قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسى
قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسى
كونسپەكت
1710 جىلى قازاق جۇزدەرىنىڭ بەلگىلى وكىلدەرى قاراقۇم جيىنىندا جوڭعارلارعا سوققى بەرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرىن تالقىلادى. بىرىككەن حالىق جاساعى قۇرىلىپ، جوڭعار اسكەرى شىعىسقا قاراي ىعىستىرىلدى.
1715 جىلدىڭ كۇزىندە تاۋكە حان قايتىس بولعاننان كەيىن قازاق جەرىنىڭ بىرلىگى ىدىراي باستادى. تاۋكە حاننىڭ ميراسقورى قايىپ ەلدىڭ باسىن قۇراي المادى. قازاق حاندىعىندا جۇزدەر اراسىنداعى تۇراقتى ساياسي جانە ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ بولماۋى، قازاق فەودالدارىنىڭ ءوزارا تارتىسى كورشى مەملەكەتتەردىڭ شابۋىلداۋىنا جول اشتى. سولتۇستىك - باتىستان – باشقۇرتتار، سولتۇستىكتەن – ءسىبىر كازاكتارى، وڭتۇستىكتەن – قوقان، حيۋا حاندىقتارى، شىعىستان – جوڭعاريا، وڭتۇستىك - شىعىستان – جۇڭگو شابۋىلدادى. قازاق جەرىنە اسىرەسە ءقاۋىپ توندىرگەنى جوڭعار مەملەكەتى بولدى. 17 عاسىردىڭ سوڭى مەن 18 عاسىردىڭ باسىندا جوڭعار اسكەرى جەتىسۋدىڭ ءبىر بولىگىن جاۋلاپ، سارىسۋ وزەنى القابىنا دەيىن جەتتى.
1718 جىلى اياگوز وزەنى بويىندا جوڭعارلارعا قارسى شايقاس بولدى. قاراكەرەي قابانباي مەن جاۋعاشار (شاقانتاي) باتىرلاردىڭ باسشىلىعىمەن جاۋ تالقاندالدى. الايدا بۇل جەڭىس قازاق ەلىنىڭ اۋىر جاعدايىن جاقسارتا المادى. 1723 جىلى جوڭعار اسكەرى قازاق ولكەسىنە باسىپ كىردى. جەتىسۋدى، قاراتاۋدى باسىپ ءوتىپ، تالاس القابىنداعى قازاق اۋىلدارىن ويراندادى. بۇل “اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما، اق مەشىن” اپاتىنىڭ باسى بولاتىن. قازاق اۋىلدارى تۋعان جەرلەرىن تاستاپ، ىرگەلەس اۋداندارعا ۇدەرە كوشتى. جەتىسۋ ءوڭىرى قاتتى ويراندالدى.
XVIII عاسىرداعى جوڭعار شاپقىنشىلىعىنىڭ اۋىر كەزەڭىندەگى حالىقتىڭ قايعى - قاسىرەتى باياندالعان «ەلىم - اي» ءانى دۇنيەگە كەلددى. بۇل نەگىزنەن تاريحتا «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما (1723 - 1725 جج.)» دەگەن اتاۋمەن بەلگىلى وقيعا كەزىندە شىعارىلعان. جوڭعارلاردان قاشقان حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى سىردان ءوتىپ، القاكولگە جەتكەن.
جوڭعارلار 1725 جىلى جوڭعارلار تۇركىستان مەن تاشكەنتتى باسىپ الدى. قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي، ەسەت، ساۋرىق، مالايسارى، بايان، جانىبەك، رايىمبەك، ناۋرىزباي، قاراساي، جاۋعاشار باتىرلارىمىز تۋعان جەردى ازات ەتۋگە بىرىكتى. ءبىرتۇتاس اسكەر ۇيىمداستىرۋدا قانجىعالى بوگەنباي باتىر ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. ءۇش ءجۇز جاساقتارىنىڭ بىرىككەن قيمىلدارى 1726 جىلدان باستالدى.
