InfoHub Logo

كينو-بۇل شەت ءتىلىن وقىتۋداعى ەڭ كورنەكى قۇرالداردىڭ ءبىرى. ول وقۋشىلاردى كوپتەگەن قاجەتتى ماتەريالدارمەن تانىستىرادى. وقۋ كينوفيلمدەرىن جاساپ شىعارۋعا وتە كوپ ۋاقىت جانە قارجى كەرەك. ال ونى كورسەتۋدە ارنايى قۇرال-جابدىقتار قاجەت. سوڭعى كەزدەرى كول شەكتەپتەردە كينو اپپاراتتارى بار. ساباقتاردا شەت تىلىندەگى كينوفيلمدەر ءجيى كورسەتىلەتىن بولدى. كينوفيلمدەر قالىڭ پلەنكالى قۇرىلىستى جانە ءۇنسىز، داۋىستى بولىپ بولىنەدى. كينو كورسەتۋدە 7-8 مينۋت دەمونستراسيالاۋعا، 20-25 مينۋت-كينو كورسەتۋگە، 10-15 مينۋت سۇحباتقا كەتەدى. ءمۇعالىم ساباق كەزىندە وتكەن تاقىرىپتى ەسكە ءتۇسىرىپ، ءۇي جۇمىسىن تەكسەرىپ، سودان كەيىن جاڭا ساباقتى وتەدى، قالعان 15-مينۋت كينوفيلم كورسەتۋگە قالادى. ءۇنسىز كينوفيلمدەردى كورسەتكەندە ءمۇعالىم مازمۇنىن ايتىپ وتىرادى. كينوفيلمدەردى كورىپ بولعاننان كەيىن، ءمۇعالىم وقۋشىلارعا تاقىرىپقا بايلانىستى سۇراقتار قويادى جانە كينوفيلمدەردە كورسەتىلگەن وبەكتىلەردى كارتادان كورسەتۋدى سۇرايدى. ءمۇعالىم تاقىرىپقا ساي كينوفيلمدەردى دۇرىس تاڭداۋ ءۇشىن، ءفيلمنىڭ مازمۇنىن جاقسى ءبىلۋى قاجەت. ءمۇعالىم وقۋشىلارعا كورسەتۋدەن بۇرىن ءفيلمدى ءوزى كورىپ، كەرەك ەمەس جەرىن الىپ تاستاپ، قاجەتتى ماتەريالدى ىرىكتەپ الادى، ءقازىر تەلەديداردا شەت ءتىلىن وقىتاتىن (اسارەسە اعىلشىن ءتىلىن) تەلەحابارلار وتە كوپ بەرىلەدى. كۇندىزگى ۋاقىتقا ساي كەلەتىن تەلەحابارلاردى ساباق كەزىندە كورسەتۋگە بولادى. تەلەحابار 12-15 مينۋت اراسىندا بولادى. وقۋ تەلەستافكاسى ارنايى سەنارييمەن تولىقتىرىلىپ وتىرادى، وعان كينوفيلمدەر، سۋرەتتەر، مۋزەيلەر، مۋلتفيلم، سحەمالار، سىزبالار ت.ب. كادرلارى كىرەدى. وقۋ تەلەحابارى وتىلگەننەن كەيىن ءمۇعالىم وقۋشىلارعا سۇراقتار بەرەدى. وقۋشىلاردان نەنى تۇسىنگەنىن ايتىپ بەرۋىن سۇرايدى، وزىندىك جۇمىس رەتىندە كەيىن وقۋشىلارعا دوكلادتار، رەفەراتتار، باياندامالار بەرىلەدى. ەڭ پايدالى تەلەحابار بۇل «كينوساياحاتشىلار كلۋبى». وندا كوپتەگەن ساباقتان تىس ۋاقىتتاعى حابارلار جاسالىنادى. شەت تىلى-قازىرگى زاماننىڭ تالابىنا ساي، قوعامنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، عىلىمي-تەحنيكالىق جانە مادەنيەت دامۋىنىڭ قاينار كوزى. ءقازىر شەت ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىنىڭ دەڭگەيى جوعارى. ءتىلدى وقىتۋدا ينتەراكتيۆتىك ءتاسىل، ويىندار، ەكەۋارالىق پىكىرتالاستار، سونىمەن بىرگە اقپاراتتىق تەحنولوگيا، ينتەرنەت، كومپيۋتەر قولدانىلۋدا. شەتەل ءتىلىن وقىتۋدا مۋلتيمەديالىق، گيپەرماتىندىك، جەلىلىك جانە كوممۋنيكاسيالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ پايدا بولۋى ۇلكەن مۇمكىندىكتەرگە جول اشتى. كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋ ماتىندىك قۇجاتتارعا، گرافيكالىق سۋرەتتەر، دىبىس جانە بەينە كورىنىستەرىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مۇنىڭ بارلىعى ءوز كەزەگىندە وقىتۋ ۋاجدەمەلىگىنىڭ، تىلدىك قۇرالداردى مەڭگەرۋ جىلدامدىعىنىڭ جوعارىلاۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. تاجىريبە