كۇيگە ءتىل بىتىرگەن قازانعاپ جانە كۇيلەرى
مۋزىكا 6 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇيگە ءتىل بىتىرگەن قازانعاپ جانە كۇيلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا كۇي شەشەنى قازانعاپ ءومىرىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كۇيلەرىن تىڭداتۋ ارقىلى كۇيلەرىنىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە، ءوز ويلارىن اشىق ايتىپ، پىكىرلەرىن ەركىن سويلەۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشى بويىنا ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، ەلجاندىلىق سياقتى قاسيەتتەردى دارىتۋ، تاريحي تۇلعالاردى قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بايلانىستىرىپ سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: كورىنىس، توپتاستىرۋ ءادىسى، سۇراق - جاۋاپ، تىڭداۋ، ۇيرەنۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
كورنەكىلىك: سلايد، كۇيشى پورترەتى، ءۇن تاسپا
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا زەيىنىن اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
اقان سەرى بەينەفيلمنەن تىڭداي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاپسىرما بەرۋ.
"قۇلاگەر" ءانىن تىڭداي وتىرىپ، تالداۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
جوسپارى
1. قازانعاپ ءومىربايانى
2. دومبىرا تۋرالى ماعۇلمات
3. قازانعاپ ومىرىنەن قىسقاشا كورىنىس
4. قازانعاپ كۇيلەرىن تىڭداۋ، تالداۋ
5. قازانعاپتىڭ كۇيلەرى
6. قازانعاپ شاكىرتتەرى
7. ا. جۇبانوۆتىڭ ەڭبەگى.
8. ءان ت. بازاربايەۆ «اۋىلىم»
سىنىپتى ەكى توپقا ءبولۋ. توپ باسشىسىن سايلاۋ.
ماعىنانى تانۋ
قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى 1854 جىلى ارال كولىنىڭ جاعاسى، قۇلاندى تۇبەگىنىڭ اباۋىر دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1927 جىلى سول اقباۋىر ماڭى، ايشۋاق اۋىلىنان توپىراق بۇيىرادى. شىققان تەگى - ۇلى ءجۇز قۇرامىنداعى بايىرعى تايپالارىنىڭ ءبىرى - شانىشقىلى. شەجىرە دەرەگى بويىنشا، ۇلى ءجۇز اقارىستان تاراعان، ۇرپاقتىڭ ءبىرى كەيكى بي، ودان توبەي تۋعان. توبەيدەن مايقى، قوعام، مەكىرە، قۇيىلدار دەگەن ءتورت ۇل تۋادى. وسىلاردىڭ قوعامىنان قاڭلى مەن شانىشقىلى تۋعان. شانىشقىلىدان قورباقا، دارحان، قىرىقساداق، بەكەتاۋ دەگەن ءتورت ۇل تۋادى. وسىلاردىڭ ىشىندەگى قىرىقساداقتان قازانعاپتىڭ اتالارى وربىگەن.
قازانعاپ - قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى - كومپوزيتورى.
بويى ءوسىپ، بۇعاناسى قاتىپ ۇلگەرمەي - اق قازانعاپتىڭ ماڭدايىنا قويشىلىق ءومىر بۇيىرعان. قوي سوڭىندا وتكىزگەن ون جىلدا ول دومبىرانى جان سەرىگى ەتىپ، ءوزىنىڭ سەزىم – تۇيسىگىن كۇي تىلىندە سىرتقا شىعارۋدى ماشىق ەتەدى. سودان وڭ - سولىن تاني باستاعاندا كۇيگە ءبىرجولا ءومىرىن ارناماق بولىپ، اكە - شەشەسىنەن رۇقسات الادى. دوڭىزتاۋ - اققولقادا – تورەش، بەسقالادا – ورىنباي، قۇرمانياز، ورىنبوردا – ۇسەن تورە سياقتى ايگىلى دومبىراشىلارمەن كەزدەسەدى. ارال الابىن، ءۇستىرت، ماڭعىستاۋ ايماعىن، اقتوبە، ىرعىز، قوستاناي، ترويسك، ورىنبور توڭىرەگىن شارلاپ، ەل ىشىندەگى كۇي سارىندارىن كوكىرەگىنە ارمانسىز سىڭىرەدى. نەبىر دودالى كۇي سايىستارىنا ءتۇسىپ، ونەرىن شىڭدايدى. مۇنىڭ ءبارى قازانعاپ بويىنداعى تەگەۋرىندى دارىننىڭ جارقىراي كورىنۋىنە، شابىت تۇعىرى بولۋىنا سەبەپشى بولادى.
قازانعاپ ەپيكالىق كۇيشى. ونىڭ كۇيلەرى قازاقتىڭ وتكەنىنە دە، بۇگىنىنە دە، بولاشاعىنا دا تەرەڭ بويلايدى. قازانعاپ كۇيلەرى حالىق تاريحىنىڭ ارتتا قالعان الماعايىپ كەزەڭى تۋرالى جىرلانادى.
توپتاستىرۋ.
