ويۋ-ورنەك تۇرلەرى
ساباقتىق تاقىرىبى: ويۋ - ورنەك تۇرلەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ويۋ - ورنەك ەرىكتىلىگىن دامىتۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: كاسىبي جانە جىلدامدىق داعدىلارىن دامىتۋ، العان بىلىمدەرىن ءوز بەتىنشە قولدانا ءبىلۋىن قاداعالاۋ، ەستەتيكالىق تالعامىن قالىپتاستىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى وسى ونەر تۇرىمەن قىزىقتىرۋ، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، سۇلۋلىقتى قابىلداۋ سەزىمىن وياتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: ۇلگىلەر، دايىن ويۋ - ورنەك سۋرەتتەرى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ ونەرى، تاريح
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال – جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
جاڭا ساباق
ويۋ - ورنەك، ورنامەنت (لات. ornamentum – اسەمدەۋ، ساندەۋ) – ءار ءتۇرلى زاتتاردى (ءۇي - ءىشى مۇلىكتەرى، توقىما بۇيىمدار، ەڭبەك قۇرالدارى، قارۋ - جاراق)، ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتاردى اشەكەيلەۋگە ارنالعان، جۇيەلى ىرعاقپەن قايتالانىپ وتىراتىن ءارى ۇيلەسىمدىلىككە قۇرىلعان ورنەك - ناقىشتار.
ويۋ - ورنەك ءىسى تىم ەرتە زاماننان باستاپ - اق قولونەرىنىڭ بارلىق تۇرىنە بىردەي ورتاق اسەمدەپ اشەكەيلەۋدىڭ نەگىزى بولىپ كەلدى. ويۋ دەگەن سوزبەن ورنەك دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى ءبىر. بۇل ءسوزدىڭ ۇعىمىندا ءبىر نارسەنى ويىپ، كەسىپ الىپ جاساۋ نەمەسە ەكى زاتتى ويا كەسىپ قيۋلاستىرىپ جاساۋ، ءبىر نارسەنىڭ بەتىنە ويىپ بەدەر ءتۇسىرۋ دەگەن ماعىنا جاتادى. ال ورنەك دەگەنىمىز ءار ءتۇرلى ويۋ، بەدەر، بەينەنىڭ، كۇيدىرىپ، جالاتىپ، بوياپ، باتىرىپ، قالىپتاپ ىستەگەن كوركەمدىك تۇرلەردىڭ، اشەكەيلەردىڭ ورتاڭ اتاۋى ىسپەتتەس. سوندىقتان كوبىنەسە ويۋ - ورنەك دەپ قوسارلانىپ ايتىلا بەرەدى.
قازاقستان اۋماعىندا ويۋ - ورنەكتىڭ ەڭ قاراپايىم ەلەمەنتتەرى اندرونوۆ داۋىرىنەن جەتكەن كونە اشەكەيلەرىنەن بايقالادى. مۇنداي اشەكەيلەر “جال”، نۇكتە، يرەك تارىزدەس بولىپ كەلەدى. ويۋ - ورنەك ءتۇرلى گەومەتريالىق پىشىندەردەن قۇرالىپ، زەرلەۋ، دانەكەرلەۋ، ويمالاۋ، كەستەلەۋ، قۇيما - جاپسىرۋ ادىستەرى ارقىلى جاسالادى. ۇلتتىق ويۋ - ورنەك كوبىنە وزىنە ءتان بەلگىلەرىنىڭ جۇيەلەرىن قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىمەن ءارى رەسپۋبليكانىڭ قازىرگى اۋماعىن مەكەندەگەن ازيانىڭ باسقا دا حالىقتارى مادەنيەتىمەن تىعىز بايلانىستا دامىدى. بۇل ورتاعاسىرلىق ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتارداعى كوگەرىس جانە گەومەتيالىق ويۋ - ورنەكتەردەن (باباجى قاتىن كۇمبەزى. 10 - 11 عاسىرلار ايشا - ءبيبى كەسەنەسى، 11 - 12 عاسىرلار، احمەت ياساۋي كەسەنەسى، 13 - 14 عاسىرلار ت. ب.) ايقىن كورىنەدى.
