InfoHub Logo

تاقىرىبى: كوپ ماعىنالى سوزدەر
ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرە وتىرىپ، كوپ ماعىنالى سوزدەر تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ءسوزدىڭ كوپ ماعىنالىلىعىن اجىراتىپ، ءسوز ىشىندە دۇرىس قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
2. دامىتۋشىلىق. جاتتىعۋ جۇمىسىن جۇرگىزە وتىرىپ، سوزدىك قورىن، اۋىزشا، جازباشا سويلەۋ ءتىلىن، لەكسيكالىق تالداۋ داعدىسىن، تانىمدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك. وقۋشىلاردى ساۋاتتى، تازا، كوركەم، ۇقىپتى جازۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، تالداۋ
كورنەكىلىگى: سىزبا، قورجىن، اسىق، ءسوزجۇمباق

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. سىنىپ تازالىعىنا كوڭىل اۋدارۋ.
2. كەزەكشىمەن سۇحباتتاسۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تولىق جانە ءىشىنارا تەكسەرۋ.

ءىىى. جان – جاقتى ءبىلىم تەكسەرۋ.
بالالار، الدىڭعى ساباقتاردا ءسوزدىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسىن وتكەن بولاتىنسىڭدار.
ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسى دەگەنىمىز نە؟
ءسوزدىڭ زاتتى نەمەسە قۇبىلىستى اتاپ بىلدىرەتىن ماعىناسى تۋرا ماعىنا دەپ اتالادى.
اۋىسپالى ماعىنا دەگەنىمىز نە؟
ءسوزدىڭ تۋرا ماعىناسىنىڭ نەگىزىندە تۋىپ، وربىگەن، جالپى كوپشىلىككە تۇسىنىكتى اۋىسپالى ماعىنالارىن تۋىندى ماعىنا دەپ اتايدى.
«اياق» ءسوزىنىڭ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىناسىن ايتىڭدار.
تۋرا ماعىناسى: اياق – دەنە مۇشەسى
اۋىسپالى ماعىناسى: جۇمىستىڭ اياعى، جينالىستىڭ اياعى

IV. ماقسات قويۋ.
بەلگىلى ءبىر ۇعىمعا بەرىلگەن اتاۋدى ءسوز دەيمىز. تىلدەگى ءاربىر سوزدە ماعىنا بار. ماعىناسىز ءسوز بولمايدى. ءسوز بولۋ ءۇشىن دىبىس كەرەك. كەز - كەلگەن دىبىستى قولدانا بەرسەك ول ەشقانداي ماعىنا بەرمەيدى. سوندىقتان دىبىستى دا ماعىناسىنا قاراپ قولدانامىز. سوزدە بىرنەشە ماعىنا بولۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز ءسوزدىڭ ماعىناسىنا بايلانىستى بولادى.
داپتەرلەرىڭە بۇگىنگى كۇن رەتى مەن تاقىرىپتى جازىڭدار. بۇگىنگى ساباقتى 3 توپقا بولىنە وتىرىپ وتكىزەمىز. ءار توپ وزدەرىنە ات قويادى. ساباق ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى. ءار دۇرىس جاۋاپ ءبىر اسىقپەن ەسەپتەلەدى.
ءى كەزەڭ – «بايگە»
ءىى كەزەڭ – «الشى ويىن»
ءىىى كەزەڭ – «حانتالاپاي»

V. جاڭا ساباق.
ءار ءتۇرلى ماعىنالاردى بىلدىرەتىن ءسوز كوپ ماعىنالى ءسوز دەپ اتالادى. ءبىر ەمەس بىرنەشە ماعىنانى بىلدىرەتىن سوزدەر تىلدە كەزدەسە بەرەدى. مىسالى: اتا (زات ەسىم) – 1) ۇلكەن اكە، اكەنىڭ اكەسى؛ 2) اتا جولى – ەسكىدەن قالعان ءجون - جوبا، ادەت - عۇرىپ؛ 3) اتا جۇرت – ەجەلگى مەكەن؛ 4) اتا كاسىپ – اتادان كەلە جاتقان شارۋاشىلىق.
ءسوزدىڭ قولدانىلۋ اياسىنىڭ وزگەرۋى، ياعني ءبىر سالادان باسقا ءبىر سالاعا اۋىسۋى ونىڭ ماعىناسىنىڭ وزگەرۋىنە اسەر ەتەدى.
كوپ ماعىنالى سوزدەردى ءبىز «پوليسەميا» دەپ تە اتايمىز. «پوليسەميا» - گرەك ءسوزى، «پولي»– كوپ، «سەميا» - ماعىنا دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
باس
↓
دەنە مۇشەسى
تاۋدىڭ باسى
ءسوزدىڭ باسى
ساباقتىڭ باسى
وسى سوزدەرگە جەكە - جەكە سۇراق قوياتىن بولساق بارلىعى نە؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. ياعني، كوپ ماعىنالى سوزدەردىڭ اراسىنداعى ۇقساستىق ءبارى ءبىر ءسوز تابىنان بولادى.

VI. جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرگەندەرىن تەكسەرۋ.
«بايگە» كەزەڭىندە 51 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ. دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن ۇپاي الادى.
تومەندەگى سوزدەردىڭ قوسىمشا تۋىندى ماعىنالارىن انىقتاپ، كەستەنى تولتىرىڭدار.

قىزىلوردا قالاسى، م.مامەتوۆا اتىنداعى
قىزىلوردا گۋمانيتارلىق كوللەدجىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كەرىمحان قىزى اقتوتى