InfoHub Logo

تاقىرىبى: كومپيۋتەر جانە بالالار
ماقساتى: كومپيۋتەردىڭ زياندى جاقتارى مەن، پايداسىن ايتۋ. كومپيۋتەر پايدالانۋ قاۋىپسىزدىگىمەن تانىستىرۋ. ومىردە قولدانۋدى قالىپتاستىرۋ. ەركىن سويلەپ، ءوز ويىن باسقاعا جەتكىزۋگە داعدىلاندىرۋ. شىعارماشىلىققا باۋلۋ. كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتان اقپاراتتىق مادەنيەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: ونەگە ساعات
كورنەكىلىگى: پروەكتور، دك، سۋرەتتەر، كىتاپتار
پاندەرمەن بايلانىسى: ينفورماتيكا، ۆاليولوگيا
ءجۇرۋ بارىسى.
كىرىسپە ءسوز
قازىرگى ومىردە ادام بالاسىن ينفورماتيكا عىلىمىنا ەلەستەۋ قيىن. ويتكەنى، ينفورماتيكانىڭ ۇدايى دامۋى كەز الدىمىزدا ءتىزىلىپ وتكەن پوەزد ۆاگوندارى سەكىلدى. مۇنداي وزگەرىسكە تەز ۇيرەنىپ كەتتىك. ءبىراق كۇندەلىكتى قولدانىپ جۇرگەن قاراپايىم دەربەس كومپيۋتەردى، ءبارىمىز جاقسى ۇيرەنىپ الدىق. ەندى وسىنىڭ زيانى مەن پايداسىن بىلەمىز بە؟ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن جەتىك مەڭگەردىك پە؟ بالالاردى باۋراپ الاعان كومپيۋتەرلىك ويىندار نەسىمەن پايدالى؟ دەگەن سۇراقتان سانامىزعا مازا بەرمەيتىنى راس. مىنە، وسى سۇراقتارعا بۇگىنگى ۇيىمداستىرىپ وتىرعان «كومپيۋتەر جانە بالالار» اتتى پىكىر سايىسىمىزدان جاۋاپ تابا الامىز دەگەن ۇمىتتەمىز.

قوش كەلدىڭىزدەر. بۇل توپ ساعاتىندا قوزعالاتىن ماسەلە. قازىرگى حح1 - عاسىر تەحنيكانىڭ دامۋ عاسىرى بولىپ سانالادى. ومىرىمىزگە تەز ەنگەن كومپيۋتەردىڭ پايداسىن، وسىعان قوسا زيانىن بىلەمىز بە؟ دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەيمىز. كومپيۋتەردىڭ جەتىستىكتەرىن بىزگە تولەگەنوۆا بيبىگۇل ايتىپ بەرەدى.

بارىنە بەلگىلى بولعانداي قازىرگى زاماندىق عىلىمي - تەحنيكالىق ريەۆوليۋسيا ميكروكومپيۋتەرلەر مەن دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدا بولۋىنان باستالدى. ولار بارلىق جەردە قولدانىلادى. عالىمدار لابوراتورياسىندا، مەكەمەلەردە، وقۋ ورىندارىندا، دۇكەندەردە، جانە ت. ب. دەربەس كومپيۋتەر ادامزاتقا تەليەۆيزور جانە تەلەديدار سياقتى وتە قاجەت.
كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە كەرەكتى مالىمەتتى الۋعا، قيىن چەرتەجدى نەمەسە ەسەپ - قيساپتى جاساۋعا بولادى.

دەربەس كومپيۋتەرلەردى بىرنەشە ميلليون ادامداردىڭ ەڭبەكتەرىن جەڭىلدەتتى، شىعارماشىلىق ەمەس جۇمىستاردان بوساتتى. ولار ادامعا جۇمىستا دا، ۇيدە دە كومپيۋتەرلەردىڭ جارىققا شىعۋى، كىتاپتاردىڭ جارىققا شىعۋى سياقتى ۇلكەن مانگە يە بولدى.