1726 جىلى “بۇلانتى” شايقاسى بولدى. 60 مىڭدىق قازاق - قىرعىز اسكەرى قالماقتاردى تالقاندادى. بۇل جەر كەيىن «قالماق قىرىلعان» دەپ اتالدى. شايقاستان كەيىن قازاقستاننىڭ سولتۇستىك – باتىسى ازات ەتىلدى. 1726 جىلى تۇركىستاننىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا ورداباسى جيىنىندا ءۇش ءجۇز جاساقتارى جاۋعا بىرىگىپ، سوققى بەرۋ جونىندە كەلىسىمگە كەلدى. ءابىلقايىر باس قولباسشى بولىپ سايلاندى. 1730 جىلدىڭ كوكتەمىندە (1729 ج.) بالقاش كولىنىڭ وڭتۇستىگىندە اڭىراقاي شايقاسى بولدى. ءابىلقايىر حاننىڭ باسشىلىعىمەن ءۇش ءجۇزدىڭ اسكەرى قالماقتارعا كۇيرەتە سوققى بەردى. “اڭىراقاي” شايقاسىنان كەيىن جوڭعارلار ىلە وزەنىن بويلاپ، ەلىنە قاراي شەگىنىپ، كىشى ءجۇز بەن ورتا ءجۇز جەرلەرىنىڭ كوپ بولىگى ازات ەتىلدى. الايدا وسىنداي حالىق تاعدىرىنىڭ جاۋاپتى كەزەڭىندە قازاق حاندارى ءابىلقايىر مەن سامەكە اعا حاندىققا تالاسىپ، الاۋىزدىق پايدا بولدى. ۇلى ءجۇز اسكەرى قايتا ورالعان قالماقتاردىڭ جاڭا كۇشىنە قارسىلىق كورسەتە المادى.
وڭتۇستىك قازاقستان ءوڭىرى ۋاقىتشا جوڭعار وكتەمدىگىندە قالىپ قويدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. تاۋكە حاننان كەيىن اعا حاندىققا تالاسقان حاندار:
2. “اڭىراقاي” شايقاسىنىڭ ماڭىزى:
3. “اڭىراقاي” شايقاسى بولعان جەر:
4. تۇركىستاننىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا بولعان قانداي جيىن:
5. «قالماق قىرىلعان» شايقاسىنان كەيىن ازات ەتىلگەن ءوڭىر:
6. ءۇش ءجۇز جاساقتارىنىڭ بىرىككەن قيمىلدارى قاي جىلى باستالدى:
7. جوڭعارلارعا قارسى ءبىرتۇتاس اسكەر ۇيىمداستىرۋدا ەرەكشە كوزگە تۇسكەن باتىر:
8. 1725 جىلى جوڭعارلار باسىپ العان قالالار:
9. جوڭعار شاپقانشىلىعى كەزىندە قاتتى ويراندالعان قازاق ولكەسى:
10. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان قاشقان ۇلى ءجۇز رۋلارى قايدا بەتتەدى:
11. “اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما” وقيعاسى قاي جىلى باستالدى:
12. اياكوز شايقاسى قاي جىلى بولدى:
13. قاي جيىندا بىرىككەن حالىق جاساعى قۇرىلدى:
14. 18 عاسىردىڭ باس كەزىندە جوڭعارلاردىڭ جەتكەن جەرى:
15. 18 عاسىردا قازاق حاندىعىنا سولتۇستىكتەن كىم شابۋىلدادى:
16. تاۋكە حاننىڭ ميراسقورى كىم:
17. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەستە قازاق اسكەرىنىڭ قولباسشىسى، قازاق باتىرىن كورسەتىڭىز:
18. «ەلىم - اي» ءانى قاي عاسىردا دۇنيەگە كەلگەن:
19. «اڭىراقاي شايقاسىندا» بارلىق قازاق جاساقتارىنا قولباسشىلىق جاساعان كىم:
20. قاي جىلعى جوڭعارلاردىڭ قازاقتارعا قارسى جورىعى «اقتابان شۇبىرىندى» وقيعاسىمەن ۇلاستى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسى. جۇكتەۋ
كونسپەكت
1710 جىلى قازاق جۇزدەرىنىڭ بەلگىلى وكىلدەرى قاراقۇم جيىنىندا جوڭعارلارعا سوققى بەرۋدىڭ مۇمكىندىكتەرىن تالقىلادى. بىرىككەن حالىق جاساعى قۇرىلىپ، جوڭعار اسكەرى شىعىسقا قاراي ىعىستىرىلدى.