ويۋ - ورنەك ءداستۇرلى توقىما ونەرى ۇلگىسىندە (گوبەلەن، تەكەمەت، الاشا، سىرماق)، كەستەدە (كيىم - كەشەك، تۇرمىستىق زاتتار)، اعاش، ءمۇيىز، سۇيەك، عانىش، مەتالل مەن تەرىگە ورنەك سالۋ مەيلىنشە جەتىلدىرىلە ءتۇستى. قازاق ويۋ - ورنەگىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرى: گەومەتريالىق، زوومورفتىق پەن كوگەرىس جانە قيال - عاجايىپ ورنەكتەر (بويتۇمارلار، اسپان الەمىنىڭ بەلگىسى). ولاردىڭ اسا ماڭىزدى ەلەمەنتتەرى: قوشقار ءمۇيىز، قۇس تاڭداي، تۇيە تابان، ءۇش جاپىراقتى، بەس جاپىراقتى، ت. ب. ويۋ - ورنەكتىڭ گەومەتريالىق ەلەمەنتتەرى شارشى، رومبى، جۇلدىزشا تۇرىندە)، سونداي - اق، كوگەرىس ورنەكتەرى (گۇل، جاپىراق، بۇتاق تۇرىندە) اعاش ۇقساتۋدا، اسىرەسە ءۇي جيھازى مەن ىدىس - اياقتاردا، مۋزىكا اسپاپتارى مەن اڭشىلىق قارۋ - قۇرالدارىندا ساقتالىپ قالدى.
ويۋ - ورنەكتەردىڭ تۇرلەرى.
«ءمۇيىز» - قازاق ويۋىنىڭ ەڭ كونە مانەرى. ويۋ - ورنەكتىڭ بۇل ەلەمەنتى ءمۇيىزدى مەگزەۋدەن شىققان. «ءمۇيىز» ويۋ - ورنەك كەيدە ۇساق، كەيدە ءىرى بولىپ كەلەدى. ۇساق تۇرلەرى اعاش، سۇيەك، ءمۇيىز سياقتى نازىك قولونەر سالاسىندا قولدانادى. ءىرى تۇرلەرى سىرماق، تەكەمەت، الاشا، كىلەم، ساۋلەت ونەرىندە سان ءتۇرلى مانەردە قولدانىلادى.
«ءقوسمۇيىز» ويۋ - ورنەگى قويدىڭ، ەشكىنىڭ، سيىردىڭ ەكى ءمۇيىزىن عانا بەينەلەيدى جانە كەيدە «ىرعاق»، كەيدە «ىلمەك» دەپ اتالاتىن ويۋلاردى «ءقوسمۇيىز» دەيدى. ءۇي جيھازدارى مەن تۇرمىستىق زاتتاردى، كيىم - كەشەك، قارۋ - جاراقتاردى بەزەندىرۋ ءۇشىن پايدالاناتىن قوي، ەشكى، سيىر، بۇعى، مارال سياقتى جانۋارلاردىڭ قوس ءمۇيىزىن بەينەلەيتىن ويۋ - ورنەك.
«ءارقارمۇيىز» دەپ اتالاتىن ويۋ - ورنەك قويدىڭ ءمۇيىزىن بەينەلەيتىن ويۋدىڭ ءتۇرى. بۇل ەلەمەنت «قوشقارمۇيىزگە» وتە ۇقساس، ءبىراق، وعان قاراعاندا شيىرشىقتانىپ، تارماعى ودان كوبىرەك بولىپ كەلەدى (كىلەم، تۇسكيىز، سىرماق، كەستە، كيىم - كەشەك پەن ءۇي جيھازدارىندا كەزدەسەدى).
«ءقوشقارمۇيىز» ويۋ - ورنەگى قويدىڭ توبەسى مەن ەكى جاققا يىرىلە تۇسكەن ءمۇيىز بەينەسىندە كەلىپ، ونىڭ قولتىق تۇسىنان قويۋدىڭ قۇلاعىن دولبارلايتىن تاعى ءبىر شولاق ءمۇيىز ءتارىزدى ەكى بۋىن شىعىپ تۇرادى. ودان بايقاعان ادامعا قوشقاردىڭ تۇمسىق بەينەسى اڭعارىلادى. تەكەمەت، سىرماق، باسقۇر، الاشا، كىلەم، بىلعارى، سۇيەك، اعاش، زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ بارلىق تۇرلەرىندە كەزدەسەدى.
