كوجەك (ەرتەگى)
قىزىلوردا وبلىسى، جالاعاش اۋدانى،
تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى №123 مەكتەپ - ليسەيدىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى قاناتبايەۆا گۇلجامال قارتاڭباي قىزى
انا ءتىلى 3 - كلاسس
ساباق تاقىرىبى: كوجەك (ەرتەگى)
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: بالالاردىڭ جابايى اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ. تابيعات تۋرالى كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ، قورشاعان ورتاعا قىزۋشىلىق تۋعىزۋ. بالالاردىڭ اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ (ءتۇر - ءتۇسى، قورشاعان ورتاعا بەيىمدىلىگى) ت. ب.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: بالالاردى تابيعاتتى سۇيۋگە، قورعاۋعا، جابايى جانۋارلارعا قامقورلىق جاساۋعا تاربيەلەۋ. ( مىسالى: تابيعات بۇرىشىنداعى كوجەك)
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: قورشاعان ورتا تۋرالى كوزقاراستارىن دامىتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: ەسكە ءتۇسىرۋ، وي قوزعاۋ، تاڭعاجايىپ ءسات، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سەرگىتۋ ءساتى، ويىن، باعالاۋ، قورىتۋ.
الدىن - الا جۇرگىزىلگەن جۇمىس: قويان تۋرالى مالىمەتتەر وقۋ، ماقال - ماتەلدەر جاتتاۋ.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن، نازارىن پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار ورىنداۋ ارقىلى ساباققا اۋدارۋ. «ادامنىڭ كۇلكىسى – الەمدەگى ەڭ عاجايىپ قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى. ادام كۇلكىنىڭ كومەگىمەن تانىسا دا، قوشتاسا دا الادى. جىميىس ءبىزدىڭ سەزىمىمىزدىڭ ساراسىنىڭ اشىلۋىنا جول اشادى. كۇلكى ارقىلى كوڭىل كۇيلەرىڭدى ءبىلدىرىلىپ كورىڭدەر. ءبىر - بىرىڭە جىميىڭدار، كۇلكىلەرىڭدى سىيلاڭدار. راحمەت! ەندەشە ساباعىمىزدى باستايىق.»
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بايزاقوۆ يسا (1900 - 1946) - قازاقتىڭ حالىق اقىنى، ءانشى، ءارتىس، دومبىراشى، كومپوزيتور. پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋدانى، ۇلگىلى اۋىلىندا تۋعان. قازاقتىڭ حالىق اندەرىن تۇڭعىش جيناپ باستىرۋشى الەكساندر زاتايەۆيچ يسا بايزاقوۆتىڭ اۋزىنان بىرنەشە حالىق اندەرى «كاكەن»، «بيكە»، «جار - جار»، تاعى باسقالارىن جازىپ الىپ، نوتاعا تۇسىرگەن. يسا بايزاقوۆ ورىندايتىن ءبىرسىپىرا حالىق اندەرى «ايمان - شولپان»، «ەر تارعىن» وپەرالارىنىڭ مۋزىكاسىنا ەنگەن.
1. «التاي اياسىندا» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ
2. التاۋ تاۋىنان شىعاتىن قازبا بايلىقتاردى اتاۋ.
ەرتەگىلەر
↓
جان - جانۋارلار تۋرالى
قيال - عاجايىپ
شىنشىل ەرتەگىلەر
وقۋلىقپەن جۇمىس
1. ەرتەگىنى ءتۇسىنىپ وقۋ
2. مازمۇنداۋ
توپپەن جۇمىس
1 - توپ شارۋانىڭ كوجەككە اياۋشىلىقپەن ايتقان ءسوزىن تاۋىپ وقى
2 - توپ كوجەكتىڭ قورقىنىشتى ءحالى سۋرەتتەلگەن جەردى تاۋىپ وقى
1 - توپ ءماتىننىڭ سوڭىنداعى كوجەكتىڭ ءسوزىن وقىپ، ونىڭ ءمانىن ءتۇسىندىر
2 - توپ شارۋا مەن كوجەكتىڭ سوڭعى ءسوزىن ماتىننەن تاۋىپ اڭگىمەلە
سەرگىتۋ ءساتى
توپتىق جۇمىس
1 - توپ ور قويان تۋرالى مالىمەت
قويان ءشول - شولەيتتە، ورماندى دالادا مەكەندەيدى. وسىمدىكتەرمەن قورەكتەنەدى. قوياننىڭ قۇلاعى ۇزىن، قۇيرىعى ۇلپىلدەگەن قىسقا. ارتقى اياقتارى الدىڭعى اياقتارىنا قاراعاندا ۇزىن. سوندىقتاندا بيىكتەۋ جەرلەرگە تەز كوتەرىلەدى، ال بيىكتەن تۇسەردە قويان قينالادى، كەيدە دومالاپ تا كەتەدى.