1715 جىلدىڭ كۇزىندە تاۋكە حان قايتىس بولعاننان كەيىن قازاق جەرىنىڭ بىرلىگى ىدىراي باستادى. تاۋكە حاننىڭ ميراسقورى قايىپ ەلدىڭ باسىن قۇراي المادى. قازاق حاندىعىندا جۇزدەر اراسىنداعى تۇراقتى ساياسي جانە ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ بولماۋى، قازاق فەودالدارىنىڭ ءوزارا تارتىسى كورشى مەملەكەتتەردىڭ شابۋىلداۋىنا جول اشتى. سولتۇستىك - باتىستان – باشقۇرتتار، سولتۇستىكتەن – ءسىبىر كازاكتارى، وڭتۇستىكتەن – قوقان، حيۋا حاندىقتارى، شىعىستان – جوڭعاريا، وڭتۇستىك - شىعىستان – جۇڭگو شابۋىلدادى. قازاق جەرىنە اسىرەسە ءقاۋىپ توندىرگەنى جوڭعار مەملەكەتى بولدى. 17 عاسىردىڭ سوڭى مەن 18 عاسىردىڭ باسىندا جوڭعار اسكەرى جەتىسۋدىڭ ءبىر بولىگىن جاۋلاپ، سارىسۋ وزەنى القابىنا دەيىن جەتتى.
1718 جىلى اياگوز وزەنى بويىندا جوڭعارلارعا قارسى شايقاس بولدى. قاراكەرەي قابانباي مەن جاۋعاشار (شاقانتاي) باتىرلاردىڭ باسشىلىعىمەن جاۋ تالقاندالدى. الايدا بۇل جەڭىس قازاق ەلىنىڭ اۋىر جاعدايىن جاقسارتا المادى. 1723 جىلى جوڭعار اسكەرى قازاق ولكەسىنە باسىپ كىردى. جەتىسۋدى، قاراتاۋدى باسىپ ءوتىپ، تالاس القابىنداعى قازاق اۋىلدارىن ويراندادى. بۇل “اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما، اق مەشىن” اپاتىنىڭ باسى بولاتىن. قازاق اۋىلدارى تۋعان جەرلەرىن تاستاپ، ىرگەلەس اۋداندارعا ۇدەرە كوشتى. جەتىسۋ ءوڭىرى قاتتى ويراندالدى.
XVIII عاسىرداعى جوڭعار شاپقىنشىلىعىنىڭ اۋىر كەزەڭىندەگى حالىقتىڭ قايعى - قاسىرەتى باياندالعان «ەلىم - اي» ءانى دۇنيەگە كەلددى. بۇل نەگىزنەن تاريحتا «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما (1723 - 1725 جج.)» دەگەن اتاۋمەن بەلگىلى وقيعا كەزىندە شىعارىلعان. جوڭعارلاردان قاشقان حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى سىردان ءوتىپ، القاكولگە جەتكەن.
جوڭعارلار 1725 جىلى جوڭعارلار تۇركىستان مەن تاشكەنتتى باسىپ الدى. قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنباي، ەسەت، ساۋرىق، مالايسارى، بايان، جانىبەك، رايىمبەك، ناۋرىزباي، قاراساي، جاۋعاشار باتىرلارىمىز تۋعان جەردى ازات ەتۋگە بىرىكتى. ءبىرتۇتاس اسكەر ۇيىمداستىرۋدا قانجىعالى بوگەنباي باتىر ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. ءۇش ءجۇز جاساقتارىنىڭ بىرىككەن قيمىلدارى 1726 جىلدان باستالدى.