كورسەتكەندەي، كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋدىڭ شەت ءتىلىن ۇيرەتۋدە مۇمكىندىكتەرى زور. پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەرگە سۇيەنەر بولساق، شەت ءتىلىن وقىتۋدا كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋ ارقىلى مىناداي قۇندىلىقتارعا قول جەتكىزۋگە بولادى: -وقۋ اقپاراتىنىڭ كوپقىرلىلىعى جانە ءبىر ۋاقىتتا كورۋ، تىڭداۋ جانە سويلەۋ مۇمكىندىگىنە يە بولعان وقۋشىلارعا ءتىلدى ۇيرەنۋدە تابيعي ورتانى قۇرۋ؛ ء-ار-تۇرلى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك شەبەرلىكتەرىن (كورۋ، تىڭداۋ،سويلەۋ، وقۋ جانە جازۋ) قالىپتاستىرۋ مۇمكىندىكتەرى؛ -اقپاراتتىڭ قولجەتىمدىلىگى، ياعني از عانا ۋاقىت ىشىندە ءبىر وقۋ اقپاراتىنان كەلەسىسىنە ءوتۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولۋى، سەبەبى باعدارلامامەن جۇمىس جاساۋ بارىسىندا وقۋشىلار وتكەن ماتەريالدار جانە تاپسىرمالاردى ەسكە تۇسىرمەۋى مۇمكىن ەمەس؛ -بەرىلگەن تاپسىرماعا بەرىلەتىن ۋاقىت جانە مازمۇن كەڭىستىگىنىڭ شەكسىزدىگى: -وقۋشىلار تاپسىرما ورىنداۋ قارقىنىن كورىپ-تاڭداپ الادى، ياعني ورىنداۋ بارىسىندا ولار كەز-كەلگەن انىقتامالىق اقپاراتتى پايدالانۋعا مىسالى، قاجەتتى لەكسيكانى نەمەسە دىبىستالۋدىڭ باعىتىن دۇرىستاۋ سەكىلدى ارەكەتتەرگە مۇمكىندىك الۋ. كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋ ارقىلى شەت ءتىلىن كوممۋنيكاتيۆتى وقىتۋدىڭ نەگىزگى قاعيدالارىنا مىنالار جاتادى: -سويلەۋ ارەكەتتەرىنىڭ بارلىق تۇرلەرىنە باسا نازار اۋدارۋ؛ -گرامماتيكانى وقىتۋ كەزىندە ۆيزۋالدىق قۇرالدارىدا پايدالانۋ؛ -دايىن جوبالاردى ەمەس، وقۋشىلاردىڭ ءوز شىعارماشىلىق جوبالارىن نەمەسە ماتىندەرىن پايدالانۋعا نازار قويۋ؛ -باعالاۋدىڭ ءداستۇرلى جۇيەسىن جويۋ (دۇرىس/دۇرىس ەمەس)، جاۋاپتىڭ بىرنەشە نۇسقالى بولۋ مۇمكىندىگى؛ -وقىتۋ ۇدەرىسىندە شەت ءتىلىنىڭ كوپ مولشەردە قولدانىلۋى؛ ء-وزارا ارەكەتتەستىك: وقۋشى–كينو، ديافليم مەن فيلم، وقۋشى-وقۋشى. وقىتۋ ۇدەرىسىندە وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ ىس-اركەتتەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن كوتەرۋ، وقىتۋدىڭ ادىس-تاسىلدەرىنىڭ فورمالارىن جاڭارتۋ، داعدى مەن ىسكەرلىكتى قالىپتاستىرۋ كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋ بارىسىندا ەرەكشە نازار اۋدارىلاتىن ماسەلەلەر بولىپ تابىلادى. شەت ءتىلىن مەڭگەرۋدە كينوترەنينگ ءادىسىن قولدانۋ وقىتۋشى مەن وقۋشىلاردىڭ ىزدەنۋشىلىك جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا، وقۋشىلاردىڭ تىلدىك بىلىكتىلىگىنىڭ، تىڭداۋ داعدىلارىنىڭ، سويلەۋدىڭ قالىپ-تاسۋى مەن دامۋىنا، جازۋ ارەكەتىن جەتىلدىرۋگە، تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق تۇرعىدان شىڭدالۋىنا زور اسەرىن تيگىزەدى. مۋلتيمەدياداعى بەينەلەر مەن گرافيكادا شەت ءتىلىن سازدى كەسكىندەمەلىك انيماسيالىق يلليۋستراسيالار ارقىلى بەرە وتىرىپ، شەت ءتىلىن وقىتۋدا ۇلكەن ماڭىزعا يە بولاتىندىعىن اڭعارۋعا بولادى. بۇل كەزدەگى ۇسىنىلعان فورمالار، كورسەتۋ قۇرالدارى، ديزاين، كوركەمدىك جانە بەينەلىك، ت.