جۇرناق پەن جالعاۋ
قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇرناق پەن جالعاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ءسوز تۋرالى ۇعىمدى پىسىقتاۋ؛ وقۋشىلارعا قوسىمشالاردىڭ قىزمەتتەرى ءار ءتۇرلى بولاتىنىنى تۋرالى، قىزمەتىنە قاراي جۇرناق جانە جالعاۋ بولىپ بولىنەتىندىگى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسىن تابۋ، سويلەم قۇراۋ، ءسوز ماعىناسىن ءتۇسىنۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- «جاڭا ءسوز»، «بايلانىسقان ءسوز» دەگەن ۇعىمداردى ءتۇسىندىرۋ؛
- جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ جالعانۋ رەتىن ءتۇسىندىرۋ؛
- سوزدىك قورلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەستە، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، رەبۋس،
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: «Step by step» باعدارلاماسىنىڭ ءادىس تاسىلدەرى، بەس جولدى ءادىس، ۆەن دياگرامماسى
ساباقتىڭ ءتۇرى: بەكىتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتيپى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
شاتتىق شەڭبەرىنە جينالىپ، بالالار ءبىر - بىرلەرىمەن امانداسىپ، ساتتىلىك تىلەيدى.
ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ.
- بەرىلگەن جاتتىعۋلاردىڭ دۇرىس ورىندالۋىن تەكسەرۋ.
- جۇمباق سوزدەردى تابۋ ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
- ەكى ارىپتەن قۇرالىپ،
ءجۇرۋشى ەدىم مال بولىپ.
جالعاندى دا ءبىر ءارىپ،
شىعا كەلدىم شال بولىپ. (ات - اتا)
العاشقىدا بالىق اۋلار
بالىقشىنىڭ قۇرالى ەدىم.
جالعاندى دا ءبىر ءارىپ،
ءبارىن جۇتار... بولدىم. (اۋ - اۋا)
ءۇش ارىپتەن قۇرالعان
ۇشىپ جۇرگەن قۇسپىن.
«اق» ءتۇسىن سەن جالعاساڭ،
ءبىر ۇلت بولىپ شىقتىم. (قاز - اق)
جاڭا ساباق:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە قالىڭ ورماننىڭ ورتاسىنداعى ءزاۋلىم ۇيدە قوسىمشا دەگەن اتايدىڭ ەكى نەمەرەسى ءومىر ءسۇرىپتى. بىرەۋىنىڭ اتى - جۇرناق، ەكىنشىسىنىڭ اتى - جالعاۋ ەكەن. ولار بىرگە اعاش جارىپ، بىرگە سۋ تاسىپ تاتۋ ءومىر ءسۇرىپتى.
ءبىر كۇنى بۇلاردىڭ ۇيىنە ءتۇبىر دەگەن اتاسىنىڭ دوسى قوناققا كەلىپتى. اتاسى ەكى نەمەرەسىن ورماننان جيدەك تەرىپ كەلۋگە جۇمساپتى. ءبىراق بالالاردىڭ ەشقايسىسى دا ورمانعا بارعىسى كەلمەيدى. ەكەۋى دە ءتۇبىر اتايدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعىلارى كەلىپتى. سوندا اتاسى ولارعا تاپسىرما بەرىپ، كىم وسى تاپسىرمانى دۇرىس ورىنداسا، سول ءتۇبىر اتايدىڭ قاسىندا قالادى،- دەيدى. بۇل شەشىمگە ەكەۋى دە كەلىسەدى.
ءبىز ەندى وسى بالالارعا تاپسىرمالارىن تەزىرەك ورىنداۋلارىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن توپتارعا ءبولىنىپ جۇمىس جاساۋىمىز كەرەك.
جۇرناق پەن جالعاۋ تۋرالى العان ءبىلىمىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ الايىق.
