مەن-كولىك جۇرگىزۋشىمىن
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەن - كولىك جۇرگىزۋشىمىن.
بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى كولىكتەرمەن، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىمەن، جول
بەلگىلەرىمەن، باعدارشاممەن جانە جاياۋ مەن كولىكتىڭ ءوزارا بايلانىسىن ۇقتىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، ءبىلىم - بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، قورشاعان ورتادا بولىپ جاتقان كەلەڭسىز وقيعالاردى وقۋشىنىڭ ءوزى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ودان ساقتانۋ جولدارىن وزدەرى ۇيىمداستىرا الاتىنداي پسيحولوگيا قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى كوشەدە، جولدا ءجۇرۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ. جول وقيعاسىنان ساقتاندىرۋ.
كورنەكىلىك: ا) العاشقى كولىكتەر، كولىك سۋرەتتەرى
ءا) جول بەلگىلەرى.
ب) باعدارشام ماكەتتەرى
ۆ) بەينەتاسپا
گ) مۋلتيمەديالىق كومپيۋتەرلىك قۇرىلعى
ساباق ءجۇرىسى: ۇيىمداستىرۋ:
- بالالار ءقازىر بىزدە قانداي اپتالىق وتۋدە؟
- جولدا ءجۇرۋ تارتىبىنە ارنالعان اپتالىق
- تاقىرىپپەن تانىستىرۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
- ءبىزدىڭ اتا - بابامىز قانداي حالىق بولعان؟
- كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان؟
وي قوزعاۋ، ءتۇسىندىرۋ
ال اۋىر جۇك ارتۋعا، الىس جولعا ءتوزىمدى جىلقىنى قازانات دەپ اتاپ، ونى ەرەكشە باعالاعان.
- ودان كەيىن قانداي كولىك پايدا بولدى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۆەلوسيپەد (فر. vélocipède، شىعۋ تەگى لات. velox —[1] جىلدام، جەدەل جانە pes — اياق) —
ادام كۇشىمەن قوزعالاتىن كولىك ءتۇرى.
كوبىنەسە ەكى دوڭعالاقتى، كەيبىر كەزدەردە ءۇش دوڭعالاقتى تۇرلەرى دە كەزدەسەدى. ءبىرىنشى
ۆەلوسيپەدتەر ەۋروپادا 19 عاسىر پايدا بولىپ، ودان بەرى الەمگە كەڭ تاراعان
- كەلەسى پايدا بولعان كولىك قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
1769 — وزدىگىنەن قوزعالاتىن العاشقى كولىكتى فرانسۋز ينجەنەرى Fardier جانە ارتيلەرريا
كاپيتانى Nicolas Joseph Cugnot (1725 - 1804) جاسادى.
اۆتوموبيل ءسوزىنىڭ ماعىناسى وزدىگىنەن قوزعالاتىن، جولاۋشىلاردى جانە جۇكتى، سونداي -
اق ءوز قوزعالتقىشىن تاسىمالداۋعا ارنالعان دوڭگەلەكتى كولىك ءتۇرى بولىپ تابىلادى
ءۇي تاپسىرماسى.
سۋرەتكە قاراپ اۆتوموبيل ماركالارىن اجىراتۋ.
ءبىلىمدى بەكىتۋ
- كولىكتى كىم جۇرگىزەدى؟
- جۇرگىزۋشى بولۋ ءۇشىن نە ىستەيمىز؟ قۇجات كورسەتۋ.
كەز - كەلگەن مەكەمەدە جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتىڭ ءوز بولمەسى، ءوزىنىڭ ۇستەلى مەن ورىندىعى - ونىڭ جۇمىس ورنى دەسەك، اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەردىڭ جۇمىس ورنى - جول ءۇستى بولىپ تابىلادى. ءاربىر كولىك جۇرگىزۋشى جول ۇستىنە مۇقيات قاراپ وتىرادى. كەيدە جاياۋ جۇرگىنشىلەر جول ۇستىنە شىعىپ كەتەدى بۇلار ارينە ءتارتىپ بۇزۋشى جاياۋ جۇرگىنشىلەر
سوندىقتان كوشەدە جولدا جاياۋ جۇرگىنشىلەر وزدەرىن زەيىندى ۇستاپ، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىنىڭ تالاپتارىنا كوڭىل ءبولىپ قاراعاندارى دۇرىس. جاياۋلاردىڭ جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن ساقتاماۋى اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ جۇمىسىن قيىنداتادى.
