مەن ومىرىمە، ءوز ماماندىعىما قاجەتتىلىگىمە – جاۋاپتىمىن
مەن ومىرىمە، ءوز ماماندىعىما قاجەتتىلىگىمە – جاۋاپتىمىن
ماقساتى: پەداگوگتىڭ جاۋاپكەرشىلىك تۇسىنىگىمەن جان – جاقتى اقپاراتتاندىرۋ، ارەكەتى مەن ءوز ومىرىنە، كاسىبىنە جاۋاپتى، ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، جاۋاپكەرشىلىك داعدىسىن مەڭگەرتۋ.
سالەمدەسۋ.
«مەنىڭ ەسىمىم جانە تانىمالدىلىعىم» تەحنيكاسى - ءوزىن قازاقستاننىڭ ءبىر جۇلدىزىنا تەڭەپ ەسىمىن ايتادى. مىسالى: مەنىڭ ەسىمىم فاريدا. مەن ءانشى بيبىگۇل تولەگەنوۆامىن.
1. جاۋاپكەرشىلىك جونىندە اڭگىمە – سۇحبات جۇرگىزۋ. ول تومەندەگى سۇراقتار ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
- جاۋاپكەرشىلىك دەگەنىمىز نە؟
- ونى قانداي ۋاقىتتا سەزىنەسىز؟
- جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ادامدا جاعىمدى قاسيەتتى قالىپتاستىرۋعا اسەرى بار ما؟ قانداي؟
- ءوز ومىرىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- جاۋاپكەرشىلىك الا بىلەتىن ادامنىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتى بايقاۋعا بولادى؟
2. جاۋاپكەرشىلىك جونىندە قىسقاشا لەكسيا وقۋ. (5 – 7 مين)
جاۋاپكەرشىلىك – بۇل ادامنىڭ ءوز ارەكەتىنە جاۋاپ بەرۋ، مىندەتىن ورىنداۋ قابىلەتى.
ونداي ادامعا سەنىپ ءىس تاپسىرۋعا بولادى، ول ونى ويداعىداي ورىنداپ، ادامدى ۇياتقا قالدىرمايدى.
ادامدا ۇنەمى تاڭداۋ بولادى. ءسىز وزىڭىزگە جاۋاپكەرشىلىك الا الاسىز نەمەسە وزگەنى كىنالاۋىڭىزعا بولادى. مۇنداعى ەڭ نەگىزگى ءسوز: «ومىرىڭدە كەز كەلگەن مىندەتتى ورىنداۋدى، باقىلاۋدى ءوز موينىنا العىڭ كەلمەسە دە، ونىڭ سوڭعى ناتيجەسىن ءوزىڭ كورەسىڭ». الەمدە ناقتى ءبىر زاڭدىلىق بار. ونى سەن بىلسەڭ دە، بىلمەسەڭ دە ول جۇمىس ىستەيدى.
100 پايىز جاۋاپكەرشىلىك الۋ قانشالىقتى ماڭىزدى؟ ادام ءوز ومىرىنە تولىعىمەن جاۋاپكەرشىلىك الا بىلسە، ول بولىپ جاتقان وقيعانى دۇرىس باعالاپ، سوعان ساي ارەكەت ەتەدى. ونىڭ ناتيجەسىن دە دۇرىس بولجاي الادى. باقىلاۋ مەن جاۋاپكەرشىلىك الا بىلگەن ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ساپاسى دا جوعارى بولادى.
3. «سوقىر مەن جەتەكشى» جاتتىعۋى.
ماقساتى: وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
قاجەتتى قۇرال: ورىندىقتار، كوز بايلايتىن ورامال.
نۇسقاۋ: جۇپقا ءبولىنۋ. ورىندىقتاردى جىلان ىسپەتتەس يرەلەڭدەتىپ قويىپ، ونىڭ اراسىمەن بىرەۋىنىڭ كوزىن بايلاپ، ەكىنشىسى سول ورىندىققا شالىندىرماي وتكىزۋ قاجەت. كەزەكپەن قايتالايدى. ورىن الماستىرادى.
جاتتىعۋ جاسالىنىپ بولعان سوڭ تالقىلاۋ جۇرگىزىلەدى.
