مىقتى وتباسى – مىقتى مەملەكەت
پسيحولوگيالىق ترەنينگ
«مىقتى وتباسى – مىقتى مەملەكەت»
ماقساتى: اتا - انانىڭ بالا تاربيەسىندەگى قارىم - قاتىناسى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ ارقىلى اتا - انالاردىڭ بىلىمدەرىن كوتەرۋگە كومەكتەسۋ جانە بالاباقشامەن تىعىز بايلانىسىن ارتتىرۋ. بالالارمەن بىرگە مەيىرىمدىلىككە، ۇستامدىلىققا تاربيەلەۋ جولدارىن كورسەتۋ. بالا تاربيەلەۋ ساپاسىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىقپال ەتۋ.
ادىستەر: پىكىر الماسۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساۋالناما پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار.
كورنەكىلىكتەر: پلاكاتتار، جۇلدىزدار، ءۇنتاسپا، بەينەتاسپا، شارلار، گۇلدەر،
كوبەلەك، قۇستار، تىلەك اعاشى، ءتۇرلى - ءتۇستى تاراتپا قاعازدار،
ەمبلەما ت. ب.
بارىسى:
پسيحولوگ: قوش كەلدىڭىزدەر، قۇرمەتتى اتا - انالار، ارىپتەستەر! بۇگىنگى ءبىزدىڭ
وتىرىسىمىز ەرەكشە بولادى دەگەن ۇمىتپەن ترەنينگىمىزدى
باستايمىز. ترەنينگىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى سول، تاربيە پروسەسىندەگى
قيىندىقتاردى ءبىز بوپ، ءسىز بوپ پىكىرلەسە وتىرىپ، ويىڭىزدى
تۇيىندەپ ءومىر جولىندا پايدالانۋ.
وتباسى – ادام بالاسىنىڭ التىن دىڭگەگى. ويتكەنى ادام ەڭ العاش شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن باستاپ ساتتەن، وسىندا ەر جەتىپ، وتباسىنىڭ تاربيەسىن الادى. سوندىقتان دا وتباسى - ادامزاتتىڭ اسا قاجەتتى، اسا قاسيەتتى التىن بەسىگى. بالا قانشا جەردەن بالاباقشادا تاربيەلەنگەنىمەن، ونىڭ ءومىرىنىڭ كوپ بولىگى اكە – شەشەسىنىڭ قاسىندا وتەدى.
بالانىڭ بولاشاق ومىرگە العاش قادامى وتباسىنان باستالاتىنى بارىمىزگە ايان. بالا جاقسى ادەتتى دە، جامان ادەتتى دە سودان الادى. ۇلى پەداگوگ ماكارەنكو اتا - انالارعا ءبىر سوزىندە بىلاي دەگەن ەكەن. «ءسىزدىڭ جەكە مىنەز قۇلقىڭىز – جەتكىنشەك تاربيەسىندەگى بىردەن - ءبىر شەشۋلى قۇرال. ءسىز قالاي كيىنەسىز، باسقالارمەن قالاي اڭگىمەلەسەسىز ءسىز قالاي كۇلەسىز مىنە، مۇنىڭ ءبارى بالا ءۇشىن ماڭىزى بار». اتا - انالار بالالارىن ونەگەلى سوزىمەن جەكە باسىنىڭ تاربيەسىمەن تاربيەلەيدى. ءار بالا جىلى سويلەگەندى، ايالاعاندى، ەركەلىگىڭدى، ەرتەگى - اڭگىمە تىڭداعاندى، ويىن - ويناعاندى ۇناتادى. بۇل بالانىڭ بويىنداعى ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن نەگىزگى قاسيەتى. ال حالقىمىز بالانىڭ وي - ءورىسى دامۋ كەزەڭىن ەرەكشە باعالاعان.
نەگىزىنەن جانۇيانىڭ شىرقى بۇزىلعان، اتا - اناسى ماسكۇنەمدىككە سالىنعان نەمەسە تاتۋلىق، بىرلىك جوق ورتادا، بالا قيىن جاعدايعا تاپ بولارى ءسوزسىز. كوپكە توپىراق شاشپاساقتا «ءبىر قارىن مايدى، ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى»- دەگەندەي، قوعامىزدا بالا تاربيەسىنە ات ءۇستى قارايتىن اتا - انالار كەزدەسىپ قالادى. سونىڭ ءبىر دالەلى رەتىندە مىنا بەينە ماتەريالعا كوز جۇگىرتىپ ءوز ويىمىزدى ايتايىق. (بەينە باياندى بىرگە تاماشالاۋ).
