InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار جانە تۇرلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا كومپيۋتەرلىك اقپاراتتى قورعاۋ ۇعىمى مەن ارحيۆتەۋ باعدارلاماسى تۇسىنىگىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: تاپسىرمالاردى ورىنداتا وتىرىپ، تانىم قابىلەتىن، زەيىنىن، بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ. ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
تاربيەلىلىگى: ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋعا، جيناقتىلىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا قۇرالدارى، كومپيۋتەر، پرەزەنتاسيا، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
قولدانىلعان ادەبيەتتەر
احمەتوۆ ك. س. سوۆرەمەننىي پەرسونالنىي كومپيۋتەر. – م.: “كومپيۋتەر پرەسس”. 1995.
بالاپانوۆ ە. ق، بورىبايەۆ ب. ب، داۋلەتقۇلوۆ ا. ق. جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار: ينفورماتيكادان 30 ساباق
س. ۆ. سەمەنوۆ «ينفورماتيكا. بازوۆىي كۋرس» 2002 ج.
ۆ. پ. لەونتيەۆ «پەرسونالنىي كومپيۋتەر» 2004 ج.

ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
قورىتىندى: پراكتيكالىق جۇمىس.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار جانە ولاردىڭ تۇرلەرى.
1. كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار؛
2. كومپيۋتەرگە ۆيرۋس جۇققاندىعىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى؛
3. كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردىڭ جىكتەلۋى؛
4. انتيۆيرۋستىق پروگراممالاردىڭ تۇرلەرى جانە ولاردىڭ نەگىزگى مۇمكىندىكتەرى؛
5. كومپيۋتەردى ۆيرۋس جۇقتىرۋدان ساقتاۋ تاسىلدەرى.
1. كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار – ءوز كوشىرمە - لەرىن جاساپ، سولاردى كومپيۋتەرلىك جۇيەلەر مەن جەلىلەردەگى ءارتۇرلى وبەك - تىلەرگە جاسىرىن ەنگىزىپ، تۇتىنۋشىعا بىلدىرمەي ءارتۇرلى جىمىسقى ارەكەتتەر جاسايتىن پروگراممالار توبى. سول كوشىرمەلەر ارى قاراي دا جىلدام كوبەيە وتىرىپ، تارالۋ قاسيەتىن ساقتايدى.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار ەەم ىشىندە پايدا بولىپ، ناقتى تىرشىلىك جاسايتىن ميكروورگانيزمدەر ەمەس. ولاردى باسقالارعا قاساقانا زيانكەستىك جاساۋ ءۇشىن پروگراممالاردىڭ دۇرىس ورىندالۋىنا كەسىرىن تيگىزۋ ماقساتىندا ادەيىلەپ جازاتىن ادامدار بار. ونداي پروگراممالاردى قىرسىق قيقارلار (كراكەر - ۆاندالدار) جاسايدى.
ىشىنە ۆيرۋس ەنىپ كەتكەن پروگراممانى “زالالدانعان” نەمەسە ينفەكسياسى بار پروگرامما دەپ اتايدى.
ينفەكسياسى بار “ناۋقاس” پروگرامما ورىندالا باستاعاندا، الدىمەن ۆيرۋس جۇمىسقا كىرىسەدى. سودان ۆيرۋس باسقا پروگراممالارعا دا جۇعا باستايدى دا، ءوزىنىڭ جوسپار - لانعان زياندى ارەكەتتەرىن اتقارۋعا كىرىسەدى.
ۆيرۋس ءوز ارەكەتتەرىن سەزدىرمەس ءۇشىن بىردەن بەلسەندىلىك تانىتپاي، مىناداي شارتتاردىڭ ورىندالۋىن كۇتەدى:
- بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كەزەڭى ءوتۋ ءتيىس؛
- وپەراسيالاردىڭ ناقتى ءبىر سانى ورىندالۋى قاجەت؛
- بەلگىلى ءبىر كۇن - اي مەرزىمى نەمەسە اپتانىڭ ناقتى ءبىر كۇنى كەلۋى كەرەك، ت. س. س.
ۆيرۋسقا قارسى جازىلعان پروگراممالاردىڭ كوپتىگىنە قاراماستان، ۆيرۋستار سانى كۇننەن - كۇنگە كوبەيىپ جاتىر.

كومپيۋتەرگە ۆيرۋس جۇققاندىعىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى
• كەيبىر پروگراممالاردىڭ جۇمىس ىستەۋىنىڭ باياۋلاۋى؛
• فايلدار كولەمىنىڭ ۇلكەيۋى (اسىرەسە پروگراممالار)؛
• بۇرىن بولماعان كەزدەيسوق فايلداردىڭ پايدا بولۋى؛
• پايدالانىلاتىن جەدەل جاد كولەمىنىڭ كىشىرەيۋى (ادەتتەگى رەجيممەن سالىستىرعاندا)؛
• كەنەتتەن پايدا بولاتىن ءارتۇرلى بەينەلىك جانە دىبىستىق ەففەكتىلەر؛