1726 جىلى “بۇلانتى” شايقاسى بولدى. 60 مىڭدىق قازاق - قىرعىز اسكەرى قالماقتاردى تالقاندادى. بۇل جەر كەيىن «قالماق قىرىلعان» دەپ اتالدى. شايقاستان كەيىن قازاقستاننىڭ سولتۇستىك – باتىسى ازات ەتىلدى. 1726 جىلى تۇركىستاننىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا ورداباسى جيىنىندا ءۇش ءجۇز جاساقتارى جاۋعا بىرىگىپ، سوققى بەرۋ جونىندە كەلىسىمگە كەلدى. ءابىلقايىر باس قولباسشى بولىپ سايلاندى. 1730 جىلدىڭ كوكتەمىندە (1729 ج.) بالقاش كولىنىڭ وڭتۇستىگىندە اڭىراقاي شايقاسى بولدى. ءابىلقايىر حاننىڭ باسشىلىعىمەن ءۇش ءجۇزدىڭ اسكەرى قالماقتارعا كۇيرەتە سوققى بەردى. “اڭىراقاي” شايقاسىنان كەيىن جوڭعارلار ىلە وزەنىن بويلاپ، ەلىنە قاراي شەگىنىپ، كىشى ءجۇز بەن ورتا ءجۇز جەرلەرىنىڭ كوپ بولىگى ازات ەتىلدى. الايدا وسىنداي حالىق تاعدىرىنىڭ جاۋاپتى كەزەڭىندە قازاق حاندارى ءابىلقايىر مەن سامەكە اعا حاندىققا تالاسىپ، الاۋىزدىق پايدا بولدى. ۇلى ءجۇز اسكەرى قايتا ورالعان قالماقتاردىڭ جاڭا كۇشىنە قارسىلىق كورسەتە المادى.
وڭتۇستىك قازاقستان ءوڭىرى ۋاقىتشا جوڭعار وكتەمدىگىندە قالىپ قويدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. تاۋكە حاننان كەيىن اعا حاندىققا تالاسقان حاندار:
2. “اڭىراقاي” شايقاسىنىڭ ماڭىزى:
3. “اڭىراقاي” شايقاسى بولعان جەر:
4. تۇركىستاننىڭ وڭتۇستىك - شىعىسىندا بولعان قانداي جيىن:
5. «قالماق قىرىلعان» شايقاسىنان كەيىن ازات ەتىلگەن ءوڭىر:
6. ءۇش ءجۇز جاساقتارىنىڭ بىرىككەن قيمىلدارى قاي جىلى باستالدى:
7. جوڭعارلارعا قارسى ءبىرتۇتاس اسكەر ۇيىمداستىرۋدا ەرەكشە كوزگە تۇسكەن باتىر:
8. 1725 جىلى جوڭعارلار باسىپ العان قالالار:
9. جوڭعار شاپقانشىلىعى كەزىندە قاتتى ويراندالعان قازاق ولكەسى:
10. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان قاشقان ۇلى ءجۇز رۋلارى قايدا بەتتەدى:
11. “اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما” وقيعاسى قاي جىلى باستالدى:
12. اياكوز شايقاسى قاي جىلى بولدى:
13. قاي جيىندا بىرىككەن حالىق جاساعى قۇرىلدى:
14. 18 عاسىردىڭ باس كەزىندە جوڭعارلاردىڭ جەتكەن جەرى:
15. 18 عاسىردا قازاق حاندىعىنا سولتۇستىكتەن كىم شابۋىلدادى:
16. تاۋكە حاننىڭ ميراسقورى كىم:
17. جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەستە قازاق اسكەرىنىڭ قولباسشىسى، قازاق باتىرىن كورسەتىڭىز:
18. «ەلىم - اي» ءانى قاي عاسىردا دۇنيەگە كەلگەن:
19. «اڭىراقاي شايقاسىندا» بارلىق قازاق جاساقتارىنا قولباسشىلىق جاساعان كىم:
20. قاي جىلعى جوڭعارلاردىڭ قازاقتارعا قارسى جورىعى «اقتابان شۇبىرىندى» وقيعاسىمەن ۇلاستى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ينتەللەكتۋالدىق كونكۋرس تاپسىرمالارى (8 - 9 - سىنىپ)
-
ماقساتى: وقۋشىلاردى قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام جولداۋىمەن تانىستىرۋ، تەك ەڭبەك ارقىلى بارلىق جەتىستىككە جەتۋگە بولاتىندىعىن ءتۇسىندىرۋ. وقۋشىلار...