قازانعاپ كۇيشى - كومپوزيتور، ەپيكالىق كۇيشى، ءومiردiڭ ءمانi مەن ءسانi تۋرالى، بۇگiن مەن بولاشاقتىڭ قامى تۋرالى تاۋسىلا تولعانعان كۇيشىلەردىڭ ءبىرى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپابى قوڭىر دومبىرانىڭ قوس ىشەگىنەن قونىرلاعان قونىر ءۇن، سىرى تەرەڭ سىرلى دۇنيەنىڭ سىرىن شەرتۋدەن جالىقپاي كەلەدى. بالالار ءبىز دومبىرا تۋرالى نە بىلەمىز؟
دومبىرا تۋرالى وقۋشىلار ءوز ويلارىن ءبىلۋ.
1. دومبىرا اسپابى تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. دومبىرا اسپابىنىڭ قۇدىرەتى قانداي؟
قازاعىمنىڭ كۇمبىرلەگەن دومبىراسىنىڭ شاناعىنان توگىلگەن اۋەننىڭ ايتارى مول. سوزبەن ايتىپ جەتكىزە الماس سىرىڭ دا، كوكىرەككە سىيماس قۇلازىعان كوڭىلىڭ دە، شاتتىققا تولى قۋانىشىڭ دا دومبىرانىڭ جانسىز تىلىمەن - اق جۇرەككە جەتەدى. سونداي ساپارلارىنىڭ بىرىندە قازانعاپتىڭ «كوكىل» كۇيىنىڭ قالاي شىققاندىعى تۋرالى قىسقاشا كورىنىستەن كورەمىز.
كورىنىس.
بىردە قازانعاپ استىق الىپ قايتپاقشى بولىپ تەڭىزگە قاراي، ساۋدا كەرۋەنىنە ىلەسىپ جولعا شىعادى. «قاراقامىس» اۋىلىنىڭ تۇسىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، تىگۋلى تۇرعان اق وردالى اۋىلدى كورەدى. ءسويتىپ سول اۋىلدىڭ ۇسەن تورەنىڭ اۋىلى ەكەنىن ءبىلىپ، سول اۋىلعا بارادى. ۇسەن تورەمەن كەزدەسىپ، سول جەردە جاڭا «كوكىل» دەگەن كۇيىن شىعارادى. بۇل كۇي ۇسەن تورەنىڭ كوڭىلىنەن شىعادى. بۇل كۇيدى تىڭداي وتىرىپ، كۇيدى تالداۋ.
№35 مەكتەپ – گيمنازياسى مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى
ديلمۋحانوۆا ساندۋگاش تەميرباي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇيگە ءتىل بىتىرگەن قازانعاپ جانە كۇيلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا كۇي شەشەنى قازانعاپ ءومىرىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كۇيلەرىن تىڭداتۋ ارقىلى كۇيلەرىنىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە، ءوز ويلارىن اشىق ايتىپ، پىكىرلەرىن ەركىن سويلەۋگە باۋلۋ.
تاربيەلىك: وقۋشى بويىنا ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، ەلجاندىلىق سياقتى قاسيەتتەردى دارىتۋ، تاريحي تۇلعالاردى قاستەرلەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بايلانىستىرىپ سويلەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: كورىنىس، توپتاستىرۋ ءادىسى، سۇراق - جاۋاپ، تىڭداۋ، ۇيرەنۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
كورنەكىلىك: سلايد، كۇيشى پورترەتى، ءۇن تاسپا
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ
1. سالەمدەسۋ
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا زەيىنىن اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
اقان سەرى بەينەفيلمنەن تىڭداي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاپسىرما بەرۋ.
"قۇلاگەر" ءانىن تىڭداي وتىرىپ، تالداۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق
جوسپارى
1. قازانعاپ ءومىربايانى
2. دومبىرا تۋرالى ماعۇلمات
3. قازانعاپ ومىرىنەن قىسقاشا كورىنىس
4. قازانعاپ كۇيلەرىن تىڭداۋ، تالداۋ
5. قازانعاپتىڭ كۇيلەرى
6. قازانعاپ شاكىرتتەرى
7. ا. جۇبانوۆتىڭ ەڭبەگى.
8. ءان ت. بازاربايەۆ «اۋىلىم»
سىنىپتى ەكى توپقا ءبولۋ. توپ باسشىسىن سايلاۋ.
ماعىنانى تانۋ
قازانعاپ تىلەپبەرگەن ۇلى 1854 جىلى ارال كولىنىڭ جاعاسى، قۇلاندى تۇبەگىنىڭ اباۋىر دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1927 جىلى سول اقباۋىر ماڭى، ايشۋاق اۋىلىنان توپىراق بۇيىرادى. شىققان تەگى - ۇلى ءجۇز قۇرامىنداعى بايىرعى تايپالارىنىڭ ءبىرى - شانىشقىلى. شەجىرە دەرەگى بويىنشا، ۇلى ءجۇز اقارىستان تاراعان، ۇرپاقتىڭ ءبىرى كەيكى بي، ودان توبەي تۋعان. توبەيدەن مايقى، قوعام، مەكىرە، قۇيىلدار دەگەن ءتورت ۇل تۋادى. وسىلاردىڭ قوعامىنان قاڭلى مەن شانىشقىلى تۋعان. شانىشقىلىدان قورباقا، دارحان، قىرىقساداق، بەكەتاۋ دەگەن ءتورت ۇل تۋادى. وسىلاردىڭ ىشىندەگى قىرىقساداقتان قازانعاپتىڭ اتالارى وربىگەن.