- «سوقىر» ءرولىن ويناعاندا قانداي كۇيدە بولدىڭ؟
- جەتەكشىڭە قانشالىقتى سەنەسىڭ؟
- ءوزىڭنىڭ قايدا ەكەندىگىڭدى ءبىلدىڭ بە؟
- سەن وزىڭە جاۋاپكەرشىلىك العاندا قانداي كۇيدە بولدىڭ؟
- دوسىڭنىڭ ساعان قورىقپاي سەنۋىنە قانداي جاعداي جاسادىڭ؟
- سەن ءوزىڭدى قاي ۋاقىتتا جاقسى سەزىندىڭ؟ «سوقىر» رولىندە مە، الدە «جەتەكشى رولىندە مە؟
3. جاۋاپكەرشىلىك» جاتتىعۋى.
قاجەتتى قۇرال: سويلەم جازىلعان اق پاراق. (قاتىسۋشى سانىنا قاراي)
نۇسقاۋ: سويلەمدى اياقتا.
- جاۋاپتى ادام بولۋ دەگەنىمىز......
- جاۋاپتى ادام مەن جاۋاپكەرشىلىگى جوق ادامنىڭ ايىرماشىلىعى..........
- مەن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىمدى............. كورسەتەمىن.
- مەن ءۇشىن ەڭ قيىن جاۋاپكەرشىلىك، ول..........
- جاۋاپكەرشىلىگى بار ادامدى مەن.......... تانيمىن.
- مەنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىم كوبەيگەن سايىن، ءوزىمدى.............. سانايمىن.
- مەن مىناداي.............. جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قورقامىن.
- مەن ءوز ومىرىمە جاۋاپتىمىن، سەبەبى..........
- مەن ءوز ماقساتىما جەتۋ ءۇشىن مەن........... جاۋاپكەرشىلىگىن الا الامىن.
4. «مەن ءوز الەمىمنىڭ قوجايىنىمىن» جاتتىعۋى.
5. ماقساتى: ءوز - وزىنە دەگەن ۇلكەن سەنىم تۋعىزۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى بولۋعا داعدىلاندىرۋ.
نۇسقاۋ: ءقازىر ءبىر – بىرلەپ ورنىنان تۇرىپ، ومىرتقانى تىك ۇستاپ، ەكى يىقتى تۇزۋلەپ، ۇلكەن قۋانىش جانە ماقتانىشپەن: «مەن - ءوز الەمىنىڭ قوجايىنىمىن. ءومىرىمنىڭ ءار ساتىنە جاۋاپكەرشىلىك پەن الداعى ارمانىمنىڭ دا جۇزەگە اسۋىن ءوز مىندەتىمەن الامىن.» - دەگەن ءسوزدى ايتىپ، الدىعا ءبىر قادام جاساۋ كەرەك.
6. «پورترەت» ويىن جاتتىعۋى.
ماقساتى: ادامدى تانۋ جەكە قاسيەتتەرىن باعالاۋ، كوزقاراستى انىقتاۋ.
نۇسقاۋ: ارالارىڭىزدان ءبىر قاتىسۋشىنى ورتالارىڭىزدان ەسىكتىڭ سىرتىنا شىعارىپ جىبەرەسىزدەر. جانە وسى قالعان قاتىسۋشىلار ىشتەرىڭىزدەن بىرەۋدى تاڭداپ ول تۋرالى ءارتۇرلى پىكىر ايتىپ ياعني مىنەزدەمە ايتىپ سول ادامنىڭ پورترەتىن جاسايسىزدار. سودان سوڭ ەسىكتىڭ سىرتىندا تۇرعان قاتىسۋشىنى شاقىرىپ ودان كىمنىڭ پورترەتى ەكەنىن تابۋىن سۇرايمىز.
7. «ارمانعا اپاراتىن باسقىش» مەديتاسياسى.
