كومپيۋتەر قۇرىلىمى
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى، بورانقۇل سەلوسى.
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى ارنا كيديرشايەۆا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كومپيۋتەر قۇرىلىمى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى قۇرىلعىلارى جونىندە ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ
دامىتۋشىلىق: تاقىرىپ بويىنشا بەكىتۋ تاپسىرمالارى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن مەڭگەرتۋ، دامىتۋ.
تاربيەلىك: كومپيۋتەر قۇرىلىسىن بىلۋگە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىمەن تانىسادى، العان بىلىمدەرىن تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قولدانادى.
- شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن ارتتىرادى، توپتاعى ءار وقۋشىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى باسىم بولادى.
- زەرەكتىك پەن بىلىمگە دەگەن سەنىم مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، دوستىققا، ەڭبەكتەنۋگە تاربيەلەنەدى. وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەنىمى قالىپتاسادى.
ستراتەگيا: «ەلەس جەتەلەۋ»، «ديالوگ»، «وي قوزعاۋ»، «بىلەمىن، ءبىلدىم، بىلگىم كەلەدى»
ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، سويلەسۋ، كورنەكىلىك قولدانۋ، تاجىريبەلىك ءادىس، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ ساباعى
قولدانىلاتىن قۇرال - جابدىقتار مەن كورنەكىلىكتەر: كومپيۋتەر، ەلەكتروندىق وقۋلىق، تاراتپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، Power Point - تا جاسالعان سلايدتار.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
بالالار كوزدەرىن جۇمىپ، «ەلەس جەتەلەۋ» ستراتەگياسى بويىنشا ۋاقىت ماشيناسىنا ءمىنىپ، بولاشاق «كومپيۋتەر» زامانىنا اتتانادى.
توپقا ءبولۋ. بويالعان ديسكتەردى تاڭداۋ ارقىلى. وقۋشىلار تاڭداعان تۇستەرىنە سايكەس توپقا بولىنەدى.
«مونيتور»، «جۇيەلىك بلوك»، «پەرنەتاقتا» بولىپ ۇشكە بولىنەدى
ءىى. وي قوزعاۋ سۇراقتارى:
ا) ينفورماتيكا دەگەن نە؟
ءا) كومپيۋتەر دەگەن نە؟؛
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراقتار تۇرىندە شولۋ:
1. كومپيۋتەر قانداي فۋنكسيالاردى ورىندايدى؟
2. دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار.
3. نوۋتبۋكتەر مەن الاقان كومپيۋتەرلەرىن نە ءۇشىن پايدالانامىز؟
4. كومپيۋتەر تۇرلەرىن اتاڭدار.
5. 1 بايتتا نەشە بيت بار؟
ءىىى. ماعىنانى تانىتۋ
كومپيۋتەر – ەسەپتەۋىش. دەربەس كومپيۋتەر – ءبىر - اق ادام جۇمىس جاساۋعا ارنالعان. كومپيۋتەردىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرىلعىسى: جۇيەلىك بلوك، مونيتور، پەرنەتاقتا. بلوك ىشىندە بارلىق اقپاراتتاردى ەسكە ساقتاپ تۇراتىن قۇرىلعى – پروسەسسور ورنالاسقان. ول – «كومپيۋتەردىڭ ميى» ەڭ كوپ تاراعان پروسەسسوردىڭ ءتۇرى پەنتيۋم دەپ اتالادى.
مونيتور – اقپاراتتى كومپيۋتەر ەكرانىنا شىعاراتىن قۇرىلعى. مونيتور ەكرانىنداعى كەسكىندى قۇرايتىن كىشكەنە نۇكتەلەر پيكسەلدەر دەپ اتالادى.
پەرنەتاقتا – كومپيۋتەرگە ارىپتىك جانە ساندىق اقپاراتتى ەنگىزەتىن قۇرىلعى.
تىشقان – اقپاراتتى ەنگىزۋ قۇرىلعىسىنىڭ ءبىرى. قوس باتىرمالى. سول جاق باتىرما – نەگىزگى، وڭ جاق باتىرما - قوسىمشا باتىرمالار دەپ اتالادى.
