وزەن جانە كول. سۋدى قورعاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وزەن جانە كول. سۋدى قورعاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) وقۋشىلاردى وزەن بولىكتەرىمەن، كولدەردىڭ جاساندى، تۇششى، تۇزدى تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، سۋدى قورعاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
2) وزەن، كولدەر جايىندا تانىمىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋعا باۋلۋ.
3) قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرىن بىلۋگە جانە ولاردىڭ قانداي پايداسى ەكەندىگىن اشا كەلە، تابيعاتتى سۇيۋگە، سۋدى قورعاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، تىرەك سىزبامەن جۇمىس، جۇمباق شەشۋ، پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ، پوەزيالىق ءسات
ساباقتىڭ قۇرال - جابدىقتارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تىرەك سىزبالار.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كۇننىڭ كوزى تەرەزەدەن
بىزگە مىنە قاراپ تۇر.
سونداي جاقسى كوڭىل - كۇيمەن،
باستالادى بۇل ساباق
ءبىلىمدى ورتاعا سالامىز
«بەستىك»باعا الامىز.
ءىى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
1. سۇراق - جاۋاپ ارقىلى:
- جەر شارىنىڭ قانداي بولىگىن سۋ الىپ جاتىر؟ ولارعا نەلەر جاتادى؟(سلايد)
1/ تابيعاتتاعى سۋ اينالىمى قالاي جۇرەدى؟
2/ سۋ نەشە تۇردە كەزدەسەدى؟
3/ جەردىڭ نەشە بولىگىن سۋ الىپ جاتىر؟
4/ سۋدىڭ قانداي كەرەمەتى بار؟
5/ جەر استى سۋلارىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟ ولار قالاي پايدا بولعان؟
6/ مينەرالدى سۋلار قالاي پايدا بولدى؟
7/ شيپالى سۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. «جەر استى سۋى.» تاقىرىبىن اڭگىمەلەۋ.(2 - 3 وقۋشى)
ءىىى. جاڭا ساباق
1. جۇمباق شەشۋ
جازدا سىلدىر قاعادى،
قىستا تىنىم تابادى. (وزەن)
ەركەلەپ جاتامىن،
قاڭتاردا قاتامىن. (كول)
- بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «وزەن جانە كول. سۋدى قورعاۋ.» (سلايد) ءبىزدىڭ ماقساتىمىز وزەن بولىكتەرىمەن، كولدەردىڭ جاساندى، تۇششى، تۇزدى تۇرلەرىمەن تانىسۋ. قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىمىزدى كەڭەيتۋ، سۋدى قورعاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىنۋ. وزەن، كولدەر جايىندا تانىمىمىزدى ارتتىرۋ.(سلايد)
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ. سلايد ارقىلى.
1) وزەننىڭ بولىكتەرىن سلايدپەن كورسەتىپ، تۇسىنىك بەرۋ.
جىلعا. باستاۋى. ارنا. سالاسى. ساعاسى.(داپتەرگە جازدىرۋ)
2) باياۋ اعاتىن وزەندەر: جايىق، سىرداريا، ىلە، ەرتىس.
3) تاۋ وزەندەرى قاتتى اعادى. ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرەدى.
4) كولدەر. كولدەردىڭ كولەمى ءار ءتۇرلى بولادى. شاعىن كولدەردىڭ ەنى مەن ۇزىندىعى بىرنەشە ونداعان مەتردەن اسپايدى. ءىرى كولدەردىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە كوز جەتپەيدى. ءىرى كولدەردە تەڭىزدەگى سياقتى ۇلكەن كەمەلەر جۇزەدى.
كولدەر تۇششى نەمەسە تۇزدى بولۋى مۇمكىن.
قازاقستاندا تۇزدى كولدەر:
كاسپيي، ارال، بالقاش - جارتىلاي تۇششى، جارتىلاي تۇزدى.
تۇزدى كولدەردەن تۇز وندىرىلەدى.
5) سۋعا تاپشى قۇرعاقشىلىق جەرلەردە قولدان كول جاسالىنادى. ولاردى جاساندى كول دەيدى.
