سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 9 ساعات بۇرىن)
قالدىقپەن ءبولۋ
تاقىرىبى: قالدىقپەن ءبولۋ
وقۋ ماقساتى: 4. 1. 2. 10 كوپتاڭبالى سانداردى ءۇش تاڭبالى ساندارعا قالدىقپەن ءبولۋدى ورىنداۋ؛
باعالاۋ كريتەرييلەرى كوپتاڭبالى سانداردى ءۇش تاڭبالى ساندارعا قالدىقپەن ءبولۋدى تۇسىنەدى، ورىندايدى.
عىلىمي ءتىل پاندىك تەرمينولوگيا مەن تىرەك سوزدەر: كوبەيتۋ، ءبولۋ، كوبەيتكىش، بولىنىگىش، بولگىش، قالدىقپەن ءبولۋ
ساباقتا ديالوگ/جازۋ ءۇشىن پايدالاناتىن ءتىل.
تالقىلاۋ:
- ەكى تاڭبالى سانعا ءبولۋ كەزىندە قانداي قالدىقتار بولۋى مۇمكىن؟ ءۇش تاڭبالى سانعا؟
- ەكى تاڭبالى/ءۇش تاڭبالى سانعا ءبولۋ كەزىندە قالدىق قانداي جاعدايدا ەڭ كىشى بولادى؟ ەڭ ۇلكەن؟ قانداي جاعدايدا قالدىق بولمايدى؟
- قالدىقپەن ءبولۋدىڭ دۇرىستىعىن قالايشا تەكسەرۋگە بولادى؟
قۇندىلىقتار ءومىر بويىنا ءبىلىم الۋ
ءپانارالىق بايلانىس دۇنيەتانۋ
اكت قولدانۋ داعدىلارى ينتەربەلسەندى تاقتا
الدىڭعى مەڭگەرىلگەن ءبىلىم كوپتاڭبالى سانداردى ەكى تاڭبالى ساندارعا قالدىقپەن ءبولۋدى
ساباق بارىسى:
جوسپارلانعان ۋاقىت وقۋشىلاردىڭ جوسپارلانعان ءىس - ارەكەتى رەسۋرستار
ساباقتىڭ باسى ىنتالاندىرۋ
(ت. ج) كوپتاڭبالى ساندى ءۇش تاڭبالى سانعا قالدىقپەن ءبولۋ مىسالىنىڭ بولىكتەرى جازىلعان كەسپەقاعازداردى تاراتۋ. وقۋشىلار بولىكتەردەن بۇرىشتاپ ءبولۋ مىسالىن قۇراستىرادى، كەسپەقاعازداردى ۆاتمانعا جاپسىرادى. بارلىق توپتاردىڭ مىسالى بىردەي، سوندىقتان ولاردا بىردەي جاۋاپ قۇراستىرىلۋى كەرەك. دۇرىس جاۋابىن كورسەتىپ، جاتتىعۋدى قورىتىندىلاۋ. 76521: 367 = 208 (185 قالدىق)
سوزدىك باعالاۋ جۇرگىزۋ «تاماشا!»، «جارايسىڭ!»، «جاقسى!»
ساباقتىڭ ورتاسى:
كيىز ءۇي قۇرۋ
(ت. ج) سىزعىش پەن وشىرگىش كەڭ بايتاق وتانىمىزعا ساياحاتىن جالعاستىرادى. وقۋشىلاردان قازاق حالقىنىڭ ەرتەدەگى ءۇيى تۋرالى نە بىلەتىنىن سۇراۋ. الدىن الا ءبىر وقۋشىعا وسى تۋرالى تاپسىرما بەرۋ، ونىڭ قىسقا بايانداماسىن تىڭداۋ. تاپسىرمانى 4 ادامنان تۇراتىن شاعىن توپتا ورىنداۋ. كوپتاڭبالى سانداردى ءۇش تاڭبالى ساندارعا قالدىقپەن بۇرىشتاپ بولەدى. تىزىمدەگى ارتىق مىسالدى تابادى. ونى قانداي بەلگىسى بويىنشا انىقتاعانىن سۇراۋ. وقۋشىلاردىڭ تالقىلاۋىن باقىلاپ، باعالاۋ.
