ناۋرىز كەلدى جايدارى
ناۋرىز كەلدى جايدارى
ماقساتى: بالالارعا ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرىمەن تانىستىرۋ. ۇلتتىق مەرەكەلەردى قۇرمەتتەۋگە، ادەت - عۇرىپتى ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ. قيالىن قىزىعۋشىلىق سەزىمدەرىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ەرتەڭگىلىكتىڭ ءجۇرۋ بارىسى: زالدىڭ ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ارداقتى الەۋمەت! جەر انانىڭ توڭ كەۋدەسى ءجىبىپ، سامارقاننىڭ كوك تاسى ەرىگەن قاسيەتتى ناۋرىز ايى تۋعاندا امالدىقپەن قايتا قاۋىشقان كۇنىمىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز ەلىمىزگە قۇت بەرەكە اكەلسىن.
جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا بۇگىنگى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىمىلدىعىن انمەن اشايىق.
ءان: «ناۋرىز كەلدى».
اتا مەن اجە كەلەدى:
اتا: بايبىشە اۋ مىنا ماڭدا بالالاردىڭ جارقىن - جارقىن داۋىستارى ەستىلەدى توي بولىپ جاتقانعا ۇقسايدى عوي.
اجە: سولاي سياقتى بىزدەر دە بارىپ تاماشالايىق.
اتا: اۋ قوناقتار دا جينالىپ قالىپتى عوي (امانداسادى)
جۇرگىزۋشى: قوش كەلدىڭىزدەر اتا، اجە مىنا ءبۇلدىرشىن بالالارىڭىز دا ناۋرىز تويىن تويلاعالى جينالدى. مەرەكەگە سىزدەر دە قوش كەلدىڭىزدەر. ءبۇلدىرشىن بالالاردىڭ ونەرىن تاماشالاپ، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمان - ماعىناسىن تۇسىندىرە وتىرىڭىزدار. بالالار ەندى اتا - مەن اجەگە ءوز ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىك.
تاقپاقتار:
پەريزات.
اتا – بابام تويلاعان،
ناۋرىزىم ارمىسىڭ؟
قىزىعىنا تويماعان،
دارحان دالا، قارلى شىڭ.
قاۋىشا الاماي قانشا جىل،
قالدىق سەنەن اداسىپ
ساعىندى قىز، اڭسادى ۇل،
تورلە ەسىكتىڭ ءبارى اشىق.
مەرەكەنى بايىرعى،
الدى حالقىم قابىلداپ.
اق داستارحان جايىلدى،
وشاقتا وت جالىنداپ.
شىڭعىس.
پريشەل ۆەسەنيي پرازدنيك!
كتو نە سلىشال، سلۋشايتە،
كتو نە ۆيدەل سموتريتە!
پرازدنيك «ناۋرىز»- ناچيناەتسيا!
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ناۋرىز مەرەكەسىندە «التىن ساقا» ەرتەگىسى بويىنشا دايىندالعان شاعىن كورىنىسىمىزدى تاماشالاڭىزدار. داۋىس: (ماڭىراعان ەشكىنىڭ).
شال: شەك، شەك، ەي كەبەنەك كەلگىر! مىنا ەشكىلەر ابدەن مازامدى الدى. «قوي باقتىم قوڭىراۋ تاقتىم، ەشكى باقتىم ەڭىرەپ باقتىم»- دەگەن وسى ەكەن عوي. ۋھ، ابدەن شارشادىم، دەم الايىنشى،- (دەپ مالداس قۇرىپ وتىرا كەتەدى. وسى كەزدە ارتىنان مىستان كەمپىر كەلەدى) مىستان كەمپىر: ءاپ، بالەم قولىما ءتۇستىڭ بە؟ (موينىنان قىسىپ ۇستايدى).
شال: ويباي، ويباي جىبەرشى، قىلعىنىپ بارامىن. مىستان: سەن ماعان نە بەرەسىڭ؟
شال: ءبىر وتار قوي بەرەمىن.
مىستان: جوق، ماعان قوي كەرەك ەمەس، بالاڭدى بەر ايتپەسە جىبەرمەيمىن. شال. جارايدى، جالعىز ءامىرحان دەگەن ۇلىم بار ەدى، سونى ال. مىستان: ونى قالاي بەرەسىڭ؟
شال: بالامنىڭ جاقسى كورەتىن التىن ساقاسى بار، سونى ساعان بەرىپ كەتەيىن، بالام التىن ساقاسىنا كەلگەندە ءوزىڭ ۇستاپ الارسىڭ. مىنە، التىن ساقاسى - دەپ قالتاسىنانا الىپ بەرەدى دە ءوزى كەتىپ قالادى. مىستان التىن ساقانىڭ جانىندا وتىرادى.