جۇرناق دەگەنىمىز نە؟ ءسوزدىڭ تۇبىرىنە جالعانعاندا، ونىڭ ماعىناسىن وزگەرتەتىن قوسىمشالاردى جۇرناق دەيمىز. ءتۇبىر سوزگە جۇرناق قوسىلۋ ارقىلى جاسالعان ءسوزدى تۋىندى ءسوز دەيمىز. (تاۋ - داي، تازا - لىق، اس - حانا)
جالعاۋ دەگەنىمىز نە؟ ءسوزدىڭ ماعىناسىن وزگەرتپەي، تۇبىرگە جالعاناتىن قوسىمشانى جالعاۋ دەيمىز. جالعاۋ ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىرادى.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق تا، جالعاۋ دا جالعانا بەرەدى. جۇرناق بۇرىن، جالعاۋ جۇرناقتان سوڭ جالعانادى: مىسالى: تالاپ - تى - دان، ءدارى - گەر - ءمىن، تاتۋ - لىق - قا.
توپتارعا گەومەتريالىق فيگۋرالار ارقىلى (ءتورتبۇرىش، ءۇش بۇرىش، شەڭبەر) بولىنەمىز. بالالار بۇل گەومەتريالىق فيگۋرالار نەنى بىلدىرەدى دەپ ويلايسىڭدار؟ جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ بەلگىلەرى بولىپ تابىلادى. ەندى ورتالىقتاعى جاسالاتىن جۇمىستارمەن تانىسايىق.
وقۋ ورتالىعى:
1. وقۋلىقتاعى 2 جاتتىعۋدى ورىنداۋ. جۇمباقتاردى وقىپ، شەشۋىن تابۋ، قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن تاۋىپ، بەلگىلەۋ.
2. 3 جاتتىعۋ. ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ. قوسىمشالى سوزدەردى تەرىپ جازىپ، تۇرىنە اجىراتۋ. اققۋ تۋرالى ولەڭدى، ماقالداردى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنىپ، جاتتاۋ.
اققۋلار
قۇس پاتشاسى اققۋلار،
ءسان بەرگەن جەر مەن اسپانعا،
كوكتەمدە كولدە ساڭقىلدار،
ۇقسايدى سىرناي تارتقانعا.
اققۋلارعا جەتپەيدى،
جەر، كوكتە بار تازالىق.
ءبىر كورسەڭ شاتتىق كوپتەيدى.
كوڭىلىڭ قالار تازارىپ.
وتسە دە قانشا زاماندار،
ءتارتىپتى بەرىك ساقتايدى.
ەشقاشان ەستى ادامدار،
اققۋلاردى اتپايدى!
ماقال - ماتەلدەر
اققۋدى اتپا، دوسىڭدى ساتپا!
اققۋ كولىن اڭسايدى، ادام تۋعان جەرىن اڭسايدى.
اققۋ قۇستىڭ تورەسى، جالعىز جاتىپ وتتاماس
3. ۆەن دياگرامماسى ءادىسى ارقىلى جۇرناق پەن جالعاۋدى سالىستىرىپ، ورتاق قاسيەتىن تابۋ.
جازۋ ورتالىعى:
1. وقۋلىقتان 1 جاتتىعۋدى ورىنداۋ. ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، جۇرناق، جالعاۋ جالعانعان سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
2. 4 جاتتىعۋ. سوزدەردى قۇرامىنا قاراي ءبولىپ، سىزبامەن جازۋ.
3. 5 جاتتىعۋ. تۇسىنداعى قوسىمشالاردى ءتيىستى سوزگە قوسىپ جازۋ.
ونەر ورتالىعى:
1. شەڭبەر ىشىندەگى بۋىنداردان ماقال قۇراستىرىپ جاز. جۇرناق ارقىلى جاسالعان سوزدەردىڭ استىن سىز.
2. جۇرناق پەن جالعاۋ تاقىرىبىندا بەس جولدى ولەڭ ءادىسى ارقىلى ولەڭ قۇراستىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتى: ورنىمىزدان تۇرامىز
الاقاندى سوعامىز.