نۇسقاۋ: باياۋ ءان قويىلادى. ىڭعايلى وتىرۋ. ارقانى ورىندىق ارقالىعىنا سۇيەۋگە دە، بوس ۇستاۋعا دا بولادى. كوزدى جۇمۋ. مۇرىنمەن تىنىس الۋ، قولدى ءىشتىڭ تۇسىنا قويىپ، وندا اۋا تولتىرىلعانىن سەزىنۋ. 3 سەكۋندقا اۋانى ۇستاپ تۇرۋ. سوسىن مۇرىن ارقىلى تىنىس شىعارۋ. (جاتتىعۋدى 3 رەتتەن جاساۋ، ەكىنشىسىندە 5، ۇشىنشىسىندە 7 سەكۋند ۇستاۋ) كوز الدىڭىزعا 10 باسقىشتى ەلەستەتىڭىز. ونىڭ ەڭ جوعارعى جاعىندا ءسىزدىڭ ارمانىڭىز تۇر. ءار باسقىشتا جازىلعان ءسوز ول ءسىزدىڭ ارمانعا جەتۋدە قۋات بەرىپ، كوڭىلىڭىزگە سەنىم ۇيالاتاتىن عاجايىپ سوزدەر. قانە ءوز ارمان تىلەگىمىزدى ىشتەن ويلايىق. مىنە ارماننىڭ تورىنە دە شىعۋ! بارلىق زال ءسىزدىڭ جەتىستىگىڭىزگە قول سوعىپ قوشەمەتتەپ جاتىر. ءسىز بۇكىل تەحنولوگيانى مەڭگەرىپ استانادان بىلىكتى تاربيەشى پەداگوگ دەگەن ماراپات الىپ كەلدىڭىز. وسى ارماندارىڭىز اينا قاتەسىز جەڭىسكە اپارادى. ولاي بولسا ءوزىڭىز سەنگەن ارماندارىڭىز مىندەتتى تۇردە بولاتىنىن ىشتەي سەنىمدى قالىپتاستىرۋ كەرەك.
8. «تىلەك تورى» جاتتىعۋى
قولىمدا دوڭگەلەنگەن ءجىپ سول ءجىپتى تىلەك ايتىپ بىرەۋگە لاقتىرسام ول ادام كەلەسى ادامعا ءوزشش تىلەگىن ايتىپ لاقتىرۋ قاجەت. سول كەزدە بىزدە تور پايداك بولادى.
وسىلاي ءار قاشاندا تاتۋلىعىمىز ارتىپ كاسىبىمىزدى وسى تور سياقتى ءبىر – بىرىمىزبەن بايلانىستا بولىپ ودان ءارى جەتىلدىرەيىك، ال جاقسى پەداگوگ بولۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن ۇمىتپاعايسىزدار.
تلەۋمبەتوۆا فاريدا ابەلحانوۆنا
ماقساتى: پەداگوگتىڭ جاۋاپكەرشىلىك تۇسىنىگىمەن جان – جاقتى اقپاراتتاندىرۋ، ارەكەتى مەن ءوز ومىرىنە، كاسىبىنە جاۋاپتى، ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، جاۋاپكەرشىلىك داعدىسىن مەڭگەرتۋ.
سالەمدەسۋ.
«مەنىڭ ەسىمىم جانە تانىمالدىلىعىم» تەحنيكاسى - ءوزىن قازاقستاننىڭ ءبىر جۇلدىزىنا تەڭەپ ەسىمىن ايتادى. مىسالى: مەنىڭ ەسىمىم فاريدا. مەن ءانشى بيبىگۇل تولەگەنوۆامىن.
1. جاۋاپكەرشىلىك جونىندە اڭگىمە – سۇحبات جۇرگىزۋ. ول تومەندەگى سۇراقتار ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
- جاۋاپكەرشىلىك دەگەنىمىز نە؟
- ونى قانداي ۋاقىتتا سەزىنەسىز؟
- جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ادامدا جاعىمدى قاسيەتتى قالىپتاستىرۋعا اسەرى بار ما؟ قانداي؟
- ءوز ومىرىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- جاۋاپكەرشىلىك الا بىلەتىن ادامنىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتى بايقاۋعا بولادى؟
2. جاۋاپكەرشىلىك جونىندە قىسقاشا لەكسيا وقۋ. (5 – 7 مين)
جاۋاپكەرشىلىك – بۇل ادامنىڭ ءوز ارەكەتىنە جاۋاپ بەرۋ، مىندەتىن ورىنداۋ قابىلەتى.
ونداي ادامعا سەنىپ ءىس تاپسىرۋعا بولادى، ول ونى ويداعىداي ورىنداپ، ادامدى ۇياتقا قالدىرمايدى.
