ونەرلى ورگە جۇزەر
تاربيە ساعاتى (سايىس)
تاقىرىبى: «ونەرلى ورگە جۇزەر»
سىنىبى: 4 سىنىپ
ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى مەن دۇنيەتانىمىن ارتتىرۋ. وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مادەنيەتى، ەستەتيكا مەن ەتيكاسىن دامىتۋ. اسەمدىكتى، سۇلۋلىقتى قالايتىن ىشكى رۋحاني دۇنيەسى باي جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس سالتى مەن ونەرىنە قۇرمەتپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءتۇرى: سايىس
كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، قورجىن، اسىق، بەزەندىرۋلەر.
باعدارلاما
ءى تانىستىرۋ
ءىى سۇراق - جاۋاپ
ءىىى سۋرەت سالۋ سايىسى
IV وقۋشىلار ايتىسى
V ەرمەكسازبەن جۇمىس
VI ونەر سايىسى
VII اپليكاسيا(قيۋ، جاپسىرۋ)
VIII ماقال – ماتەل سايىسى
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى كورەرمەندەر! بۇگىن 4 - سىنىپتار ارالىعىندا بولعالى تۇرعان «ونەرلى ورگە جۇزەر» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇگىنگى سايىسقا ءوز سىنىبىنىڭ نامىسىن قورعاۋعا ءار سىنىپتان ءتورت وقۋشى كەلىپ تۇر. ولاي بولسا ورتاعا 4ا سىنىبى - «شەجىرە» توبىن، 4 ب سىنىبى «مۇراگەر» توبى، «داستان»، «ونەگە» توپتارىن ورتاعا شاقىرامىز.
ەندى ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرا كەتەيىن...
ءى سونىمەن سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «تانىستىرۋ». ورتاعا 4 ا توبىن ءوزىن - ءوزى تانىستىرۋعا شاقىرامىز.
سونىمەن تانىستىرۋ ءبولىمى اياقتالدى. ەندى وسى تانىستىرۋ بولىمىنە ءادىلقازىلار القاسىنان باعا بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.
ءىى سۇراق - جاۋاپ. قورجىننان اسىق الىپ، شىققان نومىرگە بايلانىستى سۇراقتارىڭىزدى الاسىزدار.
1. ەرۋلىك دەگەن نە؟ قازاقتىڭ ۇرتتىق ويىندارىن ايت.
2. شاشباۋ مەن شولپىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟ ساۋكەلەنى كىم كيگەن؟
3. يتكويلەكتىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر. شىلدەحانا، تۇساۋكەسەر دەگەن نە؟
4. كيىز ءۇيدىڭ قۇرلىسىن اتا. باسقۇر دەگەن نە؟
ءىىى سۋرەت سالۋ سايىسى. ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى سۋرەت سالۋ دا وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى مەن بىلىمدەرىن جان - جاقتى دامىتۋدا اسەرى مول. سۋرەت سالۋ ونەرى قازاق حالقىندا ەرتەدەن – اق بارلىق تۇرىنە ارقاۋ بولىپ، عاسىرلار بويى حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، حالقىمىزدىڭ مادەني قازىناسىنىڭ وزەكتى ءبىر سالاسىنا اينالدى. ەندەشە كەلەسى سايىسىمىزدىڭ ءتۇرى - سۋرەت سايىسى. مۇندا وقۋشىلارعا ءبىر ەلەمەنت بەرىلەدى. وقۋشى ونى ءوربىتىپ، ارى قاراي دامىتۋى كەرەك.
