InfoHub Logo

مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدا وقۋ - تاربيە جۇمىسىنىڭ باستى شارتى – پاندىك دامىتۋ ورتاسىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى. دامىتۋ ورتاسى دەپ پايدالى ۇيىمداستىرىلعان، ءارتۇرلى ماتەريالدارمەن تولىقتىرىلعان، ارنايى جابدىقتالعان جايلى جاعداي دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك. مۇنداي ورتادا بارلىق توپ بالالارىن تانىمدىق شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتكە ءبىر ۋاقىتتا بەلسەندى ارالاستىرۋعا بولادى. ورتانى قۇرۋدىڭ انىقتاۋشى ءساتى پەداگوگيكالىق پىكىر، ماقسات بولىپ تابىلادى. بۇل ماقساتقا جەتۋ تاڭداعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
دامىتۋ ورتاسىن قۇرا وتىرىپ، ءبىز توپتارداعى بالالاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرەمىز. جاسى، دامۋ دەڭگەيى، بىلىمدىلىگى، قىزىعۋشىلىعى، قابىلەتى، قۇرامى ت. ب.
پاندىك دامىتۋ ورتاسىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن تالاپتار:

1) ءاربىر جاس ەرەكشەلىگىندەگى توپتاردا ءوز بەتىمەن ماقساتقا باعىتتالعان بەلسەندى ءىس - ارەكەتكە جاعداي جاسالعان (ويىن، بەينەلەۋ، ساحنالاۋ)
2) دامۋ ورتاسىنداعى پاندەردىڭ جان-جاقتىلىعى، توپتىڭ ىشىندە قاجەتتى بالالارعا ونىڭ دامۋىنا قاجەتتى ىقپال ەتەتىن ماتەريالدار عانا بولۋى ءتيىس.
3) ۇلدار مەن قىزداردىڭ قىزىعۋشىلىعىنا سايكەس دامۋ ورتاسى مازمۇندى قۇرىلعان.
4) دامىتۋ ورتاسىنداعى پاندەرىن ورنالاستىرۋ جانە ۇيىمداستىرۋ بالالاردىڭ قاجەتتىلىگى مەن جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەستەندىرىلگەن. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ نەگىزگى ءۇش قاجەتتىلىگى بار. قوزعالىستا، قارىم - قاتىناستا، تانىمدىق.
5) بارلىق جاس ەرەكشەلىگىندەگى توپتاردا دەمالۋعا جايلى ورىندار بەلگىلەنگەن.
ءبىزدىڭ بالاباقشادا مەكتەپكە دەيىنگى بالانىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەت ءاربىر تاربيەشىنىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسى. تاربيەشىنىڭ كاسىبي جۇمىسى قانشالىقتى جوعارى بولسا، ول وقىتىپ تاربيەلەگەن تاربيەلەنۋشى دە، سونشالىقتى اقىل - ويى دامىعان، ساۋاتتى بولادى. كوپ ىزدەنۋ، دايىندالۋ، قوسىمشا ادەبيەتتەردى ورىندى قولدانا ءبىلۋ تاربيەشىنىڭ نەگىزگى ماقساتى.
مەن ءوزىم جۇمىس جاسايتىن «تولاعاي» ورتاڭعى توبىندا پايدالانعان ادىستەر مەن كورنەكىلىكتەرىمدى بالالاردىڭ قيال - ويلارىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىندەي ەتىپ جاسايمىن.
پاندىك دامىتۋ ورتاسى ماقساتتاردى، مىندەتتەردى جانە ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ مازمۇنىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بالالاردىڭ دامۋ ورتاسى:
1. سيۋجەتتىك - رولدىك ويىندار ورتاسى
2. قىزىقتى ماتەماتيكا ورتالىعى
3. عىلىمي ورتا
4. ءتىل شىعارماشىلىق ورتالىعى
5. ادەبي ورتالىق

ويىن ورتالىعى: ءبىزدىڭ بالاباقشادا سيۋجەتتى - رولدىك ويىندارعا ارنالعان بۇرىش بار. مۇندا ءار ءتۇرلى اڭداردىڭ، جان - جانۋارلاردىڭ بەتپەردەلەرى جيناقتالعان. مەن بۇل بۇرىشتاعى زاتتاردى كوركەم ادەبيەت، ءتىل دامىتۋ ساباقتارىندا پايدالاندىم. ناتيجەسىندە بالانىڭ ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەتكە دەگەن قىزىعۋشىلىعى وياندى.