ەنگىزۋ قۇرىلعىلارى: پەرنەتاقتا، تىشقان، سكانەر
شىعارۋ قۇرىلعىلارى: مونيتور، پرينتەر، كولونكا
جۇيەلىك بلوك
جۇيەلىك بلوك ىشىندە ەڭ ماڭىزدى قۇراۋىشتار ورنالاسقان نەگىزگى توراپ بولىپ تابىلادى. جۇيەلىك بلوكتاردىڭ كورپۋسى ءار ءتۇرلى پىشىندە بولادى. ولار كورەكتەندىرۋ بلوكتارىمەن بىرگە قويىلادى (جابدىقتالادى).
جۇيەلىك بلوكتىڭ ىشىندە ورنالاسقان قۇرىلعىلاردى ىشكى دەپ اتالادى.
جۇيەلىك بلوكتىڭ سىرتىندا ورنالاسقان قۇرىلعىلاردى سىرتقى (پەريفەريينىي) دەپ اتايدى.
كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارى:
انالىق تاقشا – دك - ءنىڭ نەگىزگى تاقتاشاسى.
وعان مىنالار ەنگىزىلگەن:
- جەدەل جاد (ججق – جەدەل جادتايتىن قۇرىلعى) – كومپيۋتەرگە قوسىلعان كەزدە دەرەكتەردى ۋاقىتشا ساقتاۋعا ارنالعان ميكروسحەمالار جيىنى.
- پروسەسسور – كوپتەگەن ماتەماتيكالىق جانە لوگيكالىق وپەراسيالاردى ورىندايتىن نەگىزگى ميكروسحەما.
- تجق (تۇراقتى جادتايتىن قۇرىلعى) – دەرەكتەردى ۇزاق ۋاقىت ساقتاۋعا ارنالعان ميكروسحەما.
- ميكروپروسەسسورلىق كومپلەكت (چيپسەت) – كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارىنىڭ جۇمىسىن باسقاراتىن ميكروسحەمالار جيىنى.
- قوسىمشا قۇرىلعىلاردى قوسۋعا ارنالعان اجىراتپالار (سلوتتار).
- شينالار – ولار ارقىلى كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارىنىڭ اراسىندا سيگنال الماسۋ جۇرگىزىلەتىن وتكىزگىشتەر جيىنى.
قۇرىلعىلاردىڭ جۇيەلىك بلوكتا ورنالاسۋ سايكەستىگىن بەلگىلە، جۇيەلىك بلوكتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن قۇرىلعىلار وقۋلىقتا تولىق قاراستىرىلعان.
كوپكە ەستە قالۋ ءۇشىن، ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرۋىمەن نەمەسە وقۋلىقتاعى پاراگرافتى وقۋمەن قاتار كەستەنى تولتىرۋ ۇسىنىلادى.
پروسەسسور
پروسەسسور – كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى ميكروسحەماسى، ول ەەم ميى. وندا اقپاراتتى وڭدەۋ مەن بارلىق قۇرىلعىلاردىڭ بىرلەسىپ ىستەيتىن جۇمىسىن باسقارۋ جۇرگىزىلەدى. ورىندايتىن فۋنكسيالارىنا سايكەس پروسەسسور ەكى بولىكتەن تۇرادى: بق – باسقارۋ قۇرىلعىسى جانە الق اريفمەتيكالى - لوگيكالىق قۇرىلعى.
قۇرىلىسى بويىنشا پروسەسسور جەدەل جادتىڭ ۇياشىقتارىنا ۇقساس ۇياشىقتاردان تۇرادى، ءبىراق بۇل ۇياشىقتاردا دەرەكتەر تەك ساقتالىپ قانا قويماي، وزگەرتىلەدى دە. پروسەسسوردىڭ ىشكى ۇياشىقتارى رەگيستر دەپ اتالادى.