كومپيۋتەرمەن كۇندە جۇمىس ىستەيتىن ادامدار، باسقا ادامدارمەن از ۋاقىت قارىم - قاتىناستا بولادى. سوندىقتان زەردەمىزگە كەلەتىن العاشقى سۇراقتاردىڭ ءبىرى ول ادامدار ماشيناعا ۇقساپ كەتپەي مە؟

سوسيولوگتار ءبىر توپ پروگرامميستتەرگە زەرتتەۋ جۇرگىزە وتىرىپ، ولاردىڭ كوبى كوڭىلدى، مەيرىمدى، ونەر جانە ادەبيەتتەرمەن اۋەستەنەتىندەرىن انىقتاعان. وسىنداي ادامداردىڭ تەحنيكامەن جۇمىس جاساعانى جاقسى ەكەنىندە انىقتاپ ايتقان.

پروگرامميستتەردىڭ ايتۋىنشا، ءاربىر كومپيۋتەر ءوزىنىڭ مىنەزىمەن ەرەكشەلەنەدى. ولار ماشينالىق اقىلدى جانە اقىماق، ەڭبەكسۇيگىش جانە جالقاۋ بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
ادام ەشۋاقىتتا ماشيناعا ۇقسامايدى. كەرىسىنشە، ادام وزىنە ۇقسايتىن ماشينانى جاراتتى. بۇل روبوت ۇشقىشتىڭ ءتىپتى شاحتەردىڭ دە جۇمىسىن اتقارا الادى. سونداي - اق روبوتتار اۆتو موبيلدەر، تراكتورلار، ستانوكتار، ساعاتتار جاساپ شىعارادى، پايدالى قازبالاردى وندىرەدى. اي، ۆەنەرا، مارس جانە ت. ب پلانەتالاردى زەرتتەدى. ءبىراق ەڭ ماڭىزدىسى ولار ادامعا جۇمىس جاساۋ قيىن جەرلەردە عارىشتى يگەرۋدە، شاحتادا، مۇحيت ءتۇبىن زەرتتەۋدە ماڭىزدى رول اتقارادى.
روبوت ەشقاشان قاتەلىك جاسامايدى، شارشامايدى. ول 24 ساعات، تاۋلىك، بويى جۇمىس جاساي بەرەدى. ادام روبوتپەن بارلىق جاعىنان ساناسا المايدى. ءبىراق ەستە ساقتايتىن نارسە، روبوتتىڭ ميى - كومپيۋتەردە ادام ساناسىمەن جاسالعان.

ءمۇعالىم. بيبىگۇلدىڭ ايتقان ماسەلەلەرىنە قوسا كەتەتىندەرىڭىز بار ما؟ ولاي بولسا، كەلەسى كەزەكتى ساۋالناماعا بەرەلىك. بۇل ساۋالناما سىزدەردىڭ كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن، قاۋىپسىزدىگىن، اكەلەتىن زيانى تۋرالى بىلىمدەرىڭىزدى تەكسەرەدى. اتى - جوندەرىڭىزدى كورسەتپەي ءوز ويلارىڭىزدى ەركىن جازۋعا تىرىسىڭىزدار. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز وسى تاقىرىپتا بولعاندىقتان ساباعىمىزدى جالعاستىرۋعا كومەكتەسەدى.
تەست تاراتىلادى: تەست سۇراقتارىنا ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرۋلەرىڭىز كەرەك. ەگەر ەكى ويدا بولعان جاعدايدا دىمدا دەپ جازباڭىزدار.
كومپيۋتەر تۋرالى نە بىلەمىز؟ ساۋالناماسى
(ءيا نەمەسە جوق دەپ جاۋاپ بەرەسىز)
ر/س. سۇراقتار. جاۋابى.
