ونەرى ءومىردىڭ وزەگىندەي ماڭگىلىك
11 سىنىپ وقۋشىسى يۆان قىزى شۇعىلا
جەتەكشىسى: تولەۋوۆا انار
«ونەرى ءومىردىڭ وزەگىندەي ماڭگىلىك»
باعىتى: «قانات قاقتى»
ونەرى ءومىردىڭ وزەگىندەي ماڭگىلىك
قازاق حالقىنىڭ حح عاسىرداعى اقىنى، جازۋشىسى، بەلگىلى ساۋلەتكەر سايىن نازاربەك ۇلى 1941 جىلى 2 قاڭتاردا ماڭعىستاۋ ولكەسىنىڭ تيگەن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول 1958 جىلى ۇشتاعان ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ، ءبىراز جىلدار بويى جۇرگىزۋشى بولادى. 1964 جىلى الماتىداعى قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ ينجەنەر - قۇرىلىس فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، 1964 - 1969 جىلدارى ماڭعىستاۋ مۇناي وڭدەۋ بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلىس مەكەمەلەرىندە جۇمىس جاساعان. ال 1980 - 1989 جىلدار اراسىندا الماتى تەحنيكۋمىندا ءدارىس بەرگەن. 1992 جىلى ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ ولەڭ، جىر، شەشەندىك ءسوز تۋىندىلارىن جيناقتاپ جارىققا شىعارۋ، ولكەنىڭ زيراتتىق ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن دۇنيە جۇزىنە تانىتارلىق ءتۇرلى ءتۇستى، بىرنەشە ءتىلدى كىتاپ البوم شىعارۋ، ونەردى دامىتۋ جانە سول ماقساتتاردى ورىنداۋ ءۇشىن «ماڭعىستاۋ مۇرالارى» اتتى سيكلدىق كىتاپتاردى شىعارماق بولعان. سول ماقساتتا «پارىز» مەكەمەسىن قۇردى. ءقازىر سايىن نازاربەك ۇلى باسقاراتىن بۇل مەكەمە «ماڭعىستاۋ مۇرالارى» سيكلدىق كىتاپتارىنىڭ العاشقىلارى «ماڭعىستاۋ مۇرالارى»، س. جاڭعابىل ۇلىنىڭ «امانات» كىتاپتارىن جارىققا شىعاردى.
2002 جىلى ل. ي. گۋميليەۆ اتىنداعى ۇلتتىق ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنە قىزمەتكە شاقىرىلعان ول ۇلتتىق ەتنوگرافيا سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ، «قازاقتىڭ كيىز ءۇيى» اتتى زەرتتەۋ جۇمىسىن اياقتادى. «اداي شەجىرەسى» اتتى سەگىز تومدىق ەڭبەكتىڭ جيناقتالىپ، جازىلۋىنا باسشىلىق ەتتى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالعان. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، قازاق حالىق «ەكولوگيا» اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى. «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعىنىڭ يەگەرى. اتىراۋ وبلىسىنىڭ ماحامبەت اۋدانى، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اباي اۋداندارىنىڭ «قۇرمەتتى ازاماتى»، سەمەي مەملەكەتتىك پەدينستيتۋتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى، جان جاقتى تالانت يەسى. تۋعان جەر تۇلەگى سايىن اعامەن سۇحباتتىڭ رەتى كەلىپ قالىپ ەدى.
– سالەمەتسىز بە، سايىن اعا. ءسىزدىڭ ەڭبەكتەرىڭىزگە ءتانتى بولعان مەن، وزىڭىزبەن سۇحباتتاسقالى وتىرمىن.
سايىن اعا، ءبىر نارسەگە، نە ونەرگە تالپىنۋ ءۇشىن ادامعا الدىمەن تاباندىلىق قاجەت دەيدى. ەندى ءسىز ءبىر جۇمىسقا كىرىسەر الدىنداعى تاۋەكەلدىلىگىڭىز جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز.
