قازاق حالقىنىڭ قولدانبالى ونەرى
قازاق حالقىنىڭ قولدانبالى ونەرىنىڭ تۇرلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقتىڭ قولدانبالى ونەرى اياققاپ، قورجىننىڭ جاسالۋ تۇرلەرى، زەرگەرلىك بۇيىمدار مەن اعاش بۇيىمدارىنا تۇسىنىك بەرۋ
مىندەتتەرى: بىلىمدىلىگى: ءوز بەتىمەن مەڭگەرگەن ءبىلىمىن تەرەڭدەتە ءتۇسۋ
تاربيەلىلىگى: ۇلتتىق ونەرگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، اسەمدىككە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىعى: ونەر مەن ۋاقىت ساياساتىن ۇشتاستىرۋعا ماشىقتاۋ.
كورنەكىلىكتەر: قازاقتىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارى، قورجىن، تۇسكيىز، توپتاستىرۋ قاعازى، باعالاۋ پاراعى، فيشكالار.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمە.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1 - 2 مين تۇگەلدەۋ
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. قازاقتىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارىنىڭ تۇرلەرى: كيىز، تۇسكيىز، تەكەمەت، سىرماق، قورجىن، الاشا، اياققاپ، تۇتقىش. اعاش بۇيىمدارى: ساندىق، كەبەجە، ادالباقان. زەرگەرلىك بۇيىمدار: سىرعا، بىلەزىك، ساقينا، بويتۇمار. قازاق حالقى «ونەر - ءومىردىڭ وزىڭدەي ماڭگىلىك» دەمەكشى ونەر ومىرمەن بىرگە ۇشتاسىپ كەلەدى.
1. توسەنىش بۇيىمدارى. تۇسكيىز - ساندىك ءۇشىن توسەكتىڭ تۇسىنا ۇستايتىن ءۇي جيھازدارىنىڭ ءبىرى. ونى جاساۋ ءۇشىن نىعىز باسىلعان جۇقا كيىز تاڭدالىپ الىنادى. تۇسكيىزدى بەزەندىرىپ، اشەكەيلەۋ ءۇشىن ءتۇستى بارقىتتار، جىبەك، شۇعا ت. ب. ماتالاردان بەتىنە ويۋ - ورنەكتەر تىگىلەدى. تەكەمەت - بەتىنە ءتۇرلى ءتۇستى ويۋ - ورنەك باسىلعان كيىز. ونىڭ بەتىنە ءجۇندى بوياپ، ويۋ - ورنەك جاساپ، كيىز باسقان ادىسپەن باسادى. سىرماق - كيىزدەن سىرىپ ويۋلاپ جاسالعان توسەنىش. ەكى ءتۇستى كيىزدەن ويمالاعان نەمەسە ۇستىنە ماتادان ويۋ باسقان تىگىستەرىنە جيەك باسىپ، سىرىپ جاسايدى. قورجىن - ورمەك قۇرىپ توقىلاتىن بۇيىم. ۇزىندىعى 120 سم، ەنى 50 سم بولادى. ەردىڭ ارتىنا بوكتەرىپ ءجۇرۋ ءۇشىن ەكى باستى ەتىپ جاسالعان قاپشىق. اياققاپ – ىدىس - اياق سالۋعا ارنالعان قاپشىق. ول كوبىنەسە كيىزدەن جاسالادى. الاشا - ءار ءتۇرلى جۇننەن نەمەسە ءتۇرلى تۇسكە بويالعان ماقتا مەن جۇننەن توقىلعان توسەنىش. الاشا تەرمە جانە قاقپا الاشا دەپ ەكىگە بولىنەدى. توسەنىش رەتىندە قولدانادى. تۇتقىش - اس پىسىرەتىن قازاندى وتتان كوتەرىپ تۇسىرگەندە قولدى كۇيدىرمەۋ، قازاننىڭ كۇيەسىن قولعا جۇقتىرماۋ ءۇشىن كيىزدەن جاسالعان ەكى قولعاپ. ونىڭ ۇزىن ەتىپ جاسالعان باۋى بولادى.