IV وقۋشىلار ايتىسى قازاق حالقىنىڭ ومىرىندە جىراۋلىق، تەرمەشىلىكپەن قاتار، تابان استىندا ولەڭ شىعاراتىن سۋىرىپ - سالما لىق ونەر دە كەڭ دامىعان. حالقىمىز ۇلكەن جيىن - تويلاردا ءبىر - بىرىنە ولەڭ تۇرىندە تەز جاۋاپ قايتاراتىن ءسوز جارىسىن ۇيىمداستىرعان. كەيىنىرەك ول ايتىسقا اينالعان. ءبىز ايتىستىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىن بىلەمىز. سولاردىڭ ءبىرى - وقۋشىلار ايتىسى. ءاربىر سىنىپتان ءبىر - بىردەن وقۋشى شىعىپ، ەكى وقۋشى ءبىر - بىرىمەن ايتىسادى. ورتاعا 4 ا سىنىبىنان جانە 4 ب سىنىبىنىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
V ەرمەكسازبەن جۇمىس ەرتەدە اتا - بابالارىمىز كۇندەلىكتى تۇرمىس*تىرشىلىگىن تاستار مەن قولونەر بۇيىمدارىنا بەينەلەپ، مۇسىندەپ وتىرعان. ەجەلدەن قالعان قولونەر تۋىندىلارى اتا - بابالارىمىزدىڭ وتكەن ومىرىنەن وقۋشىلارعا كوپ ماعلۇمات بەرەدى. مۇسىندەۋ - وقۋشىلارىمىزدىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن ۇعىنۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتىن شىڭداي تۇسەدى. سول سەبەپتى كەلەسى سايىسىمىزدىڭ ءتۇرى - ەرمەكسازبەن جۇمىس.
VI ونەر سايىسى. وقۋشىلار ەرمەكسازدارىن ءبىر مۇسىنگە كەلتىرگەنشە ونەر سايىسىنا كەزەك بەرەمىز.«ونەرلى ورگە جۇزەر» دەپ بەكەر ايتپاعان. ونەر اتادان بالاعا ميراس بولىپ قالعان اسىل قازىنامىز. حالقىمىزدىڭ تىلەگى، ارمانى ولەڭ - جىرىنا سىڭگەن. ءان مەن جىر جىرلاپ، جاقسىلىققا تالپىنىپ، سۇلۋلىققا ءسۇيسىنۋ، ونەگەلىدەن ۇيرەنۋ، شىنايى اسىلعا قول سوزۋ - كوڭىل كوكجيەگىنكەڭەيتەدى، جانىڭدى بايىتادى. سونىمەن كەلەسى كەزەك «ونەر سايىسى».
VII اپليكاسيا(قيۋ، جاپسىرۋ) قازاق دالاسىندا ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى ويۋ - ورنەك تە ءارتۇرلى ۇلگىدە دامىعان. ويۋلاردىڭ ءار ايماققا سايكەس ءوز ەرەكشەلىك ءستيلى بولعان. ءبىراق تا بارلىق ويۋلاردىڭ باستاپقى ەلەمەنتى - «ءمۇيىز» تەكتەس ويۋ - ورنەك بولىپ تابىلادى. قازاق ويۋ - ورنەكتەرىنىڭ ازىرشە 230-داي ءتۇرى عانا انىقتالعان. ءقازىر وقۋشىلارىمىز بەرىلگەن ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازداردان ويۋ قيىپ، ونى ۇقىپتى جاپسىرۋى كەرەك.
VIII ماقال – ماتەل سايىسى
ءتىل - ادامزاتتىڭ العىر قۇرالى. ال ءتىلدىڭ مايەگى ماقال - ماتەلدەر - تاريحتىڭ ەسكەرتكىشى، اقىل - ويدىڭ وشپەس، وزگەرمەس جادىگەرى، دانالىقتىڭ توبىقتاي تۇيىنىنە اينالعان جاۋھار سىعىندىسى. ماقالدا تەرەڭ وي، ايشىقتى پىكىر، كەستەلى ءسوز جاتىر. ماقال - ماتەلدەردەن حالقىمىزدىڭ باسىنان وتكەن قيلى كەزەڭ، قيامەت داۋىرلەرىن، ادەت - عۇرىپتارىن، سالت - ساناسىن كورە دە، سەزە دە الامىز. كەلەسى سايىس «ەڭبەك پەن ونەر» تۋرالى ماقال ايتىپ جارىسۋ.
وسىمەن سايىسىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. ءادىلقازىلار القاسىنا قورىتىندى ءسوز كەزەگىن بەرەمىز.