جول قۇرىلىسى، جول بەلگىلەرى، باعدارشام تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ
ەڭ العاشقى كوشەلىك باعدارشام 1868 جىلى لوندوندا پايدا بولعان. ونى ويلاپ تاپقان اعىلشىندىق ينجەنەر نايت ەدى. العاشقى باعدارشامنىڭ ەكى عانا سەمافورلىق قاناتى بولعان. كولدەنەڭىنەن ورنالاسقان قانات "توقتا" دەگەندى بىلدىرسە، 45 گرادۋس بۇرىشقا ەڭكەيتىلگەن بەلگى - "ابايلاپ ءوتىڭىز" دەگەندى ءبىلدىردى. بەرىپ، كولىك جۇرگىزۋشىلەرىن اباي بولۋعا شاقىرعان. 1918 جىلدان باستاپ قانا ءۇش ءتۇس قولدانا باستالدى
العاشقى ەلەكتر باعدارشامىن ويلاپ تاپقان ادامنىڭ ەسىمى لەستەر ۆاير.
وسى بىلىمدەرىمىزدى تەرەڭدەي ءتۇسۋ ءۇشىن ۆيكتورينالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەلىك.
ۆيكتورينالىق سۇراقتار:
1. جولاۋشىلار دەگەنىمىز كىمدەر؟
كەز - كەلگەن كولىك ءتۇرىن پايدالاناتىن ادامدار.
2. باعدارشام دەگەنىمىز نە؟
باعدارشام اۆتومات جۇيەسىنە قوسىلعان ءۇش كوزدى اسپاپ. جول قوزعالىسىن رەتتەيدى.
3. ۆەلوسيپەدپەن نەشە جاستان باستاپ جولمەن جۇرۋگە بولادى؟
جول بويىنا 14 جاسقا تولعان بالالارعا عانا رۇقسات.
4. كوشەدە باعدارشام بولماسا نە ىستەۋ كەرەك؟
ءوز كوزىنە سەنۋ كەرەك، جول ورتاسىنا جەتكەنشە، اۋەلى سول جاققا قارا، ورتاسىنان اسقان
سوڭ، وڭ جاققا موينىڭدى بۇر
5. قانداي كولىكتىڭ تۇرلەرىنە باعدارشامنىڭ قىزىل جارىعىنا جۇرۋگە رۇقسات ەتەدى؟
جەدەل جاردەم، پوليسيا، ءورت ءسوندىرۋ ماشيناسى.
6. جولاۋشى تاسيتىن قوعامدىق كولىكتەردى قاي جەردەن كۇتەدى؟
ايالدامادا
7. جاقىنداپ قالعان كولىكتىڭ الدىنان جۇگىرۋ نەلىكتەن ءقاۋىپتى؟
جۇرگىزۋشى كولىكتى توقتاتا الماي، ادام ومىرىنە ءقاۋىپ تونەدى.
8. پوليسيا، جەدەل جاردەم، ءورت سوندىرۋشىلەر ءوتىپ كەتكەنشە كۇتىپ تۇرۋ مىندەتتى مە؟
ءيا، مىندەتتى
10. ماي دەگەن ءسوزدى تالداپ بەر
مەملەكەتتىك اۆتو ينسپەكسيا
پراكتيكالىق جۇمىس كورسەتۋ
كوشەدە تارتىبىنە بايلانىستى بەينەتاسپا كورسەتۋ
كوشەدە امان - ەسەن جۇرەيىك. وسىعان بايلانىستى ءانىمىزدى تىڭدايمىز
«ءارقاشان كۇن سونبەسىن»ءانىن شىرقاۋ
قورىتىندى.
جول زاڭى دۇرىس ءجۇرىپ، اباي بولۋدى تالاپ ەتەدى. جول ءتارتىبىن بۇزبا، ول قاتەر تۋدىرادى. جولدىڭ قالىپتى قوزعالىسى كوبىنەسە بالالاردىڭ جول بويىندا قالاي بولسا سولاي ءجۇرىپ، دوپ قۋالايتىنى، شاڭعى تەبەتىنى، ءجۇرىپ بارا جاتقان ماشيناعا جابىساتىنى، قالتارىستان جولعا شىعىپ كەلەتىن سالدارىنان بۇزىلادى. جول ءتارتىبىن بۇزعاندىقتان كەيبىرەۋلەر ماشينا دوڭگەلەگىنە ءىلىنىپ قازا تاۋىپ، كەيبىرەۋلەرى جاراقات الادى. ال كەيبىرەۋلەرى ومىرلىك مۇگەدەك بولىپ قالادى.
سوندىقتان ءاربىر وقۋشى مەكتەپتە وقىلاتىن» جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى» تاقىرىبىنداعى ساباقتى مۇقيات تىڭداپ، ءار ساباقتان قورىتىندى جاساپ وتىرۋعا مىندەتتى. ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشى كوشەدە، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسىن، زاڭىن بۇزبايدى.
بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى كولىكتەرمەن، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىمەن، جول
بەلگىلەرىمەن، باعدارشاممەن جانە جاياۋ مەن كولىكتىڭ ءوزارا بايلانىسىن ۇقتىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، ءبىلىم - بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، قورشاعان ورتادا بولىپ جاتقان كەلەڭسىز وقيعالاردى وقۋشىنىڭ ءوزى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ودان ساقتانۋ جولدارىن وزدەرى ۇيىمداستىرا الاتىنداي پسيحولوگيا قالىپتاستىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلاردى كوشەدە، جولدا ءجۇرۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ. جول وقيعاسىنان ساقتاندىرۋ.
كورنەكىلىك: ا) العاشقى كولىكتەر، كولىك سۋرەتتەرى
ءا) جول بەلگىلەرى.
ب) باعدارشام ماكەتتەرى
ۆ) بەينەتاسپا
گ) مۋلتيمەديالىق كومپيۋتەرلىك قۇرىلعى
ساباق ءجۇرىسى: ۇيىمداستىرۋ:
- بالالار ءقازىر بىزدە قانداي اپتالىق وتۋدە؟
- جولدا ءجۇرۋ تارتىبىنە ارنالعان اپتالىق
- تاقىرىپپەن تانىستىرۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
- ءبىزدىڭ اتا - بابامىز قانداي حالىق بولعان؟
- كولىك رەتىندە نەنى پايدالانعان؟
وي قوزعاۋ، ءتۇسىندىرۋ
ال اۋىر جۇك ارتۋعا، الىس جولعا ءتوزىمدى جىلقىنى قازانات دەپ اتاپ، ونى ەرەكشە باعالاعان.
- ودان كەيىن قانداي كولىك پايدا بولدى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۆەلوسيپەد (فر. vélocipède، شىعۋ تەگى لات. velox —[1] جىلدام، جەدەل جانە pes — اياق) —
ادام كۇشىمەن قوزعالاتىن كولىك ءتۇرى.
كوبىنەسە ەكى دوڭعالاقتى، كەيبىر كەزدەردە ءۇش دوڭعالاقتى تۇرلەرى دە كەزدەسەدى. ءبىرىنشى
ۆەلوسيپەدتەر ەۋروپادا 19 عاسىر پايدا بولىپ، ودان بەرى الەمگە كەڭ تاراعان
- كەلەسى پايدا بولعان كولىك قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
1769 — وزدىگىنەن قوزعالاتىن العاشقى كولىكتى فرانسۋز ينجەنەرى Fardier جانە ارتيلەرريا
كاپيتانى Nicolas Joseph Cugnot (1725 - 1804) جاسادى.
اۆتوموبيل ءسوزىنىڭ ماعىناسى وزدىگىنەن قوزعالاتىن، جولاۋشىلاردى جانە جۇكتى، سونداي -
اق ءوز قوزعالتقىشىن تاسىمالداۋعا ارنالعان دوڭگەلەكتى كولىك ءتۇرى بولىپ تابىلادى
ءۇي تاپسىرماسى.
سۋرەتكە قاراپ اۆتوموبيل ماركالارىن اجىراتۋ.
ءبىلىمدى بەكىتۋ
- كولىكتى كىم جۇرگىزەدى؟
- جۇرگىزۋشى بولۋ ءۇشىن نە ىستەيمىز؟ قۇجات كورسەتۋ.
كەز - كەلگەن مەكەمەدە جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتىڭ ءوز بولمەسى، ءوزىنىڭ ۇستەلى مەن ورىندىعى - ونىڭ جۇمىس ورنى دەسەك، اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەردىڭ جۇمىس ورنى - جول ءۇستى بولىپ تابىلادى. ءاربىر كولىك جۇرگىزۋشى جول ۇستىنە مۇقيات قاراپ وتىرادى. كەيدە جاياۋ جۇرگىنشىلەر جول ۇستىنە شىعىپ كەتەدى بۇلار ارينە ءتارتىپ بۇزۋشى جاياۋ جۇرگىنشىلەر
سوندىقتان كوشەدە جولدا جاياۋ جۇرگىنشىلەر وزدەرىن زەيىندى ۇستاپ، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىنىڭ تالاپتارىنا كوڭىل ءبولىپ قاراعاندارى دۇرىس. جاياۋلاردىڭ جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن ساقتاماۋى اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ جۇمىسىن قيىنداتادى.