«ءقىرىقمۇيىز» ويۋ - ورنەگى بىرىنە - ءبىرى جالعاسا، تارماقتالا قوسىلعان، كەپ مۇيىزدەن قۇرالعان ويۋ - ورنەكتىڭ ءبىر ءتۇرى. ول كوبىنەسە دوڭگەلەك نە ءتورتبۇرىش ىشىندە بەينەلەنەدى، كەيدە بۇتاقتىڭ اعاشى ءتارىزدى تارماقتالىپ، جايىلىپ بەينەلەنەدى. ءبىر - بىرىمەن قوسىلعان بىرنەشە تارماقتى كوپ ءمۇيىزدى ويۋلاردان قۇرالادى
«ءسىنىقمۇيىز» مورت سىنعان تىك ءتورتبۇرىش جاساپ، ءتورت رەت ىشكە قاراي يىلەدى. بۇل ويۋ - ورنەك كىلەمدەردى، شيلەردى، باسقۇر مەن الاشالاردى، سونداي - اق ءار ءتۇرلى قالتالاردى بەزەندىرۋ ءۇشىن پايدالانىلادى، ال سىرت كورىنىسى مالدىڭ سىنعان مۇيىزىنە ۇقسايدى.
«وركەش» ويۋ - ورنەگى تۇيەنىڭ قوس وركەشىن بەينەلەيدى. سىرماق، تەكەمەت، تۇسكيىزدەرگە سالىناتىن ويۋ - ورنەك كومپوزيسياسىندا كوبىرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنت. قازاق ويۋىندا مال مەن اڭنىڭ قوس ءمۇيىزىن، تۇيەنىڭ قوس وركەشىن، بيەنىڭ قوس ەمشەگىن بەينەلەۋ تەك سيممەتريالىق تەپە - تەڭدىك ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بەرەكە - بىرلىكتىڭ، كوبەيۋدىڭ سيمۆولىن بىلدىرەدى.
«شىنىگۇل» ويۋ - ورنەگى گۇلدى تۇسپالداپ تۇرادى. بۇل ورنەك «ءتورتايشىق»، «يتەمشەك» ويۋلارىنا ۇقساس كەلەدى. «شىنىگۇل» ويۋ - ورنەگى ايعا، مۇيىزگە، جاپىراققا ۇقساس ەلەمەنتتەردەن قۇرالعان.
«گۇل» ويۋ - ورنەگى گۇل وسىمدىگىنىڭ بارلىق تۇرلەرىن تۇسپالداپ تۇرادى. بۇل ورنەكتىڭ ءتۇرى ءۇش جاپىراقتى ويۋ - ورنەكتەن باستالىپ، ون ەكى جاپىراقتى ويۋ - ورنەككە دەيىن قولونەر بۇيىمدارىندا كەزدەسەدى.
«شىتىرمان» ويۋ - ورنەگى كوپ جاپىراقتى ەسىمدىك پەن كوپ تارماقتى ءمۇيىز جانە گەومەتريالىق فيگۋرالار ارالاس كەلەتىن كۇردەلى ورنەك. مۇنداي ورنەكتەر زاتتاردىڭ بەتىنە كوپ تارماق بولىپ جەلىلەنىپ كەلۋى ءبۇتىن ءبىر سيۋجەتتى (جايلاۋ، ورمان، جازىق دالا، كەڭ ساحارا) مەگزەپ جاسالادى
«ءتىس» ويۋ - ورنەگى مالدىڭ، اڭنىڭ تىسىنە ۇقساس، اققارا ءتۇستى شاقپاقتان قۇرالاتىن، شاحمات تاقتاسىنا ۇقساس ويۋ - ورنەك. كەستە تىگۋدە بۇرىشتارىن قاراما - قارسى ءتۇيىستىرىپ وتىراتىن تىك سىنىق سيرەك تىگىستەردىڭ ورنەگىندە قولدانىلادى. مۇنى «ءتىس»، «ءيتتىس» دەپ تە اتاي بەرەدى.