2. اعاشتان جاسالعان بۇيىمدار. ساندىق كيىم كەشەك تاعى باسقا زاتتاردى سالۋعا ارنالعان اعاشتان جاسالعان بۇيىم. كەبەجە اعاشتان جاسالعان اشەكەيلى ساندىق. وعان تاماق، ىدىس - اياق سالىپ ساقتاعان. ادالباقان - توردە تۇراتىن كيىم ىلەتىن ورنەكتەلگەن بۇتاقتى، نە بۇتاقتارىن قولدان جاساعان سىرىق.
3. زەرگەرلىك بۇيىمدار. بىلەزىك - بىلەككە سالىناتىن ءساندى زات. سىرعا – ايەلدەردىڭ قۇلاققا سالىناتىن ءساندى زات، التىن، كۇمىستەن، اسىل تاستاردان جاسالعان. القا – التىن، كۇمىس، مارجانمەن اشەكەيلەنگەن ومىراۋشا، ءوڭىر، وڭىرشە.
دەمەك قازاق حالقىنىڭ قولونەر بۇيىمدارىنىڭ تۇرلەرى وتە كوپ. ولاردىڭ شىعۋ تاريحى الۋان ءتۇرلى. مىنە وسىنداي ونەرىمىز «ونەر - ءومىردىڭ وزىڭدەي ماڭگىلىك» دەمەكشى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، ومىرمەن بىرگە ۇشتاسىپ كەلەدى. ەندى ءبىز «باقىتتى ءسات» ويىنى (وقىتا ۇيرەتۋ ويىندارى)(مودۋلدىك تەحنولوگيا بويىنشا)
قۇرال جابدىعى:
1. شارلار سالىنعان قاپشىق نەمەسە كىشكەنە بوشكە.
2. سەكۋندومەر (ساعات)
3. ورتاق باعالاۋ پاراعى ( قوسىمشا)
4. فيشكالار
5. ءۇي تاپسىرماسى ( ءار كوماندا ەكى سۇراقتان)
6. كونكۋرس تاپسىرمالارى
7. جاۋاپ ۇلگىلەرى
ويىننىڭ ءجۇرۋ بارىسى.
سىنىپ 2 كومانداعا بولىنەدى، ءار كوماندانىڭ ءوز كاپيتانى جانە اتاۋى بولادى.
ءى گەيم «بوي سەرگىتۋ» كوماندالارعا 10 سۇراقتان بەرىلىپ، ولاردى تالداۋعا 5 مينۋت بولىنەدى. كوماندانىڭ ءبىر وكىلى جاۋاپ بەرەدى، ال باسەكەلەس كوماندا جاۋاپتىڭ دۇرىستىعىن ۇلگى بويىنشا قاداعالاپ وتىرادى.
سۇراقتارعا ەڭ كوپ جاۋاپ بەرگەن كوماندا ۇتادى.
ءىى گەيم « بوشكەدەن شىققان باس قاتىرعىلار» كوماندا مۇشەلەرى بوشكەدەن (قاپشىقتان) نومىرلەرى بار شارلار الىپ شىعادى. جۇرگىزۋشى ءار نومىرگە جۇمباق نەمەسە سۇراق وقيدى. ءوز ىشىندە تالقىلاعان سوڭ، كوماندا كاپيتاندارى جاۋاپ بەرەدى.
1. اياققاپ دەگەنىمىز نە؟
2. قورجىن دەگەنىمىز نە؟
3. تۇتقىش دەگەنىمىز نە؟
4. تۇيە بالاسىنا بايلانىستى ويۋ؟ (بوتاگوز)
5. ماگيالىق ويۋ قالاي اتالادى؟ ( تۇمارشا)
6. اققۋ ويۋى نەنى بەينەلەيدى؟
7. ەڭبەك تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
8. ونەر تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
9. وقۋ - ءبىلىم تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
10. جانسىزدا ءبىر جانسىز بار جالعىز اياق
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى،
№266 مەكتەپ - ليسەيدىڭ تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
ەرباسوۆا اسىلزات بەگىمباي قىزى.
