ءماتىن
تاقىرىبى: ءماتىن
ماقساتى: وقۋشىلارعا ءماتىن تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. دۇرىس قۇرىلماعان ءماتىندى قايتا قۇرۋ ارقىلى سويلەمدەردىڭ بايلانىسىن كورسەتۋ. ءماتىننىڭ تاقىرىبى مەن ونداعى نەگىزگى ويدى انىقتاۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، تىرەك سوزدەردى پايدالانىپ ءماتىن
قۇراستىرۋعا، مازمۇنىنا بايلانىستى ات قويا بىلۋگە، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە
داعدىلاندىرۋ.
- ساۋاتتى، كوركەم جازۋعا باۋلۋ. ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە، ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ، وي قوزعاۋ.
كورنەكىلىگى: ءسوزجۇمباق، كەستە، ويىن، تىرەك سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
187 - جاتتىعۋ.
قۇراعان سويلەمدەرىن وقىتۋ.
- قويان، ويۋ، ۇيا ت. ب. سوزدەردە نەشە دىبىس، نەشە ءارىپ بار؟
- دىبىس دەگەنىمىز نە؟
- ءارىپ دەگەنىمىز نە؟
- داۋىستى دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟
- جۋان داۋىستى دىبىستاردى اتا.
- جىڭىشكە داۋىستى دىبىستاردى اتا.
- داۋىسسىز دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟
- ءۇندى داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
- ۇياڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
- قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
1. مۇرتىن سيپاپ كۇن بويى، 2. قىزىل بۇجىر ايدارى بار،
بەتىن سۋسىز جۋادى. قوقيلانعان ايبارى بار.
تىسىردى اڭدىپ كۇن بويى، اۋىق - اۋىق ازان سالىپ،
تىشقاندى كوپ قۋادى. (مىسىق) وڭەش كەرگەن ايقايى بار. (اتەش)
3. ءۇش ءتىلى تاقىلداپ،
جاڭىلمايتىن اقىلدى - اق. (ساعات)
4. توققا تيسە مۇرتى ۇزىن، 5. كىر كيىمدى قالايدى،
تابانىمەن جازىق. ءوزى كىردى جالايدى.
كيىمدەردىڭ قىرتىسىن، سۋعا تۇسسە شومىلىپ،
بەرەدى تەز جازىپ. (ۇتىك) داقتى جويار تالايعى. (سابىن)
- ەرەكشە جولدان قانداي ءسوز شىقتى؟
- ولاي بولسا بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءماتىن» ەكەن.
- ولاي بولسا داپتەرىمىزدى اشايىق، بۇگىنگى كۇندى، ساباقتىڭ تاقىرىبىن جازايىق.
وقۋلىعىمىزدى اشايىق.
190 - جاتتىعۋ.
ءى باعانداعى سويلەمدەردى وقىتۋ.
- سويلەمدەر كىم، نە تۋرالى؟
- ارا، وقۋشى، اپا تۋرالى.
- ءىى باعانداعى سويلەمدەردى وقىتۋ.
- بۇل سويلەمدەر نە تۋرالى؟
- ارا تۋرالى.
- ەندى وسى ەكىنشى باعانداعى سويلەمدەردىڭ ورنىن اۋىستىرىپ وقىپ كورەيىك.
مىسالى: «بالدى ومارتاعا جينايدى. ول گۇل شىرىنىمەن قورەكتەنەدى»، - دەپ، سويلەمنىڭ ورىندارىن اۋىستىراتىن بولساق، اڭگىمەنىڭ نە تۋرالى ايتىلىپ تۇرعانىن بىلەمىز بە؟
- جوق. اڭگىمەنىڭ نە تۋرالى ەكەندىگى بەلگىسىز.
ەندەشە، ەكىنشى باعانداعى سويلەمدەر ءبىر - بىرىمەن ءوزارا بايلانىستا قۇرىلعان. مۇنداعى سويلەمدەردىڭ بارلىعى ءبىر عانا ارا تۋرالى. ولاردىڭ ورىندارىن اۋىستىرۋعا بولمايدى. مۇنداي ءوزارا بايلانىستى سويلەمدەردىڭ توبىن ءماتىن دەپ اتايمىز. ءماتىننىڭ تاقىرىبى بولادى. وسى ماتىنگە قانداي ات قويۋعا بولادى؟
- ارا.
ەرەجە قورىتۋ.
ءماتىن ماعىنا جاعىنان ءوزارا بايلانىستى ەكى نەمەسە ودان دا كوپ سويلەمنەن قۇرالادى. ماتىنگە ات قويۋعا بولادى.
- مىنا سۋرەتتەن نەنى بايقادىڭدار؟
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ماشكەيەۆا ش.