• وپەراسيالىق جۇيە جۇمىسىنان قاتەلىكتەر شىعۋى (ونىڭ كەنەتتەن تۇرىپ قالۋى)؛
• ديسكىلەرگە مالىمەت جازىلمايتىن كەزدە وعان ينفورماسيانىڭ جازىلا باستاۋى؛
• بۇرىن جۇمىس ىستەپ تۇرعان پروگراممانىڭ توقتاپ قالۋى نەمەسە ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ توقتاماي كەتۋى؛
• بەلگىسىز ادامداردان (كومپيۋتەرلەردەن) ەلەكتروندىق حاتپەن بىرگە ورىندالاتىن پروگرامما - نىڭ كەلىپ ءتۇسۋى ت. س. س.
العاشقى رەت ۆيرۋستار پروبلەماسىنا كوڭىل بولگەن فرەد كوەننىڭ (F. Cohen) «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار، تەورياسى مەن ەكسپەريمەنتى» دەگەن 1983 جىلى شىققان كىتابى بولدى.
ۆيرۋستاردىڭ تارالۋى جونىندە تۇڭعىش ەكسپەريمەنتتى دە ف. كوەن 1983 ج. 10 قىركۇيەكتە وڭتۇستىك كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىندەگى قاۋىپسىزدىك سەمينارى كەزىندە وتكىزدى.
العاشقى رەت ۆيرۋستار پروبلەماسىنا كوڭىل بولگەن فرەد كوەننىڭ (F. Cohen) «كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار، تەورياسى مەن ەكسپەريمەنتى» دەگەن 1983 جىلى شىققان كىتابى بولدى.
ۆيرۋستاردىڭ تارالۋى جونىندە تۇڭعىش ەكسپەريمەنتتى دە ف. كوەن 1983 ج. 10 قىركۇيەكتە وڭتۇستىك كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىندەگى قاۋىپسىزدىك سەمينارى كەزىندە وتكىزدى.
سول كەزدەردە العاش رەت ۆيرۋستاردىڭ جەلى بويىنشا باقىلاۋعا كونبەيتىن تارالۋ قۇبىلىسى ۇلكەن قوعامدىق تولعانىس تۋعىزدى. ول 1988 ج. 2 قاراشادا كورنەل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سوڭعى كۋرسى ستۋدەنتى روبەرت تاپپان مورريس جەلى بويىنشا تاراتقان ۆيرۋستىق پروگرامما كەسىرىنەن بولدى. سونىڭ سالدارىنان 6200 كومپيۋتەر توقتاپ قالىپ، ياعني جەلىگە قوسىلعان ماشينالاردىڭ 7، 3 % - ى ىستەن شىقتى
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردىڭ جىكتەلۋى (توپتارعا ءبولىنۋى)
ۆيرۋستاردى مىناداي بەلگىلەرىنە قاراپ توپتارعا (كلاستارعا) بولۋگە بولادى:
• تارالۋ ورتاسى بويىنشا؛
• جۇعۋ ءتاسىلى بويىنشا؛
• زيانكەستىك ارەكەتىنىڭ دەڭگەيىنە قاراي نەمەسە زالالدىق قاسيەتىنە بايلانىستى؛
• الگوريتم ەرەكشەلىگىنە قاراي؛
• كولەمىنىڭ تۇراقتىلىعىنا بايلانىستى.
تارالۋ ورتاسىنا قاراي
جەلى ۆيرۋستارى – كومپيۋتەرلىك جەلى بويىنشا تارالادى. ونىڭ مىسالى رەتىندە Melissa اتتى ۆيرۋستى كەلتىرۋگە بولادى.
فايلدىق ۆيرۋستار – com جانە exe ءتيپتى بىردەن اتقارىلاتىن كوماندالىق فايلدارعا جۇعىپ تارايدى. وسى توپقا ماكروكوماندالار ارقىلى جازىلاتىن ماكرو - ۆيرۋستار دا جاتادى. ولار Word، Excel ءتارىزدى پروگراممالاردا دايىندالعان ورىندالمايتىن ماتىندىك نەمەسە كەستەلىك فايلدارعا جۇعادى.
جۇكتەلەتىن ۆيرۋستار (زاگرۋزوچنىە) - ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورىنا (Boot - سەكتور) نەمەسە ۆينچەستەردىڭ جۇيەلىك سەكتورىنا (Master Boot Record – MBR) جابىساتىن ۆيرۋستار. كەيبىرەۋلەرى ءوز مالىمەتىن ديسكىنىڭ بوس سەكتورلارىنا ولاردى FAT - كەستەگە مالىمەت جازىلمايتىن اقاۋلى ايماق (Bad Claster) ءتارىزدى ەتىپ بەلگىلەپ جازىپ كەتەدى.
فايلدىق - جۇكتەلۋ ۆيرۋستارى - فايلداردى دا، ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورلارىن دا بۇلدىرەدى. بۇلار كوبىنەسە كۇردەلى الگوريتممەن جۇمىس ىستەپ، جىلدام زيان تيگىزەدى.

كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار جانە تۇرلەرى. جۇكتەۋ
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستاردان قورعاۋ. سلايدتى جۇكتەۋ