ادامدا ۇنەمى تاڭداۋ بولادى. ءسىز وزىڭىزگە جاۋاپكەرشىلىك الا الاسىز نەمەسە وزگەنى كىنالاۋىڭىزعا بولادى. مۇنداعى ەڭ نەگىزگى ءسوز: «ومىرىڭدە كەز كەلگەن مىندەتتى ورىنداۋدى، باقىلاۋدى ءوز موينىنا العىڭ كەلمەسە دە، ونىڭ سوڭعى ناتيجەسىن ءوزىڭ كورەسىڭ». الەمدە ناقتى ءبىر زاڭدىلىق بار. ونى سەن بىلسەڭ دە، بىلمەسەڭ دە ول جۇمىس ىستەيدى.
100 پايىز جاۋاپكەرشىلىك الۋ قانشالىقتى ماڭىزدى؟ ادام ءوز ومىرىنە تولىعىمەن جاۋاپكەرشىلىك الا بىلسە، ول بولىپ جاتقان وقيعانى دۇرىس باعالاپ، سوعان ساي ارەكەت ەتەدى. ونىڭ ناتيجەسىن دە دۇرىس بولجاي الادى. باقىلاۋ مەن جاۋاپكەرشىلىك الا بىلگەن ادامنىڭ ءومىرىنىڭ ساپاسى دا جوعارى بولادى.
3. «سوقىر مەن جەتەكشى» جاتتىعۋى.
ماقساتى: وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
قاجەتتى قۇرال: ورىندىقتار، كوز بايلايتىن ورامال.
نۇسقاۋ: جۇپقا ءبولىنۋ. ورىندىقتاردى جىلان ىسپەتتەس يرەلەڭدەتىپ قويىپ، ونىڭ اراسىمەن بىرەۋىنىڭ كوزىن بايلاپ، ەكىنشىسى سول ورىندىققا شالىندىرماي وتكىزۋ قاجەت. كەزەكپەن قايتالايدى. ورىن الماستىرادى.
جاتتىعۋ جاسالىنىپ بولعان سوڭ تالقىلاۋ جۇرگىزىلەدى.
- «سوقىر» ءرولىن ويناعاندا قانداي كۇيدە بولدىڭ؟
- جەتەكشىڭە قانشالىقتى سەنەسىڭ؟
- ءوزىڭنىڭ قايدا ەكەندىگىڭدى ءبىلدىڭ بە؟
- سەن وزىڭە جاۋاپكەرشىلىك العاندا قانداي كۇيدە بولدىڭ؟
- دوسىڭنىڭ ساعان قورىقپاي سەنۋىنە قانداي جاعداي جاسادىڭ؟
- سەن ءوزىڭدى قاي ۋاقىتتا جاقسى سەزىندىڭ؟ «سوقىر» رولىندە مە، الدە «جەتەكشى رولىندە مە؟
3. جاۋاپكەرشىلىك» جاتتىعۋى.
قاجەتتى قۇرال: سويلەم جازىلعان اق پاراق. (قاتىسۋشى سانىنا قاراي)
نۇسقاۋ: سويلەمدى اياقتا.
- جاۋاپتى ادام بولۋ دەگەنىمىز......
- جاۋاپتى ادام مەن جاۋاپكەرشىلىگى جوق ادامنىڭ ايىرماشىلىعى..........
- مەن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىمدى............. كورسەتەمىن.
- مەن ءۇشىن ەڭ قيىن جاۋاپكەرشىلىك، ول..........
- جاۋاپكەرشىلىگى بار ادامدى مەن.......... تانيمىن.
- مەنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىم كوبەيگەن سايىن، ءوزىمدى.............. سانايمىن.
- مەن مىناداي.............. جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قورقامىن.
- مەن ءوز ومىرىمە جاۋاپتىمىن، سەبەبى..........
- مەن ءوز ماقساتىما جەتۋ ءۇشىن مەن........... جاۋاپكەرشىلىگىن الا الامىن.
4. «مەن ءوز الەمىمنىڭ قوجايىنىمىن» جاتتىعۋى.
5. ماقساتى: ءوز - وزىنە دەگەن ۇلكەن سەنىم تۋعىزۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى بولۋعا داعدىلاندىرۋ.
نۇسقاۋ: ءقازىر ءبىر – بىرلەپ ورنىنان تۇرىپ، ومىرتقانى تىك ۇستاپ، ەكى يىقتى تۇزۋلەپ، ۇلكەن قۋانىش جانە ماقتانىشپەن: «مەن - ءوز الەمىنىڭ قوجايىنىمىن. ءومىرىمنىڭ ءار ساتىنە جاۋاپكەرشىلىك پەن الداعى ارمانىمنىڭ دا جۇزەگە اسۋىن ءوز مىندەتىمەن الامىن.» - دەگەن ءسوزدى ايتىپ، الدىعا ءبىر قادام جاساۋ كەرەك.
