InfoHub Logo

قىزىلوpدa قaلacى، ءۇش تىلدە وقىتaتىن مaمaندaندىpىلعaن cىنىپتapى بap دapىندى بaلaلapعa apنaلعaن «مۇpaگەp» مەكتەبىنىڭ
5 «ك» cىنىپ وقۋشىcى- جەڭىسبەك گۇلسانا
جەتەكشىcءى: Caيلaۋوۆa جaميليا قaيpaت قىزى تapيx ءپانىنىڭ مۇعaءلىمى

مەن، گۇلسانا  ۇشسا قۇس قاناتى تالاتىن، كەن بايتاق جەرىمىزدىڭ قۇندى تاريحىنان  حابار بەرەتىن تاسمولا مادەنيەتىنە ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە اتتاندىم. ول پەتروپاۆل وبلىسى، ەكىباستۇز اۋدانى، تاسمولا دەگەن اۋىلدان انىقتالدى. ول جەردە قازبا جۇمىستارى بارىسىندا بىرنەشە قانجارلار، جەبە ۇشتارىن، اينالار جانە  قۇرباندىق ىدىستارىن تاپتىق. ال اشەكەي بۇيىمداردان جولبارىس، تاۋتەكە، بۇلاننىڭ قولا جانە التىن مۇسىندەرى كەزدەستى. تاسمولا تايپالارىندا اعاشتار، بىلعارى جانە تەمىردەن جاسالعان ىدىستار كەڭ قولدانىستا بولدى. بۇل وبالاردان قىشتان جاسالعان ىدىستاردىڭ قالدىقتارى از كەزدەسەدى ەكەن. بۇنى مەن قازاقتاردىڭ كوشپەلى ءومىر سالتىمەن ۇقساستىردىم. سەبەبى، ولار كوشىپ قونىپ جۇرگەندە ولارعا ىڭعايلى ىدىس تيىمدىرەك بولدى. مۇرتتى وبالار ب.ز.د. VII-III عاسىرلاردا قۇراستىرىلدى دەپ توپتىڭ عالىمدارى ەسەپتەدى. ورتالىق قازاقستان اۋماعىن مەكەندەگەن ادامدار ەرەكشە جەرلەۋ قۇرىلىستارىن قالدىرىلعان. مەنىڭ ەسىمە ءبىر سۇراق كەلدى. نەگە بەرەل قورىمدارىنان تابىلعان ساركوفاگتاردا نەمەسە ماڭگى تون قاباتتارى سەكىلدى جەرلەنبەگەن؟ سەبەبى، بۇل تاسمولا مادەنيەتىندەگى «مۇرتتى» وبالاردىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىندە. ونىڭ ۇزىن جاق بولىگىندە ادام جەرلەنسە، ال ەكىنشى جەرىنە ءوزىنىڭ جىلقىسىن جەرلەگەن.  ال ولاردىڭ ماعىناسى ادامدار ول قايتىس بولعاننان كەيىن ەكىنشى ومىرىندە ءوزىنىڭ جىلقىسى مەن قارۋ جاراقتارى كەرەك بولادى دەپ ويلادى، ونى ۇزىنعىپ جاساعانى قۇدايعا اپارار جول دەپ ويلادى. وسىنداي «مۇرتتى» وبالار ەلىمىزدە 300-دەن استام ەكەن. ءبىز ولاردى ورتالىق، سولتۇستىك جانە شىعىس قازاقستاننان تاپتىق. سونىمەن بۇل ەكسپەديسيا ولجالى اياقتالدى.  بۇل شىعارما مەنىڭ بولاشاق ارحەولوگ رەتىندەگى ءبىر كۇنىم تاقىرىبىندا جازىلعان. مەن ەلىمىزدەگى ارحەولوگيا سالاسىنىڭ دامىپ، ك. اقىشيەۆ، ءا.مارعۇلان. ز.ساماشيەۆ، ك.بايپاقوۆ اتالارىمىز سەكىلدى اتاقتى ارحەولوگ-عالىمداردىڭ ءىزىن جالعاستىراتىن جاستار كوبەيىپ، سىرى اشىلماعان جادىگەرلەر زەرتتەلەدى دەگەن ويدامىن.

---