– امانسىڭ با، شىراعىم. ەگەر دە مال كەرەك بولسا، قولونەر كەرەك. ونەردەگى ءاربىر شىعارما ءومىردىڭ جاڭا ءبىر قىرىن اشىپ بەرگەندە عانا ناعىز ونەرگە جاتادى. ءىستى باستاماس بۇرىن جان - جاقتى ويلانامىن. مۇمكىن تاۋەكەلشىلىگىم وسى شىعار... – تاڭداپ العان تاعدىرىڭىز ساۋلەتكەرلىكپەن قاتار اقىندىقتىڭ اق جولى بولدى. بويدا بۇل قاسيەتتىڭ بار ەكەنىن قاشان ءبىلدىڭىز؟ – مەن وسى شارۋالاردان قول بوساعان ساتتەردە ولەڭ، اڭگىمە جازۋمەن دە جۇمىستانامىن. العاشقى 4 - 5 شۋماق ولەڭىمدى 46 جاسقا تولعان كەزىمدە جازعان ەكەنمىن. شاماسى، پوەزيا مەنى سۇيگەن بولۋى كەرەك. ءالى كۇنگە دەيىن قالامىمنىڭ سياسى سارقىلعان ەمەس.
– ءسىز ءبىر سۇحباتتىڭىزدا سارايشىقتان باسقا دا كونە قالالارعا (وتىرار، تۇركىستان، تاراز) ەسكەرتكىش ورناتۋ ويىڭىزدا بار ەكەنىن ايتىپسىز. ەندى سول ويىڭىزدى قاشان جۇزەگە اسىراسىز؟
– سول كەزدە ايتقانمەن دە، ءقازىر ول ويدى قوزعاپ جۇرگەن جوقپىن.
– وسى قوس ونەرىڭىز بالالارىڭىزعا، نەمەرەلەرىڭىزگە دارىعان با؟
– مەن ءوزىم كۇي تىڭداۋدان ءلاززات الامىن، كۇيدىڭ اسەرىنەن كوپتەگەن ويلار دا تۋىنداپ جاتادى. جيەنىم اباي قازىرگى تاڭدا الماتىدا، كونسەرۆاتوريادا دومبىرا فاكۋلتەتىندە وقيدى. دومبىرادا جاقسى وينايدى. ال، ۇلىم نۇرلان ساۋلەتشىلىك ونەرىمدى جالعاپ كەلەدى. ونەر يدەياسىز ءومىر سۇرە الماس دەگەندەي مەن نۇرلانعا ەسكەرتكىشتەر باستاۋدا باعىت بەرىپ وتىرامىن. سارايشىق ەسكەرتكىشىنىڭ سىزباسىن مەن سىزىپ كومەك بەردىم، ءبىراق قۇرىلىسشىسى نۇرلان بولاتىن.
جەتەكشىسى: تولەۋوۆا انار
«ونەرى ءومىردىڭ وزەگىندەي ماڭگىلىك»
باعىتى: «قانات قاقتى»
ونەرى ءومىردىڭ وزەگىندەي ماڭگىلىك
قازاق حالقىنىڭ حح عاسىرداعى اقىنى، جازۋشىسى، بەلگىلى ساۋلەتكەر سايىن نازاربەك ۇلى 1941 جىلى 2 قاڭتاردا ماڭعىستاۋ ولكەسىنىڭ تيگەن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول 1958 جىلى ۇشتاعان ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ، ءبىراز جىلدار بويى جۇرگىزۋشى بولادى. 1964 جىلى الماتىداعى قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ ينجەنەر - قۇرىلىس فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، 1964 - 1969 جىلدارى ماڭعىستاۋ مۇناي وڭدەۋ بىرلەستىگىنىڭ قۇرىلىس مەكەمەلەرىندە جۇمىس جاساعان. ال 1980 - 1989 جىلدار اراسىندا الماتى تەحنيكۋمىندا ءدارىس بەرگەن. 1992 جىلى ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ ولەڭ، جىر، شەشەندىك ءسوز تۋىندىلارىن جيناقتاپ جارىققا شىعارۋ، ولكەنىڭ زيراتتىق ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن دۇنيە جۇزىنە تانىتارلىق ءتۇرلى ءتۇستى، بىرنەشە ءتىلدى كىتاپ البوم شىعارۋ، ونەردى دامىتۋ جانە سول ماقساتتاردى ورىنداۋ ءۇشىن «ماڭعىستاۋ مۇرالارى» اتتى سيكلدىق كىتاپتاردى شىعارماق بولعان. سول ماقساتتا «پارىز» مەكەمەسىن قۇردى. ءقازىر سايىن نازاربەك ۇلى باسقاراتىن بۇل مەكەمە «ماڭعىستاۋ مۇرالارى» سيكلدىق كىتاپتارىنىڭ العاشقىلارى «ماڭعىستاۋ مۇرالارى»، س. جاڭعابىل ۇلىنىڭ «امانات» كىتاپتارىن جارىققا شىعاردى.