1. سىزدە دەربەس كومپيۋتەر (دك) بار ما؟
2. دەربەس كومپيۋتەردىڭ پايدالانۋ ەرەجەسىن بىلەسىز بە؟
3. ادام ومىرىندە الاتىن ورىنى بولەك دەگەن تۇجىرىمعا كەلىسەسىز بە؟
4. تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ۇنەمى پايدالانىپ وتىراسىز با؟
5. كىتاپتان كورى كومپيۋتەردى پايدالانعان ءتيىمدى مە؟
بارلىعى:................
ءيا جاۋابى:..............
جوق جاۋابى:.............
ءمۇعالىم: ساۋالنامانى تولتىرىپ بولساڭىزدار مەنىڭ كومەكشىلەرىم سىزدەردىڭ ساۋالنامالارىڭىزعا ساراپتاما جاسايدى. وعان دەيىن ءبىز، كومپيۋتەردىڭ كەلتىرەر زيانى مەن ونى الدىن الۋ جولدارىمەن تانىستىرالىق.
اكەلەتىن زيانى: «دەنى ساۋدىڭ، جانى ساۋ» دەگەندەي دەنساۋلىعىمىزدى دۇرىس كۇتۋگە تىرىسايىق.
كومپيۋتەردى كوپ پايدالانعان ادام ءالسىز، سالماعى ءوز سالماعىنان تومەن، ءار ءتۇرلى اۋرۋلارمەن اۋرادى. ءار قايسىسىنا توقتالىپ كەتەتىن بولساق، كومپيۋتەر مونيتورىنىڭ ديسپلەيىنەن بولىنەتىن ۋلترا كۇلگىن ساۋلە ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسىنە اسەرىن تيگىزىپ، ادامنىڭ شارشاۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. كوزدىڭ كورۋى ناشارلاي بەرەدى، اقىر اياعىندا سوقىرلىققا اكەلىپ سوقتىرادى. ءار ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ قوزدىرعىشىنا كۇش بەرەدى مىسالى ءسىز گريپپ بولا تۇرىپ كومپيۋتەردى پايدالانساڭىز ءسىزدىڭ اۋرۋىڭىز اسقىنىپ كەتەدى. ياعني ۆيرۋستاردىڭ قوزدىرعىشى.
گەماروي اۋرۋىنا شالدىعۋى مۇمكىن. كومپيۋتەرلىك ويىندار ادام ساناسىنىڭ ۋلانۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى. سەبەبى، قازىرگى كەزدە كوپ تاراعان سوعىس ويىندارىنا كىشكەنە بالالار ەمەس ەرەسەكتەر دە قۇمارتا وينايدى. پايدالى ءىس جاساۋدىڭ ورنىنا، ۇزاق ۋاقىت بويى سول ويىندى ويناۋمەن بولدى. ينتەرنەت – ادام وزىنە كەرەكتى جاڭالىقتار، ءار ءتۇرلى ماتەريالدار الۋعا، الماسۋعا پايدالانادى، قازىرگى كەزدە كەڭ تاراعان اگەنت باعدارلاماسى بالاردىڭ كوپ ۋاقىت كومپيۋتەر الدىنا وتىرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى. ويلاۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلىپ سوقتىرادى، وعان دالەل رەتىندە ادام بالاسى قاراپايىم ەسەپتەردى، امالداردى ءوزى ويلاپ ەسەپتەۋگە ەرىنىپ، ماشينادان كومەك سۇرايتىندىعىن الۋعا بولادى. بۇل ادامنىڭ ويلاۋىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلىپ سوقتىرادى. دۇكەنشىلەر ساۋدا جاساعاندا كالكۋلياتوردى پايدالانادى، كەيبىر زاتتاردىڭ قۇنىن بالالاردىڭ الدىنا اۋىزشا ەسەپتەسە بالار سوعان ەلىكتەۋى مۇمكىن. ەرىنشەكتىككە اكەلەدى. كومپيۋتەرمەن كەزكەلگەن ءماتىندى جازىپ ۇيرەنگەن ادام، قالاممەن جازۋعا ەرىنەدى، قولى ۇيرەنبەيدى. وسىنداي كەمشىلىكتەردى جويۋ ءۇشىن تومەندەگى كەلتىرىلگەن كەڭەستەرگە، ەرەجەلەرگە كوڭىل بولەيىك.