قولدان كول جاساۋ ءۇشىن قۇرعاق سايدىڭ الدىنا توپىراق ءۇيىپ، بوگەيدى. كوكتەمدە ەرىگەن قار سۋى بوگەتكە جينالادى.
6) سۋدى قورعاۋ. ادام تاۋلىگىنە ىشۋگە 2 - 3 ليتر سۋ جۇمسايدى.
باسقا قاجەتىنە 10 ليتردەن اسادى.
جەر بەتىن ۇشتەن ەكىسىن سۋ الىپ جاتقانىمەن سۋ جەتىسپەيدى.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
(پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ)
- نەگە دەپ ويلايسىڭدار؟ وقۋشىلاردىڭ وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
ءمۇعالىمنىڭ اڭگىمەسى.
سۋدىڭ جەتىسپەيتىنىنە ەكى سەبەبى بار:
1) 100 ليتر سۋ قورىنىڭ 98 ءليترى تەڭىز سۋى، 2 ءليترى عانا تۇششى سۋدىڭ ۇلەسىنە تيەدى.
2) ادام سۋدى تابيعاتتان تازا كۇيىندە الادى دا، لاستانعان كۇيىندە قايتارادى.
سۋ قويمالارىن قورعاۋ تۋرالى زاڭ قابىلدانعان:
زاڭ بويىنشا بارلىق سارقىندى سۋ وزەندەر مەن كولدەرگە اعىزىلار الدىندا مىندەتتى تۇردە زياندى قوسپالاردان تازارتىلۋى كەرەك. - پروبلەمالىق تاقىرىپ.
- ەگەر سەن تابيعاتتى قورعاۋ مينيستر بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى
ماقال - ماتەلدەر
-«سۋ اناسى - بۇلاق» دەگەن ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
پوەزيالىق ءسات.
ءبىزدىڭ اقىن - جازۋشىلارىمىز تابيعاتتىڭ اسەمدىك، سۇلۋلىق، كوركەمدىك بايلىعىن وزدەرىنىڭ اڭگىمەلەرىندە، ولەڭدەرىندە جىرلاعان.
بۇگىنگى تاقىرىبىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «وزەن» ولەڭىن ۇسىنامىن.
تاۋلاردان وزەن اعار سارقىراعان،
ايناداي ساۋلە بەرىپ جارقىراعان.
جەل سوقسا، ىستىق سوقسا ءبىر قالىپتا،
ارالاپ، تاۋ مەن تاستى ارقىراعان.
كوڭىلىڭ سۋىن ىشسەڭ اشىلادى،
دەنەڭدە بار دەرتىڭدى قاشىرادى.
وكسىگەن، وتتاي جانىپ جانۋارلار،
وزەننەن راقات تاۋىپ باسىلادى.
قىناردا ءتىلسىز تۇرعان توعايلارى
شۋىلداپ جەلمەن بىرگە باس ۇرادى…
ون مىڭ مال ايداپ وتسەڭ لاي قالمايدى،
تاسىسا سۋ بارماعان ساي قالمايدى.
تاسىعان وزەن سۋدىڭ قۋاتىمەن
كوك شالعىن ءشوپ بىتپەگەن جاي قالمايدى.
ەل قىستاپ كۇن كورەدى جانابىندا،
ءدام بولار الۋان - الۋان بالىعىندا..
تاس تاستا، التىن تاستا سىناماققا،
سوندا دا اققان وزەن قالىبىندا.
ءۇ. قورىتىندى. –«ءتۇرتىپ الۋ» ءادىسى
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ءۇى. ءۇي تاپسىرماسى: «وزەن جانە كول» تاقىرىبىن ءتۇسىنىپ وقىپ، وزەن بولىكتەرىن تىرەك سىزبا تۇرىندە داپتەرگە جازۋ.
ءۇىى. باعالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) وقۋشىلاردى وزەن بولىكتەرىمەن، كولدەردىڭ جاساندى، تۇششى، تۇزدى تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، سۋدى قورعاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
2) وزەن، كولدەر جايىندا تانىمىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋعا باۋلۋ.
3) قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرىن بىلۋگە جانە ولاردىڭ قانداي پايداسى ەكەندىگىن اشا كەلە، تابيعاتتى سۇيۋگە، سۋدى قورعاۋعا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، تىرەك سىزبامەن جۇمىس، جۇمباق شەشۋ، پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ، پوەزيالىق ءسات
ساباقتىڭ قۇرال - جابدىقتارى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، تىرەك سىزبالار.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
كۇننىڭ كوزى تەرەزەدەن
بىزگە مىنە قاراپ تۇر.
سونداي جاقسى كوڭىل - كۇيمەن،
باستالادى بۇل ساباق
ءبىلىمدى ورتاعا سالامىز
«بەستىك»باعا الامىز.
ءىى. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ.
1. سۇراق - جاۋاپ ارقىلى:
- جەر شارىنىڭ قانداي بولىگىن سۋ الىپ جاتىر؟ ولارعا نەلەر جاتادى؟(سلايد)
1/ تابيعاتتاعى سۋ اينالىمى قالاي جۇرەدى؟
2/ سۋ نەشە تۇردە كەزدەسەدى؟
3/ جەردىڭ نەشە بولىگىن سۋ الىپ جاتىر؟
4/ سۋدىڭ قانداي كەرەمەتى بار؟
5/ جەر استى سۋلارىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟ ولار قالاي پايدا بولعان؟
6/ مينەرالدى سۋلار قالاي پايدا بولدى؟
7/ شيپالى سۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. «جەر استى سۋى.» تاقىرىبىن اڭگىمەلەۋ.(2 - 3 وقۋشى)
ءىىى. جاڭا ساباق
1. جۇمباق شەشۋ
جازدا سىلدىر قاعادى،
قىستا تىنىم تابادى. (وزەن)
ەركەلەپ جاتامىن،
قاڭتاردا قاتامىن. (كول)
- بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «وزەن جانە كول. سۋدى قورعاۋ.» (سلايد) ءبىزدىڭ ماقساتىمىز وزەن بولىكتەرىمەن، كولدەردىڭ جاساندى، تۇششى، تۇزدى تۇرلەرىمەن تانىسۋ. قازاقستاننىڭ وزەن، كولدەرى تۋرالى تۇسىنىكتەرىمىزدى كەڭەيتۋ، سۋدى قورعاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىنۋ. وزەن، كولدەر جايىندا تانىمىمىزدى ارتتىرۋ.(سلايد)
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ. سلايد ارقىلى.
1) وزەننىڭ بولىكتەرىن سلايدپەن كورسەتىپ، تۇسىنىك بەرۋ.
جىلعا. باستاۋى. ارنا. سالاسى. ساعاسى.(داپتەرگە جازدىرۋ)
2) باياۋ اعاتىن وزەندەر: جايىق، سىرداريا، ىلە، ەرتىس.
3) تاۋ وزەندەرى قاتتى اعادى. ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرەدى.
4) كولدەر. كولدەردىڭ كولەمى ءار ءتۇرلى بولادى. شاعىن كولدەردىڭ ەنى مەن ۇزىندىعى بىرنەشە ونداعان مەتردەن اسپايدى. ءىرى كولدەردىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە كوز جەتپەيدى. ءىرى كولدەردە تەڭىزدەگى سياقتى ۇلكەن كەمەلەر جۇزەدى.
كولدەر تۇششى نەمەسە تۇزدى بولۋى مۇمكىن.
قازاقستاندا تۇزدى كولدەر:
كاسپيي، ارال، بالقاش - جارتىلاي تۇششى، جارتىلاي تۇزدى.
تۇزدى كولدەردەن تۇز وندىرىلەدى.
5) سۋعا تاپشى قۇرعاقشىلىق جەرلەردە قولدان كول جاسالىنادى. ولاردى جاساندى كول دەيدى.