«بورىكوز» ويۋ - ورنەگى ءبورىنىڭ كوزىن، قاسقىردىڭ باسىن، قۇلاعىن، سونداي - اق «ءبورىقۇلاق» دەپ اتالاتىن جاپىراقتى بەينەلەيدى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز ويۋ – ورنەك تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر
• ويۋ – ورنەك دەگەنىمىز نە؟
• ويۋ - ورنەكتىڭ نەشە ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟
• زەرگەرلىك بۇيىمدارعا كوبىنەسە قانداي ورنەكتەر پايدالانىلادى؟
• كىلەمدە قانداي ويۋ - ورنەكتەر باسىم؟
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. وقىپ كەلۋ جانە ويۋ – ورنەكتى قاعازدان نەمەسە ماتادان قيىپ اكەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ويۋ - ورنەك ەرىكتىلىگىن دامىتۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: كاسىبي جانە جىلدامدىق داعدىلارىن دامىتۋ، العان بىلىمدەرىن ءوز بەتىنشە قولدانا ءبىلۋىن قاداعالاۋ، ەستەتيكالىق تالعامىن قالىپتاستىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى وسى ونەر تۇرىمەن قىزىقتىرۋ، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، سۇلۋلىقتى قابىلداۋ سەزىمىن وياتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: ۇلگىلەر، دايىن ويۋ - ورنەك سۋرەتتەرى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ ونەرى، تاريح
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال – جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
جاڭا ساباق
ويۋ - ورنەك، ورنامەنت (لات. ornamentum – اسەمدەۋ، ساندەۋ) – ءار ءتۇرلى زاتتاردى (ءۇي - ءىشى مۇلىكتەرى، توقىما بۇيىمدار، ەڭبەك قۇرالدارى، قارۋ - جاراق)، ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتاردى اشەكەيلەۋگە ارنالعان، جۇيەلى ىرعاقپەن قايتالانىپ وتىراتىن ءارى ۇيلەسىمدىلىككە قۇرىلعان ورنەك - ناقىشتار.
ويۋ - ورنەك ءىسى تىم ەرتە زاماننان باستاپ - اق قولونەرىنىڭ بارلىق تۇرىنە بىردەي ورتاق اسەمدەپ اشەكەيلەۋدىڭ نەگىزى بولىپ كەلدى. ويۋ دەگەن سوزبەن ورنەك دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى ءبىر. بۇل ءسوزدىڭ ۇعىمىندا ءبىر نارسەنى ويىپ، كەسىپ الىپ جاساۋ نەمەسە ەكى زاتتى ويا كەسىپ قيۋلاستىرىپ جاساۋ، ءبىر نارسەنىڭ بەتىنە ويىپ بەدەر ءتۇسىرۋ دەگەن ماعىنا جاتادى. ال ورنەك دەگەنىمىز ءار ءتۇرلى ويۋ، بەدەر، بەينەنىڭ، كۇيدىرىپ، جالاتىپ، بوياپ، باتىرىپ، قالىپتاپ ىستەگەن كوركەمدىك تۇرلەردىڭ، اشەكەيلەردىڭ ورتاڭ اتاۋى ىسپەتتەس. سوندىقتان كوبىنەسە ويۋ - ورنەك دەپ قوسارلانىپ ايتىلا بەرەدى.
قازاقستان اۋماعىندا ويۋ - ورنەكتىڭ ەڭ قاراپايىم ەلەمەنتتەرى اندرونوۆ داۋىرىنەن جەتكەن كونە اشەكەيلەرىنەن بايقالادى. مۇنداي اشەكەيلەر “جال”، نۇكتە، يرەك تارىزدەس بولىپ كەلەدى. ويۋ - ورنەك ءتۇرلى گەومەتريالىق پىشىندەردەن قۇرالىپ، زەرلەۋ، دانەكەرلەۋ، ويمالاۋ، كەستەلەۋ، قۇيما - جاپسىرۋ ادىستەرى ارقىلى جاسالادى. ۇلتتىق ويۋ - ورنەك كوبىنە وزىنە ءتان بەلگىلەرىنىڭ جۇيەلەرىن قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىمەن ءارى رەسپۋبليكانىڭ قازىرگى اۋماعىن مەكەندەگەن ازيانىڭ باسقا دا حالىقتارى مادەنيەتىمەن تىعىز بايلانىستا دامىدى. بۇل ورتاعاسىرلىق ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتارداعى كوگەرىس جانە گەومەتيالىق ويۋ - ورنەكتەردەن (باباجى قاتىن كۇمبەزى. 10 - 11 عاسىرلار ايشا - ءبيبى كەسەنەسى، 11 - 12 عاسىرلار، احمەت ياساۋي كەسەنەسى، 13 - 14 عاسىرلار ت. ب.) ايقىن كورىنەدى.