ءبىرىنشى كەزەكتە تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكتى بىلەمىز بە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ كەرەكپىز. (سلايد كورسەتىلەدى)
تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى:
1. كومپيۋتەردى پايدالانۋشىنىڭ كوز مەن مونيتور ديسپلەيىنىڭ اراقاشىقتىعى 60 - 70 سم بولۋى قاجەت.
2. كومپيۋتەردى پايدالانۋ كەزىندە وقىس قوزعالماڭىز، اينالاڭىزداعى قۇرالداردى ءبۇلدىرۋىڭىز مۇمكىن. ونىڭ ناتيجەسى ورتكە اكەلىپ سوقتىرۋى مۇمكىن.
3. توق كەزىندە دك پايدالانۋدان اۋلاق بولۋىڭىز.
4. كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىڭ اپتاسىنا ەكى رەت تازارتىپ تۇرىڭىز. كومپيۋتەر ورنالاسقان بولمەنى جەلدەتۋدى ۇمىتپاڭىز.
5. كومپيۋتەر كابينەتىندە دك - ءنىڭ الدىندا وتىرىپ تىستان كەلگەن ادامعا تۇرىپ امانداسپاڭىز.
6. كومپيۋتەر تۇرعان كابينەتكە (وقۋ عيماراتتارىندا) ءمۇعالىمنىڭ رۇقساتىنسىز كىرمەڭىز.
7. جۇيەلىك بلوك قوسىلىپ تۇرعاندا ءىشىن اشىپ كورۋگە بولمايدى. توك سوعۋى مۇمكىن!
8. جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي دەربەس كومپيۋتەردىڭ الدىنا وتىرۋ ۇزاقتىعىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەك.
7 - 10 جاس اراسى – 10 مينۋتقا دەيىن
11 - 25 جاس اراسى – 15 - 20 مينۋت
26 دان جوعارى – كۇنىنە 5 ساعات وتىرۋ كەرەك، ءبىراق اراسىنا ءۇزىلىس جاساۋ مىندەتتى.
9. كومپيۋتەر الدىنا وتىرعاندا دەنەڭىزدى تىك ۇستاپ، ەركىن وتىرىڭىز. جانە مونيتورعا جوعارىدان تومەن قاراڭىز.
پايدالى كەڭەستەر:
1. ەگەر وزىڭىزدە كومپيۋتەر بولسا، وندا ونىڭ الدىنا ۇزاق ۋاقىت وتىرماۋعا تىرىسىڭىز. ۇزاق ۋاقىت وتىرساڭىز، مونيتور ديسپلەيىنەن بولىنەتىن ۋلترا كۇلگىن ساۋلەسى ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىزعا زاقىم كەلتىرۋى مۇمكىن. مىسالى: كوز اۋرۋلارىنا، جۇيكە جۇيەسىنە ت. ب. ورگاندارعا
2. كومپيۋتەردىڭ الدىندا ۇزاق وتىرىپ قالساڭىز، 5 - 10 مينۋت تازا اۋادا دەمالىڭىز.(سەرۋەندەپ، دەنە جاتتىعۋلارىمەن شۇعىلدانىڭىز)
3. كومپيۋتەردە ۇزاق ۋاقىت وتىرىپ، جەلكەڭىز، كوزىڭىز تالسا، ارنايى جاسالاتىن جاتتىعۋلاردى جاساڭىز.
4. مونيتور ديسپلەيىنە ۇڭىلۋدەن ساقتانىڭىز، ديسپلەيدەگى وبەكتى كىشى بولىپ كورىنبەسە، باعدارلاماداعى ارنايى ۇلكەيتەتىن باتىرمالاردى پايدالانىڭىز.
