InfoHub Logo

ەرتە، ەرتە، ەرتەدە، ءبىر عاجايىپ ولكەدە مەيىرىمدى شاڭسورعىش بولىپتى. ءوزى سونداي سۇيكىمدى، ەلگەزەك، ەڭبەكقور ەكەن. ءوتىنىش ايتقان ۇلكەن-كىشىنىڭ كوڭىلىن قالدىرماي اپ-ساتتە تازالاۋ كەرەك جەردى ايناداي جالتىراتىپ شىعاتىن. ال جۇمىسى اياقتالسا، كوشەگە شىعىپ كىشكەنتاي بالالاردى ارقاسىنا مىنگىزىپ، تۇمسىعىن كوتەرىپ الىپ «مەن ءپىلمىن! سەندەردىڭ الىپ پىلدەرىڭمىن!» دەپ ارلى-بەرلى شاپقىلاپ ويناتاتىن. بالالارمەن ويناعان كەزدە ونىڭ شاڭ سوراتىن تۇمسىعىنان سۋبۇرقاق سياقتى سۋ شاشىرايتىن. وسىلايشا كوڭىلدى، مامىراجاي كۇندەر ءوتىپ جاتتى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى قايدان، قاشان كەلگەنى بەلگىسىز، ادامداردىڭ جۇرەگىنە كۇنشىلدىك پەن قىزعانىش، مەيىرىمسىزدىك ۇيا سالىپ كەتىپتى. ادامدار كۇرت وزگەرە باستايدى. بۇرىن «ءسىز-بىز» دەپ سىيلاسقان جۇرت ەندى بىر-بىرىنە دورەكىلىك تانىتىپ، كۇشتىلەرى السىزدەرىنە الىمجەتتىك جاساي باستادى. ءتىپتى باۋىرلاردىڭ ءوزى بىر-بىرىمەن ارالاسۋدى قويدى. كوشەدە كوڭىلدى بالالاردىڭ شۋى ەمەس، جانجالداسقان جانداردىڭ داۋى عانا ەستىلىپ جاتتى. ادامداردىڭ كۇيىنە شىداي الماعان مەيىرىم اپپاق قاناتتارىن قاعىپ ولارعا اراشا تۇسۋگە تىرىسقانىمەن، «كىش، سەنىڭ بىزگە كەرەگىڭ» جوق دەپ ەشقايسى جانىنان جولاتپادى. قاتتى وكپەلەگەن مەيىرىم سوناۋ الىس اسقار تاۋدى بەتكە الىپ ۇشىپ كەتىپتى. تەك مەيىرىمدى شاڭسورعىش قانا ەش وزگەرمەپتى. بۇرىنعى كوڭىلدى كۇيىنەن اجىراماي، ادامداردىڭ ءۇيىن تازالاۋ ءۇشىن كۇندە ەسىكتەرىن قاعىپ كەلىپ تۇرادى. ءبىراق ۇيلەرىن تازالاپ بەرگەنى ءۇشىن ەندى وعان ەشكىم العىس ايتپايدى، قايتا ءۇيىن تازالاتىپ، تەزىرەك كوشەگە شىعارىپ جىبەرۋگە اسىعادى. ءتىپتى بىرەۋى ونى بۇيىرىنەن ءبىر تەپكەنى دە بار. قاتتى قاپالانعان شاڭسورعىش سونشا جىل باۋىر باسقان ادامداردى جاماندىققا قيماي كۇنى-تۇنى قالاي كومەكتەسۋگە بولادى دەپ ويلاپ، باس قاتىرادى..

بۇگىنگى كۇن ەرەكشە نۇرلانىپ، ساۋلەسىن مول شاشىپ اتقانىمەن، ول دا ادامداردىڭ جۇرەگىن سەلت ەتكىزە المادى. سول كەزدە شاڭسورعىش ىسكە كىرىستى. نە ىستەدى دەيسىڭ بە؟ بار كۇش-قۋاتىن جيناپ، ادامداردىڭ بويىنداعى كۇنشىلدىك پەن قىزعانىشتى، جامان پيعىلداردى وزىنە قاراي سورا بەردى، سورا بەردى....