ويۋ - ورنەك ءداستۇرلى توقىما ونەرى ۇلگىسىندە (گوبەلەن، تەكەمەت، الاشا، سىرماق)، كەستەدە (كيىم - كەشەك، تۇرمىستىق زاتتار)، اعاش، ءمۇيىز، سۇيەك، عانىش، مەتالل مەن تەرىگە ورنەك سالۋ مەيلىنشە جەتىلدىرىلە ءتۇستى. قازاق ويۋ - ورنەگىنىڭ نەگىزگى تۇرلەرى: گەومەتريالىق، زوومورفتىق پەن كوگەرىس جانە قيال - عاجايىپ ورنەكتەر (بويتۇمارلار، اسپان الەمىنىڭ بەلگىسى). ولاردىڭ اسا ماڭىزدى ەلەمەنتتەرى: قوشقار ءمۇيىز، قۇس تاڭداي، تۇيە تابان، ءۇش جاپىراقتى، بەس جاپىراقتى، ت. ب. ويۋ - ورنەكتىڭ گەومەتريالىق ەلەمەنتتەرى شارشى، رومبى، جۇلدىزشا تۇرىندە)، سونداي - اق، كوگەرىس ورنەكتەرى (گۇل، جاپىراق، بۇتاق تۇرىندە) اعاش ۇقساتۋدا، اسىرەسە ءۇي جيھازى مەن ىدىس - اياقتاردا، مۋزىكا اسپاپتارى مەن اڭشىلىق قارۋ - قۇرالدارىندا ساقتالىپ قالدى.
ويۋ - ورنەكتەردىڭ تۇرلەرى.
«ءمۇيىز» - قازاق ويۋىنىڭ ەڭ كونە مانەرى. ويۋ - ورنەكتىڭ بۇل ەلەمەنتى ءمۇيىزدى مەگزەۋدەن شىققان. «ءمۇيىز» ويۋ - ورنەك كەيدە ۇساق، كەيدە ءىرى بولىپ كەلەدى. ۇساق تۇرلەرى اعاش، سۇيەك، ءمۇيىز سياقتى نازىك قولونەر سالاسىندا قولدانادى. ءىرى تۇرلەرى سىرماق، تەكەمەت، الاشا، كىلەم، ساۋلەت ونەرىندە سان ءتۇرلى مانەردە قولدانىلادى.
«ءقوسمۇيىز» ويۋ - ورنەگى قويدىڭ، ەشكىنىڭ، سيىردىڭ ەكى ءمۇيىزىن عانا بەينەلەيدى جانە كەيدە «ىرعاق»، كەيدە «ىلمەك» دەپ اتالاتىن ويۋلاردى «ءقوسمۇيىز» دەيدى. ءۇي جيھازدارى مەن تۇرمىستىق زاتتاردى، كيىم - كەشەك، قارۋ - جاراقتاردى بەزەندىرۋ ءۇشىن پايدالاناتىن قوي، ەشكى، سيىر، بۇعى، مارال سياقتى جانۋارلاردىڭ قوس ءمۇيىزىن بەينەلەيتىن ويۋ - ورنەك.
«ءارقارمۇيىز» دەپ اتالاتىن ويۋ - ورنەك قويدىڭ ءمۇيىزىن بەينەلەيتىن ويۋدىڭ ءتۇرى. بۇل ەلەمەنت «قوشقارمۇيىزگە» وتە ۇقساس، ءبىراق، وعان قاراعاندا شيىرشىقتانىپ، تارماعى ودان كوبىرەك بولىپ كەلەدى (كىلەم، تۇسكيىز، سىرماق، كەستە، كيىم - كەشەك پەن ءۇي جيھازدارىندا كەزدەسەدى).
«ءقوشقارمۇيىز» ويۋ - ورنەگى قويدىڭ توبەسى مەن ەكى جاققا يىرىلە تۇسكەن ءمۇيىز بەينەسىندە كەلىپ، ونىڭ قولتىق تۇسىنان قويۋدىڭ قۇلاعىن دولبارلايتىن تاعى ءبىر شولاق ءمۇيىز ءتارىزدى ەكى بۋىن شىعىپ تۇرادى. ودان بايقاعان ادامعا قوشقاردىڭ تۇمسىق بەينەسى اڭعارىلادى. تەكەمەت، سىرماق، باسقۇر، الاشا، كىلەم، بىلعارى، سۇيەك، اعاش، زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ بارلىق تۇرلەرىندە كەزدەسەدى.