ب شەشىمدەردىڭ ۇيلەسىم تابۋى شەت ءتىلىن ۇيرەنۋ ۇدەرىسىندەگى ونىڭ مازمۇنىن تولىقتىرادى. ولار وقۋشىلاردىڭ بارلىق سەزىم مۇشەلەرىنە اسەر ەتە وتىرىپ، ونىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرىپ، بەينەلىك قابىلداۋىن، ەستە ساقتاۋىنىڭ بارلىق تۇرلەرىنە قوزعاۋ سالىپ، وقۋ اقپاراتىن تولىققاندى قابىلداۋ جانە تانۋىنا نەگىز بولاتىندىعىن بايقاۋعا بولادى. مۋلتيمەديا وقۋشىلاردىڭ بەرىلگەن اقپاراتتى قابىلداۋ كەزىندەگى كورۋ جانە ەستۋ بەينەلەرىن ءوزارا ۇيلەستىرىپ، سالىستىرمالى مانەرلىگىن قۇرايدى. ال، وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگياسى-بۇل اقپاراتپەن جۇمىس جاساۋ ءۇشىن ارنايى تاسىلدەر، پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار، باعدارلامالىق جانە تەحنيكالىق قۇرالدار (كينو، اۋديو جانە ۆيدەوقۇرالدار، كومپيۋتەرلەر، تەلەكوممۋنيكاسيالىق جەلىلەر). وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگياسى-بىلىمدى جاڭاشا بەرۋ مۇمكىندىكتەرىن جاساۋ (پەداگوگيكالىق ىس-ارەكەتتى وزگەرتۋ)، ءبىلىمدى قابىلداۋ، ءبىلىم ساپاسىن باعالاۋ، وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە وقۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىن جان-جاقتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ قوسىمشاسى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. ءبىلىمدى اقپاراتتاندىرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى-«وقۋشىلاردى اقپاراتتىق قوعام جاعدايىندا تۇرمىستىق، قوعامدىق جانە كاسىبي سالالاردىڭ ىس-ارەكەتىنە تولىق، ءتيىمدى ارالاستىرۋ» بولىپ تابىلادى. ءححى عاسىر وقىتۋ ۇدەرىسىنە كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانى پايدالانۋمەن قاتار ەلدە بولىپ جاتقان ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە باسقا دا زاڭدى ۇردىستەگى وزگەرىستەر ءبىلىم جۇيەسىنە سول وزگەرىستەر نەگىزىندە دامىتۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، ۆيرتۋالدى كەڭىستىك، اۋتەنتتى ۆيرتۋالدى ينتەراكتيۆتى تىلدىك ورتا بولىپ تابىلاتىن ينتەرنەتكە ەنۋ اتالعان كومپەتەنسيانى دامىتۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالى رەتىندە قاراستىرىلادى. وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالارى وسى اقپاراتتىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ شەگىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن بولعاندىقتان، وسى ءبىلىم تەحنولوگياسىنا اقپاراتتىق جانە باعدارلامالىق قولداۋمەن كورسەتەتىن قۇرالدار ءبىر عانا كومپيۋتەرمەن، وعان ەنگىزىلگەن باعدارلامامەن شەكتەلىپ قالماۋى كەرەك. شىن مانىندە ءبارى كەرىسىنشە، وقىتۋدىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگيالارىنىڭ باعدارلامالىق قۇرالدارى جانە ءبىلىم تەحنولوگيالارىنىڭ وزدەرى اقپاراتتىق ءبىلىم ورتاسىنا-اقپاراتتىق ءبىلىم جۇيەسىنەن بولىنگەن جۇيەشەلەر تۇرىندە قوسىلادى. شەت ءتىلىن وقىتۋدا زامانىنا ساي كورنەكى قۇرالدار، اۋديو ماتەريالدار قولدانۋ، مۋلتيمەديالىق قۇرالداردى پايدالانۋعا ۇلكەن ءمان بەرۋ كەرەك. ساباق بارىسىندا تەحنيكالىق قۇرالداردى (بەينە