كيىز ءۇي – قازاقتىڭ شاعىن عالامشارى
كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوسەنتى
قازاق حالقى ءوزىنىڭ كونە مادەنيەتىن بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزگەن، سونىڭ ىشىندە تۇركى حالىقتارىنىڭ نەگىزگى باسپاناسى – كيىز ءۇيدى ساقتاپ قالدى. قازاقتار كيىز ءۇيدى قاستەرلەپ، قاستەرلەپ، قاستەرلەپ، قاستەرلەپ، قاستەرلەگەن، ءقازىر دە كيىز ءۇيدى قاستەرلەگەن. كيىز ءۇيدىڭ ماڭىزى وتە زور.
كەزىندە ش.ءۋاليحانوۆ ءحىى-ءحىىى عاسىرلاردا ءتىپتى مەملەكەت اتاۋلارى – التىن وردا، اق وردا، كوك وردا – ءدال كيىز ۇيمەن بايلانىستىرىلعانىن اتاپ وتكەن. كيىز ءۇي – اعاشتان، كيىزدەن، كيىزدەن، قۇراقتان، تەرىدەن تىگىلگەن، مەتالدان (كۇمىس) اشەكەيلەرمەن بەزەندىرىلگەن جىلجىمالى قۇراستىرمالى تۇرعىن ءۇي.
الەمگە ايگىلى عالىمدار مەن ونەرتانۋشىلار دالا تۇرعىندارىنىڭ تاپقىرلىعىنا باعا بەرە وتىرىپ، بۇكىلوداقتىق، حالىقارالىق ەتنوگرافيالىق كورمەلەردە قازاق حالقىنىڭ شىعارماشىلىعىن جوعارى باعالادى.
1861 جىلى الماس دەگەن قازاق پاريجدە وتكەن دۇنيەجۇزىلىك ەتنوگرافيالىق كورمەگە كيىز ءۇي اكەلىپ، سىيلىق الادى. 1876 جىلى مەيرام قاجى جانايدارۇلى (كەنەسارى حاننىڭ باس جاۋىنگەرى) كيىز ءۇيدى پەتەربۋرگكە جەتكىزسە، 1890 جىلى يبرايىم ءادىلوۆ قازان قالاسىندا وتكەن كورمەدە كيىز ءۇيدى كورسەتتى.
1872 جىلى بوكەي ورداسىنىڭ حانى جاڭگىر حان كيىز ءۇيدى ورىس پاتشاسى نيكولاي ى-گە سىيعا تارتتى، وعان پاتشا قاتتى قۋاندى (ول تۋرالى ءا. مارعۇلان جازدى). جازۋشى شىڭعىس ايتماتوۆ باتىس ەۋروپا مۇراجايلارىنىڭ بىرىنەن قازاقتىڭ كيىز ءۇيىن كورگەنىن جازعان.
ءبىزدىڭ كيىز ۇيلەر گامبۋرگ پەن فرانكفۋرت-نا-ماينە (گەرمانيا) مۇراجايلارىندا ءالى كۇنگە دەيىن قويىلىپ، ەۋروپالىقتاردىڭ قازاقتاردىڭ مادەنيەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋدا. ءبىر كەزدەرى اتاقتى حاندار، بيلەر، بايلار ءوز ورداسىندا (ۇلكەن كيىز ءۇي) مەرەكەلەر وتكىزگەن.
ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ اتاقتىسى: كوكشەتاۋداعى اق وردا -ابىلاي حاننىڭ ورداسى؛ 24 ەسىكتى شىڭعىس تورە ورداسى (ەسىكتەرى ادەمى قيسىق، جينالمالى تور قابىرعالاردان تۇردى)؛ جەتىسۋداعى تەزەك تورەنىڭ ورداسى، ىرعىزداعى سامىراتبايدىڭ كيىز ءۇيى. ولار تۋرالى اڭىزدار بار، مۇنداي كيىز ۇيلەر كوپ بولعان. قازاقتار ادەمى كيىز ءۇي ءۇشىن بار بايلىعىن اياماعان، ويتكەنى ول كيىز ءۇي يەسىنىڭ مادەنيەتى مەن بايلىعىن تانىتقان.
You Might Also Like
-
دەپرەسسيا – بۇل كوڭىل-كۇيدىڭ قالىپتىدان اۋىتقۋى، بۇل ادامنىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە، جۇمىسىنا جانە قارىم-قاتىناستارىنا اسەر ەتۋى مۇمكىن. بۇل پسيحولوگيالىق بۇزىلۋ رەتىندە تانىلادى
-
[ءمۇعالىمنىڭ ءاتى-جونى] – ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى تاماشا مامان، ونىڭ كاسىبي قىزمەتى وقۋشىلارعا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدە ايقىن كورىنىس تابادى