2 - توپ اق قويان تۋرالى مالىمەت
جازداعى سۇر قويان كۇزدە ءوز تەرىسىن اق تۇسكە وزگەرتەدى. كەيدە اق قوياندى اڭشىلارعا بايقاماي قالادى. قىس مەزگىلىندە ورماندا ازىق وتە از بولعاندىقتان قوياندار كەيدە باقشا داقىلدارى ەگىلگەن جەرلەردەگى قىرىققابات، ءسابىز قالدىقتارىن جەيدى. كەيدە قوياندار قار استىنان شۇڭقىر قازىپ كۇزدىك ەگىسپەن قورەكتەنەدى. قىس مەزگىلىندە قوياندار جاس تەرەكتەردىڭ قابىعىن كەمىرىپ جەيدى. ورماندى مەكەندەيتىن كەيبىر جىرتقىش اڭدار مەن بۇل ساتتەردە قويان ءوزىنىڭ جۇيرىكتىلىگىنە بايلانىستى كەيدە قۇتىلىپ كەتەدى.
وقۋشىلارعا ۆيدەو ارقىلى قۇم قويان تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
الەمدە تالاي قىزىق بار
وكۋنوسيما - جاپونياداعى حيروسيما مەن سيكوكۋدىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان شاعىن ارال. ناقتىراق ايتساق، باسقا ەمەس، قوياندارعا ارنالعان ناعىز "جۇماق" مەكەن دەۋىمىزگە ابدەن بولادى. كورگەن كوزدەر ارالدىڭ قوجايىندارى مۇندا وزدەرىن كادىمگىدەي باتىل سەزىنەدى دەسەدى.
قوياننىڭ كوزى باسىنىڭ ورتاسىندا ەمەس، ەكى جاعىندا ورنالاسقان. ول ارتىنان، نە جانىنان كەزدەسىپ قالعان اڭدى تەز بايقاپ قالادى. ءتىسى وتكىر. قوياندار وزىنە ۇيشىك دايىندامايدى، قىسقا ازىق جينامايدى. بۇتا تۇبىندە، ورمان جيەگىندە تىرشىلىك ەتەدى. تۇنگە قاراي ازىق ىزدەۋگە شىعادى. كوكتەم، جاز ايلارىندا جاسىل ءشوپ، وسىمدىك تامىرلارىمەن قورەكتەنەدى. ال قىستا قالىڭ قار استىندا تىعىلادى.
توپتىق جۇمىس
1 - توپ قويان تۋرالى ماقال – ماتەل جاز.
2 - توپ تۋعان جەر تۋرالى ماقال – ماتەل جاز.
بارلىق جان - جانۋارلار سياقتى قويان دا ءوز جاۋىنان قورعانادى. ونى قوس اياعى جاۋىنان امان الىپ قالادى.
وقۋشىلارعا ۆيدەو ارقىلى قوياننىڭ جاۋىنان قاشقان كورىنىسىنەن مالىمەت بەرۋ.
وزىندىك جۇمىس.
كوجەكتىڭ سۋرەتىن سال نەمەسە ءمۇسىنىن جاسا.