2002 جىلى ل. ي. گۋميليەۆ اتىنداعى ۇلتتىق ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنە قىزمەتكە شاقىرىلعان ول ۇلتتىق ەتنوگرافيا سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ، «قازاقتىڭ كيىز ءۇيى» اتتى زەرتتەۋ جۇمىسىن اياقتادى. «اداي شەجىرەسى» اتتى سەگىز تومدىق ەڭبەكتىڭ جيناقتالىپ، جازىلۋىنا باسشىلىق ەتتى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالعان. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، قازاق حالىق «ەكولوگيا» اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى. «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعىنىڭ يەگەرى. اتىراۋ وبلىسىنىڭ ماحامبەت اۋدانى، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اباي اۋداندارىنىڭ «قۇرمەتتى ازاماتى»، سەمەي مەملەكەتتىك پەدينستيتۋتىنىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى، جان جاقتى تالانت يەسى. تۋعان جەر تۇلەگى سايىن اعامەن سۇحباتتىڭ رەتى كەلىپ قالىپ ەدى.
– سالەمەتسىز بە، سايىن اعا. ءسىزدىڭ ەڭبەكتەرىڭىزگە ءتانتى بولعان مەن، وزىڭىزبەن سۇحباتتاسقالى وتىرمىن.
سايىن اعا، ءبىر نارسەگە، نە ونەرگە تالپىنۋ ءۇشىن ادامعا الدىمەن تاباندىلىق قاجەت دەيدى. ەندى ءسىز ءبىر جۇمىسقا كىرىسەر الدىنداعى تاۋەكەلدىلىگىڭىز جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز.
– امانسىڭ با، شىراعىم. ەگەر دە مال كەرەك بولسا، قولونەر كەرەك. ونەردەگى ءاربىر شىعارما ءومىردىڭ جاڭا ءبىر قىرىن اشىپ بەرگەندە عانا ناعىز ونەرگە جاتادى. ءىستى باستاماس بۇرىن جان - جاقتى ويلانامىن. مۇمكىن تاۋەكەلشىلىگىم وسى شىعار... – تاڭداپ العان تاعدىرىڭىز ساۋلەتكەرلىكپەن قاتار اقىندىقتىڭ اق جولى بولدى. بويدا بۇل قاسيەتتىڭ بار ەكەنىن قاشان ءبىلدىڭىز؟ – مەن وسى شارۋالاردان قول بوساعان ساتتەردە ولەڭ، اڭگىمە جازۋمەن دە جۇمىستانامىن. العاشقى 4 - 5 شۋماق ولەڭىمدى 46 جاسقا تولعان كەزىمدە جازعان ەكەنمىن. شاماسى، پوەزيا مەنى سۇيگەن بولۋى كەرەك. ءالى كۇنگە دەيىن قالامىمنىڭ سياسى سارقىلعان ەمەس.
– ءسىز ءبىر سۇحباتتىڭىزدا سارايشىقتان باسقا دا كونە قالالارعا (وتىرار، تۇركىستان، تاراز) ەسكەرتكىش ورناتۋ ويىڭىزدا بار ەكەنىن ايتىپسىز. ەندى سول ويىڭىزدى قاشان جۇزەگە اسىراسىز؟
– سول كەزدە ايتقانمەن دە، ءقازىر ول ويدى قوزعاپ جۇرگەن جوقپىن.
– وسى قوس ونەرىڭىز بالالارىڭىزعا، نەمەرەلەرىڭىزگە دارىعان با؟
– مەن ءوزىم كۇي تىڭداۋدان ءلاززات الامىن، كۇيدىڭ اسەرىنەن كوپتەگەن ويلار دا تۋىنداپ جاتادى. جيەنىم اباي قازىرگى تاڭدا الماتىدا، كونسەرۆاتوريادا دومبىرا فاكۋلتەتىندە وقيدى. دومبىرادا جاقسى وينايدى. ال، ۇلىم نۇرلان ساۋلەتشىلىك ونەرىمدى جالعاپ كەلەدى. ونەر يدەياسىز ءومىر سۇرە الماس دەگەندەي مەن نۇرلانعا ەسكەرتكىشتەر باستاۋدا باعىت بەرىپ وتىرامىن. سارايشىق ەسكەرتكىشىنىڭ سىزباسىن مەن سىزىپ كومەك بەردىم، ءبىراق قۇرىلىسشىسى نۇرلان بولاتىن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بيسەردەن جاسالاتىن بۇيىمدار (پرەزەنتاسياسىمەن)
