كومپيۋتەر ويىنى قۇمارلىق پا؟ الدە ىندەت پە؟
ءبىز ۋاقىتتى باقىت دەپ جاتامىز. وسى بەرىلگەن باقىتتى ءتيىمدى ءارى پايدالى وتكىزۋ ءوز قولىمىزدا. ءبىراق قازىرگى جاس ءوسپىرىم، مەكتەپ قابىرعاسىنداعى وقۋشىلارىمىز، ءتىپتى 5 – 6 جاستاعى بالالار دا جانە ۇلكەن جاستاعى اعالارىمىز دا وسى ۋاقىتتى بوسقا وتكىزىپ، بارلىق ۋاقىتتارىن كومپيۋتەر ويىندارىنا ارناۋدا. ەلىمىزدە بۇل كومپيۋتەر ويىندارىنا قاتىستى ادامدارنىڭ ويى ەكىگە بولىنگەن. ءبىر تاراپتىڭ ايتۋى بويىنشا كومپيۋتەر ويىندارىنا قۇمارتۋ ناشاقورلىقپەن پارا – پار دەرت ەسەپتەلەتىن اۋرۋ ءتۇرى دەسە. ەكىنشى ءبىر تاراپ كومپيۋتەر ويىندارى بالانىڭ دامۋىنا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى دەسەدى.
بۇل كومپيۋتەر ويىندارىنا قىزىعۋشىلىقتى بالانىڭ ءوزى ەمەس، اتا –انانىڭ ىقپالىنان پايدا بولادى دەگەن دە پىكىرلەر بار. سەبەبى بالا تىنىش وتىرۋى ءۇشىن قولىنا پلانشەت نەمەسە باسقا دا گادجەتتەر بەرىپ، ءوز جان تىنىشتىعىن ويلاپ كەتەتىن اتا – انالار دا جەتىپ ارتىلادى. قولىنا پلانشەت تۇسكەن بالانىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىندا ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ءبىر كىرسەڭ، شىققىڭ كەلمەيتىن ويىننان باسىن الماي، قۇمارى قانعانشا باسىن كوتەرمەي ويىن ويناپ جاتقانىن ەشكىم بايقامايدى دا. اتا – اپالارىمىز ايتۋشى ەدى عوي «ءاي دەيتىن اجە جوق، قوي دەيتىن قوجا جوق» دەپ. قاراۋسىز قالعان بالانىڭ قولىنان گادجەتتەردى الىپ، ويىن ويناۋىن شەكتەپ، وداندا ءتۇرلى ۇيىرمەلەرگە بەرىپ، پايدالى ىستەرگە باۋلىيتىن ەشكىم بولماي تۇرعانى ءبارىمىزدى قىنجىلتادى.
بۇل قۇمارلىقتىڭ كەسىرىنەن ساباقتا، باسقا دا پايدالى ىستەر جايىندا قالادى. قۇمار ويىندرىنىڭ قۇلىنا اينالعان بالالاردىڭ كوزىنە كەلەتىن زيانمەن قوسا، قىزىلدى – جاسىلدى بويالعان، قولىنا قارۋ ۇستاپ ءبىر – ءبىرىن اياۋسىز اتىپ ءولتىرۋ بالانىڭ پسيحولوگياسىنا دا تەرىس اسەرىن تيگىزبەي قويماسى انىق. بالا شىنايى ءومىرىن، ەكران ومىرىنە ايىرباستاپ، دوستارىمەن ارالاسۋ تۇرماق، ءتىپتى ءوز اتا – اناسىمەن دە سويلەسۋدى توقتاتادى. تاعى دا كوپ ۋاقىت كومپيۋتەر الدىندا وتىراتىن بالانىڭ قيمىل – قوزعالىسى ازايىپ، فيزيكالىق تۇرعىدان دا ءالسىز، نازىك بالاعا اينالادى. كومپيۋتەر ويىندارىنىڭ زيانىمەن قوسا پايداسى دا جەتەرلىك.
ويىنداردىڭ قاي – قايسىسى بولماسىن بالاعا وزىندىك اسەرىن تيگىزەدى. ويلاۋ قابىلەتىن جاقسارتاتىن، ءبىر نارسەگە ۇيرەتەتىن، تىعىرىقتان تەز شىعۋدىڭ امالدارىن كورسەتەتىن - شاحمات،دويبى، اسىق، ءتىپتى توعىز قۇمالا ويىنىنىڭ دا كومپتەرلىك نۇسقاسى بار. بۇل ويىندار بالانىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، ەسەپ شىعارۋ بارىسىندا تەز امال تاۋىپ كەتۋ سىندى، باسقا دا تاپسىرمالاردى ورىنداعاندا ءوز ىقپالىن تيگىزەتىندىگى ايدان انىق. سوندىقتان كومپتەر ويىندارىن تەك ءوزىن دامىتۋ ءۇشىن، قابىلەتتەرىن شىڭداۋ ءۇشىن ويناسا نۇر ۇستىنە نۇر بولارى انىق.
باسىندا ايتىپ وتكەندەي ۋاقىت ءبىز ءۇشىن بەرىلگەن باقىت. سوندىقتان وسى قامشىنىڭ سابىنداي التىن ۋاقىتتى قۇر بوسقا ەكران الەمىنە ايىرباستاماي، شىنايى ومىرگە بەيىم بولىپ، اينالاداعى كورىنە بەرمەيتىن عاجاپ زاتتارعا كوپ كوڭىل اۋدارساق ءومىر شاپاعاتىنا بولەنەتىنىڭىز انىق. ەكرانعا تەلمىرىپ ساۋ باسىمىزعا ساقينا تىلەپ اۋرۋ جاماپ العانشا، تابيعاتتا سەرۋەندەپ، دوستارىڭمەن فۋتبول ويناپ ۋاقىت وتكىزگەنگە نە جەتسىن. بارلىعى ءوز قولىمىزدا. تاڭداۋ ءوز ەركىندىگىمىزدە.
مالىك مادي ارمان ۇلى
You Might Also Like
-
نۇراي وتە ەلگەزەك قىز. ۇلكەندەردىڭ ءبىرى: «كىم ءۇي تازالايدى، كىم توسەك جينايدى نەمەسە كىم ىدىس-اياق جۋادى؟» — دەسە، «مەن» دەپ ءبىرىنشى بولىپ قول كوتەرىپ، كومەككە كەلەدى.
-
ايجان — ءۇيدىڭ تۇڭعىشى، اجەسىنىڭ ەركەسى. ول ەركەلىگىن مەكتەپكە بارعان سوڭ دا قويمادى. ارينە، اجەسى كۇنى-تۇنى اينالىپ-تولعانسا، شولجاڭداعانىن قايدان قويسىن.