بەينە بايان ارقىلى پىكىر الماسۋ.
- قالاي ويلايسىزدار اتا - اناسىنىڭ وسى ءىس - ارەكەتى بالالارىنا قانداي اسەر تۋدىرۋدا؟
- مىنا بالانىڭ اكەسىنىڭ ءىسى دۇرىس پا، ەر ازامات قانداي بولۋ كەرەك؟
- ناعىز اكە قانداي بولۋى كەرەك؟
- وسى جەردە بالا تاربيەسى تۋرالى، ويلاپ تۇر دەي الاسىز با؟
- ال بالانىڭ اناسى قانداي قاتەلىك جىبەرىپ وتىر؟
- وسىنى كورگەن بالانىڭ مىنەز – قۇلقى قانداي بولادى، تەرىس تاربيەگە بوي الدىرادى دەپ ويلامايسىز با؟
- تەرىس جولعا بەت بۇرسا بايتەرەكتىڭ ءبىر بۇتاعى تەرىس ءوستى دەي بەرىڭىز.
بەينە كورىنىستى ارى قاراي جالعاستىرايىق.
- بالا بۇل ارەكەتكە نەگە باردى دەپ ويلايسىز. (اللادان شاراپات كۇتكەننەن باسقا قايران جوق)
- ەسى كىرگەن انا اقىلىنىڭ ارقاسىندا – بالالارى ءوزى كورگەن قاتىگەزدىكپەن قيىندىققا دۋشار بولماۋىن ويلاپ ساناسىن سابىرعا جەڭدىردى. ونەگەلى وتباسىندا تاربيەلى بالا ءوسىرىپ، جاڭاشا ءومىر سالتىن ونەگەلى قۇندىلىقتارمەن بايلانىستىرىپ سانالى ازامات دايارلاۋدى باستى ماقسات ەتە ءبىلدى.
.(اتا - انالار پىكىرىن تىڭداۋ).
رەفلەكسيا. ەرتەگى تەراپياسى.
جاس كەلىنشەك دانىشپاننان اقىل سۇراپ كەلەدى.
- دانىشپان اتا، مەنىڭ بالامنىڭ تۋىلعانىنا ءبىر اي بولدى. بالامدى قالاي تاربيەلەسەم بولادى: قاتال ما، الدە مەيىرىمدىلىكپەن بە؟
دانىشپان كەلىنشەكتى قولىنان ۇستاپ ءجۇزىم ساباعىنىڭ جانىنا الىپ بارادى: - مىنا ساباققا قاراشى. ەگەر سەن ءجۇزىم ساباعىنا اياۋشىلىق تانىتىپ قيىپ وتىرماساڭ، ساباق جايىلىپ كەتەدى. ساباقتىڭ وسۋىنە باقىلاۋدى جوعالتساڭ، سەن ءتاتتى دە، ءارى ءدامدى جەمىستى جەي المايسىڭ. ەگەر سەن ساباقتى كۇن ساۋلەسىنىڭ تۇسۋىنەن قالقالاساڭ، كۇندەلىكتى ساباق تامىرىن سۋارىپ وتىرماساڭ، وندا ول سولىپ، ءتاتتى ءارى ءدامدى جەمىستى جەي المايسىڭ - دەگەن ەكەن.
سول ايتپاقشى اقىل - مەن ءىس ۇيلەسكەندە عانا تاماشا جەمىس الىپ، تاتتىلىگىن سەزىنۋگە بولادى. ياعني، نەنى ەگىپ باپتاساڭ سونى وراسىڭ. سوندىقتاندا بالا تاربيەسىنە كوز جۇمىپ قارامايىق.
تىنىشتىق ءساتى.
(باياۋ مۋزىكا ۇنىمەن وتكىزىلەدى. اتا - انالار كوزىن جۇمادى.)
تەرەڭ دەمالايىق! قۇدىرەتتى جارىق ءتۇسىپ تۇرعانىن ەلەستەتىپ كورىڭىزدەر. ول قايىرىمدىلىق، باقىت، بەيبىتشىلىك جانە قۋانىش جارىعى. قانداي تاماشا! قانە، سۇلۋلىقتى تاماشالاپ كورەيىك! بۇل تاڭعاجايىپ جارىق جۇرەگىمىزگە تىنىشتىق، قايىرىمدىلىق، سۇيىسپەنشىلىك اكەلسىن! ىشكى دۇنيەمىز تاپ - تازا، جاپ – جارىق بولىپ كەتتى. مىنە، كەرەمەت جۇرەگىمىزدە ادەمى گۇل اشىلىپ كەلەدى. قانداي ادەمى! ءتۇرلى ءتۇستى جاپىراقتار قۇلپىرىپ تۇر. بۇل ءسىزدىڭ وتباسىڭىز. ال گۇلدىڭ ورتاسىنداعى دوڭگەلەك بۇل ءسىزدىڭ بالاڭىز. بۇل جاي گۇل ەمەس سۇيىسپەنشىلىك گ ۇلى. (كوزدەرىن اشقاندا الدارىندا ءوز بالالارى تۇرادى.)
بالالار: كۇندەي جايناپ كۇندە ءبىز
قۇلپىرامىز، ءبارىمىز
كۇن بولامىز،
كۇن بولامىز
گۇلگە شۋاق شاشامىز.
گۇل بولامىز،
گۇل بولامىز
جايقالامىز،
گۇلدەي جايناپ وسەمىز.
قايىرلى كۇن قوناقتار!
(ءار بالا ءوز اتا - اناسىنىڭ جانىنا بارادى.)
جارىسىمىزدى باستاماس بۇرىن ءادىلقازى القاسىن سايلاپ الايىق:
1. ج. ك. قۋانىش قىزى - بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى
2. م. نۇرتازا - شارۋاشىلىق مەڭگەرۋشىسى
3. م. ايجىگىت - بالاباقشا تاربيەشىسى
ترەنينگ باعدارلامالارى:
1. توپقا ءبولۋ
2. جاتتىعۋ. ەسىمدەر الليەتەراسياسى
3. جاتتىعۋ: ءوز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟
4. «ينتوناسيا» جاتتىعۋى
5. شىعارماشىلىق جۇمىس «وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشى»
6. ماقال - ماتەلدى جالعاستىرۋ
7. سيتۋاسيالىق سۇراقتار
8. ءوز جۇلدىزىڭىزدى تابىڭىز
9. شەبەر قولدار. ترەنينگتەن العان اسەرىن جەتكىزۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
«مىقتى وتباسى – مىقتى مەملەكەت»
ماقساتى: اتا - انانىڭ بالا تاربيەسىندەگى قارىم - قاتىناسى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ ارقىلى اتا - انالاردىڭ بىلىمدەرىن كوتەرۋگە كومەكتەسۋ جانە بالاباقشامەن تىعىز بايلانىسىن ارتتىرۋ. بالالارمەن بىرگە مەيىرىمدىلىككە، ۇستامدىلىققا تاربيەلەۋ جولدارىن كورسەتۋ. بالا تاربيەلەۋ ساپاسىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىقپال ەتۋ.
ادىستەر: پىكىر الماسۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساۋالناما پسيحولوگيالىق جاتتىعۋلار.
كورنەكىلىكتەر: پلاكاتتار، جۇلدىزدار، ءۇنتاسپا، بەينەتاسپا، شارلار، گۇلدەر،
كوبەلەك، قۇستار، تىلەك اعاشى، ءتۇرلى - ءتۇستى تاراتپا قاعازدار،
ەمبلەما ت. ب.
بارىسى:
پسيحولوگ: قوش كەلدىڭىزدەر، قۇرمەتتى اتا - انالار، ارىپتەستەر! بۇگىنگى ءبىزدىڭ
وتىرىسىمىز ەرەكشە بولادى دەگەن ۇمىتپەن ترەنينگىمىزدى
باستايمىز. ترەنينگىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى سول، تاربيە پروسەسىندەگى
قيىندىقتاردى ءبىز بوپ، ءسىز بوپ پىكىرلەسە وتىرىپ، ويىڭىزدى
تۇيىندەپ ءومىر جولىندا پايدالانۋ.
وتباسى – ادام بالاسىنىڭ التىن دىڭگەگى. ويتكەنى ادام ەڭ العاش شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن باستاپ ساتتەن، وسىندا ەر جەتىپ، وتباسىنىڭ تاربيەسىن الادى. سوندىقتان دا وتباسى - ادامزاتتىڭ اسا قاجەتتى، اسا قاسيەتتى التىن بەسىگى. بالا قانشا جەردەن بالاباقشادا تاربيەلەنگەنىمەن، ونىڭ ءومىرىنىڭ كوپ بولىگى اكە – شەشەسىنىڭ قاسىندا وتەدى.
بالانىڭ بولاشاق ومىرگە العاش قادامى وتباسىنان باستالاتىنى بارىمىزگە ايان. بالا جاقسى ادەتتى دە، جامان ادەتتى دە سودان الادى. ۇلى پەداگوگ ماكارەنكو اتا - انالارعا ءبىر سوزىندە بىلاي دەگەن ەكەن. «ءسىزدىڭ جەكە مىنەز قۇلقىڭىز – جەتكىنشەك تاربيەسىندەگى بىردەن - ءبىر شەشۋلى قۇرال. ءسىز قالاي كيىنەسىز، باسقالارمەن قالاي اڭگىمەلەسەسىز ءسىز قالاي كۇلەسىز مىنە، مۇنىڭ ءبارى بالا ءۇشىن ماڭىزى بار». اتا - انالار بالالارىن ونەگەلى سوزىمەن جەكە باسىنىڭ تاربيەسىمەن تاربيەلەيدى. ءار بالا جىلى سويلەگەندى، ايالاعاندى، ەركەلىگىڭدى، ەرتەگى - اڭگىمە تىڭداعاندى، ويىن - ويناعاندى ۇناتادى. بۇل بالانىڭ بويىنداعى ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن نەگىزگى قاسيەتى. ال حالقىمىز بالانىڭ وي - ءورىسى دامۋ كەزەڭىن ەرەكشە باعالاعان.
نەگىزىنەن جانۇيانىڭ شىرقى بۇزىلعان، اتا - اناسى ماسكۇنەمدىككە سالىنعان نەمەسە تاتۋلىق، بىرلىك جوق ورتادا، بالا قيىن جاعدايعا تاپ بولارى ءسوزسىز. كوپكە توپىراق شاشپاساقتا «ءبىر قارىن مايدى، ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى»- دەگەندەي، قوعامىزدا بالا تاربيەسىنە ات ءۇستى قارايتىن اتا - انالار كەزدەسىپ قالادى. سونىڭ ءبىر دالەلى رەتىندە مىنا بەينە ماتەريالعا كوز جۇگىرتىپ ءوز ويىمىزدى ايتايىق. (بەينە باياندى بىرگە تاماشالاۋ).
بەينە بايان ارقىلى پىكىر الماسۋ.
- قالاي ويلايسىزدار اتا - اناسىنىڭ وسى ءىس - ارەكەتى بالالارىنا قانداي اسەر تۋدىرۋدا؟
- مىنا بالانىڭ اكەسىنىڭ ءىسى دۇرىس پا، ەر ازامات قانداي بولۋ كەرەك؟
- ناعىز اكە قانداي بولۋى كەرەك؟
- وسى جەردە بالا تاربيەسى تۋرالى، ويلاپ تۇر دەي الاسىز با؟
- ال بالانىڭ اناسى قانداي قاتەلىك جىبەرىپ وتىر؟
- وسىنى كورگەن بالانىڭ مىنەز – قۇلقى قانداي بولادى، تەرىس تاربيەگە بوي الدىرادى دەپ ويلامايسىز با؟
- تەرىس جولعا بەت بۇرسا بايتەرەكتىڭ ءبىر بۇتاعى تەرىس ءوستى دەي بەرىڭىز.
بەينە كورىنىستى ارى قاراي جالعاستىرايىق.
- بالا بۇل ارەكەتكە نەگە باردى دەپ ويلايسىز. (اللادان شاراپات كۇتكەننەن باسقا قايران جوق)
- ەسى كىرگەن انا اقىلىنىڭ ارقاسىندا – بالالارى ءوزى كورگەن قاتىگەزدىكپەن قيىندىققا دۋشار بولماۋىن ويلاپ ساناسىن سابىرعا جەڭدىردى. ونەگەلى وتباسىندا تاربيەلى بالا ءوسىرىپ، جاڭاشا ءومىر سالتىن ونەگەلى قۇندىلىقتارمەن بايلانىستىرىپ سانالى ازامات دايارلاۋدى باستى ماقسات ەتە ءبىلدى.
.(اتا - انالار پىكىرىن تىڭداۋ).
رەفلەكسيا. ەرتەگى تەراپياسى.
جاس كەلىنشەك دانىشپاننان اقىل سۇراپ كەلەدى.
- دانىشپان اتا، مەنىڭ بالامنىڭ تۋىلعانىنا ءبىر اي بولدى. بالامدى قالاي تاربيەلەسەم بولادى: قاتال ما، الدە مەيىرىمدىلىكپەن بە؟
دانىشپان كەلىنشەكتى قولىنان ۇستاپ ءجۇزىم ساباعىنىڭ جانىنا الىپ بارادى: - مىنا ساباققا قاراشى. ەگەر سەن ءجۇزىم ساباعىنا اياۋشىلىق تانىتىپ قيىپ وتىرماساڭ، ساباق جايىلىپ كەتەدى. ساباقتىڭ وسۋىنە باقىلاۋدى جوعالتساڭ، سەن ءتاتتى دە، ءارى ءدامدى جەمىستى جەي المايسىڭ. ەگەر سەن ساباقتى كۇن ساۋلەسىنىڭ تۇسۋىنەن قالقالاساڭ، كۇندەلىكتى ساباق تامىرىن سۋارىپ وتىرماساڭ، وندا ول سولىپ، ءتاتتى ءارى ءدامدى جەمىستى جەي المايسىڭ - دەگەن ەكەن.
سول ايتپاقشى اقىل - مەن ءىس ۇيلەسكەندە عانا تاماشا جەمىس الىپ، تاتتىلىگىن سەزىنۋگە بولادى. ياعني، نەنى ەگىپ باپتاساڭ سونى وراسىڭ. سوندىقتاندا بالا تاربيەسىنە كوز جۇمىپ قارامايىق.
تىنىشتىق ءساتى.
(باياۋ مۋزىكا ۇنىمەن وتكىزىلەدى. اتا - انالار كوزىن جۇمادى.)
تەرەڭ دەمالايىق! قۇدىرەتتى جارىق ءتۇسىپ تۇرعانىن ەلەستەتىپ كورىڭىزدەر. ول قايىرىمدىلىق، باقىت، بەيبىتشىلىك جانە قۋانىش جارىعى. قانداي تاماشا! قانە، سۇلۋلىقتى تاماشالاپ كورەيىك! بۇل تاڭعاجايىپ جارىق جۇرەگىمىزگە تىنىشتىق، قايىرىمدىلىق، سۇيىسپەنشىلىك اكەلسىن! ىشكى دۇنيەمىز تاپ - تازا، جاپ – جارىق بولىپ كەتتى. مىنە، كەرەمەت جۇرەگىمىزدە ادەمى گۇل اشىلىپ كەلەدى. قانداي ادەمى! ءتۇرلى ءتۇستى جاپىراقتار قۇلپىرىپ تۇر. بۇل ءسىزدىڭ وتباسىڭىز. ال گۇلدىڭ ورتاسىنداعى دوڭگەلەك بۇل ءسىزدىڭ بالاڭىز. بۇل جاي گۇل ەمەس سۇيىسپەنشىلىك گ ۇلى. (كوزدەرىن اشقاندا الدارىندا ءوز بالالارى تۇرادى.)
بالالار: كۇندەي جايناپ كۇندە ءبىز
قۇلپىرامىز، ءبارىمىز
كۇن بولامىز،
كۇن بولامىز
گۇلگە شۋاق شاشامىز.
گۇل بولامىز،
گۇل بولامىز
جايقالامىز،
گۇلدەي جايناپ وسەمىز.
قايىرلى كۇن قوناقتار!
(ءار بالا ءوز اتا - اناسىنىڭ جانىنا بارادى.)
جارىسىمىزدى باستاماس بۇرىن ءادىلقازى القاسىن سايلاپ الايىق:
1. ج. ك. قۋانىش قىزى - بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى
2. م. نۇرتازا - شارۋاشىلىق مەڭگەرۋشىسى
3. م. ايجىگىت - بالاباقشا تاربيەشىسى
ترەنينگ باعدارلامالارى:
1. توپقا ءبولۋ
2. جاتتىعۋ. ەسىمدەر الليەتەراسياسى
3. جاتتىعۋ: ءوز بالاڭىزدى جاقسى بىلەسىز بە؟
4. «ينتوناسيا» جاتتىعۋى
5. شىعارماشىلىق جۇمىس «وتباسىلىق قۇندىلىق اعاشى»
6. ماقال - ماتەلدى جالعاستىرۋ
7. سيتۋاسيالىق سۇراقتار
8. ءوز جۇلدىزىڭىزدى تابىڭىز
9. شەبەر قولدار. ترەنينگتەن العان اسەرىن جەتكىزۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالاردىڭ سپورت تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، دوستىققا باۋلۋ. اتا – انالاردىڭ بالاباقشامەن تىعىز بايلانىسىن دۇرىس جولعا قويۋ جانە ويىندارعا اتا – انالار بەلسەنە قاتىسىپ...