5. دەربەس كومپيۋتەرمەن جۇمىسىڭىزدى اياقتاساڭىز، 5 مينۋتتان كەيىن دارۋمەندەردى بار تاعامداردى پايدالانىڭىز. ءسىزدىڭ جىبەرگەن ەنەرگياڭىزدى تولىقتىرۋعا كومەكتەسەدى.
كوز جانە جەلكە شارشاعاندا جاسالاتىن جاتتىعۋلار:
1. كوزىڭىزدى 5 رەت قاتتى جۇمىپ اشىڭىز.
2. كوزىڭىزدىڭ قاراشىعىن ساعات ءتىلىنىڭ باعىتىمەن 10 رەت، ساعات ءتىلىنىڭ باعىتىنا قارسى 10 رەت اينالدىرىڭىز.
3. وڭ قولىڭىزدىڭ سۇق ساۋساعىن ەكى كوزدىڭ ورتاسىنا قويىپ بارىنشا قولىڭىزدى سوزىڭىز، سۇق ساۋساعىڭىزدىڭ باسىنا قاراي وتىرىپ، ساۋساعىڭىزدى ەكى كوزدىڭ ورتاسىنا اپارىڭىز. بۇل جاتتىعۋدى 10 رەت قايتالاڭىز.
4. باسىڭىزدى ساعات ءتىلىنىڭ باعىتىمەن 10 رەت، ساعات ءتىلىنىڭ باعىتىنا قارسى 10 رەت اينالدىرىڭىز.
5. باسىڭىزدى وڭعا ءبىر، سولعا ءبىر بۇرىڭىز. بۇل جاتتىعۋدى بىرنەشە رەت قايتالاڭىز.
6. باسىڭىزدى وڭعا ءبىر، سولعا ءبىر قيسايتىڭىز، 10 رەت قايتالاڭىز.
7. ەكى اياعىڭىزدى يىعىڭىزبەن بىردەي قويىڭىز. ەكى قولىڭىزدى يىعىڭىزعا قويىپ، ارتقا 5 رەت، العا 5 رەت اينالدىرىڭىز.
وسىنداي جاتتىعۋلاردان كەيىن ءسىزدىڭ شارشاعانىڭىز باسىلىپ كومپيۋتەر الدىندا وتىرۋدى جالعاستىراسىز. ىسكە ءسات!
ءمۇعالىم: قازىرگى كەزدە دارىگەرلىك ساراپتاۋلارعا سۇيەنسەك كومپيۋتەردەن كوزى كورمەۋ، جۇيكەسىنىڭ جۇقارۋ دەگەن اۋرۋلار كوبەيىپ كەلەدى. بۇنىڭ باستى سەبەبى، ول كومپيۋتەردى دۇرىس پايدالانباۋ، تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكتى كوبىمىز اڭعارماي قالامىز. بىرەۋىمىزدىڭ ءىنىمىز، قارىنداستارىمىز، ءسىڭلىمىز بار، سولاردى كوبىنە كومپيۋتەردى تەز مەڭگەرسىن دەپ اتا - انالارىڭىز كومپيۋتەر الدىنا كوپ وتىرعىزادى بۇل دەگەنىڭىز قاتە. وعان توسقاۋىل قويۋدىڭ قاجەتى جوق. تەك جوعارىدا ايتىلعان ەرەجەلەردى، پايدالى كەڭەستەردى، جاتتىعۋلاردى ورىنداپ تۇرسا ايتىلعان اۋرۋلارعا توتەپ بەرە الامىز. سوندىقتان ءار ۋاقىتتا تەحنيكالىق قاۋىپسىزدىكتى دۇرىس پايدالانساق، دەنىمىز ساۋ بولادى.