قازانعاپ - قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى - كومپوزيتورى.
بويى ءوسىپ، بۇعاناسى قاتىپ ۇلگەرمەي - اق قازانعاپتىڭ ماڭدايىنا قويشىلىق ءومىر بۇيىرعان. قوي سوڭىندا وتكىزگەن ون جىلدا ول دومبىرانى جان سەرىگى ەتىپ، ءوزىنىڭ سەزىم – تۇيسىگىن كۇي تىلىندە سىرتقا شىعارۋدى ماشىق ەتەدى. سودان وڭ - سولىن تاني باستاعاندا كۇيگە ءبىرجولا ءومىرىن ارناماق بولىپ، اكە - شەشەسىنەن رۇقسات الادى. دوڭىزتاۋ - اققولقادا – تورەش، بەسقالادا – ورىنباي، قۇرمانياز، ورىنبوردا – ۇسەن تورە سياقتى ايگىلى دومبىراشىلارمەن كەزدەسەدى. ارال الابىن، ءۇستىرت، ماڭعىستاۋ ايماعىن، اقتوبە، ىرعىز، قوستاناي، ترويسك، ورىنبور توڭىرەگىن شارلاپ، ەل ىشىندەگى كۇي سارىندارىن كوكىرەگىنە ارمانسىز سىڭىرەدى. نەبىر دودالى كۇي سايىستارىنا ءتۇسىپ، ونەرىن شىڭدايدى. مۇنىڭ ءبارى قازانعاپ بويىنداعى تەگەۋرىندى دارىننىڭ جارقىراي كورىنۋىنە، شابىت تۇعىرى بولۋىنا سەبەپشى بولادى.
قازانعاپ ەپيكالىق كۇيشى. ونىڭ كۇيلەرى قازاقتىڭ وتكەنىنە دە، بۇگىنىنە دە، بولاشاعىنا دا تەرەڭ بويلايدى. قازانعاپ كۇيلەرى حالىق تاريحىنىڭ ارتتا قالعان الماعايىپ كەزەڭى تۋرالى جىرلانادى.
توپتاستىرۋ.
قازانعاپ كۇيشى - كومپوزيتور، ەپيكالىق كۇيشى، ءومiردiڭ ءمانi مەن ءسانi تۋرالى، بۇگiن مەن بولاشاقتىڭ قامى تۋرالى تاۋسىلا تولعانعان كۇيشىلەردىڭ ءبىرى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپابى قوڭىر دومبىرانىڭ قوس ىشەگىنەن قونىرلاعان قونىر ءۇن، سىرى تەرەڭ سىرلى دۇنيەنىڭ سىرىن شەرتۋدەن جالىقپاي كەلەدى. بالالار ءبىز دومبىرا تۋرالى نە بىلەمىز؟
دومبىرا تۋرالى وقۋشىلار ءوز ويلارىن ءبىلۋ.
1. دومبىرا اسپابى تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. دومبىرا اسپابىنىڭ قۇدىرەتى قانداي؟
قازاعىمنىڭ كۇمبىرلەگەن دومبىراسىنىڭ شاناعىنان توگىلگەن اۋەننىڭ ايتارى مول. سوزبەن ايتىپ جەتكىزە الماس سىرىڭ دا، كوكىرەككە سىيماس قۇلازىعان كوڭىلىڭ دە، شاتتىققا تولى قۋانىشىڭ دا دومبىرانىڭ جانسىز تىلىمەن - اق جۇرەككە جەتەدى. سونداي ساپارلارىنىڭ بىرىندە قازانعاپتىڭ «كوكىل» كۇيىنىڭ قالاي شىققاندىعى تۋرالى قىسقاشا كورىنىستەن كورەمىز.
كورىنىس.
بىردە قازانعاپ استىق الىپ قايتپاقشى بولىپ تەڭىزگە قاراي، ساۋدا كەرۋەنىنە ىلەسىپ جولعا شىعادى. «قاراقامىس» اۋىلىنىڭ تۇسىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، تىگۋلى تۇرعان اق وردالى اۋىلدى كورەدى. ءسويتىپ سول اۋىلدىڭ ۇسەن تورەنىڭ اۋىلى ەكەنىن ءبىلىپ، سول اۋىلعا بارادى. ۇسەن تورەمەن كەزدەسىپ، سول جەردە جاڭا «كوكىل» دەگەن كۇيىن شىعارادى. بۇل كۇي ۇسەن تورەنىڭ كوڭىلىنەن شىعادى. بۇل كۇيدى تىڭداي وتىرىپ، كۇيدى تالداۋ.
№35 مەكتەپ – گيمنازياسى مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى
ديلمۋحانوۆا ساندۋگاش تەميرباي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
باقىلاۋ ۇزىگى (1 توقساندا وتىلگەن تاقىرىپتاردى قورىتىندىلاۋعا ارنالعان)