ءامىرحان: كەلىڭدەر بالالار اسىق وينايىق(بالالار اسىق اتۋ ويىنىن وينايدى) ويىن «اسىق اتۋ»
ءامىرحان: بالالار، التىن ساقامدى تابا الماي جاتىرمىن، اكەمنەن سۇراپ كەلەيىن
(اكە، اكە! جۇگىرىپ كەتەدى). اكە، مەنىڭ التىن ساقام قايدا؟
شال: وي، بالام - اۋ، ەشكىلەردى جايىپ جۇرگەن جەردە ءتۇسىپ قالعا بولار، بارىپ اناۋ تاۋ - تاستى ارالاپ كەل، مۇمكىن تابىلار.
(مىستان قاسىندا التىن ساقا.) ءامىرحان: اپا، اپا اناۋ ساقامدى الىپ بەرىڭىزشى؟ مىستان: وي، بالام، مەن وتىرسام تۇرا المايمىن، تۇرسام وتىرا المايمىن، ءوزىڭ ال. (بالا ەڭكەيىپ ساقانى الا بەرگەندە، مىستان ونى شاپ بەرىپ ۇستاپ الادى)، (وسى كەزدە ءامىرحاندى قىزدار ىزدەپ شىعادى).
قىزدار: ءامىرحان! ءامىرحان! قايداسىڭ؟
مىستان: ءيا، سەندەرگە ءامىرحان كەرەك بولسا، مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرىپ بي بيلەپ بەرىڭدەر. قىزدار: بيلەپ بەرەمىز.
بي: « بيپىل».
مىستان: وي، راحمەت! كوڭىلىم كوتەرىلىپ قالدى عوي.
قىزدار: اپا، ءامىرحاندى جىبەرەسىز بە؟
مىستان: جىبەرمەيمىن ەڭ الدىمەن ۇلداردىڭ كۇشىن كورەيىن.
ويىن: «كۇش سىناسپاق».
مىستان: قانداي كۇشتى بالالار، ءبىراق مەن ءامىرحاندى جىبەرە المايمىن.
قىز: اپا، مىناۋ ۇيالى تەلەفون، مۇنىمەن بارلىق جەرمەن سويلەسە الاسىز، سۋرەتكە دە تۇسەسىز، ولەڭ تىڭدايسىز، ويىن وينايسىز.
مىستان: كانە، اكەل كورەيىن. (مىستان تەلەفوندى الىپ بۇرىشقا قاراي اينالا بەرگەندە قىزدار ءامىرحاندا الىپ شىعىپ كەتەدى).
مىستان: ءاي، ءاي توقتاڭدار! اللو، تاۋسوعار، جەلاياق قايداسىڭدار! انالاردى ۇستاڭدار!(مىستان شىعىپ كەتەدى).
جۇرگىزۋشى: مىنەكەي بالالار بارلىعىمىز بىرىگىپ دوسىمىزدى قۇتقارىپ قالدىق. ءارقاشان ءبىر - بىرىڭە قامقور بولىپ جۇرسەڭدەر بارلىق قيىنشىلىقتى دا جەڭۋگە بولادى ەكەن.
جۇرگىزۋشى:
باۋىرلاسقا ءتانتىمىز،
بۇزىلماعان انتىمىز.
كەڭ دالانىڭ ەجەلگى،
قازاق دەگەن حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.- دەگەندەي اتا، اجە مىنا بالالارعا قازاقتىڭ سالت – داستۇرلەرى تۋرالى ايتا وتىرساڭىزدار قايتەدى.
اتا: قازاق حالقى ۇلكەنىن سىيلاعان، سالت - ءداستۇرىن قادىرلەگەن حالىق. مىسالى بالا ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ ونىڭ ءومىرى توي دۋمانعا تولى بولادى. الدىمەن بەسىك توي، قىرقىنان شىعارۋ، تۇساۋ كەسۋ، سۇندەتكە وتىرعىزۋ.
اجە: اتاسى اۋ،«كوپ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق» دەمەي مە مىنا بالالارعا نەمەرەمىزدىڭ قىرقىنان شىعارىپ، قارىن شاشىن الۋ ءداستۇرىن كورسەتسەك قالاي بولادى.
اتا: بايبىشە سەن دە مەنىڭ ويىمدى وقىعانداي بولدىڭ اۋ.