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاقتىڭ قولدانبالى ونەرى اياققاپ، قورجىننىڭ جاسالۋ تۇرلەرى، زەرگەرلىك بۇيىمدار مەن اعاش بۇيىمدارىنا تۇسىنىك بەرۋ
مىندەتتەرى: بىلىمدىلىگى: ءوز بەتىمەن مەڭگەرگەن ءبىلىمىن تەرەڭدەتە ءتۇسۋ
تاربيەلىلىگى: ۇلتتىق ونەرگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، اسەمدىككە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىعى: ونەر مەن ۋاقىت ساياساتىن ۇشتاستىرۋعا ماشىقتاۋ.
كورنەكىلىكتەر: قازاقتىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارى، قورجىن، تۇسكيىز، توپتاستىرۋ قاعازى، باعالاۋ پاراعى، فيشكالار.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمە.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: 1 - 2 مين تۇگەلدەۋ
جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. قازاقتىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارىنىڭ تۇرلەرى: كيىز، تۇسكيىز، تەكەمەت، سىرماق، قورجىن، الاشا، اياققاپ، تۇتقىش. اعاش بۇيىمدارى: ساندىق، كەبەجە، ادالباقان. زەرگەرلىك بۇيىمدار: سىرعا، بىلەزىك، ساقينا، بويتۇمار. قازاق حالقى «ونەر - ءومىردىڭ وزىڭدەي ماڭگىلىك» دەمەكشى ونەر ومىرمەن بىرگە ۇشتاسىپ كەلەدى.
1. توسەنىش بۇيىمدارى. تۇسكيىز - ساندىك ءۇشىن توسەكتىڭ تۇسىنا ۇستايتىن ءۇي جيھازدارىنىڭ ءبىرى. ونى جاساۋ ءۇشىن نىعىز باسىلعان جۇقا كيىز تاڭدالىپ الىنادى. تۇسكيىزدى بەزەندىرىپ، اشەكەيلەۋ ءۇشىن ءتۇستى بارقىتتار، جىبەك، شۇعا ت. ب. ماتالاردان بەتىنە ويۋ - ورنەكتەر تىگىلەدى. تەكەمەت - بەتىنە ءتۇرلى ءتۇستى ويۋ - ورنەك باسىلعان كيىز. ونىڭ بەتىنە ءجۇندى بوياپ، ويۋ - ورنەك جاساپ، كيىز باسقان ادىسپەن باسادى. سىرماق - كيىزدەن سىرىپ ويۋلاپ جاسالعان توسەنىش. ەكى ءتۇستى كيىزدەن ويمالاعان نەمەسە ۇستىنە ماتادان ويۋ باسقان تىگىستەرىنە جيەك باسىپ، سىرىپ جاسايدى. قورجىن - ورمەك قۇرىپ توقىلاتىن بۇيىم. ۇزىندىعى 120 سم، ەنى 50 سم بولادى. ەردىڭ ارتىنا بوكتەرىپ ءجۇرۋ ءۇشىن ەكى باستى ەتىپ جاسالعان قاپشىق. اياققاپ – ىدىس - اياق سالۋعا ارنالعان قاپشىق. ول كوبىنەسە كيىزدەن جاسالادى. الاشا - ءار ءتۇرلى جۇننەن نەمەسە ءتۇرلى تۇسكە بويالعان ماقتا مەن جۇننەن توقىلعان توسەنىش. الاشا تەرمە جانە قاقپا الاشا دەپ ەكىگە بولىنەدى. توسەنىش رەتىندە قولدانادى. تۇتقىش - اس پىسىرەتىن قازاندى وتتان كوتەرىپ تۇسىرگەندە قولدى كۇيدىرمەۋ، قازاننىڭ كۇيەسىن قولعا جۇقتىرماۋ ءۇشىن كيىزدەن جاسالعان ەكى قولعاپ. ونىڭ ۇزىن ەتىپ جاسالعان باۋى بولادى.