ءماتىن. جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلارعا ءماتىن تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. دۇرىس قۇرىلماعان ءماتىندى قايتا قۇرۋ ارقىلى سويلەمدەردىڭ بايلانىسىن كورسەتۋ. ءماتىننىڭ تاقىرىبى مەن ونداعى نەگىزگى ويدى انىقتاۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، تىرەك سوزدەردى پايدالانىپ ءماتىن
قۇراستىرۋعا، مازمۇنىنا بايلانىستى ات قويا بىلۋگە، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە
داعدىلاندىرۋ.
- ساۋاتتى، كوركەم جازۋعا باۋلۋ. ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە، ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، جيناقتاۋ، وي قوزعاۋ.
كورنەكىلىگى: ءسوزجۇمباق، كەستە، ويىن، تىرەك سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
187 - جاتتىعۋ.
قۇراعان سويلەمدەرىن وقىتۋ.
- قويان، ويۋ، ۇيا ت. ب. سوزدەردە نەشە دىبىس، نەشە ءارىپ بار؟
- دىبىس دەگەنىمىز نە؟
- ءارىپ دەگەنىمىز نە؟
- داۋىستى دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟
- جۋان داۋىستى دىبىستاردى اتا.
- جىڭىشكە داۋىستى دىبىستاردى اتا.
- داۋىسسىز دىبىستار نەشەگە بولىنەدى؟
- ءۇندى داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
- ۇياڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
- قاتاڭ داۋىسسىز دىبىستاردى اتا.
ءسوزجۇمباق شەشۋ.
1. مۇرتىن سيپاپ كۇن بويى، 2. قىزىل بۇجىر ايدارى بار،
بەتىن سۋسىز جۋادى. قوقيلانعان ايبارى بار.
تىسىردى اڭدىپ كۇن بويى، اۋىق - اۋىق ازان سالىپ،
تىشقاندى كوپ قۋادى. (مىسىق) وڭەش كەرگەن ايقايى بار. (اتەش)
3. ءۇش ءتىلى تاقىلداپ،
جاڭىلمايتىن اقىلدى - اق. (ساعات)
4. توققا تيسە مۇرتى ۇزىن، 5. كىر كيىمدى قالايدى،
تابانىمەن جازىق. ءوزى كىردى جالايدى.
كيىمدەردىڭ قىرتىسىن، سۋعا تۇسسە شومىلىپ،
بەرەدى تەز جازىپ. (ۇتىك) داقتى جويار تالايعى. (سابىن)
- ەرەكشە جولدان قانداي ءسوز شىقتى؟
- ولاي بولسا بۇگىنگى ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءماتىن» ەكەن.
- ولاي بولسا داپتەرىمىزدى اشايىق، بۇگىنگى كۇندى، ساباقتىڭ تاقىرىبىن جازايىق.
وقۋلىعىمىزدى اشايىق.
190 - جاتتىعۋ.
ءى باعانداعى سويلەمدەردى وقىتۋ.
- سويلەمدەر كىم، نە تۋرالى؟
- ارا، وقۋشى، اپا تۋرالى.
- ءىى باعانداعى سويلەمدەردى وقىتۋ.
- بۇل سويلەمدەر نە تۋرالى؟
- ارا تۋرالى.
- ەندى وسى ەكىنشى باعانداعى سويلەمدەردىڭ ورنىن اۋىستىرىپ وقىپ كورەيىك.
مىسالى: «بالدى ومارتاعا جينايدى. ول گۇل شىرىنىمەن قورەكتەنەدى»، - دەپ، سويلەمنىڭ ورىندارىن اۋىستىراتىن بولساق، اڭگىمەنىڭ نە تۋرالى ايتىلىپ تۇرعانىن بىلەمىز بە؟
- جوق. اڭگىمەنىڭ نە تۋرالى ەكەندىگى بەلگىسىز.
ەندەشە، ەكىنشى باعانداعى سويلەمدەر ءبىر - بىرىمەن ءوزارا بايلانىستا قۇرىلعان. مۇنداعى سويلەمدەردىڭ بارلىعى ءبىر عانا ارا تۋرالى. ولاردىڭ ورىندارىن اۋىستىرۋعا بولمايدى. مۇنداي ءوزارا بايلانىستى سويلەمدەردىڭ توبىن ءماتىن دەپ اتايمىز. ءماتىننىڭ تاقىرىبى بولادى. وسى ماتىنگە قانداي ات قويۋعا بولادى؟
- ارا.
ەرەجە قورىتۋ.
ءماتىن ماعىنا جاعىنان ءوزارا بايلانىستى ەكى نەمەسە ودان دا كوپ سويلەمنەن قۇرالادى. ماتىنگە ات قويۋعا بولادى.
- مىنا سۋرەتتەن نەنى بايقادىڭدار؟
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ماشكەيەۆا ش.
ءماتىن. جۇكتەۋ
You Might Also Like