اجە: كەلىن، بالانى الىپ كەلشى ناۋرىز مەرەكەسىنە جينالعان جاماعايىنعا، بالالارعا سالت - ءداستۇرىمىزدى كورسەتەيىك. (كەلىن بالانى الىپ كەلەدى)
اتا: بايبىشە مىنا وتىرعان قاريالاردىڭ اراسىندا دا التىن قۇرساقتى انالار بار شىعار، بالانىڭ قارىن شاشىن ءوزىپ الايىن، شومىلدىرۋ جولىن قوناقتارعا جولدا.
اجە: دۇرىس ايتتىڭىز اتاسى (قوناقتاردان اجەگە ۇسىنادى)
جۇرگىزۋشى: اجە قىرقىنان شىعارۋ ءداستۇرى تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.
اجە: بالا ومىرگە كەلگەن سوڭ قىرىق كۇن تولعاننان كەيىن بالانىڭ قارىن شاشىن الىپ، قىرىق قاسىق سۋعا شومىلدىرادى. البەتتە بالانىڭ قارىن شاشىن الۋ اۋىلدىڭ ۇلكەندەرىنە جولدانادى، بالانى شومىلدىرۋدى دا التىن قۇرساق انالارعا جۇكتەلەدى. بالانىڭ اۋەلى تىرناقتارى مەن قارىن شاشىن الادى، سونان سوڭ قىرىق قاسىق سۋعا شومىلدىرادى، بالانى شومىلدىرار ىدىستاعى سۋعا كۇمىس بىلەزىك، ساقينا، تەڭگەلەر سالىنادى. بالانىڭ يت كويلەگىن كوپتەن بالا كۇتىپ جۇرگەن ايەلگە ساعان دا جۇعىستى بولسىن دەپ ۇسىنادى. سونان سوڭ بالانىڭ يت كويلەگىنە تاتتىلەر سالىپ ءيتتىڭ موينىنا بايلاپ اۋىلدىڭ بالدارىنا قۋدىرادى، ءان ايتىلىپ توي كوركى جالعاسىن تابادى.
اتىراۋ قالاسى،
مكقك №29 "نۇرسايا" بوبەكجاي - بالاباقشاسى ساز جەتكەشىسى
جايلاشيەۆا دينارا جاڭاباي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: بالالارعا ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. حالقىمىزدىڭ سالت - داستۇرىمەن تانىستىرۋ. ۇلتتىق مەرەكەلەردى قۇرمەتتەۋگە، ادەت - عۇرىپتى ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ. قيالىن قىزىعۋشىلىق سەزىمدەرىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ەرتەڭگىلىكتىڭ ءجۇرۋ بارىسى: زالدىڭ ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ارداقتى الەۋمەت! جەر انانىڭ توڭ كەۋدەسى ءجىبىپ، سامارقاننىڭ كوك تاسى ەرىگەن قاسيەتتى ناۋرىز ايى تۋعاندا امالدىقپەن قايتا قاۋىشقان كۇنىمىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز ەلىمىزگە قۇت بەرەكە اكەلسىن.
جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا بۇگىنگى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىمىلدىعىن انمەن اشايىق.
ءان: «ناۋرىز كەلدى».
اتا مەن اجە كەلەدى:
اتا: بايبىشە اۋ مىنا ماڭدا بالالاردىڭ جارقىن - جارقىن داۋىستارى ەستىلەدى توي بولىپ جاتقانعا ۇقسايدى عوي.
اجە: سولاي سياقتى بىزدەر دە بارىپ تاماشالايىق.
اتا: اۋ قوناقتار دا جينالىپ قالىپتى عوي (امانداسادى)
جۇرگىزۋشى: قوش كەلدىڭىزدەر اتا، اجە مىنا ءبۇلدىرشىن بالالارىڭىز دا ناۋرىز تويىن تويلاعالى جينالدى. مەرەكەگە سىزدەر دە قوش كەلدىڭىزدەر. ءبۇلدىرشىن بالالاردىڭ ونەرىن تاماشالاپ، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمان - ماعىناسىن تۇسىندىرە وتىرىڭىزدار. بالالار ەندى اتا - مەن اجەگە ءوز ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىك.
تاقپاقتار:
پەريزات.
اتا – بابام تويلاعان،
ناۋرىزىم ارمىسىڭ؟
قىزىعىنا تويماعان،
دارحان دالا، قارلى شىڭ.
قاۋىشا الاماي قانشا جىل،
قالدىق سەنەن اداسىپ
ساعىندى قىز، اڭسادى ۇل،
تورلە ەسىكتىڭ ءبارى اشىق.