تاقىرىبى: «ونەرلى ورگە جۇزەر»
سىنىبى: 4 سىنىپ
ماقساتى:
وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى مەن دۇنيەتانىمىن ارتتىرۋ. وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ مادەنيەتى، ەستەتيكا مەن ەتيكاسىن دامىتۋ. اسەمدىكتى، سۇلۋلىقتى قالايتىن ىشكى رۋحاني دۇنيەسى باي جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس سالتى مەن ونەرىنە قۇرمەتپەن قاراۋعا باۋلۋ.
ءتۇرى: سايىس
كورنەكىلىگى: قاناتتى سوزدەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، قورجىن، اسىق، بەزەندىرۋلەر.
باعدارلاما
ءى تانىستىرۋ
ءىى سۇراق - جاۋاپ
ءىىى سۋرەت سالۋ سايىسى
IV وقۋشىلار ايتىسى
V ەرمەكسازبەن جۇمىس
VI ونەر سايىسى
VII اپليكاسيا(قيۋ، جاپسىرۋ)
VIII ماقال – ماتەل سايىسى
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى كورەرمەندەر! بۇگىن 4 - سىنىپتار ارالىعىندا بولعالى تۇرعان «ونەرلى ورگە جۇزەر» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇگىنگى سايىسقا ءوز سىنىبىنىڭ نامىسىن قورعاۋعا ءار سىنىپتان ءتورت وقۋشى كەلىپ تۇر. ولاي بولسا ورتاعا 4ا سىنىبى - «شەجىرە» توبىن، 4 ب سىنىبى «مۇراگەر» توبى، «داستان»، «ونەگە» توپتارىن ورتاعا شاقىرامىز.
ەندى ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرا كەتەيىن...
ءى سونىمەن سايىسىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «تانىستىرۋ». ورتاعا 4 ا توبىن ءوزىن - ءوزى تانىستىرۋعا شاقىرامىز.
سونىمەن تانىستىرۋ ءبولىمى اياقتالدى. ەندى وسى تانىستىرۋ بولىمىنە ءادىلقازىلار القاسىنان باعا بەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.
ءىى سۇراق - جاۋاپ. قورجىننان اسىق الىپ، شىققان نومىرگە بايلانىستى سۇراقتارىڭىزدى الاسىزدار.
1. ەرۋلىك دەگەن نە؟ قازاقتىڭ ۇرتتىق ويىندارىن ايت.
2. شاشباۋ مەن شولپىنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟ ساۋكەلەنى كىم كيگەن؟
3. يتكويلەكتىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر. شىلدەحانا، تۇساۋكەسەر دەگەن نە؟
4. كيىز ءۇيدىڭ قۇرلىسىن اتا. باسقۇر دەگەن نە؟
ءىىى سۋرەت سالۋ سايىسى. ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى سۋرەت سالۋ دا وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسى مەن بىلىمدەرىن جان - جاقتى دامىتۋدا اسەرى مول. سۋرەت سالۋ ونەرى قازاق حالقىندا ەرتەدەن – اق بارلىق تۇرىنە ارقاۋ بولىپ، عاسىرلار بويى حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، حالقىمىزدىڭ مادەني قازىناسىنىڭ وزەكتى ءبىر سالاسىنا اينالدى. ەندەشە كەلەسى سايىسىمىزدىڭ ءتۇرى - سۋرەت سايىسى. مۇندا وقۋشىلارعا ءبىر ەلەمەنت بەرىلەدى. وقۋشى ونى ءوربىتىپ، ارى قاراي دامىتۋى كەرەك.
IV وقۋشىلار ايتىسى قازاق حالقىنىڭ ومىرىندە جىراۋلىق، تەرمەشىلىكپەن قاتار، تابان استىندا ولەڭ شىعاراتىن سۋىرىپ - سالما لىق ونەر دە كەڭ دامىعان. حالقىمىز ۇلكەن جيىن - تويلاردا ءبىر - بىرىنە ولەڭ تۇرىندە تەز جاۋاپ قايتاراتىن ءسوز جارىسىن ۇيىمداستىرعان. كەيىنىرەك ول ايتىسقا اينالعان. ءبىز ايتىستىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىن بىلەمىز. سولاردىڭ ءبىرى - وقۋشىلار ايتىسى. ءاربىر سىنىپتان ءبىر - بىردەن وقۋشى شىعىپ، ەكى وقۋشى ءبىر - بىرىمەن ايتىسادى. ورتاعا 4 ا سىنىبىنان جانە 4 ب سىنىبىنىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
V ەرمەكسازبەن جۇمىس ەرتەدە اتا - بابالارىمىز كۇندەلىكتى تۇرمىس*تىرشىلىگىن تاستار مەن قولونەر بۇيىمدارىنا بەينەلەپ، مۇسىندەپ وتىرعان. ەجەلدەن قالعان قولونەر تۋىندىلارى اتا - بابالارىمىزدىڭ وتكەن ومىرىنەن وقۋشىلارعا كوپ ماعلۇمات بەرەدى. مۇسىندەۋ - وقۋشىلارىمىزدىڭ ويلاۋ قابىلەتى مەن ۇعىنۋ جانە شىعارماشىلىق قابىلەتىن شىڭداي تۇسەدى. سول سەبەپتى كەلەسى سايىسىمىزدىڭ ءتۇرى - ەرمەكسازبەن جۇمىس.
VI ونەر سايىسى. وقۋشىلار ەرمەكسازدارىن ءبىر مۇسىنگە كەلتىرگەنشە ونەر سايىسىنا كەزەك بەرەمىز.«ونەرلى ورگە جۇزەر» دەپ بەكەر ايتپاعان. ونەر اتادان بالاعا ميراس بولىپ قالعان اسىل قازىنامىز. حالقىمىزدىڭ تىلەگى، ارمانى ولەڭ - جىرىنا سىڭگەن. ءان مەن جىر جىرلاپ، جاقسىلىققا تالپىنىپ، سۇلۋلىققا ءسۇيسىنۋ، ونەگەلىدەن ۇيرەنۋ، شىنايى اسىلعا قول سوزۋ - كوڭىل كوكجيەگىنكەڭەيتەدى، جانىڭدى بايىتادى. سونىمەن كەلەسى كەزەك «ونەر سايىسى».
VII اپليكاسيا(قيۋ، جاپسىرۋ) قازاق دالاسىندا ونەردىڭ باسقا دا تۇرلەرى سەكىلدى ويۋ - ورنەك تە ءارتۇرلى ۇلگىدە دامىعان. ويۋلاردىڭ ءار ايماققا سايكەس ءوز ەرەكشەلىك ءستيلى بولعان. ءبىراق تا بارلىق ويۋلاردىڭ باستاپقى ەلەمەنتى - «ءمۇيىز» تەكتەس ويۋ - ورنەك بولىپ تابىلادى. قازاق ويۋ - ورنەكتەرىنىڭ ازىرشە 230-داي ءتۇرى عانا انىقتالعان. ءقازىر وقۋشىلارىمىز بەرىلگەن ءتۇرلى - ءتۇستى قاعازداردان ويۋ قيىپ، ونى ۇقىپتى جاپسىرۋى كەرەك.
VIII ماقال – ماتەل سايىسى
ءتىل - ادامزاتتىڭ العىر قۇرالى. ال ءتىلدىڭ مايەگى ماقال - ماتەلدەر - تاريحتىڭ ەسكەرتكىشى، اقىل - ويدىڭ وشپەس، وزگەرمەس جادىگەرى، دانالىقتىڭ توبىقتاي تۇيىنىنە اينالعان جاۋھار سىعىندىسى. ماقالدا تەرەڭ وي، ايشىقتى پىكىر، كەستەلى ءسوز جاتىر. ماقال - ماتەلدەردەن حالقىمىزدىڭ باسىنان وتكەن قيلى كەزەڭ، قيامەت داۋىرلەرىن، ادەت - عۇرىپتارىن، سالت - ساناسىن كورە دە، سەزە دە الامىز. كەلەسى سايىس «ەڭبەك پەن ونەر» تۋرالى ماقال ايتىپ جارىسۋ.
وسىمەن سايىسىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى. ءادىلقازىلار القاسىنا قورىتىندى ءسوز كەزەگىن بەرەمىز.
You Might Also Like