6. «پورترەت» ويىن جاتتىعۋى.
ماقساتى: ادامدى تانۋ جەكە قاسيەتتەرىن باعالاۋ، كوزقاراستى انىقتاۋ.
نۇسقاۋ: ارالارىڭىزدان ءبىر قاتىسۋشىنى ورتالارىڭىزدان ەسىكتىڭ سىرتىنا شىعارىپ جىبەرەسىزدەر. جانە وسى قالعان قاتىسۋشىلار ىشتەرىڭىزدەن بىرەۋدى تاڭداپ ول تۋرالى ءارتۇرلى پىكىر ايتىپ ياعني مىنەزدەمە ايتىپ سول ادامنىڭ پورترەتىن جاسايسىزدار. سودان سوڭ ەسىكتىڭ سىرتىندا تۇرعان قاتىسۋشىنى شاقىرىپ ودان كىمنىڭ پورترەتى ەكەنىن تابۋىن سۇرايمىز.
7. «ارمانعا اپاراتىن باسقىش» مەديتاسياسى.
نۇسقاۋ: باياۋ ءان قويىلادى. ىڭعايلى وتىرۋ. ارقانى ورىندىق ارقالىعىنا سۇيەۋگە دە، بوس ۇستاۋعا دا بولادى. كوزدى جۇمۋ. مۇرىنمەن تىنىس الۋ، قولدى ءىشتىڭ تۇسىنا قويىپ، وندا اۋا تولتىرىلعانىن سەزىنۋ. 3 سەكۋندقا اۋانى ۇستاپ تۇرۋ. سوسىن مۇرىن ارقىلى تىنىس شىعارۋ. (جاتتىعۋدى 3 رەتتەن جاساۋ، ەكىنشىسىندە 5، ۇشىنشىسىندە 7 سەكۋند ۇستاۋ) كوز الدىڭىزعا 10 باسقىشتى ەلەستەتىڭىز. ونىڭ ەڭ جوعارعى جاعىندا ءسىزدىڭ ارمانىڭىز تۇر. ءار باسقىشتا جازىلعان ءسوز ول ءسىزدىڭ ارمانعا جەتۋدە قۋات بەرىپ، كوڭىلىڭىزگە سەنىم ۇيالاتاتىن عاجايىپ سوزدەر. قانە ءوز ارمان تىلەگىمىزدى ىشتەن ويلايىق. مىنە ارماننىڭ تورىنە دە شىعۋ! بارلىق زال ءسىزدىڭ جەتىستىگىڭىزگە قول سوعىپ قوشەمەتتەپ جاتىر. ءسىز بۇكىل تەحنولوگيانى مەڭگەرىپ استانادان بىلىكتى تاربيەشى پەداگوگ دەگەن ماراپات الىپ كەلدىڭىز. وسى ارماندارىڭىز اينا قاتەسىز جەڭىسكە اپارادى. ولاي بولسا ءوزىڭىز سەنگەن ارماندارىڭىز مىندەتتى تۇردە بولاتىنىن ىشتەي سەنىمدى قالىپتاستىرۋ كەرەك.
8. «تىلەك تورى» جاتتىعۋى
قولىمدا دوڭگەلەنگەن ءجىپ سول ءجىپتى تىلەك ايتىپ بىرەۋگە لاقتىرسام ول ادام كەلەسى ادامعا ءوزشش تىلەگىن ايتىپ لاقتىرۋ قاجەت. سول كەزدە بىزدە تور پايداك بولادى.
وسىلاي ءار قاشاندا تاتۋلىعىمىز ارتىپ كاسىبىمىزدى وسى تور سياقتى ءبىر – بىرىمىزبەن بايلانىستا بولىپ ودان ءارى جەتىلدىرەيىك، ال جاقسى پەداگوگ بولۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن ۇمىتپاعايسىزدار.
تلەۋمبەتوۆا فاريدا ابەلحانوۆنا
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «زاتتاردىڭ قاسيەتتەرىنە تاجىريبە جاساۋ»