بۇگىنگى ساباقتا نە بىلگەنىمىزدى قورىتىندىلايىق:
1. توپتار اتتارىنا سايكەس پوستەر جاساپ، ونى قورعايدى. (بۇگىنگى ساباقتا العان بىلىمدەرى ارقىلى)
2. ەلەكتروندى وقۋلىقتاعى تاپسىرمالاردى تولتىرىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
3 تاراتپالار:
جۇمباقتار 1. بار نارسەگە جەتىك
ميى كۇشتى تەتىك
ول ارقىلى سويلەسىپ
كەتەسىڭ شەتەلگە دە ءوتىپ / كومپيۋتەر /
2. ادەتتە ءۇنسىز تۇرامىن
بەلگى بەرسەڭ ۇعامىن
جازۋى بار قاعازدىڭ
قۇرالى بوپ شىعامىن / پرينتەر /
3. كومپيۋتەردىڭ ايناسى
باعدارىڭدى تاڭداشى
سۋرەت، ءسوزىن كورسەتىپ
تيەر ساعان پايداسى / مونيتور /
3. «كىم جىلدام؟» توپ مۇشەلەرى تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى
1 - سلايد. كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى قۇرىلعىلارىن اتاڭدار (پروسەسسور، پەرنەتاقتا، جۇيەلىك بلوك)
2 - سلايد. اقپاراتتى ەنگىزۋ قۇرىلعىلارىن اتاڭدار (پەرنەتاقتا، تىشقان، سكانەر، ميكروفون)
3 - سلايد. اقپاراتتى شىعارۋ قۇرىلعىلارىن اتاڭدار. (مونيتور، كولونكا، قۇلاققاب)
4 - سلايد. سلايدتىڭ وڭ جانە سول جاقتارىن سايكەستەڭدەر (1 - 1، 2 - 5، 3 - 7، 4 - 6)
ساباقتى بەكىتۋ «نە بىلەمىن، نەنى ءبىلدىم، نە بىلگىم كەلەدى؟» ينسەرت تابليساسىن تولتىرادى
نە بىلەمىن
نەنى ءبىلدىم
نە بىلگىم كەلەدى؟
V. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ:
§6 وقۋ، تەست تاپسىرمالارىن داپتەرگە ورىنداۋ
وقۋشىلاردى باعالاۋ
وقۋشىلار ساباقتان العان اسەرلەرىن سمايليكتەر ارقىلى كورسەتەدى
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى ارنا كيديرشايەۆا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كومپيۋتەر قۇرىلىمى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى قۇرىلعىلارى جونىندە ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ
دامىتۋشىلىق: تاقىرىپ بويىنشا بەكىتۋ تاپسىرمالارى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن مەڭگەرتۋ، دامىتۋ.
تاربيەلىك: كومپيۋتەر قۇرىلىسىن بىلۋگە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
- كومپيۋتەر قۇرىلعىلارىمەن تانىسادى، العان بىلىمدەرىن تاپسىرما ورىنداۋ بارىسىندا قولدانادى.
- شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن ارتتىرادى، توپتاعى ءار وقۋشىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى باسىم بولادى.
- زەرەكتىك پەن بىلىمگە دەگەن سەنىم مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، دوستىققا، ەڭبەكتەنۋگە تاربيەلەنەدى. وقۋشىنىڭ پاتريوتتىق سەنىمى قالىپتاسادى.
ستراتەگيا: «ەلەس جەتەلەۋ»، «ديالوگ»، «وي قوزعاۋ»، «بىلەمىن، ءبىلدىم، بىلگىم كەلەدى»
ءادىس - تاسىلدەرى: توپپەن جۇمىس، سويلەسۋ، كورنەكىلىك قولدانۋ، تاجىريبەلىك ءادىس، سۇراق - جاۋاپ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرتۋ ساباعى
قولدانىلاتىن قۇرال - جابدىقتار مەن كورنەكىلىكتەر: كومپيۋتەر، ەلەكتروندىق وقۋلىق، تاراتپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، Power Point - تا جاسالعان سلايدتار.
ءپانارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
بالالار كوزدەرىن جۇمىپ، «ەلەس جەتەلەۋ» ستراتەگياسى بويىنشا ۋاقىت ماشيناسىنا ءمىنىپ، بولاشاق «كومپيۋتەر» زامانىنا اتتانادى.
توپقا ءبولۋ. بويالعان ديسكتەردى تاڭداۋ ارقىلى. وقۋشىلار تاڭداعان تۇستەرىنە سايكەس توپقا بولىنەدى.