مەرەكەنى بايىرعى،
الدى حالقىم قابىلداپ.
اق داستارحان جايىلدى،
وشاقتا وت جالىنداپ.
شىڭعىس.
پريشەل ۆەسەنيي پرازدنيك!
كتو نە سلىشال، سلۋشايتە،
كتو نە ۆيدەل سموتريتە!
پرازدنيك «ناۋرىز»- ناچيناەتسيا!
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ناۋرىز مەرەكەسىندە «التىن ساقا» ەرتەگىسى بويىنشا دايىندالعان شاعىن كورىنىسىمىزدى تاماشالاڭىزدار. داۋىس: (ماڭىراعان ەشكىنىڭ).
شال: شەك، شەك، ەي كەبەنەك كەلگىر! مىنا ەشكىلەر ابدەن مازامدى الدى. «قوي باقتىم قوڭىراۋ تاقتىم، ەشكى باقتىم ەڭىرەپ باقتىم»- دەگەن وسى ەكەن عوي. ۋھ، ابدەن شارشادىم، دەم الايىنشى،- (دەپ مالداس قۇرىپ وتىرا كەتەدى. وسى كەزدە ارتىنان مىستان كەمپىر كەلەدى) مىستان كەمپىر: ءاپ، بالەم قولىما ءتۇستىڭ بە؟ (موينىنان قىسىپ ۇستايدى).
شال: ويباي، ويباي جىبەرشى، قىلعىنىپ بارامىن. مىستان: سەن ماعان نە بەرەسىڭ؟
شال: ءبىر وتار قوي بەرەمىن.
مىستان: جوق، ماعان قوي كەرەك ەمەس، بالاڭدى بەر ايتپەسە جىبەرمەيمىن. شال. جارايدى، جالعىز ءامىرحان دەگەن ۇلىم بار ەدى، سونى ال. مىستان: ونى قالاي بەرەسىڭ؟
شال: بالامنىڭ جاقسى كورەتىن التىن ساقاسى بار، سونى ساعان بەرىپ كەتەيىن، بالام التىن ساقاسىنا كەلگەندە ءوزىڭ ۇستاپ الارسىڭ. مىنە، التىن ساقاسى - دەپ قالتاسىنانا الىپ بەرەدى دە ءوزى كەتىپ قالادى. مىستان التىن ساقانىڭ جانىندا وتىرادى.
ءامىرحان: كەلىڭدەر بالالار اسىق وينايىق(بالالار اسىق اتۋ ويىنىن وينايدى) ويىن «اسىق اتۋ»
ءامىرحان: بالالار، التىن ساقامدى تابا الماي جاتىرمىن، اكەمنەن سۇراپ كەلەيىن
(اكە، اكە! جۇگىرىپ كەتەدى). اكە، مەنىڭ التىن ساقام قايدا؟
شال: وي، بالام - اۋ، ەشكىلەردى جايىپ جۇرگەن جەردە ءتۇسىپ قالعا بولار، بارىپ اناۋ تاۋ - تاستى ارالاپ كەل، مۇمكىن تابىلار.
(مىستان قاسىندا التىن ساقا.) ءامىرحان: اپا، اپا اناۋ ساقامدى الىپ بەرىڭىزشى؟ مىستان: وي، بالام، مەن وتىرسام تۇرا المايمىن، تۇرسام وتىرا المايمىن، ءوزىڭ ال. (بالا ەڭكەيىپ ساقانى الا بەرگەندە، مىستان ونى شاپ بەرىپ ۇستاپ الادى)، (وسى كەزدە ءامىرحاندى قىزدار ىزدەپ شىعادى).
قىزدار: ءامىرحان! ءامىرحان! قايداسىڭ؟
مىستان: ءيا، سەندەرگە ءامىرحان كەرەك بولسا، مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرىپ بي بيلەپ بەرىڭدەر. قىزدار: بيلەپ بەرەمىز.
بي: « بيپىل».
مىستان: وي، راحمەت! كوڭىلىم كوتەرىلىپ قالدى عوي.
قىزدار: اپا، ءامىرحاندى جىبەرەسىز بە؟
مىستان: جىبەرمەيمىن ەڭ الدىمەن ۇلداردىڭ كۇشىن كورەيىن.
ويىن: «كۇش سىناسپاق».
مىستان: قانداي كۇشتى بالالار، ءبىراق مەن ءامىرحاندى جىبەرە المايمىن.