سىزدەردىڭ تاپسىرعان ساۋالنامالارىڭىزدىڭ قورىتىندىسىن تىڭداپ كورەلىك. كەلەسى ءسوز كومەكشىلەرىمدە.
جاقسى ەندىگى كەزەكتى ستۋدەنتتەردىڭ وزدەرى دايىنداعان كورىنىسكە بەرەلىك.
كورىنىس
ورىندايتىندار: كىتاپ – اسەت
كومپيۋتەر – اسقاربەك
ءبىلىم – قۋانىشبەك
بايانداماشى – اسەل
كىتاپ پەن كومپيۋتەر دوس بولىپتى. كومپيۋتەر وعان ءبىر كۇنى بىلاي دەيدى:
كومپيۋتەر:
- كىتاپ مەنى قاراشى، مەنىمەن بارلىق ادام جۇمىس ىستەيدى! تۇرمىستا، ءبىلىم الۋدا، مەديسينادا، مۋزىكادا، ايتا بەرسەم كوپ قوي. سەنى ءقازىر كىم وقيدى. سەن بوسقا ءجۇرسىڭ عوي.(مەنسىنبەي).
كىتاپ:
- ءاي دوستىم، سەن ولاي دەمە. سەنىمەن كوپ شارۋا بىتىرۋگە بولادى، ءبىراق سەنەن كوپ زيان كەلەدى عوي، سونى ەسكەردىڭ بە؟
- زيان!.. ول سەندە، سەبەبى سەنى ەشكىم وقىمايدى. سول سەبەپتى سەن شاڭ - شاڭ بولىپ تۇرسىڭ دا، ادام دەگەن قۇدىرەتكە ميكروب تاراتاسىڭ. سونداي - اق سەنەن مول ينفورماسيا الىپ ەشكىمدى دە قارىق بولمايدى دا. ول جاعىنان مەن ءتيىمدىمىن. مەنىڭ ينتەرنەت دەگەن باۋىرىمدى بىلەسىن بە؟ ول كەز - كەلگەن اقپاراتتى تەز تاۋىپ بەرەدى.
كوردىڭ بە، ينتەرنەت باۋىرىمنان باسقا مەندە، ەلەكتروندى وقۋلىق، كومپيۋتەرلىك ويىندار دەگەن باۋىرلارىم بار. ولار بالالارمەن تەز ءتىل تابىسادى.
كىتاپ:
- دوستىم، كومپيۋتەر، سەن ەشتەڭە تۇسىنبەيدى ەكەنسىڭ. ساعان ايت نە، ايتپا نە ءبارىبىر. ءبىز بۇلاي داۋلاسىپ تۋرا بەرگەنشە ءبىلىم دەگەن بابامىزعا بارىپ قايتايىق. ءبىزدىڭ قايىسىمىز ادامعا كوبىرەك پايدا اكەلەتىنىمىزدى سول بابامىز ايتسىن. قانە، كەتتىك.

ەكەۋى كۇن ءجۇرىپ، ايدا وتكىزىپ ۇلى عۇلاما اقىلشى بىلىمگە دە جەتەدى. ءبىلىم بۇلاردى تورگە وتىرعىزىپ جاعدايلارىن سۇراي باستايدى.
ءبىلىم:
- قوش كەلدىڭىزدەر، ءقادىرلى قوناقتار! ادام بالاسىنا قاجەت ۋاقىتتا بۇلاي جۇرگەندەرىڭ جايدان - جاي بولماس. ءيا، سىزدەردى ماعان قانداي شارۋا اكەلدى، ايتا بەرىڭدەر.
كومپيۋتەر:
- قۇرمەتتى ءبىلىم بابا ءبىزدىڭ سىزگە كەلگەن سەبەبىمىز مىناداي تۇسىنبەۋشىلىكتەن بولدى. ءبىز ءسىزدىڭ ارقاڭىزدا ومىرگە كەلىپ بۇكىل ادامزاتتىڭ پايداسىنا جاراپ ءجۇرمىز. ەندى كىتاپ دوستىم ەكەۋمىزدەن قايسىمىزدىڭ ادامعا پايدامىز كوپ تيەدى سونى بىلە الماي دال بولۋىمىز دا. مەنىڭ ويىمشا ادامزاتقا مەن بولسام بولدى كىتاپتىڭ قاجەتى جوق سياقتى.