قۋىرشاق تەاترى: قۋىرشاق تەاترىن كوركەم ادەبيەت ساباعىندا ءجيى پايدالانامىن. «الدار كوسە مەن شىعايباي» ەرتەگىسىندە كەيىپكەرلەردى رولگە ءبولىپ بالالاردى ويناتتىم.
بالالاردىڭ وي - ءورىسىن سوزدىك قورىن، ۇلتتىق سانا - سەزىمىن دامىتاتىن «قازاقى بۇرىشىمىز» بار. مۇنداعى ماقساتىمىز بالالارعا ۇلتتىق تاربيە بەرۋ. ۇلى اقىن اباي قۇنانبايەۆ «وتكىردىڭ ءجۇزى، كەستەنىڭ ءبىزى، ورنەگىن سەندەي سالا الماس» دەپ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جوعارى باعالاعان. ناتيجەسىندە، بالالاردىڭ ءتىلى، وي - ءورىسى، قيالى داميدى.

عىلىمي ورتالىق: بالالاردىڭ تابيعي ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ونى قورعاۋعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن، تۋعان جەرگە، قورشاعان ورتاعا دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا، توبىمىزدا «تابيعات بۇرىشى» جاسالىنعان.
سارسەنبى، جۇما كۇندەرى ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەتىمىزدە كورسەتىلگەن «باقىلاۋ» ءبولىمى بويىنشا بولمە گۇلدەرىن باپتاپ، سۋارىپ، جاقسى وسۋىنە كوڭىل بولەمىز. ناتيجەسىندە، بالالار ۇيىمشىلدىقپەن جۇمىس جاسايدى. بالالار بىلۋگە، ويلانىپ ارەكەت جاساۋعا داعدىلانادى.
ادەبي ورتالىق: بالاباقشادا بالالار وزدىگىنەن وقي المايتىندىقتان، اڭگىمەلەپ ايتۋعا، كوركەم سوزدەرمەن تانىستىرۋ جۇمىسى باعدارلاما تالابىنا سايكەس تاقىرىپتىق ۇستانىمدارعا نەگىزدەلگەن. وسىعان وراي، ءبىزدىڭ شاعىن ورتالىعىمىزدا وسى جاستاعى بالالاردىڭ ءتىلىن، ويىن دامىتاتىن كىتاپتار بۇرىشى جاسالىنعان. بالالار وزدىگىنەن وسى كىتاپتارداعى سۋرەتتەرگە قاراپ قىسقاشا اڭگىمەلەر، جۇمباقتار قۇراستىرادى. ناتيجەسىندە، بالانىڭ ءتىلى جاتتىعىپ، تانىمدىق قابىلەتى دامىپ، سوزدىك قورى تولىعادى.

قىزىقتى ماتەماتيكا ورتالىعى: ماتەماتيكا ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندە «گەومەتريالىق پىشىندەر» تاقىرىبى بويىنشا بوساعان جۇمىرتقا قابىعىنان بالاپان بەينەسىن جاسادىق. بۇل كەزدە تىشقان دەنەسى جۇمىرتقا ءپىشىندى قۇيرىعى كەسىندىدەن جاسالىندى. ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەت اراسىندا سەرگىتۋ ءساتى رەتىندە بالالاردى ەكىگە ءبولىپ، ءبىرىنشى بولىگىنە «موتوريكا» ءادىسىن، ياعني ساۋساق بۇلشىق ەتتەرىن دامىتۋ، ساۋساعىمىزدى دەمالدىرۋ ماقساتىندا بالاپان بەينەسىن جاسايدى. ال ەكىنشى بولىگىنە كونفەت قاعازدارى، ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازداردى ۋماجداپ الاقانعا جاتتىعۋ جاسادى. عالىمدار مىناداي زاڭدىلىقتى العا تارتادى. ەگەر ساۋساقتىڭ قيمىل - قوزعالىسى جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس بولسا، سوندا عانا ناتيجەگە جەتۋگە بولادى.
«نە بىلدىك، نە ۇيرەندىك؟» ءبىلىمپازدار سايىسى

بارلىق ۇيىمداستىرعان ءىس - ارەكەتىمىزدە وتكىزىلگەن جۇمىستارىمدى قورىتىندىلاي كەلە «تولاعاي» توبىندا «نە بىلدىك، نە ۇيرەندىك؟» اتتى ءبىلىمپازدار سايىسىن وتكىزدىم. بۇل سايىستا بالالاردى ەكى توپقا ياعني، «بالاپاندار»، «قوياندار» توبى دەپ ءبولدىم. بۇل سايىستى وتكىزۋدەگى ماقساتىم وسىعان دەيىن العان بىلىمدەرىن تياناقتاۋ، بايقاۋ، باقىلاۋ بولدى. سايىسىمىزدى اۋىلعا ساياحات دەپ الدىم.