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ،
تىنىعىپ دەم الامىز.
ورتالىقتاردىڭ جۇمىستارىن قورىتىندىلاپ، بالالاردىڭ جۇمىسىن تىڭداۋ جانە توپتاعى بالالاردىڭ باعالاۋ پاراقشاسى ارقىلى ءبىر - بىرلەرىن باعالاۋى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
تەست تاپسىرمالارى:
1. جالعاۋ جالعانعان ءسوزدى تاپ
ا) زەينەتكەر
ءا) قوبىزشى
ب) گۇلدى
2. جۇرناق جالعانعان ءسوزدى تاپ
ا) كولدەر
ءا) باتىرلىق
ب) دوسىم
3. قوسىمشانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
ا) 4
ءا) 2
ب) 3
4. تۇبىرگە جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ قايسىسى بۇرىن جالعانادى؟
ا) جۇرناق
ءا) جالعاۋ
ب) قوسىمشا
5. جۇرناق دەگەن نە؟
ا) ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىراتىن قوسىمشا
ءا) ءسوز ماعىناسىن وزگەرتەتىن قوسىمشا
ب) ءتۇبىر سوزگە جالعاناتىن قوسىمشا
ۇيگە تاپسىرما:
1. ەرەجەلەردى جاتتاۋ
2. جۇرناق پەن جالعاۋعا رەبۋس قۇراستىرۋ.
باستاۋىش اپتالىعىندا وتكىزىلگەن اشىق ساباق.
وقىتۋشى: تاجىبايەۆا گۇلجاحان بوتاباي قىزى
جۇرناق پەن جالعاۋ. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جۇرناق پەن جالعاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ءسوز تۋرالى ۇعىمدى پىسىقتاۋ؛ وقۋشىلارعا قوسىمشالاردىڭ قىزمەتتەرى ءار ءتۇرلى بولاتىنىنى تۋرالى، قىزمەتىنە قاراي جۇرناق جانە جالعاۋ بولىپ بولىنەتىندىگى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. سويلەمدەگى سوزدەردىڭ بايلانىسىن تابۋ، سويلەم قۇراۋ، ءسوز ماعىناسىن ءتۇسىنۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- «جاڭا ءسوز»، «بايلانىسقان ءسوز» دەگەن ۇعىمداردى ءتۇسىندىرۋ؛
- جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ جالعانۋ رەتىن ءتۇسىندىرۋ؛
- سوزدىك قورلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كەستە، ۇلەستىرمەلى قيما قاعازدار، رەبۋس،
ساباقتىڭ ءادىس تاسىلدەرى: «Step by step» باعدارلاماسىنىڭ ءادىس تاسىلدەرى، بەس جولدى ءادىس، ۆەن دياگرامماسى
ساباقتىڭ ءتۇرى: بەكىتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتيپى: كىرىكتىرىلگەن ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
شاتتىق شەڭبەرىنە جينالىپ، بالالار ءبىر - بىرلەرىمەن امانداسىپ، ساتتىلىك تىلەيدى.
ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ.
- بەرىلگەن جاتتىعۋلاردىڭ دۇرىس ورىندالۋىن تەكسەرۋ.
- جۇمباق سوزدەردى تابۋ ارقىلى ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ.
- ەكى ارىپتەن قۇرالىپ،
ءجۇرۋشى ەدىم مال بولىپ.
جالعاندى دا ءبىر ءارىپ،
شىعا كەلدىم شال بولىپ. (ات - اتا)
العاشقىدا بالىق اۋلار
بالىقشىنىڭ قۇرالى ەدىم.
جالعاندى دا ءبىر ءارىپ،
ءبارىن جۇتار... بولدىم. (اۋ - اۋا)
ءۇش ارىپتەن قۇرالعان
ۇشىپ جۇرگەن قۇسپىن.