تاپسىرما
وشىرگىش پەن سىزعىش كيىز ءۇيدى قۇراتىن بولدى. ولارعا كومەكتەس. مىسالداردى شىعار. ارتىق مىسالدى تاپ. سەن نە بايقادىڭ؟
جاۋابى:
4685: 213 = 21 (212 قالدىق)
4686: 213 = 22
4687: 213 = 22 (1 قالدىق)
4688: 213 = 22 (2 قالدىق)
باعدارشام تۇستەرى ارقىلى باعالاۋ
قوي قورا
(ت. ج) ادەتتە كيىز ءۇيدى قايدا تىگەتىنىن سۇراۋ (جايلاۋدا). تاپسىرمادا ءبىر سۇراقتىڭ ەكىنشى سۇراقتان تۋىندايتىنىن ايتۋ. تاپسىرمانى شەتىنەن تىزبەكتەپ ورىنداۋ. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلار تاپسىرمانىڭ تەك وزىنە تۇسىنىكتىلەرىن عانا شىعارادى. ۇلگەرىمى جوعارى وقۋشىلار بارلىق مىسالدى ءتۇسىندىرىپ شىعارۋ. وقۋشىلاردىڭ مىسالداردى دۇرىس شىعارۋىن قاداعالاۋ. توپتاعى ءاربىر وقۋشىنىڭ جۇمىسىن باعالاۋ.
تاپسىرما
كيىز ءۇيدىڭ جانىنان قوي قورا سالۋ كەرەك. ەنى 42 مەتر، ال ۇزىندىعى
263 مەتر بولاتىن قوراعا نەشە مەتر قورشاۋ كەرەك؟
ا) ەگەر قورشاۋ شارباعىنىڭ ۇزىندىعى 112 مەتر بولسا، وسى اۋماقتى قورشاۋ ءۇشىن نەشە شارباق ساتىپ الۋ كەرەك؟
ءا) قورانىڭ اۋدانىن تاپ.
ب) قورانىڭ 124 - تەن ءبىر بولىگىن قوزىلارعا ارناپ ءبولدى. وسى بولىكتىڭ اۋدانىن تاپ. بارلىق اۋداننىڭ قانشا بولىگى قويلارعا قالادى؟
جاۋابى:
ر = (263 + 42) • 2 = 610 م
ا) 610: 12 = 50 شارباق (10 م قالدىق – ەسىككە)
ءا) S = 263 • 42 = 11046 م²
ب) 11046: 124 = 89 م² – قوزىلارعا (10 قالدىق)
(11046 – 89) +10 = 10967 م² – قويلارعا
باعدارشام تۇستەرى ارقىلى باعالاۋ
ورنەكتەردىڭ ءمانىن تاپ
(ءو. ج) تاپسىرمانى ءوز بەتىنشە ورىنداۋ. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلار الگوريتمگە جۇگىنەدى. وقۋشىلار اينىمالى شامانىڭ ءمانىن قويۋ ارقىلى ءۇش ورنەك الادى. سوڭىندا تاقتادان دۇرىس جاۋابىن كورىپ، ءوزىن - ءوزى باعالاۋ.
وقۋشىلاردى باعالاپ، قورىتىندى جاساۋ.
جاۋابى:
ا) 9635: 143 = 67 (54 قالدىق)
9635: 262 = 36 (203 قالدىق)
9635: 458 = 21 (17 قالدىق)
ءا) 625: 125 = 5
625: 250 = 2 (125 قالدىق)
625: 621 = 1 (4 قالدىق)
ب) 4526: 623 = 7 (165 قالدىق)
4526: 742 = 6 (74 قالدىق)
4526: 836 = 5 (346 قالدىق)
سمايليك ارقىلى باعالاۋ
شىعارىپ كور
(ج. ج) ماسەلە ەسەپتى شىعارۋ ارقىلى تاقىرىپتى بەكىتۋ. ەسەپتى تالداپ، ەكى امالمەن شىعاتىنىن ءتۇسىندىرۋ. ەسەپتە نە بەلگىلى ەكەنىن سۇراۋ. نەنى تابۋ كەرەك ەكەنىن باعىتتاۋشى سۇراقتار قويا وتىرىپ انىقتاۋعا كومەكتەسۋ.
ەسەپتى ەكى تاسىلمەن شىعارۋ: ءبىرىنشى – امالدار بويىنشا، ەكىنشى – ورنەكتىڭ ءمانىن تىزبەكتەپ ەسەپتەۋ ارقىلى. ەسەپتى العاشقى بولىپ شىعارعان ەكى جۇپ ەسەپتىڭ شەشۋ جولىن تاقتادا كورسەتۋدى. جاۋاپتارىن سالىستىرىپ، قورىتىندى جاساۋ. وقۋشىلاردىڭ ەسەپتى داپتەرىنە دۇرىس جازۋىن تەكسەرۋ.