ءى - شارت: «دەنىم ساۋ بولسىن دەسەڭ...» تاقىرىبىندا «قوياندار»، «بالاپاندار» انىنە تاڭعى جاتتىعۋ جاسادى. ناتيجەسىندە، بالانىڭ بۇلشىق ەتتەرى دامىپ، دەنەسى شىنىعىپ، بويى سەرگىدى.
ءىى - شارت: «كەل، تانىسايىق!» تانىستىرۋ ءبولىمى. بالالاردى توپتارىمەن تانىستىردىم.
ءىىى - شارت: «ماقال ءسوزدىڭ مايەگى» تاقىرىبى بويىنشا «ماقالدار» اۋىلىنا ساياحاتقا بارىپ، ماقالدى جالعاستىردىق. ناتيجەسىندە، بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتى، ءتىلى دامىدى.
ءىV - شارت: «تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور» تاقىرىبى بويىنشا «جۇمباقتار» اۋىلىنا ساياحاتتاپ، بالالار جۇمباقتار شەشتى. ناتيجەسىندە، بالالاردى تەز ويلاۋعا، قيالىن دامىتۋعا بەيىمدەدىم.
V - شارت: «عاجايىپ بوياۋلار» ەلىنە ساياحات جاسادىق. مۇندا بالالار ءتۇرلى جەمىستەردىڭ سۋرەتىن سالدى. مۇندا بالالار تۇستەردى اجىراتىپ، بەينەلەۋ ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتتى.
سايىسىمىزدىڭ ىشىندە سيقىر الەمىنەن كەلگەن سيقىرشى اتايدىڭ دا شارتتارىن ورىندادىق.

Vءى - شارت: «بوياۋلار سىر شەرتەدى» تاقىرىبى بويىنشا «تۇستەردى بىلەمىز بە؟» دەپ الىپ، ءار توپقا وزدەرىنىڭ تۇستەرىن جيناتتىم. مۇنداعى ماقساتىم، بالالاردى تۇستەردى اجىراتۋعا، توپتاۋعا ۇيرەتتىم.
Vءىى - شارت: «كەل، سانايىق» تاقىرىبى بويىنشا 1 - 10 - عا دەيىنگى سانداردى رەتىمەن ورنالاستىرۋ. بالالار شاتاسپاي رەتىمەن ساناپ، قويىپ شىعادى.

Vءىىى - شارت: «ءوز ونەرى» تاقىرىبى بويىنشا ەكى توپتا ەرتەگى ساحنالادى. ءى - توپ «ماقتا قىز بەن مىسىق» ەرتەگىسىن، ءىى - توپ «باۋىرساق» ەرتەگىسىن ويناپ شىقتى. سايىسىمىز قىزىقتى دا تارتىمدى ءوتتى. ەكى توپتى دا، جەڭىستەن قۇر قالدىرماي، «بالاپاندار» توبىن «العىرلار» نوميناسياسىمەن، «قوياندار» توبىن «ونەرلى توپ» نوميناسياسىمەن ماراپاتتادىم.
بۇل سايىستىڭ ناتيجەسىندە، بالالاردىڭ سوزدىك قورى مولايىپ، تەز ويلاعىشتىققا، شاپشاڭدىققا، سالت - ءداستۇردى ساقتاي بىلۋگە بەيىمدەلدى.
شاعىن ورتالىعىمىزدا ۇيىمداستىرىلعان ءىس - ارەكەتتەن تىس ەرتەڭگىلىكتەر دە ءوتىپ تۇرادى. «تاۋەلسىزدىك ەل تىرەگى» اتتى تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعىن، «جاڭا جىل» مەرەكەسىن تويلادىق. وندا بالالار وزدەرىن ءار قىرىنان تانىتتى.