قىز: اپا، مىناۋ ۇيالى تەلەفون، مۇنىمەن بارلىق جەرمەن سويلەسە الاسىز، سۋرەتكە دە تۇسەسىز، ولەڭ تىڭدايسىز، ويىن وينايسىز.
مىستان: كانە، اكەل كورەيىن. (مىستان تەلەفوندى الىپ بۇرىشقا قاراي اينالا بەرگەندە قىزدار ءامىرحاندا الىپ شىعىپ كەتەدى).
مىستان: ءاي، ءاي توقتاڭدار! اللو، تاۋسوعار، جەلاياق قايداسىڭدار! انالاردى ۇستاڭدار!(مىستان شىعىپ كەتەدى).
جۇرگىزۋشى: مىنەكەي بالالار بارلىعىمىز بىرىگىپ دوسىمىزدى قۇتقارىپ قالدىق. ءارقاشان ءبىر - بىرىڭە قامقور بولىپ جۇرسەڭدەر بارلىق قيىنشىلىقتى دا جەڭۋگە بولادى ەكەن.
جۇرگىزۋشى:
باۋىرلاسقا ءتانتىمىز،
بۇزىلماعان انتىمىز.
كەڭ دالانىڭ ەجەلگى،
قازاق دەگەن حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.- دەگەندەي اتا، اجە مىنا بالالارعا قازاقتىڭ سالت – داستۇرلەرى تۋرالى ايتا وتىرساڭىزدار قايتەدى.
اتا: قازاق حالقى ۇلكەنىن سىيلاعان، سالت - ءداستۇرىن قادىرلەگەن حالىق. مىسالى بالا ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ ونىڭ ءومىرى توي دۋمانعا تولى بولادى. الدىمەن بەسىك توي، قىرقىنان شىعارۋ، تۇساۋ كەسۋ، سۇندەتكە وتىرعىزۋ.
اجە: اتاسى اۋ،«كوپ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق» دەمەي مە مىنا بالالارعا نەمەرەمىزدىڭ قىرقىنان شىعارىپ، قارىن شاشىن الۋ ءداستۇرىن كورسەتسەك قالاي بولادى.
اتا: بايبىشە سەن دە مەنىڭ ويىمدى وقىعانداي بولدىڭ اۋ.
اجە: كەلىن، بالانى الىپ كەلشى ناۋرىز مەرەكەسىنە جينالعان جاماعايىنعا، بالالارعا سالت - ءداستۇرىمىزدى كورسەتەيىك. (كەلىن بالانى الىپ كەلەدى)
اتا: بايبىشە مىنا وتىرعان قاريالاردىڭ اراسىندا دا التىن قۇرساقتى انالار بار شىعار، بالانىڭ قارىن شاشىن ءوزىپ الايىن، شومىلدىرۋ جولىن قوناقتارعا جولدا.
اجە: دۇرىس ايتتىڭىز اتاسى (قوناقتاردان اجەگە ۇسىنادى)
جۇرگىزۋشى: اجە قىرقىنان شىعارۋ ءداستۇرى تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.
اجە: بالا ومىرگە كەلگەن سوڭ قىرىق كۇن تولعاننان كەيىن بالانىڭ قارىن شاشىن الىپ، قىرىق قاسىق سۋعا شومىلدىرادى. البەتتە بالانىڭ قارىن شاشىن الۋ اۋىلدىڭ ۇلكەندەرىنە جولدانادى، بالانى شومىلدىرۋدى دا التىن قۇرساق انالارعا جۇكتەلەدى. بالانىڭ اۋەلى تىرناقتارى مەن قارىن شاشىن الادى، سونان سوڭ قىرىق قاسىق سۋعا شومىلدىرادى، بالانى شومىلدىرار ىدىستاعى سۋعا كۇمىس بىلەزىك، ساقينا، تەڭگەلەر سالىنادى. بالانىڭ يت كويلەگىن كوپتەن بالا كۇتىپ جۇرگەن ايەلگە ساعان دا جۇعىستى بولسىن دەپ ۇسىنادى. سونان سوڭ بالانىڭ يت كويلەگىنە تاتتىلەر سالىپ ءيتتىڭ موينىنا بايلاپ اۋىلدىڭ بالدارىنا قۋدىرادى، ءان ايتىلىپ توي كوركى جالعاسىن تابادى.
اتىراۋ قالاسى،
مكقك №29 "نۇرسايا" بوبەكجاي - بالاباقشاسى ساز جەتكەشىسى
جايلاشيەۆا دينارا جاڭاباي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
1 مامىر - ىنتىماق كۇنىن "ءبىر شاڭىراق استىندا" سايىس