جاۋابى:
ا) 1) 947 + 834 = 1781 م
2) 1781: 112 = 15 (101 قالدىق)
ءا) 1) 1734: 140 = 12 (54 قالدىق)
2) 140: 2 = 70
1734: 70 = 24 (54 قالدىق)
وتشاشۋ ارقىلى باعالاۋ
ويلان
(ت. ج) بۇل تاپسىرما كەلەسى تاقىرىپقا دايىنداۋ. توپتىڭ قۇرامىن ارالاس تۇردە (جاقسى وقيتىن، ورتاشا وقيتىن بالالار) انىقتاۋ. توپتاعى وقۋشىلاردىڭ ءبىرىن - ءبىرى ۇيرەتۋىن/وقىتۋىن ۇيىمداستىرۋ. توپتار تاپسىرمانى ورىنداپ بولعان سوڭ تاقتاعا ۇلگەرىمى ورتاشا وقۋشىنى شىعارىپ، ەسەبىن سىنىپقا ءتۇسىندىرۋىن سۇراۋ، باعالاۋ.
جاۋابى:
2772: 173 = 16 (4 قالدىق)
4459: 218 = 20 (99 قالدىق)
51862: 424 = 122 (134 قالدىق)
باعدارشام تۇستەرى ارقىلى باعالاۋ
قايتالا
(ج. ج) كوپتاڭبالى ساندارمەن امالدار ورىنداۋدى قايتالاۋ. جۇپتار اراسىندا ءبىرىن - ءبىرى باعالايدى.
جاۋابى:
ا) 18 • 5 = 90 م²
ءا) 90 • 20 = 1800 كگ
سمايليك ارقىلى باعالاۋ  قالىپتاستىرۋشى باعالاۋ
ءبولۋ
(ءو. ج) تاپسىرما كوپتاڭبالى ساندى ءۇش تاڭبالى سانعا بۇرىشتاپ ءبولۋ داعدىسىن بەكىتۋگە باعىتتالعان. وقۋشىلارعا تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن الگوريتمدى پايدالانۋ كەرەك ەكەنىن ايتۋ. بىرنەشە وقۋشىنىڭ داپتەرىن تەكسەرىپ، كەرى بايلانىس ۇسىنۋ.
جاۋابى:
14507: 186 = 77 (185 قالدىق)
9861: 325 = 30 (111 قالدىق)
300 428: 505 = 594 (458 قالدىق)
49861: 367 = 135 (316 قالدىق)
دۇكەندە
(ج. ج) وقۋشىلارعا الدىمەن كەستەدەگى دەرەكتەر بويىنشا ەسەپ قۇراستىرۋعا، سودان كەيىن ونى جۇپ بولىپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرۋ.
- وسىنداي ەسەپتەردى (زاتتىڭ باعاسى، سانى، قۇنى) قالاي شىعارۋ كەرەك؟
- قايتارىم اقشا دەگەن نە؟ (قالدىق)
ۇلگەرىمى ورتاشا وقۋشىلارعا ەسەپتى ءبىر امال ارقىلى ورىنداۋدى، ال ۇلگەرىمى جوعارى وقۋشىلارعا ساتىپ الىنعان زاتتاردىڭ قۇنىن انىقتاۋدى قاجەت ەتەتىن قيىنداۋ ەسەپ قۇراستىرۋدى تاپسىرۋ.
جاۋابى:
1) 2351: 121 = 19 (52 قالدىق)
2) 3484: 213 = 16 (76 قالدىق)
3) 4253: 324 = 13 (41 قالدىق)
قوسىمشا تاپسىرمالار
ەسەپتى شىعار
113 كونتەينەردە قوسالقى بولشەكتەر سالىنعان 113 جاشىك بولعان. ولاردى 213 تەحنيكالىق قىز - مەت كورسەتەتىن جەردىڭ بارلىعىنا بىردەي ءبولىپ تاراتتى. ءار قىزمەت كورسەتەتىن جەر نەشە قوسالقى بولشەك الادى؟ قانشاسى كونتەينەردە قالادى؟
جاۋابى:
1) 113 • 113 = 12769 (قوسالقى بولشەك)
2) 12769: 213 = 59 (202 قالدى) 3 - سلايد

قالدىقپەن ءبولۋ جۇكتەپ الۋ 

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما