ناعىز قازاق - دومبىرا
تاقىرىبى: ناعىز قازاق - دومبىرا!
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن وسىرە وتىرىپ جەكە تۇلعانىڭ رۋحاني ادامگەرشىلىگىن دامىتۋ. مادەني ساۋاتتى، قازاقتىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسىن تەرەڭ تۇسىنەتىن، قۇرمەتتەيتىن، ورەسى بيىك، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق اسپابى دومبىرانى قاستەرلەيتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ. ونەرگە بەيىمدەۋ ارقىلى اسەمدىك الەمىن تانىتۋ، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ىنتا - ىقىلاسىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: ساحنانىڭ ورتاسىندا سيمۆولدىق «اققۋ - دومبىرا»؛
دومبىرا جانە قازاق ونەرى تۋرالى ونەر زەرتتەۋشىلەرىنىڭ ناقىل سوزدەرى؛ «دومبىرا - داستان» اتتى تاريحي - ەتنوگرافيالىق مالىمەتتەر توپتاستىرىلعان ستەند.
جوسپارى:
1 - ءبولىم «دومبىرا تۋرالى اڭىز» ساحنالىق كورىنىس.
2 - ءبولىم «دومبىرا - داستان» دومبىرانىڭ سىر - سيپاتى تۋرالى.
3 - ءبولىم «ءانىم دە سەن، جىرىم دا سەن - دومبىرا»
ءوتىلۋ بارىسى:
جۇرگىزۋشى
ەرتەدە باي كەدەيدى،
ادام ەكەن دەمەيدى.
كۇيشى بوپتى ءبىر كەدەي،
سول كەزدە اققۋ كومەيلى.
تەبىرەنسە كۇي تارتىپ،
تىڭداپتى جۇرت تامسانىپ.
حالقى قاتتى تامساندى،
حاننان بەتەر قارسى الىپ.
بايلار ونى جەك كورىپ،
جۇرەدى ەكەن كەكتەنىپ.
قورىققاننان سىيلاپتى،
قىمىز بەرىپ، ەت بەرىپ.
قولعا ءبىر كۇن ءتۇسىردى،
ول دا ونەرىن ءتۇسىندى.
ولمەسىن دەپ كۇيلەرىن،
اققۋ قىلىپ ۇشىردى. (10 - سىنىپ قىزدارىنىڭ ورىنداۋىنداعى «اققۋ» بيىمەن ساحنا اشىلادى.)
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا مۇنشا شەشەن بولدىڭ نەگە،
كۇي تولعان كوكىرەگىڭ شەجىرە مە؟
سىر قوزعاپ عاسىرلاردان جونەلەسىڭ،
ساۋساعىم ءتيىپ كەتسە ىشەگىڭە.
اققۋدىڭ اۋەنىندەي ءۇنىڭ بار - اۋ،
سارىارقا سامالىنداي ەسكەن باياۋ.
بوبەكتەي بەسىگىندە ماۋجىراعان
تىڭدايمىن مەن وتىرىپ ۇيقىلى - وياۋ.
2 - جۇرگىزۋشى: دومبىرادا اسقاقتاتا ءان سالىپ، كۇمبىرلەتىپ كۇي توككەن ونەرپاز حالقىمىزدىڭ اسىلىنان ارتىق قاستەرلەپ ۇكى تاققان، جالعىزىنداي ايالاپ قاق تورىنە ىلگەن ەڭ قىمبات، ەڭ سۇيىكتى مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ ءبىرى - دومبىرا. ول ۇلتتىڭ تاريحىندا قاراپايىم حالىقتىڭ قۋانىشى مەن قايعى - قاسىرەتىن تەڭ ءبولىسىپ، قازاقتىڭ باسىن تورلاعان اۋىر كەزەڭدەرىندە جۇبانىش بولا بىلگەن الىپ تا ۇلى اسپاپ. دومبىرا – جازۋ - سىزۋ مەن قازاقتىڭ قالامى مەن ساحناسىنىڭ قىزمەتىن تەڭ اتقارعان اسپاپ. دومبىرا - ىشەكتى اسپاپتاردىڭ ەڭ كونە ءتۇرى. دومبىرا قاسيەتىن جىرلايتىن ەتنولوگيالىق اڭىزدار وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىرىن تاماشالاڭىزدار. («دومبىرا تۋرالى اڭىز» ساحنالىق كورىنىس)
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرام جۇرەگىممەن ۇندەس ەدىڭ،
سەنىمەن سىرلاسىمداي تىلدەسەمىن.
بابامنان قالعان مۇرام سەن بولماساڭ،
ونەردىڭ نە ەكەنىن بىلمەس ەدىم.
2 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا تۇسىنگەنگە مۇڭ ايتادى،
جانىڭا جايلى تيەر سىر ايتادى.
جۇرەكتە قايعى مەنەن نازا بولسا،
داناداي دەمەۋ بولعان تىڭايتادى.
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا شەشەن بولسا ساڭقىلدايدى،
كوسىلىپ بايگە اتىنداي اڭقىلدايدى.
كەزدەسسەڭ بابى تايعان قۋ اعاشقا،
كوڭىلىڭ سۋ سەپكەندەي جارتىلايدى،- دەپ اقىن اعامىز جىرلاعانداي دومبىرانىڭ دا ۇلكەن ءبىر داستانعا وزەك بولارلىق سىر - سيپاتى بار. ولاي بولسا، كەلەسى كەزەكتى «دومبىرا - داستان» ايدارىمەن ىزدەنىپ كەلگەن وقۋشىلارعا بەرەيىك.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن وسىرە وتىرىپ جەكە تۇلعانىڭ رۋحاني ادامگەرشىلىگىن دامىتۋ. مادەني ساۋاتتى، قازاقتىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسىن تەرەڭ تۇسىنەتىن، قۇرمەتتەيتىن، ورەسى بيىك، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق اسپابى دومبىرانى قاستەرلەيتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ. ونەرگە بەيىمدەۋ ارقىلى اسەمدىك الەمىن تانىتۋ، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ىنتا - ىقىلاسىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: ساحنانىڭ ورتاسىندا سيمۆولدىق «اققۋ - دومبىرا»؛
دومبىرا جانە قازاق ونەرى تۋرالى ونەر زەرتتەۋشىلەرىنىڭ ناقىل سوزدەرى؛ «دومبىرا - داستان» اتتى تاريحي - ەتنوگرافيالىق مالىمەتتەر توپتاستىرىلعان ستەند.
جوسپارى:
1 - ءبولىم «دومبىرا تۋرالى اڭىز» ساحنالىق كورىنىس.
2 - ءبولىم «دومبىرا - داستان» دومبىرانىڭ سىر - سيپاتى تۋرالى.
3 - ءبولىم «ءانىم دە سەن، جىرىم دا سەن - دومبىرا»
ءوتىلۋ بارىسى:
جۇرگىزۋشى
ەرتەدە باي كەدەيدى،
ادام ەكەن دەمەيدى.
كۇيشى بوپتى ءبىر كەدەي،
سول كەزدە اققۋ كومەيلى.
تەبىرەنسە كۇي تارتىپ،
تىڭداپتى جۇرت تامسانىپ.
حالقى قاتتى تامساندى،
حاننان بەتەر قارسى الىپ.
بايلار ونى جەك كورىپ،
جۇرەدى ەكەن كەكتەنىپ.
قورىققاننان سىيلاپتى،
قىمىز بەرىپ، ەت بەرىپ.
قولعا ءبىر كۇن ءتۇسىردى،
ول دا ونەرىن ءتۇسىندى.
ولمەسىن دەپ كۇيلەرىن،
اققۋ قىلىپ ۇشىردى. (10 - سىنىپ قىزدارىنىڭ ورىنداۋىنداعى «اققۋ» بيىمەن ساحنا اشىلادى.)
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا مۇنشا شەشەن بولدىڭ نەگە،
كۇي تولعان كوكىرەگىڭ شەجىرە مە؟
سىر قوزعاپ عاسىرلاردان جونەلەسىڭ،
ساۋساعىم ءتيىپ كەتسە ىشەگىڭە.
اققۋدىڭ اۋەنىندەي ءۇنىڭ بار - اۋ،
سارىارقا سامالىنداي ەسكەن باياۋ.
بوبەكتەي بەسىگىندە ماۋجىراعان
تىڭدايمىن مەن وتىرىپ ۇيقىلى - وياۋ.
2 - جۇرگىزۋشى: دومبىرادا اسقاقتاتا ءان سالىپ، كۇمبىرلەتىپ كۇي توككەن ونەرپاز حالقىمىزدىڭ اسىلىنان ارتىق قاستەرلەپ ۇكى تاققان، جالعىزىنداي ايالاپ قاق تورىنە ىلگەن ەڭ قىمبات، ەڭ سۇيىكتى مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ ءبىرى - دومبىرا. ول ۇلتتىڭ تاريحىندا قاراپايىم حالىقتىڭ قۋانىشى مەن قايعى - قاسىرەتىن تەڭ ءبولىسىپ، قازاقتىڭ باسىن تورلاعان اۋىر كەزەڭدەرىندە جۇبانىش بولا بىلگەن الىپ تا ۇلى اسپاپ. دومبىرا – جازۋ - سىزۋ مەن قازاقتىڭ قالامى مەن ساحناسىنىڭ قىزمەتىن تەڭ اتقارعان اسپاپ. دومبىرا - ىشەكتى اسپاپتاردىڭ ەڭ كونە ءتۇرى. دومبىرا قاسيەتىن جىرلايتىن ەتنولوگيالىق اڭىزدار وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىرىن تاماشالاڭىزدار. («دومبىرا تۋرالى اڭىز» ساحنالىق كورىنىس)
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرام جۇرەگىممەن ۇندەس ەدىڭ،
سەنىمەن سىرلاسىمداي تىلدەسەمىن.
بابامنان قالعان مۇرام سەن بولماساڭ،
ونەردىڭ نە ەكەنىن بىلمەس ەدىم.
2 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا تۇسىنگەنگە مۇڭ ايتادى،
جانىڭا جايلى تيەر سىر ايتادى.
جۇرەكتە قايعى مەنەن نازا بولسا،
داناداي دەمەۋ بولعان تىڭايتادى.
1 - جۇرگىزۋشى: دومبىرا شەشەن بولسا ساڭقىلدايدى،
كوسىلىپ بايگە اتىنداي اڭقىلدايدى.
كەزدەسسەڭ بابى تايعان قۋ اعاشقا،
كوڭىلىڭ سۋ سەپكەندەي جارتىلايدى،- دەپ اقىن اعامىز جىرلاعانداي دومبىرانىڭ دا ۇلكەن ءبىر داستانعا وزەك بولارلىق سىر - سيپاتى بار. ولاي بولسا، كەلەسى كەزەكتى «دومبىرا - داستان» ايدارىمەن ىزدەنىپ كەلگەن وقۋشىلارعا بەرەيىك.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بىلىمدىلىك: 5 - سىنىپتا وتىلگەن تاقىرىپتارعا قىسقاشا توقتالا وتىرىپ قايتالاۋ، ەرەجەلەردى مەڭگەرتۋ