«ءقىرىقمۇيىز» ويۋ - ورنەگى بىرىنە - ءبىرى جالعاسا، تارماقتالا قوسىلعان، كەپ مۇيىزدەن قۇرالعان ويۋ - ورنەكتىڭ ءبىر ءتۇرى. ول كوبىنەسە دوڭگەلەك نە ءتورتبۇرىش ىشىندە بەينەلەنەدى، كەيدە بۇتاقتىڭ اعاشى ءتارىزدى تارماقتالىپ، جايىلىپ بەينەلەنەدى. ءبىر - بىرىمەن قوسىلعان بىرنەشە تارماقتى كوپ ءمۇيىزدى ويۋلاردان قۇرالادى
«ءسىنىقمۇيىز» مورت سىنعان تىك ءتورتبۇرىش جاساپ، ءتورت رەت ىشكە قاراي يىلەدى. بۇل ويۋ - ورنەك كىلەمدەردى، شيلەردى، باسقۇر مەن الاشالاردى، سونداي - اق ءار ءتۇرلى قالتالاردى بەزەندىرۋ ءۇشىن پايدالانىلادى، ال سىرت كورىنىسى مالدىڭ سىنعان مۇيىزىنە ۇقسايدى.
«وركەش» ويۋ - ورنەگى تۇيەنىڭ قوس وركەشىن بەينەلەيدى. سىرماق، تەكەمەت، تۇسكيىزدەرگە سالىناتىن ويۋ - ورنەك كومپوزيسياسىندا كوبىرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنت. قازاق ويۋىندا مال مەن اڭنىڭ قوس ءمۇيىزىن، تۇيەنىڭ قوس وركەشىن، بيەنىڭ قوس ەمشەگىن بەينەلەۋ تەك سيممەتريالىق تەپە - تەڭدىك ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بەرەكە - بىرلىكتىڭ، كوبەيۋدىڭ سيمۆولىن بىلدىرەدى.
«شىنىگۇل» ويۋ - ورنەگى گۇلدى تۇسپالداپ تۇرادى. بۇل ورنەك «ءتورتايشىق»، «يتەمشەك» ويۋلارىنا ۇقساس كەلەدى. «شىنىگۇل» ويۋ - ورنەگى ايعا، مۇيىزگە، جاپىراققا ۇقساس ەلەمەنتتەردەن قۇرالعان.
«گۇل» ويۋ - ورنەگى گۇل وسىمدىگىنىڭ بارلىق تۇرلەرىن تۇسپالداپ تۇرادى. بۇل ورنەكتىڭ ءتۇرى ءۇش جاپىراقتى ويۋ - ورنەكتەن باستالىپ، ون ەكى جاپىراقتى ويۋ - ورنەككە دەيىن قولونەر بۇيىمدارىندا كەزدەسەدى.
«شىتىرمان» ويۋ - ورنەگى كوپ جاپىراقتى ەسىمدىك پەن كوپ تارماقتى ءمۇيىز جانە گەومەتريالىق فيگۋرالار ارالاس كەلەتىن كۇردەلى ورنەك. مۇنداي ورنەكتەر زاتتاردىڭ بەتىنە كوپ تارماق بولىپ جەلىلەنىپ كەلۋى ءبۇتىن ءبىر سيۋجەتتى (جايلاۋ، ورمان، جازىق دالا، كەڭ ساحارا) مەگزەپ جاسالادى
«ءتىس» ويۋ - ورنەگى مالدىڭ، اڭنىڭ تىسىنە ۇقساس، اققارا ءتۇستى شاقپاقتان قۇرالاتىن، شاحمات تاقتاسىنا ۇقساس ويۋ - ورنەك. كەستە تىگۋدە بۇرىشتارىن قاراما - قارسى ءتۇيىستىرىپ وتىراتىن تىك سىنىق سيرەك تىگىستەردىڭ ورنەگىندە قولدانىلادى. مۇنى «ءتىس»، «ءيتتىس» دەپ تە اتاي بەرەدى.
«بورىكوز» ويۋ - ورنەگى ءبورىنىڭ كوزىن، قاسقىردىڭ باسىن، قۇلاعىن، سونداي - اق «ءبورىقۇلاق» دەپ اتالاتىن جاپىراقتى بەينەلەيدى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز ويۋ – ورنەك تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەر
• ويۋ – ورنەك دەگەنىمىز نە؟
• ويۋ - ورنەكتىڭ نەشە ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟
• زەرگەرلىك بۇيىمدارعا كوبىنەسە قانداي ورنەكتەر پايدالانىلادى؟
• كىلەمدە قانداي ويۋ - ورنەكتەر باسىم؟
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. وقىپ كەلۋ جانە ويۋ – ورنەكتى قاعازدان نەمەسە ماتادان قيىپ اكەلۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءابدىلدا تاجىبايەۆ “تولاعاي” ەرتەگىسى
