا سالىنادى؟ مۇنىڭ سەبەبى نە؟ بۇل تۋرالى vlast.kz-گە سىلتەمە جاساپ، 7kun.kz حابارلايدى.
ستاتيستيكا بويىنشا، قازاقستاندا ۇلكەن قالالاردان تىس ايماقتاردا نەمەسە شاعىن قالالاردا بىردە-بىر جوعارى وقۋ ورنى جوق. جوو كوبىسى الماتى مەن استانادا ورنالاسقان. استانادا ولاردىڭ سانى — 15 بولسا، الماتىدا – 40-قا جۋىق. ال قالعان وقۋ ورىندارى حالىق سانى 100 مىڭنان اساتىن وبلىس ورتالىقتارى مەن يندۋستريالدى قالالاردا سالىنعان. جوو بار ەڭ كىشكەنتاي قالالار – جەتىساي جانە ارقالىق (حالىق سانى 30 مىڭ ادام). دەگەنمەن، ولاردىڭ ءوزى دە قالا قۇرىلىمىمەن تەرەڭ بايلانىستا. مۇنداي جوو-نىڭ ءوزارا قاتىناس مودەلىنىڭ ەۋروپا مەن امەريكاداعى جۇيەدەن ايىرماشىلىعى كوپ. ول جاقتا ۋنيۆەرسيتەتتەر تەك مەگاپوليستەردە عانا ەمەس، شاعىن ەلدىمەكەندەردە دە بار. مىسالى، اقش-تاعى ەڭ بەدەلدى جوو-نىڭ ءبىرى – پرينستون ۋنيۆەرسيتەتى نيۋ-دجەرسي شتاتىنداعى حالىق سانى 14 مىڭنان اسپايتىن پرينستون قالاشىعىندا ورنالاسقان.
«سەبەبى، قازىرگى امەريكاداعى ۋنيۆەرسيتەت مودەلدەرى العاشىندا ەۋروپادا پايدا بولدى. ول جاقتاعى ۋنيۆەرسيتەتتەر كوبىنە موناستىرلەردە سالىندى (وكسفورد، كەمبريدج)، سوندىقتان قالا ورتالىقتارىنان الىستا ورنالاسقان. نەگىزىنەن، جالپى ليبەرال-ونەر ەۋروپانىڭ تاريحي تاجىريبەسىنەن جانە ۋنيۆەرسيتەت ماقساتىن تۇسىنگەندىكتەن قالىپتاستى»،-دەپ اتاپ ءوتتى قازاق-بريتان تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (قبتۋ) بازالىق فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ميحايل اكۋلوۆ.
«جوو-نىڭ يندۋستريالدى ورتالىقتاردا ورنالاسۋى يندۋستريالاندىرۋ جانە سايكەسىنشە ۋرباندالۋعا بايلانىستى بولدى. كەڭەس وداعىندا كوپ ۋنيۆەرسيتەتتەر 1917 جىلدان كەيىن سالىنا باستادى. بۇل اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي قالاعا كوشىپ جاتقان كەزى. ونىمەن قوسا، گۋمانيتارلىق ءتارتىپتىڭ السىزدىگى دە سەبەپ بولدى»،-دەيدى اكۋلوۆ.
«قازاقستاندا قالادان تىس جەرلەردە جوو-نىڭ بولماۋى – تاريحي ەرەكشەلىك. سونىمەن قاتار، كوپ وقۋ ورىندارى ورتالىقتاندىرىلعان وقۋ قالاشىقتارى بولىپ ەمەس، جەكە ۋنيۆەرسيتەت عيماراتتارى بولىپ سالىندى. ولاردا كامپۋس بولمادى. سوندىقتان قالادان تىس جەردە ورنالاسا المادى، سەبەبى وعان قاجەتتى ينفراقۇرىلىم بولمادى»،-دەيدى ارحيتەكتور ەلەنا دارزيمانوۆا.
ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندا مۇنداي ينفراقۇرىلىمعا يە تەك ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى (الماتى)، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى (استانا) جانە ساتپايەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى. ويتكەنى ولاردىڭ ءوز قازاندىقتارى، اسحانالارى، كىر جۋۋ ورىندارى، دۇكەندەرى مەن جاتاقحانالارى بار جانە وسىنىڭ بارلىعى ءبىر تەرريتوريادا جيناقى ورنالاسقان.
بۇل باعىتتا العا جىلجۋ بار دەيدى تاريحشى اكۋلوۆ. «مىسالى، ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتى تەكەلى قالاشىعىنا (30 مىڭ ادام) جاقىن جەردەگى كامپۋس قۇرىلىسى. ءبىراق بۇل باستامانى قازاقستان ەمەس، «اگا حان» قورى سالىپ جاتىر. ولار باسقا دا كەز-كەلگەن قالانى تاڭداۋىنا بولاتىن ەدى. ءبىراق ولار ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وسى لوكاسيانى دامىتۋعا قاجەت ەكەندىگىن ءتۇسىنىپ وتىر. واۋ نارىنداعى (قىرعىزستان) كامپۋسى مەن تەكەلىدەگى كامپۋس كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندەگى يندۋستريا مەن ءبىلىمدى بايلانىستىراتىن مودەلدەن قاراعاندا ەرەكشە. مۇنىڭ قانشالىقتى ءساتتى وي ەكەندىگىن بەلگىسىز، ءبىراق جاقسى باستاما»،-دەپ وتىر قبتۋ دەكانى.
پسيحولوگيالىق ساراپشى اننا كۇدياروۆانىڭ ايتۋىنشا، جوو قالادان تىس ايماقتا بولسا، مۇندا تەك ناقتى وقۋ ءۇشىن كەلگەن تۇلەكتەر ىرىكتەلەدى. ءبىلىم الۋ ءۇشىن كەلگەندەردى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ورنالاسقان جەرى قىزىقتىرمايدى. «ولاي ايتۋىمنىڭ سەبەبى كوپ ستۋدەنتتەر ۋنيۆەرسيتەتكە وقۋ ءۇشىن ەمەس، ديپلوم ءۇشىن كەلەدى. ويتكەنى ولار وقىمايدى دەسە دە بولادى، بىردەن جۇمىس ىستەپ كەتەدى. سونىمەن قاتار، ستۋدەنتتەردىڭ ءوز تۇرعىلىقتى جەرلەرىن نەعۇرلىم كوپ ەركىندىككە يە بولۋ ءۇشىن دە تاستاپ كەتىپ جاتادى»، — دەيدى پسيحولوگ.
ال ميحايل اكۋلوۆ قازاقستان مۇنداي جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا ءالى دايىن ەمەس دەگەندى ايتادى.
«بىزدە مادەنيەت پەن كوزقاراس باسقاشا. قازاقستان بۇل – جاڭعىرۋ دەڭگەيىندەگى مەملەكەت. بىزدە ءالى دە كەڭەستىك سارقىن ساقتالعان. سول ءۇشىن قازاقستان ءبىرىنشى ورىندا ينجەنەرلەر، ەكونوميستەر سياقتى مامانداردى دايارلايمىز. سوندىقتان قازىرگى جاعدايدا ءبىز امەريكاندىق-بريتاندىق جۇيەنى وزىمىزدىكىمەن سالىستىرا المايمىز. تەك سونداي دەڭگەيگە جەتكەندە عانا بۇل مودەلدى ەكسپورتتاۋدى باستايمىز. ءبىراق وعان دەيىن ءالى الىس»-دەيدى اكۋلوۆ.
You Might Also Like
-
ءزىمبىر – عالامشارىمىزداعى ەڭ پايدالى ءارى ءدامدى دامدەۋىشتىڭ ءبىرى. ول – قۇنارلى زاتتارعا، بيولوگيالىق بەلسەندى قوسىلىستارعا باي. ءزىمبىر مەن ليمون شايىن ىشكىڭىز كەلە مە؟ مۇمكىن ءزىمبىر قوسى...