2. اعاشتان جاسالعان بۇيىمدار. ساندىق كيىم كەشەك تاعى باسقا زاتتاردى سالۋعا ارنالعان اعاشتان جاسالعان بۇيىم. كەبەجە اعاشتان جاسالعان اشەكەيلى ساندىق. وعان تاماق، ىدىس - اياق سالىپ ساقتاعان. ادالباقان - توردە تۇراتىن كيىم ىلەتىن ورنەكتەلگەن بۇتاقتى، نە بۇتاقتارىن قولدان جاساعان سىرىق.
3. زەرگەرلىك بۇيىمدار. بىلەزىك - بىلەككە سالىناتىن ءساندى زات. سىرعا – ايەلدەردىڭ قۇلاققا سالىناتىن ءساندى زات، التىن، كۇمىستەن، اسىل تاستاردان جاسالعان. القا – التىن، كۇمىس، مارجانمەن اشەكەيلەنگەن ومىراۋشا، ءوڭىر، وڭىرشە.
دەمەك قازاق حالقىنىڭ قولونەر بۇيىمدارىنىڭ تۇرلەرى وتە كوپ. ولاردىڭ شىعۋ تاريحى الۋان ءتۇرلى. مىنە وسىنداي ونەرىمىز «ونەر - ءومىردىڭ وزىڭدەي ماڭگىلىك» دەمەكشى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، ومىرمەن بىرگە ۇشتاسىپ كەلەدى. ەندى ءبىز «باقىتتى ءسات» ويىنى (وقىتا ۇيرەتۋ ويىندارى)(مودۋلدىك تەحنولوگيا بويىنشا)
قۇرال جابدىعى:
1. شارلار سالىنعان قاپشىق نەمەسە كىشكەنە بوشكە.
2. سەكۋندومەر (ساعات)
3. ورتاق باعالاۋ پاراعى ( قوسىمشا)
4. فيشكالار
5. ءۇي تاپسىرماسى ( ءار كوماندا ەكى سۇراقتان)
6. كونكۋرس تاپسىرمالارى
7. جاۋاپ ۇلگىلەرى
ويىننىڭ ءجۇرۋ بارىسى.
سىنىپ 2 كومانداعا بولىنەدى، ءار كوماندانىڭ ءوز كاپيتانى جانە اتاۋى بولادى.
ءى گەيم «بوي سەرگىتۋ» كوماندالارعا 10 سۇراقتان بەرىلىپ، ولاردى تالداۋعا 5 مينۋت بولىنەدى. كوماندانىڭ ءبىر وكىلى جاۋاپ بەرەدى، ال باسەكەلەس كوماندا جاۋاپتىڭ دۇرىستىعىن ۇلگى بويىنشا قاداعالاپ وتىرادى.
سۇراقتارعا ەڭ كوپ جاۋاپ بەرگەن كوماندا ۇتادى.
ءىى گەيم « بوشكەدەن شىققان باس قاتىرعىلار» كوماندا مۇشەلەرى بوشكەدەن (قاپشىقتان) نومىرلەرى بار شارلار الىپ شىعادى. جۇرگىزۋشى ءار نومىرگە جۇمباق نەمەسە سۇراق وقيدى. ءوز ىشىندە تالقىلاعان سوڭ، كوماندا كاپيتاندارى جاۋاپ بەرەدى.
1. اياققاپ دەگەنىمىز نە؟
2. قورجىن دەگەنىمىز نە؟
3. تۇتقىش دەگەنىمىز نە؟
4. تۇيە بالاسىنا بايلانىستى ويۋ؟ (بوتاگوز)
5. ماگيالىق ويۋ قالاي اتالادى؟ ( تۇمارشا)
6. اققۋ ويۋى نەنى بەينەلەيدى؟
7. ەڭبەك تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
8. ونەر تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
9. وقۋ - ءبىلىم تۋرالى ماقال ايتىپ بەر؟
10. جانسىزدا ءبىر جانسىز بار جالعىز اياق
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى،
№266 مەكتەپ - ليسەيدىڭ تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
ەرباسوۆا اسىلزات بەگىمباي قىزى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباق ماقساتى:بىلىمدىلىك:Power Point رەداكتورىندا سلايدتى بەزەندىرۋ جۇمىستارىن جاساپ ۇيرەنۋ.
-
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار جيناعى 8 – سىنىپ