قولدان كول جاساۋ ءۇشىن قۇرعاق سايدىڭ الدىنا توپىراق ءۇيىپ، بوگەيدى. كوكتەمدە ەرىگەن قار سۋى بوگەتكە جينالادى.
6) سۋدى قورعاۋ. ادام تاۋلىگىنە ىشۋگە 2 - 3 ليتر سۋ جۇمسايدى.
باسقا قاجەتىنە 10 ليتردەن اسادى.
جەر بەتىن ۇشتەن ەكىسىن سۋ الىپ جاتقانىمەن سۋ جەتىسپەيدى.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
(پروبلەمالىق جاعداي تۋعىزۋ)
- نەگە دەپ ويلايسىڭدار؟ وقۋشىلاردىڭ وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ.
ءمۇعالىمنىڭ اڭگىمەسى.
سۋدىڭ جەتىسپەيتىنىنە ەكى سەبەبى بار:
1) 100 ليتر سۋ قورىنىڭ 98 ءليترى تەڭىز سۋى، 2 ءليترى عانا تۇششى سۋدىڭ ۇلەسىنە تيەدى.
2) ادام سۋدى تابيعاتتان تازا كۇيىندە الادى دا، لاستانعان كۇيىندە قايتارادى.
سۋ قويمالارىن قورعاۋ تۋرالى زاڭ قابىلدانعان:
زاڭ بويىنشا بارلىق سارقىندى سۋ وزەندەر مەن كولدەرگە اعىزىلار الدىندا مىندەتتى تۇردە زياندى قوسپالاردان تازارتىلۋى كەرەك. - پروبلەمالىق تاقىرىپ.
- ەگەر سەن تابيعاتتى قورعاۋ مينيستر بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى
ماقال - ماتەلدەر
-«سۋ اناسى - بۇلاق» دەگەن ماقالدى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
پوەزيالىق ءسات.
ءبىزدىڭ اقىن - جازۋشىلارىمىز تابيعاتتىڭ اسەمدىك، سۇلۋلىق، كوركەمدىك بايلىعىن وزدەرىنىڭ اڭگىمەلەرىندە، ولەڭدەرىندە جىرلاعان.
بۇگىنگى تاقىرىبىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ «وزەن» ولەڭىن ۇسىنامىن.
تاۋلاردان وزەن اعار سارقىراعان،
ايناداي ساۋلە بەرىپ جارقىراعان.
جەل سوقسا، ىستىق سوقسا ءبىر قالىپتا،
ارالاپ، تاۋ مەن تاستى ارقىراعان.
كوڭىلىڭ سۋىن ىشسەڭ اشىلادى،
دەنەڭدە بار دەرتىڭدى قاشىرادى.
وكسىگەن، وتتاي جانىپ جانۋارلار،
وزەننەن راقات تاۋىپ باسىلادى.
قىناردا ءتىلسىز تۇرعان توعايلارى
شۋىلداپ جەلمەن بىرگە باس ۇرادى…
ون مىڭ مال ايداپ وتسەڭ لاي قالمايدى،
تاسىسا سۋ بارماعان ساي قالمايدى.
تاسىعان وزەن سۋدىڭ قۋاتىمەن
كوك شالعىن ءشوپ بىتپەگەن جاي قالمايدى.
ەل قىستاپ كۇن كورەدى جانابىندا،
ءدام بولار الۋان - الۋان بالىعىندا..
تاس تاستا، التىن تاستا سىناماققا،
سوندا دا اققان وزەن قالىبىندا.
ءۇ. قورىتىندى. –«ءتۇرتىپ الۋ» ءادىسى
نەنى بىلەمىن؟ نەنى ءبىلدىم؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟
ءۇى. ءۇي تاپسىرماسى: «وزەن جانە كول» تاقىرىبىن ءتۇسىنىپ وقىپ، وزەن بولىكتەرىن تىرەك سىزبا تۇرىندە داپتەرگە جازۋ.
ءۇىى. باعالاۋ
You Might Also Like
-
قايروللا – احمەتوۆا شىنار قايروللا قىزى پورتفوليوسى