جول قۇرىلىسى، جول بەلگىلەرى، باعدارشام تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرۋ
ەڭ العاشقى كوشەلىك باعدارشام 1868 جىلى لوندوندا پايدا بولعان. ونى ويلاپ تاپقان اعىلشىندىق ينجەنەر نايت ەدى. العاشقى باعدارشامنىڭ ەكى عانا سەمافورلىق قاناتى بولعان. كولدەنەڭىنەن ورنالاسقان قانات "توقتا" دەگەندى بىلدىرسە، 45 گرادۋس بۇرىشقا ەڭكەيتىلگەن بەلگى - "ابايلاپ ءوتىڭىز" دەگەندى ءبىلدىردى. بەرىپ، كولىك جۇرگىزۋشىلەرىن اباي بولۋعا شاقىرعان. 1918 جىلدان باستاپ قانا ءۇش ءتۇس قولدانا باستالدى
العاشقى ەلەكتر باعدارشامىن ويلاپ تاپقان ادامنىڭ ەسىمى لەستەر ۆاير.
وسى بىلىمدەرىمىزدى تەرەڭدەي ءتۇسۋ ءۇشىن ۆيكتورينالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەلىك.
ۆيكتورينالىق سۇراقتار:
1. جولاۋشىلار دەگەنىمىز كىمدەر؟
كەز - كەلگەن كولىك ءتۇرىن پايدالاناتىن ادامدار.
2. باعدارشام دەگەنىمىز نە؟
باعدارشام اۆتومات جۇيەسىنە قوسىلعان ءۇش كوزدى اسپاپ. جول قوزعالىسىن رەتتەيدى.
3. ۆەلوسيپەدپەن نەشە جاستان باستاپ جولمەن جۇرۋگە بولادى؟
جول بويىنا 14 جاسقا تولعان بالالارعا عانا رۇقسات.
4. كوشەدە باعدارشام بولماسا نە ىستەۋ كەرەك؟
ءوز كوزىنە سەنۋ كەرەك، جول ورتاسىنا جەتكەنشە، اۋەلى سول جاققا قارا، ورتاسىنان اسقان
سوڭ، وڭ جاققا موينىڭدى بۇر
5. قانداي كولىكتىڭ تۇرلەرىنە باعدارشامنىڭ قىزىل جارىعىنا جۇرۋگە رۇقسات ەتەدى؟
جەدەل جاردەم، پوليسيا، ءورت ءسوندىرۋ ماشيناسى.
6. جولاۋشى تاسيتىن قوعامدىق كولىكتەردى قاي جەردەن كۇتەدى؟
ايالدامادا
7. جاقىنداپ قالعان كولىكتىڭ الدىنان جۇگىرۋ نەلىكتەن ءقاۋىپتى؟
جۇرگىزۋشى كولىكتى توقتاتا الماي، ادام ومىرىنە ءقاۋىپ تونەدى.
8. پوليسيا، جەدەل جاردەم، ءورت سوندىرۋشىلەر ءوتىپ كەتكەنشە كۇتىپ تۇرۋ مىندەتتى مە؟
ءيا، مىندەتتى
10. ماي دەگەن ءسوزدى تالداپ بەر
مەملەكەتتىك اۆتو ينسپەكسيا
پراكتيكالىق جۇمىس كورسەتۋ
كوشەدە تارتىبىنە بايلانىستى بەينەتاسپا كورسەتۋ
كوشەدە امان - ەسەن جۇرەيىك. وسىعان بايلانىستى ءانىمىزدى تىڭدايمىز
«ءارقاشان كۇن سونبەسىن»ءانىن شىرقاۋ
قورىتىندى.
جول زاڭى دۇرىس ءجۇرىپ، اباي بولۋدى تالاپ ەتەدى. جول ءتارتىبىن بۇزبا، ول قاتەر تۋدىرادى. جولدىڭ قالىپتى قوزعالىسى كوبىنەسە بالالاردىڭ جول بويىندا قالاي بولسا سولاي ءجۇرىپ، دوپ قۋالايتىنى، شاڭعى تەبەتىنى، ءجۇرىپ بارا جاتقان ماشيناعا جابىساتىنى، قالتارىستان جولعا شىعىپ كەلەتىن سالدارىنان بۇزىلادى. جول ءتارتىبىن بۇزعاندىقتان كەيبىرەۋلەر ماشينا دوڭگەلەگىنە ءىلىنىپ قازا تاۋىپ، كەيبىرەۋلەرى جاراقات الادى. ال كەيبىرەۋلەرى ومىرلىك مۇگەدەك بولىپ قالادى.
سوندىقتان ءاربىر وقۋشى مەكتەپتە وقىلاتىن» جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسى» تاقىرىبىنداعى ساباقتى مۇقيات تىڭداپ، ءار ساباقتان قورىتىندى جاساپ وتىرۋعا مىندەتتى. ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشى كوشەدە، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەسىن، زاڭىن بۇزبايدى.
You Might Also Like