«اق» ءتۇسىن سەن جالعاساڭ،
ءبىر ۇلت بولىپ شىقتىم. (قاز - اق)
جاڭا ساباق:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە قالىڭ ورماننىڭ ورتاسىنداعى ءزاۋلىم ۇيدە قوسىمشا دەگەن اتايدىڭ ەكى نەمەرەسى ءومىر ءسۇرىپتى. بىرەۋىنىڭ اتى - جۇرناق، ەكىنشىسىنىڭ اتى - جالعاۋ ەكەن. ولار بىرگە اعاش جارىپ، بىرگە سۋ تاسىپ تاتۋ ءومىر ءسۇرىپتى.
ءبىر كۇنى بۇلاردىڭ ۇيىنە ءتۇبىر دەگەن اتاسىنىڭ دوسى قوناققا كەلىپتى. اتاسى ەكى نەمەرەسىن ورماننان جيدەك تەرىپ كەلۋگە جۇمساپتى. ءبىراق بالالاردىڭ ەشقايسىسى دا ورمانعا بارعىسى كەلمەيدى. ەكەۋى دە ءتۇبىر اتايدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعىلارى كەلىپتى. سوندا اتاسى ولارعا تاپسىرما بەرىپ، كىم وسى تاپسىرمانى دۇرىس ورىنداسا، سول ءتۇبىر اتايدىڭ قاسىندا قالادى،- دەيدى. بۇل شەشىمگە ەكەۋى دە كەلىسەدى.
ءبىز ەندى وسى بالالارعا تاپسىرمالارىن تەزىرەك ورىنداۋلارىنا كومەكتەسۋ ءۇشىن توپتارعا ءبولىنىپ جۇمىس جاساۋىمىز كەرەك.
جۇرناق پەن جالعاۋ تۋرالى العان ءبىلىمىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ الايىق.
جۇرناق دەگەنىمىز نە؟ ءسوزدىڭ تۇبىرىنە جالعانعاندا، ونىڭ ماعىناسىن وزگەرتەتىن قوسىمشالاردى جۇرناق دەيمىز. ءتۇبىر سوزگە جۇرناق قوسىلۋ ارقىلى جاسالعان ءسوزدى تۋىندى ءسوز دەيمىز. (تاۋ - داي، تازا - لىق، اس - حانا)
جالعاۋ دەگەنىمىز نە؟ ءسوزدىڭ ماعىناسىن وزگەرتپەي، تۇبىرگە جالعاناتىن قوسىمشانى جالعاۋ دەيمىز. جالعاۋ ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىرادى.
ءتۇبىر سوزگە جۇرناق تا، جالعاۋ دا جالعانا بەرەدى. جۇرناق بۇرىن، جالعاۋ جۇرناقتان سوڭ جالعانادى: مىسالى: تالاپ - تى - دان، ءدارى - گەر - ءمىن، تاتۋ - لىق - قا.
توپتارعا گەومەتريالىق فيگۋرالار ارقىلى (ءتورتبۇرىش، ءۇش بۇرىش، شەڭبەر) بولىنەمىز. بالالار بۇل گەومەتريالىق فيگۋرالار نەنى بىلدىرەدى دەپ ويلايسىڭدار؟ جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ بەلگىلەرى بولىپ تابىلادى. ەندى ورتالىقتاعى جاسالاتىن جۇمىستارمەن تانىسايىق.
وقۋ ورتالىعى:
1. وقۋلىقتاعى 2 جاتتىعۋدى ورىنداۋ. جۇمباقتاردى وقىپ، شەشۋىن تابۋ، قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ ءتۇبىرى مەن قوسىمشاسىن تاۋىپ، بەلگىلەۋ.
2. 3 جاتتىعۋ. ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ. قوسىمشالى سوزدەردى تەرىپ جازىپ، تۇرىنە اجىراتۋ. اققۋ تۋرالى ولەڭدى، ماقالداردى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنىپ، جاتتاۋ.