قانشا كۇن وتكەنىن ءوزى دە بىلمەيدى، ابدەن شارشاپ تۇمسىعىن تومەن تۇسىرگەن كەزدە شاتتانعان جۇرتتى كوردى. ءبارى ءباز باياعى مامىراجاي قالىپقا ءتۇسىپتى. كوشە قايتادان بالالاردىڭ كوڭىلدى شۋىنا تولعان. مەيىرىمدى شاڭسورعىش ومىرىندە ءدال وسىلاي قۋانىپ كورمەگەن شىعار! شارشاعانىن ۇمىتىپ سەكىرىپ بيلەي جونەلدى. بالالاردى قاتتى ساعىنىپتى. بالالار دا مۇنى ساعىنعان شىعار! ول تۇمسىعىن جوعارى كوتەرىپ الىپ، قۋانا جۇگىرىپ بالالاردىڭ جانىنا كەلىپ ەدى....ءبارى مۇنى كورىپ، ۇرەيلەنە قاراپ كەرى شەگىندى. كىشكەنتايلارى ءتىپتى جىلاپ جىبەردى. ەرەسەك بالالار وعان تاس اتا باستادى. ال ۇلكەندەر بولسا ونى تۇمسىعىنان سۇيرەپ اۋىل سىرتىنا اپارىپ تاستادى. ەشنارسەنى تۇسىنبەگەن شاڭسورعىش وكسىپ-وكسىپ جىلادى. «مەن تەك ادامدارعا كومەكتەسكىم كەلدى عوي. ولار مەنەن نەگە قاشادى؟» دەگەن وي جانىن جەگىدەي جەدى. قانشا جىلاسىن، ءبىر كەزدە ەسىن جيىپ، تۇمسىعىن ەنجار سۇيرەپ باسى اۋعان جاققا قاراي بەت الدى. بۇل كەزدە اسقار تاۋ اسىپ كەتكەن مەيىرىم اۋىلعا قايتىپ ۇشىپ كەلە جاتقان ەدى. كەنەت كوڭىلسىز كەتىپ بارا جاتقان مەيىرىمدى شاڭسورعىشتى كورىپ، وعان بۇرىلدى.

— مەيىرىمدى شاڭسورعىش، نەگە ۇنجىرعاڭ ءتۇسىپ كەتكەن؟ سەنى ادامدارعا ۇلكەن جاقسىلىق جاسادى دەگەن قۋانىشتى حاباردى ەستىپ مەن دە ۇشىپ كەلە جاتقان ەدىم، — دەپ اپپاق قاناتتارىمەن ونى شىر اينالىپ ۇشتى.

— مەيىرىم، كەلگەنىڭ جاقسى بولدى....سەن ادامدارعا كەرەكسىڭ...ال مەنىڭ ەندى ولارعا قاجەتىم جوق سياقتى...بارا عوي، — دەپ شاڭسورعىش ءارى قاراي ءىلبىپ جۇرە بەردى.

— جوق. مەن سەنى بۇلاي قالدىرىپ كەتە المايمىن. ءجۇرشى، بۇلاققا بارىپ، اقىل سۇراپ كورەيىك. تاۋ-تاستى كوپ شارلايدى، بالكىم ءبىر امالىن تابار......

ەكەۋى وزەن جاعالاۋىنا كەلدى. سىلدىرلاپ اققان بۇلاق ولاردى سۋ شاشىپ، قۇشاق  جايىپ قارسى الدى. مەيىرىم وعان بولعان وقيعانىڭ ءبارىن بايانداپ بەردى.

ءيا، ادامدارعا جاساعان جاقسىلىڭدى ءبارىمىز ەستىدىك. ناعىز باتىر ەكەنسىڭ! ەندى ءبىز دە ساعان كومەكتەسۋىمىز كەرەك. قانە مەنىڭ بەتىمە قاراشى..
شاڭسورعىش بۇلاقتىڭ ءمولدىر سۋىنا ەڭكەيگەنى سول ەدى.....شوشىپ كەتتى! ول كورگەن جان شوشيتىن قاپ-قارا قۇبىجىققا اينالىپ كەتىپتى! ادامداردىڭ بويىنداعى بار جاماندىق ونى وسىلاي وزگەرتىپ جىبەگەن ەكەن عوي. شاڭسورعىش بالالاردىڭ وزىنەن نەلىكتەن سونشا قورىققانىن ەندى ءتۇسىندى.  جىلاپ جىبەرەتىن شىعارمىن دەپ ويلادى، ءبىراق جىلامادى. كەرىسىنشە كەۋدەسىن قۋانىش كەرنەدى. ول اداماردى قۇتقارىپ قالدى.

ءوزىن قويشى، جاي عانا شاڭسورعىش قوي. ەڭ باستىسى ادامدارعا مەيىرىم قايتىپ ورالاتىن بولدى!

ونىڭ مۇنداي كۇيگە تۇسكەنىن بۇلاق ماڭىنداعى سامال جەل دە بايقاعان ەدى. اقىرىن سوعىپ، ولاردىڭ جانىنا كەلىپ:

— شاڭسورعىش، ساعان كومەكتەسسەم بولا ما؟- دەپ سۇرادى

— قالاي كومەكتەسپەكسىڭ؟

— ءقازىر كورەسىڭ!

سامال جەل اپ-ساتتە الىپ قۇيىنعا اينالىپ شاڭسورعىشتىڭ ىشىندەگى بارلىق جاماندىقتى ءۇيىرىپ الىپ، الىستاعى كوز كورمەس، قۇلاق ەستىمەس مەكەنگە اپارىپ تاستادى. شاڭسورعىشتىڭ بويى جەڭىلدەپ قالدى.

شاڭسورعىش مەن دە ساعان كومەكتەسەيىن، — دەپ بۇلاق سۋىن شاشىپ ونى تاپ-تازا ەتىپ جۋىپ بەردى. — ال ەندى قايتا قاراشى!

شاڭسورعىش بۇلاققا قاراپ ەدى...الاقاي! ءوزىنىڭ بۇرىنعى قالپىنا ورالىپتى. ءتىپتى بۇرىنعىدان دا سۇيكىمدى بولىپ كەتكەندەي مە!

ول سامال جەل مەن بۇلاققا العىسىن جاۋدىردى.

سودان مەيىرىم ەكەۋى اۋىلعا قاراي جول تارتتى.

— مەيىرىم، مەيىرىم.

— اۋ.

— مەنى كورگەندە نەگە قورىقپادىڭ؟

— ويتكەنى مەن بارلىق جاراتىلىستىڭ بويىنداعى مەيىرىمدى عانا كورەمىن عوي. قالعان نارسەلەر ماڭىزدى ەمەس.

اۋىلعا ورالعان مەيىرىم مەن شاڭسورعىشتى ءبارى قۋانا قارسى الدى. ادامدار شاڭسورعىشتان كەشىرىم سۇرادى. شاڭسورعىش ولاردى الدەقاشان كەشىرگەن بولاتىن. ءتىپتى رەنجىمەگەن دە سياقتى. ۇزىن تۇمسىعىن كوتەرىپ الىپ، ارقاسىنا بالالاردى مىنگىزىپ «مەن الىپ ءپىلمىن!» دەپ ويناپ جۇرگەن سۇيكىمدى شاڭسورعىشتى كورسەڭ ونىڭ مەيىرىمدى شاڭسورعىش ەكەنىن بىلگەيسىڭ.

---