ماگنيتوفون، تەلەديدار، پروەكتور، كومپيۋتەر) پايدالانۋ ستۋدەنتتەردىڭ ءوز تىلىندە سويلەيتىن ادامداردىڭ ءتىلىن تىڭداپ، ونى كوزبەن كورە وتىرا اقپارات الۋىنا كومەگى تيەدى. بۇل جاعداي ستۋدەنتتەردىڭ سويلەۋ دەڭگەيىن جاقسارتۋىنا كومەكتەسەدى. تىڭداۋ ارقىلى ولار وزدەرىنىڭ سويلەۋدەگى قاتەلەرىن جوندەي الادى. بۇل «اۋديروۆانيە» تەرمينىنىڭ ءوزى دە شەت ءتىلىن تىڭداپ، ونى ءتۇسىنۋ دەگەن ماعىنا. اۋديو نەمەسە بەينە تاسپالاردى تىڭداعاندا كوممۋنيكاتيۆتى جاتتىعۋلار جاسالۋ كەرەك. الىنىپ وتىرعان تاپسىرمالاردىڭ جەڭىل-قيىندىعىن ەسكەرە وتىرا، جاڭا سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن پايدالانىپ، ديالوگ جانە مونولوگ قۇراستىرۋ سياقتى جاتتىعۋلار جاسالۋى قاجەت. بەينە ءفيلمدى كورىپ وتىرىپ، جاڭا ءسوز نەمەسە ءسوز تىركەستەرى كەزدەسكەندە توقتاپ، سول سوزدەردى قايتالاپ جانە ءاربىر كورىنىستەن كەيىن سۇراقتار قويىپ وتىرعان ءجون. ساباقتىڭ قورىتىندىسى رەتىندە تەست سۇراقتارىن بەرىپ، ناتيجەسىن تەكسەرىپ، باعالاۋ قاجەت. ەلەكتروندىق ءبىلىم بەرۋ پايدالانۋ ارقىلى دارالىپ وقىتۋعا اقپا¬¬-راتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنو¬لوگيالاردى پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگى: 1. مۋلتيمەديالىق مۇمكىندىكتەردى قولداۋ (مۋزىكالىق نەمەسە ديكتورلىق دايىنداۋ، انيماسيا بەينە-كليپتەر،سلايد-شوۋ). 2. جۇيەنىڭ باسقارۋ قۇرىلىمى-وقىتۋشى ءوز ويىن، كوزقاراسىن، ءوز كەزەگىندەگى ماتەريالدىق ۇسىنىلىمىن، ءارتۇرلى اۋديتورياعا ءبىر عانا وقۋ مالىمەتتەرىن ۇسىنۋعا مۇمكىندىك الدى. 3. ءبىلىمدى باقىلاۋ ارقىلى ناتيجە الۋ، باعالاۋ. اقپاراتتىق تەحنولوگيانى شەتەل ءتىلى ساباق¬تارىندا پايدالانۋ ناتيجەسىندە تومەن¬دەگىدەي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزەمىز. 1. ءسوزجۇمباق، كەستەلەردى قۇرۋ ءۇشىن دەربەس كوم¬پيۋتەردى قولدانۋ ارقىلى گرامماتيكالىق جانە لەكسيكالىق وقۋ ماتەريالدارىن وڭدەۋ. 2. اعىلشىن تىلىندەگى سوزدەردى ساۋاتتى جازۋ مەن كوركەمدەپ بەزەندىرۋدى ۇيرەتەدى. 3. دەربەس كومپيۋتەردى پايدالانۋ ارقىلى وقۋ¬شىلاردىڭ وزىندىك جانە جۇمىس جاساۋدى يگەرۋ مەن ءبىلىم الۋدى كەڭەيتۋ. 4. ينتەرنەت جەلىسىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋ¬¬¬شى¬لار ەلەكتروندىق پوشتا ارقىلى حات-حا¬¬بار¬¬لاما الماسۋ، ءوزىنىڭ ويىن ەركىن جەتكىزۋ. قا¬زاق¬ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتارالىق ءتىلى-اعىلشىن ءتىلىن جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى وقىتۋ ءىسى كۇننەن-كۇنگە وزەكتى بولىپ كەلەدى. ءتىلدى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتيۆتىك تەحنولوگيا ارقىلى ءوقىتۋ-تىل ۇيرەنۋشىنىڭ ءوز بەتىمەن ءتىل ۇيرەنۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋىنە يگى ىقپال ەتەتىن ءتيىمدى جۇيە بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار، وقۋشىلار ينتەللەكتۋالدىق، شىعارماشى-لىق جانە كوممۋنيكاتيۆتىك ىستەرىن دامىتا الادى، وقۋشىنىڭ وقۋ بەلسەندىلىگى ارتادى، ساباقتىڭ نەگىزگى كەزەڭدەرىنىڭ بارىندە وقۋشىلارعا شىعارماشىلىق جۇمىستى ۇسىنۋعا بولادى.

---