كىتاپ:
جوق، جوق مەن ونىڭ مۇنىسىنا كەلىسپەيمىن. مەن ادامداردى باۋىرمالدىققا، ۇلكەندەردى سىيلاۋعا جانە دە باسقا جاقسىلىقتارعا ۇيرەتەم ەمەس پە. بۇل سوندا قالاي بولعانى.
ءبىلىم:
- ەكەۋلەرىڭىزدىڭ دە سوزدەرىڭىزدىڭ جانى بار. دەگەنمەندە قازىرگى زاماندا كومپيۋتەر ادامدار اراسىندا وتە ماڭىزدى رول اتقارادى. ول ادامعا كوپ پايدا اكەلەدى، ءبىراق زيانى دا جەتكىلىكتى. ەگەردە ادامدار كومپيۋتەردەن بولىنەتىن ۋلتراكۇلگىن ساۋلەلەردەن قورعايتىن قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ساقتاسا ەشتەڭە دە بولمايدى. وسىنداي جاعدايدا كومپيۋتەر ادامعا ەڭ جاقىن كومەكشى بولدى. ءبىراق، كىتاپتى دا، كومپيۋتەردىڭ ادام ومىرىندە الاتىن ورىنى ەرەكشە. ولاردى ءبىر - بىرىمەن سالىستىرۋعا بولمايدى.
اقىرىندا كومپيۋتەرمەن كىتاپ تاتۋلاسىپ، ۇزاق ءومىر ءسۇرىپتى.
ءمۇعالىم
بۇل كورىنىستەن بىزدەر نەنى بايقادىق؟ ءبىلىمنىڭ ايتقان سوزدەرى دۇرىس پا؟ ءوز پىكىرلەرىڭىزدى ايتۋلارىڭىزعا بولادى. مىنە، وقۋشىلار كىتاپ وقىعان ءار ۋاقىتتا پايدالى، ءبىلىم بابامىز ايتقانداي كىتاپتى وقىماي كومپيۋتەردى مەڭگەرۋ قيىن. بارىمىزدە كىتاپتى ۇمىتۋىمىزعا بولمايدى. ءار ۋاقىتتا كىتاپ وقىپ ءوز سانامىزدى دۇرىستاۋعا تىرىسايىق. ادەبي كىتاپتارمەن قوسا عىلىمي كىتاپتاردى وقىپ ءوز بىلىمدەرىڭىزدى كوتەرىپ جۇرىڭىزدەر
راحمەت بۇگىنگى توپ ساعاتىندا قانداي ماتەريال العاندارىڭىز تۋرالى ءبىلۋ ءۇشىن سىزدەرگە تاعىدا ساۋالناما تاراتامىز. بۇل ساۋالناما ءبىرىنشى ساۋالناماعا ۇقساس، ءبىراق وزدەرىڭىزدىڭ ويلارىڭىزدى جازىڭىزدار.
قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىنە توقتالۋ.

ءمۇعالىم: مىنە، توپ ستۋدەنتتەرىنىڭ دايىنداعان شىعارماشىلىعىن، كومپيۋتەردىڭ پايداسى مەن زيانى تۋرالى ايتقان ءوز ويلارىن تاماشالادىڭىزدار. كومپيۋتەردىڭ پايداسىنان زيانى، دەنساۋلىققا اكەلەر كەسىرى كوپ، ءبىراق جوعارىدا ايتقانداي كومپيۋتەردى ءتيىمدى پايدالانا بىلگەن ادامعا كوپ زيانى بولمايتىنى بەلگىلى.