«مونيتور»، «جۇيەلىك بلوك»، «پەرنەتاقتا» بولىپ ۇشكە بولىنەدى
ءىى. وي قوزعاۋ سۇراقتارى:
ا) ينفورماتيكا دەگەن نە؟
ءا) كومپيۋتەر دەگەن نە؟؛
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراقتار تۇرىندە شولۋ:
1. كومپيۋتەر قانداي فۋنكسيالاردى ورىندايدى؟
2. دەربەس كومپيۋتەرلەردىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار.
3. نوۋتبۋكتەر مەن الاقان كومپيۋتەرلەرىن نە ءۇشىن پايدالانامىز؟
4. كومپيۋتەر تۇرلەرىن اتاڭدار.
5. 1 بايتتا نەشە بيت بار؟
ءىىى. ماعىنانى تانىتۋ
كومپيۋتەر – ەسەپتەۋىش. دەربەس كومپيۋتەر – ءبىر - اق ادام جۇمىس جاساۋعا ارنالعان. كومپيۋتەردىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرىلعىسى: جۇيەلىك بلوك، مونيتور، پەرنەتاقتا. بلوك ىشىندە بارلىق اقپاراتتاردى ەسكە ساقتاپ تۇراتىن قۇرىلعى – پروسەسسور ورنالاسقان. ول – «كومپيۋتەردىڭ ميى» ەڭ كوپ تاراعان پروسەسسوردىڭ ءتۇرى پەنتيۋم دەپ اتالادى.
مونيتور – اقپاراتتى كومپيۋتەر ەكرانىنا شىعاراتىن قۇرىلعى. مونيتور ەكرانىنداعى كەسكىندى قۇرايتىن كىشكەنە نۇكتەلەر پيكسەلدەر دەپ اتالادى.
پەرنەتاقتا – كومپيۋتەرگە ارىپتىك جانە ساندىق اقپاراتتى ەنگىزەتىن قۇرىلعى.
تىشقان – اقپاراتتى ەنگىزۋ قۇرىلعىسىنىڭ ءبىرى. قوس باتىرمالى. سول جاق باتىرما – نەگىزگى، وڭ جاق باتىرما - قوسىمشا باتىرمالار دەپ اتالادى.
ەنگىزۋ قۇرىلعىلارى: پەرنەتاقتا، تىشقان، سكانەر
شىعارۋ قۇرىلعىلارى: مونيتور، پرينتەر، كولونكا
جۇيەلىك بلوك
جۇيەلىك بلوك ىشىندە ەڭ ماڭىزدى قۇراۋىشتار ورنالاسقان نەگىزگى توراپ بولىپ تابىلادى. جۇيەلىك بلوكتاردىڭ كورپۋسى ءار ءتۇرلى پىشىندە بولادى. ولار كورەكتەندىرۋ بلوكتارىمەن بىرگە قويىلادى (جابدىقتالادى).
جۇيەلىك بلوكتىڭ ىشىندە ورنالاسقان قۇرىلعىلاردى ىشكى دەپ اتالادى.
جۇيەلىك بلوكتىڭ سىرتىندا ورنالاسقان قۇرىلعىلاردى سىرتقى (پەريفەريينىي) دەپ اتايدى.
كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارى:
انالىق تاقشا – دك - ءنىڭ نەگىزگى تاقتاشاسى.
وعان مىنالار ەنگىزىلگەن:
- جەدەل جاد (ججق – جەدەل جادتايتىن قۇرىلعى) – كومپيۋتەرگە قوسىلعان كەزدە دەرەكتەردى ۋاقىتشا ساقتاۋعا ارنالعان ميكروسحەمالار جيىنى.
- پروسەسسور – كوپتەگەن ماتەماتيكالىق جانە لوگيكالىق وپەراسيالاردى ورىندايتىن نەگىزگى ميكروسحەما.
- تجق (تۇراقتى جادتايتىن قۇرىلعى) – دەرەكتەردى ۇزاق ۋاقىت ساقتاۋعا ارنالعان ميكروسحەما.
- ميكروپروسەسسورلىق كومپلەكت (چيپسەت) – كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارىنىڭ جۇمىسىن باسقاراتىن ميكروسحەمالار جيىنى.
- قوسىمشا قۇرىلعىلاردى قوسۋعا ارنالعان اجىراتپالار (سلوتتار).
