ماشينا جاساۋدىڭ قالىپساۋى مەن دامۋى
№16 كوللەدج مكقك
ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسى
ورىنداعان: ا-41 توپ ستۋدەنتى قارابالايەۆ بەكزات داۋلەتباي ۇلى
جەتەكشىسى: يبراەموۆ امانوللا مەيرامحانوۆيچ
ماشينا جاساۋ ءوندىرىس سالاسى رەتىندە ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ەۆاكۋاسيامەن كوشىرىلىپ اكەلىنگەن كاسىپورىنداردىڭ نەگىزىندە قۇرىلدى. مەتاللۋرگيالىق قۇرال-جابدىق (الماتى)، اۆتوماتتى سىعىمداۋ (شىمكەنت)، اپپاراتۋرالارىن (اقتوبە)، اۆتوكولىك قوزعاعىشتارىن (پەتروپاۆل)، اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكاسىن (استانا) شىعاراتىن ءىرى زاۋىتتار وسىلايشا پايدا بولدى. سوعىستان كەيىنگى جىلداردا ونداعان ماشينا جاساۋ زاۋىتتارى سالىندى. اسپاپ جاساۋدىڭ، ەلەكتروتەحنيكالىق ونەركاسىپتىڭ، تراكتور جاساۋدىڭ جاڭا سالالارى پايدا بولدى. ياعني ماشينا جاساۋ سالالارىنىڭ كەشەنى قالىپتاسا باستادى. 1990 جىلداردىڭ باسىندا ماشينا جاساۋ كەشەنىنىڭ قۇرامىندا 2500-دەي ءونىم تۇرلەرىن شىعاراتىن 370 زاۋىت بولدى. دەگەنمەن، ماشينا جاساۋدىڭ جالپى دامۋ دەڭگەيى بويىنشا قازاقستان باسقا وداقتاس رەسپۋبليكالاردان ءبىرتالاي ارتتا قالىپ كەلدى. KCPO-دا ول جالپى ءونىم شىعارۋدان ءۇشىنشى، ال ماشينا جاساۋدان ون ەكىنشى ورىنداعى رەسپۋبليكا بولدى. ءبىراق كەشەننىڭ، قۇرىلىمى قازاقستان ءۇشىن قولايلى بولمادى. بارلىق زاۋىتتاردىڭ 1/3 بەلىگى تەك ەسكىرگەن تەحنيكانى جوندەۋمەن اينالىسسا، ال تاعى دا سونداي بولىگى مەتالل كونسترۋكسيالارىن ءوندىردى. قالعان بولىگىنىڭ جارتىسىن قورعانىس-وندىرىستىك كەشەن (قوك) قۇرادى. 1990 جىلدارى ماشينا جاساۋ كەشەنى ونىڭ ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىستىڭ كۇرت تومەندەۋىنە بايلانىستى تەرەڭ داعدارىس جاعدايىندا بولدى. باسقا رەسپۋبليكالارداعى كاسىپورىندارمەن كوپتەگەن وندىرىستىك بايلانىستار ءۇزىلدى. قوك زاۋىتتارىنىڭ الدىندا ءوندىرىستى كونۆەرسيالاۋ، ياعني حالىق پەن ەكونوميكاعا كاجەتتى ءونىم شىعارۋ مىندەتى تۇردى. كونۆەرسيا وتە باياۋ ءجۇردى. ونەركاسىپتەردىڭ بارلىعى جاڭا جاعدايعا بىردەن ۇيرەنىپ كەتە المادى. نارىقتىق قاتىناسقا تابىستى ەتۋدىڭ مىسالىن پەتروپاۆلداعى زاۋىتتاردىڭ بىرىنەن كورۋگە بولادى.