اققۋلار
قۇس پاتشاسى اققۋلار،
ءسان بەرگەن جەر مەن اسپانعا،
كوكتەمدە كولدە ساڭقىلدار،
ۇقسايدى سىرناي تارتقانعا.
اققۋلارعا جەتپەيدى،
جەر، كوكتە بار تازالىق.
ءبىر كورسەڭ شاتتىق كوپتەيدى.
كوڭىلىڭ قالار تازارىپ.
وتسە دە قانشا زاماندار،
ءتارتىپتى بەرىك ساقتايدى.
ەشقاشان ەستى ادامدار،
اققۋلاردى اتپايدى!
ماقال - ماتەلدەر
اققۋدى اتپا، دوسىڭدى ساتپا!
اققۋ كولىن اڭسايدى، ادام تۋعان جەرىن اڭسايدى.
اققۋ قۇستىڭ تورەسى، جالعىز جاتىپ وتتاماس
3. ۆەن دياگرامماسى ءادىسى ارقىلى جۇرناق پەن جالعاۋدى سالىستىرىپ، ورتاق قاسيەتىن تابۋ.
جازۋ ورتالىعى:
1. وقۋلىقتان 1 جاتتىعۋدى ورىنداۋ. ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، جۇرناق، جالعاۋ جالعانعان سوزدەردى تەرىپ جازۋ.
2. 4 جاتتىعۋ. سوزدەردى قۇرامىنا قاراي ءبولىپ، سىزبامەن جازۋ.
3. 5 جاتتىعۋ. تۇسىنداعى قوسىمشالاردى ءتيىستى سوزگە قوسىپ جازۋ.
ونەر ورتالىعى:
1. شەڭبەر ىشىندەگى بۋىنداردان ماقال قۇراستىرىپ جاز. جۇرناق ارقىلى جاسالعان سوزدەردىڭ استىن سىز.
2. جۇرناق پەن جالعاۋ تاقىرىبىندا بەس جولدى ولەڭ ءادىسى ارقىلى ولەڭ قۇراستىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتى: ورنىمىزدان تۇرامىز
الاقاندى سوعامىز.
ءبىر وتىرىپ، ءبىر تۇرىپ،
تىنىعىپ دەم الامىز.
ورتالىقتاردىڭ جۇمىستارىن قورىتىندىلاپ، بالالاردىڭ جۇمىسىن تىڭداۋ جانە توپتاعى بالالاردىڭ باعالاۋ پاراقشاسى ارقىلى ءبىر - بىرلەرىن باعالاۋى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
تەست تاپسىرمالارى:
1. جالعاۋ جالعانعان ءسوزدى تاپ
ا) زەينەتكەر
ءا) قوبىزشى
ب) گۇلدى
2. جۇرناق جالعانعان ءسوزدى تاپ
ا) كولدەر
ءا) باتىرلىق
ب) دوسىم
3. قوسىمشانىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
ا) 4
ءا) 2
ب) 3
4. تۇبىرگە جۇرناق پەن جالعاۋدىڭ قايسىسى بۇرىن جالعانادى؟
ا) جۇرناق
ءا) جالعاۋ
ب) قوسىمشا
5. جۇرناق دەگەن نە؟
ا) ءسوز بەن ءسوزدى بايلانىستىراتىن قوسىمشا
ءا) ءسوز ماعىناسىن وزگەرتەتىن قوسىمشا
ب) ءتۇبىر سوزگە جالعاناتىن قوسىمشا
ۇيگە تاپسىرما:
1. ەرەجەلەردى جاتتاۋ
2. جۇرناق پەن جالعاۋعا رەبۋس قۇراستىرۋ.
باستاۋىش اپتالىعىندا وتكىزىلگەن اشىق ساباق.
وقىتۋشى: تاجىبايەۆا گۇلجاحان بوتاباي قىزى
جۇرناق پەن جالعاۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