ساباقتى قورىتۋ:
1. كوجەك نەگە مۇزعا قايتا ورالدى؟
2. ونىڭ اناسى قانداي دەپ ويلايسىڭ؟
3. ەرتەگىدەگى كوجەك قانداي؟
4. ەرتەگىنىڭ نەگىزگى يدەياسى نە؟
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
1. ەرتەگىنى وقىپ، مازمۇنداۋ
2. «تۋعان جەر» تاقىرىبىندا ەسسە جازۋ
باعالاۋ
تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى №123 مەكتەپ - ليسەيدىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى قاناتبايەۆا گۇلجامال قارتاڭباي قىزى
انا ءتىلى 3 - كلاسس
ساباق تاقىرىبى: كوجەك (ەرتەگى)
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: بالالاردىڭ جابايى اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ. تابيعات تۋرالى كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ، قورشاعان ورتاعا قىزۋشىلىق تۋعىزۋ. بالالاردىڭ اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ (ءتۇر - ءتۇسى، قورشاعان ورتاعا بەيىمدىلىگى) ت. ب.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: بالالاردى تابيعاتتى سۇيۋگە، قورعاۋعا، جابايى جانۋارلارعا قامقورلىق جاساۋعا تاربيەلەۋ. ( مىسالى: تابيعات بۇرىشىنداعى كوجەك)
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: قورشاعان ورتا تۋرالى كوزقاراستارىن دامىتۋ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: ەسكە ءتۇسىرۋ، وي قوزعاۋ، تاڭعاجايىپ ءسات، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، سەرگىتۋ ءساتى، ويىن، باعالاۋ، قورىتۋ.
الدىن - الا جۇرگىزىلگەن جۇمىس: قويان تۋرالى مالىمەتتەر وقۋ، ماقال - ماتەلدەر جاتتاۋ.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ.
وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن، نازارىن پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار ورىنداۋ ارقىلى ساباققا اۋدارۋ. «ادامنىڭ كۇلكىسى – الەمدەگى ەڭ عاجايىپ قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى. ادام كۇلكىنىڭ كومەگىمەن تانىسا دا، قوشتاسا دا الادى. جىميىس ءبىزدىڭ سەزىمىمىزدىڭ ساراسىنىڭ اشىلۋىنا جول اشادى. كۇلكى ارقىلى كوڭىل كۇيلەرىڭدى ءبىلدىرىلىپ كورىڭدەر. ءبىر - بىرىڭە جىميىڭدار، كۇلكىلەرىڭدى سىيلاڭدار. راحمەت! ەندەشە ساباعىمىزدى باستايىق.»
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
بايزاقوۆ يسا (1900 - 1946) - قازاقتىڭ حالىق اقىنى، ءانشى، ءارتىس، دومبىراشى، كومپوزيتور. پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋدانى، ۇلگىلى اۋىلىندا تۋعان. قازاقتىڭ حالىق اندەرىن تۇڭعىش جيناپ باستىرۋشى الەكساندر زاتايەۆيچ يسا بايزاقوۆتىڭ اۋزىنان بىرنەشە حالىق اندەرى «كاكەن»، «بيكە»، «جار - جار»، تاعى باسقالارىن جازىپ الىپ، نوتاعا تۇسىرگەن. يسا بايزاقوۆ ورىندايتىن ءبىرسىپىرا حالىق اندەرى «ايمان - شولپان»، «ەر تارعىن» وپەرالارىنىڭ مۋزىكاسىنا ەنگەن.
1. «التاي اياسىندا» ولەڭىن مانەرلەپ وقۋ
2. التاۋ تاۋىنان شىعاتىن قازبا بايلىقتاردى اتاۋ.
ەرتەگىلەر
↓
جان - جانۋارلار تۋرالى
قيال - عاجايىپ
شىنشىل ەرتەگىلەر
وقۋلىقپەن جۇمىس
1. ەرتەگىنى ءتۇسىنىپ وقۋ
2. مازمۇنداۋ
توپپەن جۇمىس
1 - توپ شارۋانىڭ كوجەككە اياۋشىلىقپەن ايتقان ءسوزىن تاۋىپ وقى
2 - توپ كوجەكتىڭ قورقىنىشتى ءحالى سۋرەتتەلگەن جەردى تاۋىپ وقى
1 - توپ ءماتىننىڭ سوڭىنداعى كوجەكتىڭ ءسوزىن وقىپ، ونىڭ ءمانىن ءتۇسىندىر
2 - توپ شارۋا مەن كوجەكتىڭ سوڭعى ءسوزىن ماتىننەن تاۋىپ اڭگىمەلە
سەرگىتۋ ءساتى
توپتىق جۇمىس
1 - توپ ور قويان تۋرالى مالىمەت
قويان ءشول - شولەيتتە، ورماندى دالادا مەكەندەيدى. وسىمدىكتەرمەن قورەكتەنەدى. قوياننىڭ قۇلاعى ۇزىن، قۇيرىعى ۇلپىلدەگەن قىسقا. ارتقى اياقتارى الدىڭعى اياقتارىنا قاراعاندا ۇزىن. سوندىقتاندا بيىكتەۋ جەرلەرگە تەز كوتەرىلەدى، ال بيىكتەن تۇسەردە قويان قينالادى، كەيدە دومالاپ تا كەتەدى.