ءقازىر زاۋىت قازاقستاننىڭ مۇناي جونە گاز ونەركاسىبىنە جۇمىس ىستەيدى. ولار تەحنيكانىڭ جاڭا تۇرلەرىن - شاعىن بۇرعىلاۋ قوندىرعىلارىن، ۇڭعىمالاردى جوندەۋگە ارنالعان اۆتوكولىكتەردىڭ كوتەرگىش قوندىرعىلارىن شىعارادى. قازىرگى ۋاقىتتا ماشينا جاساۋ كەشەنىنىڭ قۇرامىندا 1500-دەن استام كاسىپورىن بار. وندا ءوندىرىستىڭ بارلىق سالالارىنىڭ اراسىندا ەڭ كوپ (13%) جۇمىسكەرلەر قىزمەت ەتەدى. بىراك كەشەننىڭ ءونىم ءوندىرۋ ۇلەسى نەبارى 3%-دى عانا قۇرايدى. قازاقستاننىڭ تۇرعىن حالقىنىڭ شاعىندىعىنا بايلانىستى، ماشينا جاساۋدىڭ بارلىق سالالارىن بىردەي جوعارى دەڭگەيدە دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ولاردىڭ الدىندا ەڭ ماڭىزدىلارى مەن بولاشاعى بارلارىن تاڭداپ الۋ مىندەتى تۇر. ولارعا، ەڭ الدىمەن مۇناي، مەتاللۋرگيا، اۋىل شارۋاشىلىق جونە كولىكتىك ماشينا جاساۋ سالالارىن جاتقىزۋعا بولادى. العاشقى ءۇش سالا قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق الۋەتىنىڭ وسۋىنە ىقپال ەتۋى ءتيىس. كولىكتىك ماشينا جاساۋدىڭ مىندەتى - ەل ىشىندەگى كوپتەگەن وندىرىستەردىڭ دامۋىنا جاعداي تۋعىزۋ. ازىرگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تەك قۇراستىرۋ كوسىپورىندارى عانا قۇرىلعان. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ىرىسىنە وسكەمەن (جەڭىل اۆتوكولىك)، كوكشەتاۋ (جۇك تاسيتىن اۆتوكولىك)، سەمەي (اۆتوبۋس) قالالارى جاتادى. وسكەمەندەگى «ازيا-اۆتو» اۆتوموبيل قۇراستىرۋ زاۋىتى كازىردىڭ ەزىندە ولار اككۋمۋلياتوردى تالدىقورعاننان الادى. بولاشاقتا بولشەكتەر مەن باسقا ماتەريالداردىڭ 50%-ىن قازاقستاننىڭ زاۋىتتارى شىعاراتىن بولادى. ماشينا جاساۋدىڭ دامۋىنا شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن بىرىككەن كاسىپورىندار (وڭتۇستىك كورەيا، رەسەي، جۇڭگو، اقش) جاعداي جاسايدى. ولار اۆتوموبيل، تراكتور، كومپيۋتەرلىك قۇرالداردى جاساۋ نەمەسە دامىتۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.
ماشينا جاساۋداعى ماماندانۋ مەن كووپەراتيۆتەندىرۋ. ماشينا جاساۋ كەشەنىنىڭ ورنالاسۋىنا ءبىرقاتار قيىنشىلىقتار اسەر ەتەدى. ەڭ الدىمەن بۇل - شىعارىلاتىن ەنىمدەردىڭ كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى. ول كاسىپورىنداردىڭ سالالارى مەن ىشكى سالالىق ماماندانۋدىڭ قاجەتتىلىگىن تۋعىزادى.
پايدالانعان ادەبيەتتەر:
- قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك گەوگرافياسى: جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 9-سىنىبىنا ارنالعان وقۋلىق /ۆ. ۋسيكوۆ، ت. كازانوۆسكايا، ا. سيكوۆا، گ. زوبەنوۆا. 2-باسىلىمى، وڭدەلگەن. - الماتى: اتامۇرا، 2009. ISBN 9965-34-934-7
- https://kk.wikipedia.org/wiki/ماشينا_جاساۋ_كەشەنى
You Might Also Like
-
اتىراۋ قالاسى №34 كوپسالالى مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ 1 «ب» سىنىپ وقۋشىسى: ەرمەك ۇلى ايدار سىنىپ جەتەكشىسى: شيگانوۆا اقمارال
-
№16 كوللەدج مكقك ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسى ورىنداعان: ا-41 توپ ستۋدەنتى ورازبەكوۆ ماديار ارسىلانبەكۋعلي جەتەكشىسى: قانجيگيتوۆا اينۋر مىرزاعالي قىزى