- شينالار – ولار ارقىلى كومپيۋتەردىڭ ىشكى قۇرىلعىلارىنىڭ اراسىندا سيگنال الماسۋ جۇرگىزىلەتىن وتكىزگىشتەر جيىنى.
قۇرىلعىلاردىڭ جۇيەلىك بلوكتا ورنالاسۋ سايكەستىگىن بەلگىلە، جۇيەلىك بلوكتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن قۇرىلعىلار وقۋلىقتا تولىق قاراستىرىلعان.
كوپكە ەستە قالۋ ءۇشىن، ءمۇعالىمنىڭ تۇسىندىرۋىمەن نەمەسە وقۋلىقتاعى پاراگرافتى وقۋمەن قاتار كەستەنى تولتىرۋ ۇسىنىلادى.
پروسەسسور
پروسەسسور – كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى ميكروسحەماسى، ول ەەم ميى. وندا اقپاراتتى وڭدەۋ مەن بارلىق قۇرىلعىلاردىڭ بىرلەسىپ ىستەيتىن جۇمىسىن باسقارۋ جۇرگىزىلەدى. ورىندايتىن فۋنكسيالارىنا سايكەس پروسەسسور ەكى بولىكتەن تۇرادى: بق – باسقارۋ قۇرىلعىسى جانە الق اريفمەتيكالى - لوگيكالىق قۇرىلعى.
قۇرىلىسى بويىنشا پروسەسسور جەدەل جادتىڭ ۇياشىقتارىنا ۇقساس ۇياشىقتاردان تۇرادى، ءبىراق بۇل ۇياشىقتاردا دەرەكتەر تەك ساقتالىپ قانا قويماي، وزگەرتىلەدى دە. پروسەسسوردىڭ ىشكى ۇياشىقتارى رەگيستر دەپ اتالادى.
بۇگىنگى ساباقتا نە بىلگەنىمىزدى قورىتىندىلايىق:
1. توپتار اتتارىنا سايكەس پوستەر جاساپ، ونى قورعايدى. (بۇگىنگى ساباقتا العان بىلىمدەرى ارقىلى)
2. ەلەكتروندى وقۋلىقتاعى تاپسىرمالاردى تولتىرىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
3 تاراتپالار:
جۇمباقتار 1. بار نارسەگە جەتىك
ميى كۇشتى تەتىك
ول ارقىلى سويلەسىپ
كەتەسىڭ شەتەلگە دە ءوتىپ / كومپيۋتەر /
2. ادەتتە ءۇنسىز تۇرامىن
بەلگى بەرسەڭ ۇعامىن
جازۋى بار قاعازدىڭ
قۇرالى بوپ شىعامىن / پرينتەر /
3. كومپيۋتەردىڭ ايناسى
باعدارىڭدى تاڭداشى
سۋرەت، ءسوزىن كورسەتىپ
تيەر ساعان پايداسى / مونيتور /
3. «كىم جىلدام؟» توپ مۇشەلەرى تومەندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى
1 - سلايد. كومپيۋتەردىڭ نەگىزگى قۇرىلعىلارىن اتاڭدار (پروسەسسور، پەرنەتاقتا، جۇيەلىك بلوك)
2 - سلايد. اقپاراتتى ەنگىزۋ قۇرىلعىلارىن اتاڭدار (پەرنەتاقتا، تىشقان، سكانەر، ميكروفون)
3 - سلايد. اقپاراتتى شىعارۋ قۇرىلعىلارىن اتاڭدار. (مونيتور، كولونكا، قۇلاققاب)
4 - سلايد. سلايدتىڭ وڭ جانە سول جاقتارىن سايكەستەڭدەر (1 - 1، 2 - 5، 3 - 7، 4 - 6)
ساباقتى بەكىتۋ «نە بىلەمىن، نەنى ءبىلدىم، نە بىلگىم كەلەدى؟» ينسەرت تابليساسىن تولتىرادى
نە بىلەمىن
نەنى ءبىلدىم
نە بىلگىم كەلەدى؟
V. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ:
§6 وقۋ، تەست تاپسىرمالارىن داپتەرگە ورىنداۋ
وقۋشىلاردى باعالاۋ
وقۋشىلار ساباقتان العان اسەرلەرىن سمايليكتەر ارقىلى كورسەتەدى
You Might Also Like