2 - توپ اق قويان تۋرالى مالىمەت
جازداعى سۇر قويان كۇزدە ءوز تەرىسىن اق تۇسكە وزگەرتەدى. كەيدە اق قوياندى اڭشىلارعا بايقاماي قالادى. قىس مەزگىلىندە ورماندا ازىق وتە از بولعاندىقتان قوياندار كەيدە باقشا داقىلدارى ەگىلگەن جەرلەردەگى قىرىققابات، ءسابىز قالدىقتارىن جەيدى. كەيدە قوياندار قار استىنان شۇڭقىر قازىپ كۇزدىك ەگىسپەن قورەكتەنەدى. قىس مەزگىلىندە قوياندار جاس تەرەكتەردىڭ قابىعىن كەمىرىپ جەيدى. ورماندى مەكەندەيتىن كەيبىر جىرتقىش اڭدار مەن بۇل ساتتەردە قويان ءوزىنىڭ جۇيرىكتىلىگىنە بايلانىستى كەيدە قۇتىلىپ كەتەدى.
وقۋشىلارعا ۆيدەو ارقىلى قۇم قويان تۋرالى مالىمەت بەرۋ.
الەمدە تالاي قىزىق بار
وكۋنوسيما - جاپونياداعى حيروسيما مەن سيكوكۋدىڭ ارالىعىندا ورنالاسقان شاعىن ارال. ناقتىراق ايتساق، باسقا ەمەس، قوياندارعا ارنالعان ناعىز "جۇماق" مەكەن دەۋىمىزگە ابدەن بولادى. كورگەن كوزدەر ارالدىڭ قوجايىندارى مۇندا وزدەرىن كادىمگىدەي باتىل سەزىنەدى دەسەدى.
قوياننىڭ كوزى باسىنىڭ ورتاسىندا ەمەس، ەكى جاعىندا ورنالاسقان. ول ارتىنان، نە جانىنان كەزدەسىپ قالعان اڭدى تەز بايقاپ قالادى. ءتىسى وتكىر. قوياندار وزىنە ۇيشىك دايىندامايدى، قىسقا ازىق جينامايدى. بۇتا تۇبىندە، ورمان جيەگىندە تىرشىلىك ەتەدى. تۇنگە قاراي ازىق ىزدەۋگە شىعادى. كوكتەم، جاز ايلارىندا جاسىل ءشوپ، وسىمدىك تامىرلارىمەن قورەكتەنەدى. ال قىستا قالىڭ قار استىندا تىعىلادى.
توپتىق جۇمىس
1 - توپ قويان تۋرالى ماقال – ماتەل جاز.
2 - توپ تۋعان جەر تۋرالى ماقال – ماتەل جاز.
بارلىق جان - جانۋارلار سياقتى قويان دا ءوز جاۋىنان قورعانادى. ونى قوس اياعى جاۋىنان امان الىپ قالادى.
وقۋشىلارعا ۆيدەو ارقىلى قوياننىڭ جاۋىنان قاشقان كورىنىسىنەن مالىمەت بەرۋ.
وزىندىك جۇمىس.
كوجەكتىڭ سۋرەتىن سال نەمەسە ءمۇسىنىن جاسا.
ساباقتى قورىتۋ:
1. كوجەك نەگە مۇزعا قايتا ورالدى؟
2. ونىڭ اناسى قانداي دەپ ويلايسىڭ؟
3. ەرتەگىدەگى كوجەك قانداي؟
4. ەرتەگىنىڭ نەگىزگى يدەياسى نە؟
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
1. ەرتەگىنى وقىپ، مازمۇنداۋ
2. «تۋعان جەر» تاقىرىبىندا ەسسە جازۋ
باعالاۋ
You Might Also Like
